Theo Liên Hợp Quốc, dân số thế giới chạm mốc 8 tỷ người vào ngày 15/11 và dự báo Ấn Độ có thể vượt Trung Quốc trở thành nước đông dân nhất vào năm sau, năm 2023. Đây là một con số ấn tượng. Nhưng những dấu mốc quan trọng nhất lại nằm ở chặng đường vài chục năm sắp tới. Theo Liên Hợp Quốc, tỷ lệ dân số từ 65 tuổi trở lên được dự báo tăng 10% vào năm 2022, lên 16% vào năm 2050. Dân số già là mối quan tâm và thách thức lớn của nhiều nền kinh tế.
Tình trạng già hóa dân số
Tại châu Âu, già hoá dân số đặt ra bài toán khó cho các chính phủ trong việc duy trì hệ thống lương hưu, chăm sóc sức khoẻ, và giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động cho nền kinh tế. Ví dụ, tại Anh, dữ liệu mới đây cho thấy, có khoảng 1,3 triệu vị trí việc làm không thể tìm được người lao động lấp vào. Con số này đã liên tiếp lập kỷ lục kể từ sáu tháng cuối năm 2021.
Còn tại Trung Quốc, một trong những quốc gia đông dân nhất hành tinh, dân số già cũng đang là thách thức lớn đối với tăng trưởng kinh tế. Tại đây, gần như cứ 5 người thì có 1 người là trên 60 tuổi.
Ông Ninh Cát Triết, Cục trưởng Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, nói: "Số liệu điều tra dân số cũng cho thấy sự phát triển dân số của Trung Quốc đang đứng trước một số mâu thuẫn về cơ cấu, như quy mô dân số trong độ tuổi lao động và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ giảm, mức độ già hóa ngày càng sâu, tổng tỷ suất sinh giảm, số lượng sinh đi xuống".
An ninh lương thực
Chỉ mất 11 năm để dân số thế giới tăng từ 7 tỷ người, lên 8 tỷ người. Theo các nhà khoa học, dân số thế giới đang vượt quá giới hạn bền vững của Trái đất. Cứ thế này tới năm 2050, dân số thế giới có thể cán mốc 9,7 tỷ người. Theo tính toán của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc, mỗi ngày hành tinh chúng ta lại có thêm 200.000 miệng ăn nữa.
Ông Timothy Large, Giám đốc Báo chí và Truyền thông, Hãng thông tấn Reuters, nhận định: "Để nuôi sống được 9,7 tỷ con người vào năm 2050, sản lượng lương thực thế giới cần phải tăng gấp rưỡi so với hiện nay, nghĩa là trong 40 năm tới con người cần phải có một lượng lương thực tương đương với lượng đã được cha ông ta sản xuất ra trong 8.000 năm qua".
Người ta có thể chỉ để tâm tới bong bóng chứng khoán, hay nhà đất, nhưng bong bóng thực phẩm cũng là một rủi ro lớn đối với hành tinh này. Viện Chính sách trái đất [EPI] cảnh báo hiện tượng thiếu hụt lương thực đã bắt đầu xuất hiện rõ nét vào cuối năm 2010. Điều này tất yếu dẫn tới giá lương thực, thực phẩm tăng và đã đạt mức kỷ lục ở nhiều quốc gia trong năm nay.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!
Báo cáo Triển vọng Dân số Thế giới 2022 do Liên hợp quốc [LHQ] công bố ngày 11/7 dự báo Ấn Độ sẽ vượt qua nước láng giềng Trung Quốc trở thành quốc gia đông nhất vào năm 2023.
"Đông Á - Đông Nam Á" và "Trung Á - Nam Á" là hai cụm khu vực tập trung đông dân nhất của thế giới năm 2022, với lần lượt khoảng 2,3 tỷ người [chiếm 29% tổng dân số toàn cầu] và 2,1 tỷ người [chiếm 26% dân số toàn cầu].
Trung Quốc và Ấn Độ chiếm tỷ lệ dân số lớn nhất tại các vùng trên. Theo báo cáo của LHQ, dân số Ấn Độ hiện là 1,412 tỷ người, trong khi Trung Quốc là 1,426 tỷ người.
Bãi biển Juhu tại Mumbai, Ấn Độ, ngày 8/5. [Ảnh: AP]
Cán mốc 8 tỷ người
LHQ dự báo dân số thế giới sẽ chạm mốc 8 tỷ người vào ngày 15/11 năm nay. Dân số thế giới đang phát triển với tốc độ chậm nhất kể từ năm 1950, chỉ dưới 1% vào năm 2020. Trong tương lai, dân số thế giới có thể tăng lên khoảng 8,5 tỷ người vào năm 2030 và 9,7 tỷ người vào năm 2050. Con số này sẽ chạm ngưỡng 10,4 tỷ người trong những năm 2080 và duy trì ở mức đó cho đến năm 2100.
Hơn một nửa mức tăng dân số toàn cầu tính đến năm 2050 sẽ chỉ tập trung ở 8 quốc gia gồm Congo, Ai Cập, Ethiopia, Ấn Độ, Nigeria, Pakistan, Philippines và Tanzania. Bản báo cáo giải thích rằng dân số gia tăng một phần là do tỷ lệ tử vong giảm. Điều này được thể hiện ở tuổi thọ trung bình tăng lên.
Trên toàn cầu, tuổi thọ trung bình đạt 72,8 tuổi vào năm 2019, tăng gần 9 tuổi kể từ năm 1990. Dự báo, tỷ lệ tử vong sẽ giảm hơn nữa để kéo dài tuổi thọ trung bình toàn cầu lên khoảng 77,2 năm vào năm 2050. Tuổi thọ trung bình của phụ nữ cao hơn nam giới là 5,4 năm.
Sau khi tỷ lệ tử vong giảm, dân số sẽ tiếp tục tăng lên nếu như tỷ lệ sinh vẫn ở mức cao. Khi tỷ lệ sinh bắt đầu giảm, tốc độ tăng dân số hàng năm sẽ giảm theo.
Vào năm 2021, tỷ lệ sinh nở trung bình của dân số thế giới là 2,3 lần đối với một phụ nữ trong suốt cuộc đời, giảm từ khoảng 5 lần sinh cho mỗi phụ nữ vào năm 1950. Tỷ lệ này được dự báo giảm xuống còn 2,1 lần sinh đối với một phụ nữ vào năm 2050.
Hiện nay, dân số thế giới tăng gấp ba lần so với giữa thế kỷ 20. Phải mất khoảng 37 năm kể từ năm 1950, số lượng con người trên Trái đất mới tăng gấp đôi, vượt qua mốc 5 tỷ dân vào năm 1987. 70 năm sau đó, dân số toàn cầu mới có thể tăng gấp đôi một lần nữa, lên hơn 10 tỷ người vào năm 2059.
Trong hơn 100 năm từ 1950-2050, dân số thế giới tăng nhanh nhất vào giai đoạn 1962-1965 với tốc độ trung bình 2,1% mỗi năm. Kể từ đó, tốc độ tăng dân số đã chậm lại hơn một nửa vì mức sinh giảm. Năm 2020, và lần đầu tiên kể từ năm 1950, tốc độ tăng dân số giảm xuống dưới 1% mỗi năm và sẽ tiếp tục chậm lại cho đến cuối thế kỷ này.
Ngoài ra, có 61 quốc gia hoặc khu vực được dự báo giảm 1% dân số trở lên trong khoảng thời gian từ năm 2022 - 2050. Ở các quốc gia có ít nhất nửa triệu dân như Bulgaria, Latvia, Litva, Serbia và Ukraine, mức giảm về quy mô dân số này là tương đối lớn. Dân số Trung Quốc sẽ sụt giảm vào đầu năm 2023.
Nhiều phụ nữ, nhiều người lớn tuổi hơn
Trên toàn cầu, năm 2022, tỷ lệ nam giới [50,3%] đang nhiều hơn so với nữ giới [49,7%]. Dự báo, con số này sẽ đảo ngược từ từ trong suốt thế kỷ. Dự kiến đến năm 2050, số nữ giới sẽ bằng số nam giới.
Ngoài ra, năm 2018, số người từ 65 tuổi trở lên lần đầu tiên nhiều hơn số trẻ em dưới 5 tuổi. Năm 2022, có 771 triệu người từ 65 tuổi trở lên trên toàn cầu, gấp 3 lần so với năm 1980 [258 triệu]. Dân số già được dự báo sẽ đạt 994 triệu người vào năm 2030 và 1,6 tỷ người vào năm 2050.
Kết quả là đến năm 2050, số người từ 65 tuổi trở lên nhiều hơn gấp đôi so với số trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn cầu, trong khi số người từ 65 tuổi trở lên sẽ gần bằng với số trẻ em từ 5 – 12 tuổi.