Cơ quan lãnh đạo cao nhất của tổ chức Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên là

Sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất, các nước thắng trận họp Hội nghị hoà bình tại cung điện Versailles ở Thủ đô nước Pháp để phân chia lại thị trường và vùng ảnh hưởng trên thế giới. Nhưng tất cả các cường quốc đều cố tình lờ đi vấn đề khôi phục hay ít ra là nới rộng quyền cơ bản của nhân dân các nước thuộc địa mà họ đã không ít lần lớn tiếng hứa hẹn khi chiến tranh còn chưa phân thắng bại. Tại Hội nghị này, họ đã phớt lờ bản yêu sách đòi các quyền dân sinh dân chủ tối thiểu do Nguyễn Ái Quốc thay mặt Hội những người Việt Nam yêu nước gửi đến.

Ở Việt Nam, mâu thuẫn giữa nhân dân với chủ nghĩa thực dân và tay sai phong kiến ngày càng gay gắt. Các phong trào yêu nước do các tầng lớp sỹ phu, trí thức, tiểu tư sản lãnh đạo đều bị đàn áp dã man và lâm vào khủng hoảng sâu sắc. Giai cấp công nhân Việt Nam từng bước lớn mạnh sẵn sàng đảm đương sứ mệnh lịch sử là lãnh đạo cách mạng. Tình hình trên đòi hỏi truyền bá một cách có hệ thống chủ nghĩa Mác-Lênin. Học thuyết cách mạng chân chính vào Việt Nam; vận động, tổ chức đẩy mạnh phong trào yêu nước và phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân, tích cực chuẩn bị các tiền đề chính trị, tư tưởng, tổ chức cho việc thành lập một Đảng cách mạng, một tổ chức tiên phong đại diện lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và cho toàn dân tộc. Lịch sử dân tộc Việt Nam đòi hỏi và trên thực tế đã hình thành những tiền đề cần thiết cho sự ra đời một tờ báo cách mạng chân chính. Trong bối cảnh của Việt Nam vào thời điểm này, người gánh trách nhiệm lịch sử đưa ra chủ trương xuất bản tờ báo này phải là người cách mạng, hiểu sâu sắc vai trò của báo chí cách mạng và chỉ có thể xuất bản và lưu hành bí mật ngoài vòng pháp luật của thực dân Pháp. Sứ mệnh lịch sử này đã được nhà yêu nước, người cộng sản Việt Nam đầu tiên nhận trách nhiệm thực hiện.

Trên con đường đi tìm đường cứu nước cứu dân, Nguyễn Ái Quốc bắt đầu sự nghiệp báo chí của mình từ cuối năm 1917 khi Người từ Anh trở lại Pháp và sau đó tham gia Đảng xã hội Pháp. Động cơ làm báo lúc này của Người là phát biểu chính kiến của mình trên các phương tiện thông tin đại chúng ngay tại nước Pháp để đấu tranh cho đội lập tự do cho dân tộc mình. Lúc đầu vốn tiếng Pháp của Người còn chưa đủ. Người phải nhờ một người bạn là luật sư Phan Văn Trường viết hộ. Không phải lúc nào ông bạn cũng nói hết hoặc nói đúng ý của Người. Nguyễn Ái Quốc hiểu chỉ có một cách là tự mình phải viết lấy để diễn đạt đầy đủ ý kiến của mình. Được sự khuyến khích của Charles Longuet, cháu ngoại của C.Mác, chủ nhiệm báo Lepopulaire [Người bình dân] cơ quan của Đảng xã hội Pháp thời kỳ này và của Gaston Monmousseau chủ bút báo La Vie Ouvrière [Đời sống thợ thuyền] Nguyễn Ái Quốc đã đi vào con đường báo chí. Sau này, Bác Hồ đã kể lại kinh nghiệm làm báo của mình như sau: “Lúc ở Pari, tuy biết nhiều tội ác của thực dân Pháp, nhưng không biết làm thế nào để nêu lên được. Một đồng chí công nhân ở toà báo Đời sống thợ thuyền cho Bác biết ở báo ấy có mục “tin tức vắn” mối tin chữ năm, ba dòng thôi và bảo Bác có tin tức gì thì cứ viết, đồng chí ấy sẽ sửa lại cho. Từ đó ngoài những giờ lao động, Bác bắt đầu viết những tin rất ngắn, mỗi lần viết làm hai bản, một bản đưa cho báo, một bản thì giữ lại. Lần đầu tiên thấy tin đã được đăng thì rất sung sướng. Mỗi lần đều đem tin đã đăng trên báo so với bài mình đã viết, xem sai chỗ nào. Về sau đồng chí ấy bảo Bác viết dài thêm vài dòng nữa, rồi lại vài dòng nữa… cứ thế kéo dài 15, 20 dòng, rồi đến cả một cột dài. Lúc đó đồng chí ấy lại bảo: “Thôi bây giờ phải viết rút ngắn lại, cũng những việc như vậy nhưng phải viết cho rõ, cho gọn”[1]”.

Bài báo đầu tiên của Nguyễn Ái Quốc mà ngày nay chúng ta được biết là một bài luận chiến sắc sảo với tiêu đề: “Tâm địa thực dân”. Bài báo đã phê phán những luận điệu xuyên tạc của một nhà báo Pháp ở Đông Dương. Từ năm 1919, nhiều tờ báo ở Pháp trong đó có những tờ nổi tiếng như: L’Humanité, Lepopulaire, La Vie Ouvrière, Le journal purple [Báo của dân], Le cahiers du communisme [Tạp chí cộng sản], La Correspondance internationale [Thư tín quốc tế]… đã đăng nhiều bài của Nguyễn Ái Quốc.

Tháng 7/1921, Nguyễn Ái Quốc cùng một số nhà hoạt động cách mạng ở các nước thuộc địa khác của Pháp như Angieri, Tuynidi, Mangát, Máctinie, Marốc, lập Hội liên hiệp thuộc địa và xuất bản báo Le Paria [Người cùng khổ] làm cơ quan tuyên truyền của Hội. Số 1 ra ngày 1/4/1922. Những bài đăng trên tờ báo này đã biểu hiện tài năng báo chí và văn học của Nguyễn Ái Quốc. Sau một năm phát hành tờ Người cùng khổ và đang phát triển tốt đẹp, Nguyễn Ái Quốc dự định xuất bản một ấn phẩm định kỳ bằng tiếng Việt nhằm phục vụ kiều bào ta nơi đất khách. Người dự định đặt tên cho tờ báo này là Việt Nam hồn. Tờ Việt Nam hồn chưa kịp ra mắt thì Nguyễn Ái Quốc rời nước Pháp sang Liên Xô. Tờ Việt Nam hồn đã được các bạn của Người thực hiện. Tờ Việt Nam hồn cũng được gửi về phát hành ở Việt Nam. Khi bắt đầu bước vào nghề báo, Nguyễn Ái Quốc chưa tới tuổi ba mươi. Từ năm 1923 đến 1924, khi học tập công tác ở Liên Xô, Trung Quốc, Nguyễn Ái Quốc làm cộng tác viên của hãng thông tấn Liên Xô và tờ tiếng Anh: Canto Gazette – Cơ quan của quốc dân Đảng Trung Quốc. Từ những bước tập viết những tin ngắn bốn, năm dòng lúc đầu, chỉ vài năm sau, Người đã sử dụng thuần thục ngòi bút của mình giữa làng báo Pari, tạo nên những tác phẩm báo chí cho đến nay vẫn còn là mẫu mực. những chủ đề khi Nguyễn Ái Quốc mới bước vào nghề đề cập thời kỳ này là những vấn đề hệ trọng đến sự tồn vong của dân tộc và đụng chạm đến nhiều nhân vật và sự kiện tầm cỡ quốc tế.

Trong các tác phẩm đầu tay của mình, Người đã vận dụng nhuần nhuyễn lý luận cách mạng. Các bài báo của Người thời kỳ này đã thể hiện rõ một căn bản trí thức sâu rộng. Nguyễn Ái Quốc đã để lại nhiều bài luận chiến ngôn từ sắc bén, lập trường vững chắc, nhiều tiểu phẩm chua cay đối với kẻ thù. Bản án chế độ thực dân Pháp xuất bản 1925 là một tác phẩm lớn mang tính tố cáo đanh thép đối với chế độ thực dân dựa trên những tư liệu đầy sức thuyết phục, không những có giá trị cao về chính trị - lý luận mà còn có giá trị cao về báo chí, văn học! Nguyễn Ái Quốc là một nhà báo như vậy, khi Người chuẩn bị cho sự ra đời của nền báo chí cách mạng Việt Nam.

Cuối 1924, quốc tế cộng sản phái Nguyễn Ái Quốc sang công tác ở Trung Quốc theo đúng nguyện vọng của Người được gần với Tổ quốc để có điều kiện hoạt động hơn tiến tới thành lập Đảng cộng sản Việt Nam là mục đích cao nhất của Người đặt ra trong thời điểm này.

Thời gian này, với cương vị uỷ viên Bộ Phương Đông, trực tiếp phụ trách Cục Phương Nam, là nhà yêu nước có sự hiểu sâu sắc văn hoá Đông Tây, là nhà cách mạng thấm nhuần sâu sắc bản chất cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin, là một người từng nhiều năm làm báo và hiểu rõ sức mạnh của báo chí. Nguyễn Ái Quốc rất tâm đắc những tư tưởng của Lênin về báo chí: “Trong thời đại ngày nay, không có tờ báo chính trị thì không thể có phong trào gọi là chính trị”, “chúng ta cần trước hết là tờ báo, không có nó thì không thể tiến hành một cách có hệ thống cuộc tuyên truyền, cổ động hết sức có nguyên tắc và toàn diện”[2] “Báo chí là người tuyên truyền, người cổ động, người tổ chức chung”[3].

Cuối năm 1924, khi về đến Quảng Châu - Trung Quốc, Nguyễn Ái Quốc bắt tay ngay vào việc chuẩn bị xuất bản một tờ báo chính trị đồng thời với việc mở những lớp huấn luyện các thanh niên ưu tú đưa từ trong nước sang để làm nòng cốt cho cách mạng sau này.

Nguyễn Ái Quốc cùng một số đồng chí là học trò của Người thực hiện công việc trọng đại này trên căn gác nhỏ ở khu phố buôn bán sầm uất ở trung tâm Quảng Châu. Căn gác này cũng là nơi thành lập và là trụ sở của Hội Việt Nam cách mạng. Báo Thanh niên là cơ quan ngôn luận và đấu tranh của Tổ chức này.

Báo ra hàng tuần có khuôn khổ 19x13cm, ra mỗi kỳ 2 trang, có số 4 trang. Báo có các mục sau: xã luận, bình luận, diễn đàn Phụ nữ, phê bình, tin tức, thơ ca, vấn đáp, trả lời bạn đọc, việc làm.

Báo Thanh niên đảm trách nhiệm vụ cơ bản là tuyên truyền tôn chỉ và mục đích của Tổng bộ Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí hội. Thông qua những bài viết để trình bày có hệ thống một số vấn đề cơ bản về đường lối chiến lược và sách lược của cách mạng Việt Nam, về chủ nghĩa Mác-Lênin, kêu gọi đồng bào Việt Nam trong và ngoài nước ra sức đoàn kết chiến đấu chống chủ nghĩa đế quốc giành lại độc lập dân tộc. Báo in trên chất liệu giấy sáp rồi được chuyển bí mật về nước. Ở Việt Nam các tờ báo Thanh niên được các cơ sở cách mạng chép tay thành nhiều bản rồi chuyền tay nhau cho các đồng chí của mình đọc và truyền đạt tới nhân dân. Số đầu của tờ Thanh niên xuất bản ngày 21/6/1925 và tiếp tục xuất bản đều đặn hàng tuần. Với gần 90 số, báo Thanh niên đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử: Truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin, tuyên truyền Đường Kách mệnh, kêu gọi nhân dân đoàn kết đấu tranh, góp phần tích cực chuẩn bị về mặt lý luận chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự thành lập Đảng cộng sản Việt Nam, mở ra một dòng báo chí mới ÷ Báo chí cách mạng Việt Nam.

Sau báo Thanh niên, Nguyễn Ái Quốc lập ra báo Kông nông [1926], Báo Đường Kách mệnh [1927]. Ngày 1/10/1929, Báo Búa liềm, cơ quan ngôn luận của Đông Dương cộng sản Đảng ra số đầu tiên. Tháng 8/1929, chi bộ An Nam cộng sản ở Thượng Hải ra báo Đỏ viết tay trên giấy sáp. Kể từ tờ Thanh niên mở đường, đến cuối năm 1929, báo chí cách mạng Việt Nam đã có trên 50 tờ báo và tạp chí là cơ quan của các cấp Hội của Hội Việt Nam Thanh niên cách mạng và 2 tổ chức cộng sản là Đông Dương cộng sản Đảng và An Nam cộng sản Đảng. Ngày 3/2/1930, tại Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản, thành lập Đảng cộng sản Việt Nam, dưới sự chủ trì của Đồng chí Nguyễn Ái Quốc đã thông qua nghị quyết về kế hoạch thành lập một Đảng cộng sản chân chính. Trong mục q của nghị quyết này ra nghị quyết về báo chí với các nội dung sau:

1. Bỏ những tờ báo do Đông Dương cộng sản Đảng và An Nam cộng sản Đảng xuất bản trước đây.

2. Ban Trung Ương có thể xuất bản một tạp chí lý luận và ba tờ báo tuyên truyền.

3. Bỏ những tờ báo của các hội quần chúng do Đảng chỉ đạo.

4. Duy trì tất cả những tờ báo do quần chúng chủ trương[4]

Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, báo chí cách mạng Việt Nam từ tờ báo đầu tiên - báo Thanh niên xuất bản ngày 21/6/1925, qua mỗi thời kỳ cách mạng 1925-1930, 1930-1945, 1945-1954, 1954-1975, 1975-1986, 1986-đến nay, đều có sự phát triển mạnh mẽ. Đến nay là một hệ thống quốc gia các cơ quan thông tin đại chúng gồm nhiều loại hình, ở nhiều cấp, thuộc nhiều cơ quan chủ quản, xuất bản bằng tiếng Việt và tiếng các dân tộc thiểu số, bằng ngoại ngữ với những chức năng và nhiệm vụ hết sức đa dạng, nhằm nhiều loại đối tượng và sử dụng nhiều công nghệ hiện đại.

Ngày nay với trên 600 cơ quan báo chí với tất cả các loại hình báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử đều tiếp cận công nghệ làm báo hiện đại để đưa thông tin báo chí lên các hạ tầng, nền tảng truyền thông hiện đại, với gần 20.000 nhà báo có bản lĩnh chính trị, có đạo đức và nghiệp vụ báo chí, Báo chí cách mạng Việt Nam là một nền báo chí kiểu mới, do Đảng cộng sản tổ chức lãnh đạo, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng chính trị tư tưởng. Đó là nền báo chí vừa là cơ quan ngôn luận của các tổ chức trong hệ thống chính trị vừa là diễn đàn của Nhân dân.

Đây thực sự là nền báo chí của Nhân dân, vì lợi ích cao cả của nhân dân mà hoạt động và chịu sự giám sát của Nhân dân. Rất đỗi tự hào trước những trưởng thành và cống hiến to lớn trong lịch sử 96 năm qua, hơn 20.000 nhà báo Việt Nam tiếp tục giữ vững và phát huy truyền thống bút sắc, lòng trong tâm sáng, ra sức phấn đấu xây dựng nền báo chí Việt Nam cách mạng, chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại, hiệu quả - là người tuyên truyền, cổ động, tổ chức chung góp phần hiện thực hóa thắng lợi khát vọng 2045: Việt Nam thành nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa./.

• A+
• A-

Trong suốt chiều dài lịch sử của Thăng Long - Hà Nội nghìn năm văn hiến, Thủ đô Anh hùng, đã có rất nhiều người con ưu tú, chí sĩ yêu nước, những tấm gương anh dũng trọn đời hy sinh vì nước vì dân. Nguyễn Phong Sắc [tên thật là Nguyễn Đình Sắc] là một trong những nhân vật tiêu biểu đó. Thuộc lớp những chiến sĩ cộng sản từ thời dựng Đảng, là một trong những thành viên đầu tiên của Chi bộ Cộng sản Bắc Kỳ và Ủy viên Ban chấp hành Trung ương của Đảng Cộng sản Việt Nam, Bí thư Xứ ủy Trung Kỳ, Nguyễn Phong Sắc có cống hiến to lớn đối với sự ra đời và phát triển trong thời kỳ đầu hết sức khó khăn, gian khổ của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Đồng chí Nguyễn Phong Sắc - Người trực tiếp phụ trách Xứ ủy Trung Kỳ và lãnh đạo phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh; Những bài báo của Xứ ủy Trung Kỳ cổ vũ tinh thần đấu tranh cách mạng trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh; Đội tự vệ đỏ ở Hòa Quân - Đông Sớ - Nghệ An trong cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930 - 1931. Ảnh tư liệu

SỚM ĐÓN NHẬN LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG

Từ khi còn nhỏ, được người cậu ruột dạy dỗ, rồi học Trường Tư thục Công Ích, tuổi ấu thơ của Nguyễn Đình Sắc đã được nuôi dưỡng bởi truyền thống yêu nước của gia đình, đặc biệt là tấm gương anh dũng của người cha, được hấp thu giá trị văn hóa tiêu biểu của những mảnh đất kinh kỳ. Lớn lên, chứng kiến nỗi khổ cực của nhân dân và sự dã man của thực dân Pháp các chiến sĩ cách mạng đã hun đúc trong tâm khảm Nguyễn Đình Sắc ý chí đánh đuổi thực dân tàn bạo, giải phóng dân tộc. Là trí thức giàu lòng yêu nước, Nguyễn Đình Sắc sớm tìm hiểu các tác phẩm của Môngtex-ki-ơ, J. Rút-xô... Sau khi đỗ đầu kỳ thi Thành chung ở trường Bưởi, Nguyễn Đình Sắc đã từ chối không nhận học bổng đi du học ở Pháp.

Nguyễn Đình Sắc làm việc ở Sở Tài chính cùng với nhóm bạn thân từ khi còn học ở trường Bưởi, là Trần Quang Huyến ở phố Công sứ Mi-ri-ben, Hồ Trọng Hiếu [tức nhà thơ Tú Mỡ] ở làng Láng, Trịnh Bá Bích đang sống ở phố Bạch Mai. Chính từ những người bạn này, Nguyễn Đình Sắc đã được biết về Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên - tổ chức tổ chức tiền thân của Đảng do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập. Tìm hiểu về Hội và được đọc các sách báo cách mạng nhưLe Paria, ĐườngKáchMệnh…., Nguyễn Đình Sắc càng nhận thức rõ lý tưởng tốt đẹp của con đường cách mạng vô sản mà lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc vạch ra cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Cuối năm 1926, Nguyễn Đình Sắc là một trong 11 người đầu tiên được kết nạp vào Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, do đồng chí Nguyễn Công Thu làm Bí thư. Đây là bước ngoặt quan trọng đầu tiên, đánh dấu sự biến chuyển trong nhận thức tư tưởng của người trí thức yêu nước. Đồng chí lấy tên mới - Nguyễn Phong Sắc - mang ý nghĩa của ngọn gió mới, chứa đựng khát vọng đầy nhiệt huyết của người trí thức yêu nước đã được giác ngộ. Từ đây, cuộc đời đồng chí gắn liền với thời kỳ đấu tranh gian khổ nhưng rất vẻ vang trong lịch sử dân tộc - thời dựng Đảng

LÃNH ĐẠO CHỦ CHỐT CỦA HỘI VIỆT NAM CÁCH MẠNG THANH NIÊN BẮC KỲ VÀ HÀ NỘI

Sau khi gia nhập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, đồng chíNguyễn Phong Sắclà một trong những người đầu tiên tích cực tham gia gieo hạt giống cách mạng và xây dựng các tổ chức Thanh niên ở Hà Nội.Ngôi nhà của gia đình đồng chí ở152 Bạch Mai trở thành cơ sở cách mạng, là nơithường xuyên tổ chức các cuộc họpTổng bộ và Kỳ bộ Thanh niên Bắc kỳ. Từ những cơ sở đầu tiên ở gia đình và họ hàng, bạn bè thân thiết, Nguyễn Phong Sắc và các đồng chí đã phát triển cơ sở và hội viên đến những địa điểm khác trong các ngõ xóm của nhân dân lao động.Đồng chí còn góp một nửa số tiền lương hàng tháng để giúp việc in ấn, mua sách báo, tài liệu cho tổ chức.

Tháng 6/1927,Tỉnh bộHội Việt Nam Cách mạng Thanh niêncủa Hà Nội được thành lập gồm 3 người trong đó có đồng chí Nguyễn Phong Sắc. Với hoạt động tích cực của Nguyễn Phong Sắc và các đồng chí của mình, Hà Nội là một trong những nơi xuất hiện tổ chức Thanh niên sớm nhất, có tổ chức vững chắc và hoạt động sôi nổi,góp phần quan trọng truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin và đường lối cách mạng của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc; từ đóxây dựng và phát triển tổ chức Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên ở một số tỉnh Bắc Kỳ.

Tới năm 1928, Tỉnh bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên Hà Nội đã phát triển từ 11 hội viên lên khoảng 200 người, nhưng thành phần chủ yếu vẫn là tiểu tư sản thành thị, các thành phần khác như công nhân, nông dân còn ít. Trong khi đó ở Hà Nội, Việt Nam Quốc dân Đảng xây dựng lực lượng khá mạnh và tăng cường hoạt động tranh giành ảnh hưởng quần chúng.Trướctình hìnhđó, ngày 28/9/1928, Kỳ bộ Thanh niên BắcKỳ đã họp Đại hội đại biểu lần thứ nhấtbàn về vấn đề vô sản hóa và tiếp tục xây dựng tổ chức cơ sở của Hội. Đồng chí Nguyễn Phong Sắc là một trong ba đại biểu của Tỉnh bộ Hà Nội đi dự. Tại tại Đại hội này,đồng chí Nguyễn Phong Sắc được bầu vào Kỳ bộ Thanh niên Bắc kỳ.

Thực hiện chủ trương của Đại hội,trên cương vịlà Ủy viên Kỳ bộ Thanh niên Bắc Kỳ và Ủy viên Tỉnh bộ Thanh niên Hà Nội, Nguyễn Phong Sắc tích cực chuẩn bị Đại hội lần thứ nhấtcủaTỉnh bộ Thanh niên Hà Nội.Tháng 4/1929, tại số nhà 68 Nam Đồng, Tỉnh bộ Hà Nội đã bí mật tiến hành Đại hội, kiện toàn tổ chức và thảo luận phương hướng hoạt động mới theo chủ trươngvô sản hoá.Đại hội bầu lại cơ quan lãnh đạo Tỉnh bộ Thanh niêndoNguyễn Phong Sắc làm Bí thư chính thức đầu tiên của Tỉnh bộ.

Trên cương vị Bí thư Tỉnh bộ, Nguyễn Phong Sắc vừa tổ chức chỉ đạo, lãnh đạo Tỉnh bộ Hà Nội tích cực thực hiện phong trào vô sản hóa vừa trực tiếp gây dựng cơ sở ở nhiều nơi như nhà máy Đèn Bờ Hồ, xe lửa Gia Lâm, ga Hàng Cỏ, các làng Xuân Đỉnh, Ngọc Hà, Thịnh Hào, Yên Lãng, Khương Thượng…. Dưới sự chỉ đạo của đồng chí, phong trào Thanh niên ở Hà Nội, Bắc Kỳ có sự phát triển nhanh chóng và tác động đến phong trào trong phạm vi cả nước.

Sang năm 1929, tổ chức của Thanh niên đã có bước phát triển mạnh, riêng ở Bắc Kỳ đã có hơn 900 hội viên trong tổng số 1500 hội viên Thanh niên trong cả nước[1]. Tổ chức quần chúng như Công hội, Nông hội đã phát triển thành hệ thống, phong trào quần chúng phát triển mạnh mẽ theo xu hướng vô sản. Thực tiễn cuộc đấu tranh cách mạng ở Bắc Kỳ và cả nước làm cho tổ chức Thanh niên không cònđáp ứng yêu cầu của phong trào, đòi hỏi phải phải có một tổ chức chặt chẽ hơn, cương lĩnh rõ ràng hơn, phương pháp hoạt động đúng đắn mới có thểlãnh đạođưa phong tràotiếp tục phát triểntheo con đường cách mạng vô sản.

THAM GIA SÁNG LẬP CHI BỘ CỘNG SẢN ĐẦU TIÊN VÀ ĐÔNG DƯƠNG CỘNG SẢN ĐẢNG

Nhận thức đòi hỏi khách quan và xu thế phát triển của cách mạng, tháng 3/1929, những thanh niên tiên tiến trong Ban lãnh đạo của Kỳ bộ Bắc Kỳ và Tỉnh bộ Thanh niên Hà Nội đã bí mật họp ở số nhà 5D Hàm Long, thành lập chi bộ cộng sản đầu tiên trong cả nước, gồm 8 người trong đó có đồng chí Nguyễn Phong Sắc.

Hội nghị thành lập Chi bộ Cộng sản 5D Hàm Long đã thảo luận và thống nhất nhận định về việc lập tổ chức cộng sản này chỉ là hạt nhân để xây dựng Đảng Cộng sản sau này; cần thiết phải thay thế vai trò của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên bằng một chính đảng của giai cấp vô sản. Tuy nhiên, vấn đề thành lập ngay Đảng cộng sản hay chưa và thành lập như thế nào có nhiều quan điểm khác nhau. Có quan điểm hữu khuynh cho rằng, chưa có đủ điều kiện để thành lập Đảng Cộng sản; nhưng cũng có quan điểm tả khuynh cho rằng cần thành lập ngay Đảng Cộng sản, giải thể tổ chức Thanh niên.

Nguyễn Phong Sắc nhận thấy những điểm hạn chế trong cả hai quan điểm và đề nghị với các đồng chí trong Kỳ bộ là muốn giải quyết mâu thuẫn đó, phải đặt quyền lợichungcách mạng, của dân tộclên trên. Đồng chí tán thành về việc thành lập Đảng Cộng sản, nhưng khi chưa có Đảng Cộng sản, thì các hội viên Thanh niên cần nghiêm chỉnh thực hiện tôn chỉ, mục đích của Hội, vìlúc nàytổ chức Thanh niên vẫn có sứ mệnh lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Đồng chí nhấn mạnh cần phải tiếp tục tích cực tuyên truyền yêu nước trong các tầng lớp nhân dân, nhất là thợ thuyền, dân cày, trí thức và đẩy mạnh vô sản hóa. Cuối cùng, Đại hội đi đến thống nhất quan điểm cần thành lập chính đảng vô sản và vận động Đại hội Thanh niên sắp tới tán thành thành lập Đảng. Tại Đại hội, Nguyễn Phong Sắc tiếp tục được bầu vào Ban Chấp hành Kỳ bộ Thanh niên Bắc Kỳ. Sau Đại hội, đồng chí phụ trách công tác tuyên truyền và huấn luyện, tham gia tích cực chuẩn bị văn kiện của Đảng Cộng sản.

Việc thành lập Chi bộ cộng sản 5D Hàm Long – chi bộ cộng sản đầu tiên trong cả nước đã cho thấy tư duy sắc sảo và sự nhạy bén chính trị của Nguyễn Phong Sắc và các đồng chí trong chi bộ.Tham gia thành lập chi bộ cộng sản đầu tiên ở trong nước, Nguyễn Phong Sắc đã trở thành một trong những người cộng sản đầu tiên ở Hà Nội.Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt lớn lao trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Nguyễn Phong Sắc - từ trí thức yêu nước trở thành một người chiến sĩ cộng sảnưu tú tiên phong, một cán bộ cốt cán, kiên trung trong phong trào cách mạng.

Ngày 28/3/1929, đồng chí Nguyễn Phong Sắc dẫn đầu đoàn đại biểu tỉnh bộ Thanh niên Hà Nội đi dựĐại hội đại biểu Kỳ bộ Thanh niên Bắc Kỳ họp tại đồn điền Kim Đái, huyện Tùng Thiện, tỉnh Sơn Tây [nay thuộc thị xã Sơn Tây, Hà Nội]. Đại hội thảo luận và tán thành chủ trương thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, bầu 4 đồng chí trong Chi bộ Cộng sản đầu tiên làm đại biểu đi Đại hội đại biểu thanh niên cả nước do Tổng bộ triệu tập họp ở nước ngoài. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, Trịnh Đình Cửu được phân công dự thảo Chính cương, Tuyên ngôn và Điều lệ Đảng, đồng chí Nguyễn Phong Sắcđược giao nhiệm vụđẩy mạnh việc truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin và tuyên truyền thành lập Đảng.

Ngày 1/5/1929, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ nhất Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên khai mạc tại Hương Cảng. Đoàn đại biểu Bắc Kỳ đưa ra đề nghị giải tán Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên để thành lập Đảng Cộng sản nhưng không được chấp nhận.

Lúc này, ở trong nước phong trào cách mạng đang phát triển cao theo xu hướng vô sản. Tiêu biểucuộc bãi công dài ngày từ 28/5 đến 10/6/1929 của công nhân A-vi-a do đồng chí Ngô Gia Tự lãnh đạo đã thắng lợi rực rỡ, thể hiện sựphát triển của phong trào công nhân ởtrình độ giác ngộ và tổ chứccao hơn hẳn những cuộc đấu tranh trước đó của công nhân Bắc kỳ.

Trước yêu cầu của việc thành lập chính đảng mạnh, có đủ khả năng lãnh đạo phong trào cách mạng, ngày 17/6/ 1929, tại số nhà 312 phố Khâm Thiên [Hà Nội],các đại biểu của chi bộ 5D Hàm Long đã quyết định thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng, thông qua Chính cương, Tuyên ngôn và điều lệ của Đảng. Tuyên ngôn nêu rõ đường lối của Đảng là làm cách mạng dân chủ tư sản do giai cấp vô sản lãnh đạo tiến lên cách mạng xã hội chủ nghĩa, thực hành công nông liên hiệp. Hội nghị đã nhất trí bầu Ban Chấp hành Trung ương lâm thời, trong đó đồng chí Nguyễn Phong Sắc là Ủy viên Thường vụ. Sự ra đời của Đông Dương Cộng sản Đảng đã thúc đẩy phong trào cộng sản ở trong nước phát triển và đẩy nhanh quá trình vận động thành lập Đảng Cộng sản. Sau Hội nghị, các đồng chí trong Ban Chấp hành Trung ương lâm thời đã đến ngay các địa phương để phổ biến chủ trương, nghị quyết của Hội nghị, phát triển thêm các chi bộ và lãnh đạo quần chúng đấu tranh. Đồng chí Nguyễn Phong Sắc được phân công lãnh đạo cuộc bãi công của công nhân hãng Avia, đi xây dựng cơ sở ở Hà Nội, huyện Thường Tín và Hoài Đức của Hà Đông. Nhờ hoạt động tích cực của Đông Dương Cộng sản Đảng, trong sáu tháng đầu năm 1929, phong trào cách mạng ở Hà Nội và các tỉnh phía Bắc đã có chuyển biến rõ nét, đánh dấu sự phát triển sang thời kỳ cách mạng mới của phong trào đấu tranh theo con đường vô sản ở Việt Nam.

Ngày 21/7/1929, Ban Chấp hành Trung ương lâm thời Đông Dương Cộng sản Đảng họp ở làng Tam Sơn, phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh để bàn về việc đẩy mạnh công tác xây dựng Đảng và tiếp tục phân công các ủy viên đi các miền, các địa phương để thực hiện nghị quyết của Đảng. Cùng với Trần Văn Cung [Quốc Anh], đồng chí Nguyễn Phong Sắc được cử vào xây dựng tổ chức Đảng và phong trào cách mạng ở Trung Kỳ.

BÍ THƯ ĐẦU TIÊN CỦA XỨ ỦY TRUNG KỲ

Cuối tháng 71929, Nguyễn Phong Sắc bí mật vào Vinh, cùng vớiTrần Văn Cungbắt liên lạc với đồng chí Võ Mai là Ủy viên của Tỉnh bộ Thanh niên Nghệ An, lập ra Kỳ bộ Đông Dương Cộng sản Đảng ở Trung Kỳ. Nguyễn Phong Sắc làm Bí thư Kỳ bộ, trực tiếp phụ trách tạp chí Bônsêvích. Đầu tháng 8/1929, đồng chí Trần Văn Cung bị địch bắt, công việc xây dựng tổ chức đảng ở Trung Kỳ vừa mới bắt đầu đã dồn lên vai Nguyễn Phong Sắc.

Với cương vị là Bí thư Kỳ bộ Đông Dương Cộng sản Đảng, Nguyễn Phong Sắc cùng với các đồng chí trong Xứ uỷ khẩn trương phân công nhau xuống các cơ sở nghiên cứu tình hình, củng cố và mở rộng tổ chức của Đông Dương cộng sản Đảng. Nhờ có tôn chỉ, mục đích và đường lối cách mạng rõ ràng, chặt chẽ, cùng với việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nên đã nhanh chóng thu hút đa số đảng viên của Tân Việt và Thanh niên tự nguyện gia nhập Đông Dương Cộng sản Đảng. Chỉ trong một thời gian ngắn, nhiều cơ sở Hội Thanh niên đã chuyển thành các chi bộ cộng sản đầu tiên như các chi bộ Dương Long, Dương Xuân [nay là xã Lĩnh Sơn], chi bộ Tri Lễ [nay là xã Khai Sơn], huyện Anh Sơn, chi bộ Vạn Phần [nay là xã Diễn Vạn], huyện Diễn Châu [Nghệ An], chi bộ thị xã Hà Tĩnh...

Cũng trong năm 1929, Nguyễn Phong Sắc trực tiếp mang truyền đơn, tài liệu của Đông Dương Cộng sản Đảng vào Quảng Trị, liên lạc và giao cho nhóm Cộng sản ở Quảng Trị phát rộng rãi trong tỉnh và các tỉnh lân cận. Đồng chí đóng góp ý kiến về kinh nghiệm tổ chức, vận động quần chúng đấu tranh, chủ trương thành lập Đảng Cộng sản và chuyển Đảng bộ Tân Việt, Đảng bộ Thanh niên ở Quảng Trị thành Đông Dương Cộng sản Đảng, thành lập Tỉnh uỷ Quảng Trị. Cuối năm 1929, Nguyễn Phong Sắc đến Huế để vận động thành lập Đảng. Khi Tỉnh bộ Đông Dương Cộng sản đảng Thừa Thiên Huế được thành lập, Nguyễn Phong Sắc thay mặt Kỳ bộ Đông Dương Cộng sản đảng ở Trung kỳ công nhận Tỉnh bộ Thừa Thiên - Huế là một tỉnh bộ của Đông Dương Cộng sản Đảng, hoạt động trực thuộc Phân ban Kỳ bộ Trung Kỳ ở Đà Nẵng.

Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập, vào đầu tuần tháng 2/1930, các đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và Trịnh Đình Cửu đã triệu tập Hội nghị ở nhà số 42, phố Hàng Thiếc, Hà Nội, cử ra Ban Chấp hành Trung ương lâm thời của Đảng. Hội nghị cử Nguyễn Phong Sắc vào Trung ương lâm thời, tiếp tục phụ trách công tác Đảng ở Trung kỳ.

Ở cương vị mới, đồng chí đi khắp các tỉnh ở Trung kỳ [Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Đà Nẵng...] để truyền đạt về sự kiện thành lập Đảng, phổ biến những nội dung cơ bản các văn kiện có tính chất cương lĩnh đầu tiên của Đảng. Tháng 3/1930, tại Vinh, Nguyễn Phong Sắc thay mặt cho Trung ương Đảng triệu tập Hội nghị liên tịch giữa Kỳ bộ Trung Kỳ Đảng Cộng sản Việt Nam và Đông Dương Cộng sản liên đoàn bầu ra Ban chấp hành lâm thời Phân cục trung ương Đảng cộng sản Việt Nam tại Trung Kỳ gồm các đồng chí: Nguyễn Phong Sắc, Lê Mao, Lê Viết Thuật... do Nguyễn Phong Sắc làm Bí thư. Phân cục trung ương có nhiệm vụ chỉ đạo hợp nhất các tổ chức Đảng ở Trung Kỳ từ tỉnh cho đến tận cơ sở, giải tán các ban chỉ đạo cũ của các tổ chức cộng sản, lãnh đạo phong trào cách mạng. Dưới sự chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Phong Sắc, Phân cục Trung ương Trung Kỳ xuất bản báo “Người lao khổ”, truyền đơn đi các nơi tuyên truyền, vận động quần chúng đi theo con đường của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tính đến tháng 5/1930, hệ thống tổ chức Đảng đã được thành lập ở các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định.

Cuối năm 1930, Phân cục Trung ương Trung Kỳ họp Hội nghị thành lập Xứ bộ Trung Kỳ, đứng đầu Xứ bộ là Xứ uỷ. Các đồng chí Nguyễn Phong Sắc, Lê Mao, Lê Viết Thuật, Nguyễn Đức Cảnh được bầu vào Ban Thường vụ Xứ uỷ do đồng chí Nguyễn Phong Sắc làm Bí thư. Đầu năm 1931, đồng chí Nguyễn Phong Sắc chỉ đạo xuất bản báo “Công Nông Binh” – cơ quan ngôn luận của Xứ uỷ Trung Kỳ thay cho tờ báo “Người lao khổ”.

Tháng 3/1931, sau khi dự Hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương lần II ở Sài Gòn, đồng chí ra Trung kỳ, tiếp đó ra Hà Nội, xuống Hải Phòng để phổ biến nghị quyết của Trung ương thì bị mật thám bắt tại khách sạn Nam Lai, gần Ga Hàng Cỏ, đưa vào Vinh. Bị tra tấn dã man, nhưng Nguyễn Phong Sắc vẫn giữ vững tinh thần cách mạng kiên cường, bất khuất trước kẻ thù, không để lộ thông tin về tổ chức đảng và cơ sở cách mạng. Lo sợ trước cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh, địch đã xử bắn đồng chí ngày 26/5/1931 tại đồn Song Lộc huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An.Lúc ấy, đồng chí Nguyễn Phong Sắc mới 29 tuổi.

Nguyễn Phong Sắc đã oanh liệt hy sinh nhưng cuộc đời và sự nghiệp cách mạng vẻ vang của đồng chí vẫn còn sống mãi trong lịch sử đấu tranh cách mạng của dân tộc. Khước từ mọi điều kiện của cuộc sống vật chất đầy đủ, Nguyễn Phong Sắc tự nguyện đứng vào đội ngũ của những người cộng sản, sẵn sàng đón nhận mọi gian khổ, hy sinh, cống hiến trọn đời vì dân, vì nước. Là một cán bộ lãnh đạo chủ chốt từ thời dựng Đảng, với hoạt động và cống hiến to lớn của mình, hình ảnh đồng chí Nguyễn Phong Sắc sẽ luôn ghi nhớ một cách đậm nét là một trí thức - chiến sĩ cách mạng ưu tú của Hà Nội, một nhà lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng Việt Nam.

TS. Lê Thị Hằng,Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh/tuyengiao.vn

---------

[1] Theo Biên bản tọa đàm về việc thống nhất thành lập Đảng, ngày 10/4 và 14/5/1969, Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng Trung ương, lưu tại Viện Lịch sử Đảng.