Khoa Vi sinh vật - Bệnh viện TƯQĐ 108 đã phân lập được trực khuẩn Burkholderia pseudomallei trong máu vào ngày 15 tháng 7 năm 2015. Bệnh Melioidosis [hay Whitmore] là một bệnh lây nhiễm gây ra bởi vi khuẩn Gram âm Burkholderia pseudomallei [trước đây có tên gọi là Pseudomonas pseudomallei]. Vi khuẩn này còn được quan tâm đến như là một tác nhân tiềm năng trong chiến tranh sinh học và khủng bố sinh học. Vi khuẩn được tìm thấy trong nước bẩn, đất, lây lan sang người và động vật qua tiếp xúc trực tiếp với các nguồn ô nhiễm. Người nhiễm bệnh do hít phải bụi nhiễm vi khuẩn hay khi tiếp xúc với đất bị ô nhiễm qua các vết trầy xước ngoài da.
Ca bệnh đầu tiên được Alfred Whitmore phát hiện vào năm 1911 tại Myanmar. Melioidosis phân bố chủ yếu ở vùng Đông Nam Á và Bắc Australia [theo Cheng và Currie, 2005]. Bệnh cũng gặp ở Nam Thái Bình Dương, Châu Phi, Ấn Độ, và Trung Đông. Việc chẩn đoán bệnh Melioidosis được thực hiện dựa trên các xét nghiệm nuôi cấy, phân lập và định danh vi khuẩn trong máu, nước tiểu, đờm, hoặc tại phần da bị tổn thương. Cấy máu rất hữu ích để phát hiện sớm các trường hợp cấp tính của melioidosis, nhưng khi kết quả âm tính thì vẫn chưa thể hoàn toàn loại trừ.Cùng với sự hỗ trợ của TS. Trịnh Thành Trung [Viện Vi sinh vật & Công nghệ Sinh học - ĐHQGHN], vi khuẩn Burkholderia pseudomallei phân lập được tại Bệnh viện TƯQĐ 108 đã tiến hành làm phản ứng chuỗi polymerase [Polymerase Chain Reaction - PCR] và giải trình tự gen [Sequence] để định týp.Bệnh Melioidosis có diễn biến trầm trọng và có tỷ lệ tử vong cao [tỷ lệ tử vong ở thể nhiễm khuẩn huyết lên tới 80-90%]. Nếu phát hiện sớm, điều trị bằng kháng sinh, các tình trạng nghiêm trọng của bệnh có cơ hội hồi phục 50%, nhưng tỷ lệ tử vong chung vẫn còn cao, khoảng 40%. Vì vậy, bệnh cần được phát hiện, chẩn đoán sớm và điều trị kháng sinh kịp thời làm giảm đáng kể tỷ lệ tử vong cho bệnh nhân.
Theo NEJM [New England Journal Medicine]
Hoàng Việt Hà1, Bùi Nguyễn Hải Linh2, Trần Thị Lệ Quyên2, Phạm Thị Huyền1, Hoàng Quang Trung1, Trần Anh Đào3, Nguyễn Vũ Trung4 và Trịnh Thành Trung2*
*Tác giả liên hệ: Email: tttrung@vnu.edu.vn
1Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Tĩnh
2Viện Vi sinh vật và Công nghệ sinh học, Đại học Quốc gia Hà Nội
3Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nghệ An
4Trường Đại học Y Hà Nội
Burkholderia pseudomallei [B. pseudomallei] là một loài vi khuẩn sống trong đất, lây truyền và gây nhiễm melioidosis [hay còn gọi là bệnh Whitmore] cho người và nhiều loài động vật. Đặc điểm sinh học của B. pseudomallei là trực khuẩn Gram âm, oxydase dương, kháng tự nhiên với kháng sinh gentamicin [Gen] và colistin [Col] nhưng nhạy cảm với amoxicillin clavulanic acid [AmC]. Để áp dụng đặc trưng điển hình này trong định danh các chủng B. pseudomallei phân lập từ các mẫu bệnh phẩm lâm sàng, các tác giả đã tiến hành nghiên cứu 169 chủng trực khuẩn Gram âm, oxydase dương phân lập tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Tĩnh từ tháng 7/2018 đến 12/2018. Kết quả định danh bằng real-time PCR đặc hiệu gene TTSS1, giải trình tự gene recA và 16S rRNA khẳng định 17 chủng là B. pseudomallei. 17 chủng này đều đáp ứng tiêu chí đặc trưng của vi khuẩn B. pseudomallei về nhạy cảm 3 khoanh kháng sinh với đường kính [r] kháng Gen [r=6 mm], kháng Col [r=6 mm] và nhạy AmC [18 mmB. pseudomallei bằng 3 khoanh kháng sinh này là 100%, trong khi đó độ chính xác của phương pháp sinh hóa API 20NE và Vitek 2 lần lượt là 76,4% [13/17] và 29,4% [5/17]. 5 chủng vi khuẩn Cupriavidus malaysiensis cũng kháng Gen và Col nhưng đường kính vòng nhạy cảm AmC là khoảng 42-43 mm. Kết quả nghiên cứu này cho thấy, phương pháp định danh B. pseudomallei bằng 3 khoanh kháng sinh có độ chính xác cao và có thể triển khai tại nhiều phòng xét nghiệm vi sinh ở Việt Nam nhằm hạn chế việc định danh sai vi khuẩn B. pseudomallei và bỏ sót xét nghiệm ca nhiễm melioidosis.
Chủng vi khuẩn burkholderia cepacia là một trong những tác nhân gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm. Đặc biệt, chúng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch của bệnh nhân và khiến phổi bị hoại tử.
Vi khuẩn Burkholderia Cepacia là một nhóm vi khuẩn phức tạp được tìm thấy nhiều trong đất và trong nước. Đây là vi khuẩn gram âm với hơn 20 chủng loài khác nhau. Đây là loại vi khuẩn hiếu khí và sinh trưởng bằng cách chuyển hóa năng lượng từ việc oxy hóa carbohydrate.
Chủng vi khuẩn Burkholderia Cepacia là một trong những tác nhân của bệnh cơ hội tại phổi khi hệ thống miễn dịch suy yếu. Ngoài ra, các bệnh nhân bị bệnh hồng cầu lưỡi liềm cũng là đối tượng tấn công, gây bệnh của chúng.
Chủng vi khuẩn burkholderia cepacia có khả năng tồn tại trong thời gian dài với môi trường ẩm. Loại vi khuẩn này có thể lây nhiễm từ người sang người, đặc biệt dễ lây lan ở các môi trường công cộng như bệnh viện, phòng khám... Do đó, việc phát hiện và cách ly sớm những người nhiễm trùng vi khuẩn Burkholderia Cepacia là cần thiết.
Vi khuẩn burkholderia cepacia là loại vi khuẩn phức tạp khiến hệ miễn dịch suy yếu
2. Nhiễm trùng vi khuẩn burkholderia cepacia có nguy hiểm không?
Chủng vi khuẩn Burkholderia Cepacia là tác nhân gây ra bệnh Melioidosis, rất phổ biến ở khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Lào, Thái Lan, Campuchia, Miến Điện... Ngoài ra, bệnh cũng thường gặp ở châu Úc.
Con đường lây nhiễm của vi khuẩn burkholderia cepacia khá đa dạng, có thể xâm nhập trực tiếp vào cơ thể thông qua các vết thương hoặc vết trầy xước trên da. Tại các vị trí bị tấn công, một số mụn mủ nhỏ sẽ xuất hiện, đôi khi có thể tạo thành các áp xe lớn.
3. Dấu hiệu nhận biết của nhiễm trùng Burkholderia Cepacia
Nếu như bệnh nhân là người đang bị suy yếu miễn dịch do các nguyên nhân khác, hoặc đang mắc phải bệnh lý mãn tính, vi khuẩn sẽ xâm nhập trực tiếp vào máu, gây ra các biểu hiện lâm sàng nghiêm trọng tương tự như nhiễm trùng máu.
Burkholderia Cepacia có thể tồn tại ngay cả trong các đại thực bào. Điều này khiến việc điều trị trở nên khó khăn, và cũng là nguyên nhân vì sao bệnh có thể tái phát ở nhiều người.
Tùy theo thể trạng cá nhân, chứng nhiễm trùng vi khuẩn Burkholderia Cepacia có thể diễn biến theo 3 thể:
- Thể cấp tính: Nhiễm trùng huyết nghiêm tròng đi kèm với triệu chứng tiêu chảy, sốt cao nhiều ngày. Bệnh nhân có thể tử vong chỉ trong vài ngày ngắn ngủi.
- Thể bán cấp tính: Thường có các đặc điểm tương tự như bệnh thương hàn và đặc điểm nhận dạng là các khối áp xe ở thận, gan, phổi và cơ. Dạng này sẽ có thể gây tử vong trong vài tuần sau khi nhiễm trùng.
- Thể mãn tính: Đây là tình trạng vi khuẩn trú ẩn dài ngày trong cơ thể, tạo thành các khối áp xe trong xương hoặc dưới da. Đôi khi, chúng cũng diễn biến tương tự như nhiễm khuẩn huyết kiểu sóng.
Áp xe phổi, gan có thể do vi khuẩn burkholderia cepacia gây ra
4. Điều trị bệnh nhân vi khuẩn Burkholderia Pseudomallei
Như đã nói ở trên, các chủng vi khuẩn Burkholderia Cepacia , đặc biệt là tác nhân Burkholderia Pseudomallei, là tác nhân chính gây bệnh Melioidosis. Đây là loại bệnh truyền nhiễm với tính chất nguy hiểm cao, do chủng B. Pseudomallei là nhóm kháng tự nhiên với các loại thuốc kháng sinh như penicillin, aminoglycosides, nhóm macrolides, nhóm quinolones...
Do đó, việc điều trị bệnh nhân vi khuẩn burkholderia pseudomallei cần phải được thực hiện một cách cẩn thận, chia làm 2 giai đoạn chính:
- Điều trị tấn công
Thường kéo dài từ khoảng 10 – 14 ngày cho đến khi mọi biểu hiện lâm sàng đều được chấm dứt. Một số trường hợp nặng như viêm khớp, viêm tủy xương, viêm màng não... sẽ có thời gian điều trị tấn công kéo dài hơn 1 tháng.
Ở giai đoạn này, người bệnh sẽ được tiêm 1 trong 3 loại kháng sinh. Ngoài ra, người bệnh cũng phải sử dụng một số loại thuốc kết hợp khác trong thời gian điều trị.
- Điều trị duy trì
Giai đoạn này kéo dài khá lâu, có thể từ 3 – 6 tháng. Để tránh tình trạng phát sinh vi khuẩn kháng thuốc do điều trị bệnh Whitmore không dứt điểm, người bệnh cần tuân theo đúng liệu trình từ bác sĩ, tuyệt đối không uống dài hơn hoặc tự ý rút ngắn thời gian uống thuốc.
Có thể nói, vi khuẩn burkholderia cepacia là một mối nguy hiểm đối với toàn bộ sức khỏe cộng đồng. Vì vậy, ngay khi cơ thể có biểu hiện của bệnh, dù nhẹ, bạn vẫn cần đến bệnh viện kiểm tra để dễ dàng kiểm soát sức khỏe của mình.
Để đăng ký khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý Khách có thể liên hệ Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.