Hiện nay, thư tín dụng [L/C] đang ngày càng là phương thức thanh toán phổ biến trong các giao dịch thương mại quốc tế bởi vì sự an toàn và uy tín thông qua việc ngân hàng cam kết sẽ thanh toán cho người bán nếu người bán cung cấp đủ bộ chứng từ đã quy định theo hợp đồng L/C và người mua cũng được ngân hàng đảm bảo hàng hóa sẽ được giao theo đúng những yêu cầu được quy định trong hợp đồng L/C. Tuy nhiên, phương thức thanh toán này cũng đem lại những rủi ro cho cả người bán và người mua được xem xét ở dưới đây.
1. Rủi ro cho người bán:
Thứ nhất, trong hợp đồng mua bán, sự thỏa thuận của các bên dựa trên sự thiện trí và sự bình đằng giữa người bán và người mua để đưa ra vào các điều khoản của hợp đồng. Tuy nhiên, mặc dù xuất phát từ sự bình đẳng, người bán vẫn thường là người yếu thế hơn so với người mua trong hợp đồng mà từ đó phải chấp nhận những thỏa thuận bất lợi về phía mình. Điều đó thể hiện thông qua việc bên bán chấp nhận sẽ những hồ sơ và giấy tờ vô cùng phức tạp mà bên mua yêu cầu, thậm chí bên bán chấp thuận những hồ sơ mà họ không thể lấy được nhưng họ không hề hay biết. Ví dụ như L/C yêu cầu ngoài vận đơn [Bill of Lading-B/L] người bán phải xuất trình thêm 1 giấy chứng nhận do hãng tầu ký và đóng dấu. Tuy nhiên sau khi giao hàng, hãng tầu chỉ cấp cho người bán giấy chứng nhận có chữ ký mà không đóng dấu của hãng tầu với lý do theo quy định của luật quốc tế áp dụng trong lĩnh vực vận tải biển.
Chính vì thành phần hồ sơ phức tạp này mà khi hàng đến nơi nhưng không thể thực hiện được hồ sơ giấy tờ. Theo đó, Ngân hàng sẽ không chấp nhận thanh toán cho người bán do thiếu hồ sơ giấy tờ và hàng tiếp tục phải để ở cảng mà không thể lấy về gây rất nhiều thiệt hại cho người bán. Có thể thấy đây là trường hợp người mua đã cài một số điều khoản không khả thi để bắt lỗi chứng từ, từ đó làm cơ sở để từ chối nhận hàng hoặc ép người bán giảm giá tiền hàng nếu không muốn chịu thêm chi phí.
Thứ hai, phương thức thanh toán L/C là một phương thức thanh toán an toàn và uy tín thông qua ngân hàng, nhưng chính vì lý do này mà khiến cho nhiều người quá tin tưởng vào vai trò của L/C mà không hiểu rằng phương thức thanh toán L/C là một phương thức thanh toán có điều kiện. Điều này dẫn đến việc người bán đã không kiểm tra kỹ càng các điều kiện và điều khoản của L/C dẫn đến một hậu quả không kiểm tra một cách cẩn thận các yêu cầu khó thực hiện của L/C. Vì vậy, người bán sẽ phải chịu các chi phí có thể rất là lớn và tốn rất nhiều thời gian, công sức để thực hiện các yêu cầu của L/C.
Thêm nữa, cho dù đã thực hiện theo phương thức thanh toán L/C, nhưng việc thanh toán vẫn dựa trên sự thiện chí của người mua trong việc thực hiện hợp đồng. Như đã nói, hình thức thanh toán bằng L/C là dựa trên cơ sở giao dịch các chứng từ văn bản và ngân hàng phải kiểm tra rất kỹ càng tính chính xác của chứng từ từng chút một và thậm chí từ chỗi thanh toán cả những lỗi nhỏ nhất. Vì thế, mặc dù đã giao hàng đầy đủ, đúng số lượng và chất lượng nhưng vì những lỗi nhỏ trong chứng từ mà người bán chưa được chấp nhận thanh toán. Khi người nhập khẩu không thiện chí, cố ý không muốn thực hiện hợp đồng thì họ có thể dựa vào sai sót cho dù là rất nhỏ của bộ chứng từ để đòi giảm giá, kéo dài thời gian để chiếm dụng vốn của người xuất khẩu, thậm chí từ chối thanh toán. Vì vậy, mặc dù Ngân hàng mở L/C đã cam kết sẽ thực hiện việc thanh toán tín dụng chứng từ nhưng một yếu tố quan trọng để đảm bảo cho sự an toàn của thanh toán quốc tế đó là sự tin tưởng và thiện chí giữa người bán và người mua.
2. Rủi ro người mua
Thứ nhất, như đã nêu ở trên, mặc dù phương thức thanh toán bằng L/C rất an toàn và uy tín, nhưng nó vẫn phụ thuộc vào sự thiệt chí và sự trung thực của người bán và người mua. Vì vậy, khi người bán không có sự thiện chí và cố ý thực hiện những hành động gian lận trong thương mại gây ra thiệt hại cho người mua. Một ví dụ điển hình là một nhà xuất khẩu có chủ tâm gian lận thương mại có thể xuất trình bộ chứng từ giả mạo, có bề ngoài phù hợp với L/C cho Ngân hàng mà thực tế không có hàng giao, người nhập khẩu vẫn phải thanh toán cho ngân hàng ngay cả trong trường hợp không nhận được hàng hoặc nhận được hàng không đúng theo hợp đồng từ người xuất khẩu bởi vì ngân hàng đã thanh toán cho người xuất khẩu khi đã cung cấp đủ hồ sơ, chứng từ như yêu cầu trong L/C. Trên thực tế giải quyết tranh chấp cho khách hàng, chúng tôi cũng đã gặp những trường hợp người xuất khẩu đã …… với nhà sản xuất để làm những chứng từ giả là CO [Certificate of Origin] và CQ [Certificate of Quality] để đáp ứng yêu cầu trong L/C và buộc ngân hàng phải thanh toán. Tại thời điểm đó, người nhập khẩu dù nhận hàng không đúng chất lượng như đã cam kết trong hợp đồng, nhưng vẫn mất số tiền hàng cho người xuất khẩu.
Thứ hai, rủi ro tiếp theo cho người mua đó là việc người nhập khẩu chấp nhận chứng từ do người xuất khẩu lập ra dù chứng từ này không đúng với những chứng từ được yêu cầu trong L/C nhưng vẫn chấp nhận để thanh toán. Khi người bán không cung cấp đầy đủ chứng từ hoặc chứng từ còn rất nhiều thiếu xót, ngân hàng sẽ từ chối thanh toán cho người bán. Tuy nhiên, người bán có thể chèo kéo, dụ dỗ người mua chấp nhận với những lời cam kết về hàng tốt, những khuyến mãi và những lợi ích đi kèm cho người mua. Và khi người mua nhận hàng và chấp nhận thanh toán thì số hàng không đúng yêu cầu có thể là cả về chất lượng cũng như số lượng và làm ảnh hưởng hoạt động kinh doanh đặc biệt là làm mất uy tín trong kinh doanh của người nhập khẩu. Chính vì vậy, người mua cần chú ý đến việc đồng ý chấp nhận thanh toán dù người bán không cung cấp đầy đủ chứng từ hoặc chứng từ nhiều thiếu xót
Thứ ba, rủi ro nữa cho người mua đó là hợp đồng mua bán và LC có thể bị xem xét là hai hợp đồng riêng biệt và không bị ảnh hưởng đến hiệu lực của nhau. Ở Việt Nam, một trong những vụ tranh chấp thư tín dụng [L/C] đã trở thành án lệ số 13 về hiệu lực của thư tín dụng, qua đó công nhận rằng L/C là một giao dịch độc lập với nhau với hợp đồng mua bán được dẫn chiếu theo điều 4 của UCP 600. Và trên thực tế, ở một quốc gia khác, chúng tôi đã tham gia một phiên xử liên quan giữa hành vi vi phạm phương thức thanh toán L/C và việc nhận hàng và thanh toán cho người bán. Ở đây, phương thức thanh toán L/C được quy định thành một điều khoản của Hợp đồng mua bán và gắn liền với điều khoản thanh toán và người bán đã liên tục vi phạm nghiêm trọng về mặt cung cấp đầy đủ chứng từ dẫn tới việc người mua từ chối nhận hàng. Tuy nhiên, trong phiên xử, quyết định được đưa ra nhấn mạnh vào nghĩa vụ giao hàng, nhận hàng và thanh toán và xét L/C là một giao dịch độc lập. Theo đó, người mua phải chịu bồi thường thiệt hại cho người bán do không nhận hàng và thanh toán cho người bán.
3. Giải pháp phòng tránh các tranh chấp xảy ra
Thứ nhất, trước khi đưa LC trở thanh phương thức thanh của mình các bên cần có sự tham vấn bởi các cá nhân, tổ chức có chuyên môn về hồ sơ và chứng từ trong việc thanh toán LC để tránh những chứng từ không cần thiết hoặc không thể thực hiện được đối với người bán và đưa thêm những chứng từ cần thiết để bảo vệ quyền lợi đối với người mua.
Thứ hai, thỏa thuận chặn chẽ về hiệu lực giữa hợp đồng mua bán và L/C và có thể thỏa thuận rõ ràng nếu vi phạm điều khoản thanh toán thông qua phương thức L/C sẽ dẫn tới việc vi phạm hợp đồng và có thể chấm dứt hợp đồng nếu có sự vi phạm nghiêm trọng.
Thứ ba, các doanh nghiệp nên tự trang bị cho mình kiến thức về phương thức thanh toán bằng L/C và tránh việc ỷ lại vào các ngân hàng trong việc tìm hiểu luật pháp, thông lệ quốc tế về phương thức thanh toán này. Điều này là điều vô cùng cần thiết để hạn chế những rủi ro khi sử dụng phương thức thanh toán này.
Khi tìm hiểu về phương thức thanh toán L/C có lẽ chúng ta vẫn chưa thể lường trước được vô vàn rủi ro của phương thức thanh toán này. Bởi Thanh toán bằng thư tín dụng chứng từ trước nay vẫn được coi là phương thức thanh toán quốc tế an toàn nhất. Ở bài viết này, chúng tôi muốn bạn hiểu được những rủi ro của thanh toán L/C và biết cách giảm thiểu những rủi ro này.
>>>>>> Xem thêm: Đàm phán về phương thức thanh toán trong Hợp đồng ngoại thương
1.Thanh toán L/C là gì
Đây là phương thức thanh toán mà theo đó dựa theo yêu cầu của nhà nhập khẩu, ngân hàng sẽ mở một thư tín dụng [văn bản bảo lãnh] cam kết với người thụ hưởng [nhà xuất khẩu] sẽ thanh toán, chấp nhận hối phiếu,...nếu nhà xuất khẩu xuất trình được bộ chứng từ thanh toán phù hợp với các điểu kiện và điều khoản được quy định trong thư tín dụng [letter of credit]
Để tìm hiểu chi tiết hơn về thanh toán LC, bạn có thể xem tại bài viết: Phương thức Thanh toán LC [letter of credit]
Quy trình Thanh toán L/C
1.Ký kết hợp đồng mua bán [Sales Contract]2. Nhà nhập khẩu làm giấy đề nghị mở L/C và nộp vào ngân hàng các giấy tờ cần thiết. Thực hiện ký quỹ [nếu có] theo yêu cầu để ngân hàng phát hành L/C cho người xuất khẩu.3. Ngân hàng phát hành L/C theo yêu cầu của giấy đề nghị mở L/C chuyển tới ngân hàng đại lý của mình tại nước xuất khẩu.4. Ngân hàng thông báo chuyển L/C gốc cho nhà xuất khẩu. Nhằm đánh giá khả năng thực hiện L/C của mình và đề nghị tu chỉnh [nếu có]5. Nhà xuất khẩu giao hàng theo đúng quy định của L/C và các văn bản tu chỉnh L/C [nếu có].6. Người xuất khẩu lập bộ chứng từ theo đúng quy định của L/C. Các văn bản tu chỉnh [nếu có] xuất trình cho ngân hàng đúng thời hạn quy định.7. Ngân hàng đại lý sau khi kiểm tra tính hợp lệ của bộ chứng từ, chuyển tới ngân hàng phát hành. [hoặc ngân hàng thanh toán].8.Ngân hàng phát hành thư tín dụng kiểm tra bộ chứng từ thanh toán L/C:- Nếu không phù hợp với quy định của L/C thì từ chối thanh toán và gửi trả bộ chứng từ cho người xuất khẩu.- Nếu phù hợp với quy định của L/C, tiến hành trả tiền hoặc chấp nhận hối phiếu. [Đối với thanh toán L/C trả chậm].9. Người xuất khẩu nhận được tiền
10. Ngân hàng phát hành thư tín dụng trao bộ chứng từ cho nhà nhập khẩu và phát lệnh đòi tiền nhà nhập khẩu.
Sau đó nhà nhập khẩu kiểm tra bộ chứng từ. Nếu phù hợp với quy định của L/C thì đến ngân hàng làm thủ tục thanh toán, ngân hàng phát hành ký hậu bộ chứng từ để nhận hàng.
Tuy nhiên, nếu thấy không phù hợp với quy định của L/C thì nhà nhập khẩu có quyền từ chối thanh toán.
2.Rủi ro của thanh toán L/C
Thanh toán L/C mặc dù được coi là phương thức thanh toán an toàn nhất, được sử dụng phổ biến nhất trong các phương thức thanh toán quốc tế. Tuy nhiên thanh toán L/C cũng tồn tại một số rủi ro sau
Do thanh toán L/C chỉ dưa trên chứng từ nên sẽ xảy ra những tình huống rủi ro như sau:
Rủi ro đối với nhà nhập khẩu
Người thụ hưởng không giao hàng và chứng từ bị giả mạoNgười thụ hưởng giao hàng nhưng giao thiếu hoặc giao hàng hóa không đúng như chất lượng hàng đã thỏa thuậnHàng hóa giao đúng thời gian giao hàng nhưng đến trễRủi ro về tỷ giá khi áp dụng giá giao ngay tại thời điểm thanh toán
Rủi ro không thể lấy ký quỹ do ngân hàng phát hành bị phá sản
Rủi ro đối với ngân hàng phát hành LC
Đối với ngân hàng cũng gặp không ít các rủi ro như:
Thứ nhất là rủi ro về tín dụng. Tức là ngân hàng có thể ứng trước một khoản tiền nhưng có khả năng sẽ không thu hồi được khoản tiền đó. Ví dụ như là đối với ngân hàng phát hành LC khi nhận bộ chứng từ hợp lệ hoàn chỉnh thì phải có nghĩa vụ thanh toán cho người hưởng lợi là các nhà xuất khẩu.
Tuy nhiên trong trường hợp này mà người nhập khẩu không còn khả năng thanh toán, hoặc phá sản thì lúc này ngân hàng phát hành sẽ có thiệt hại gắn liền với rủi ro đến từ tín dụng đó.
Tiếp theo là rủi ro liên quan đến lỗi chứng từ. Ví dụ đối với ngân hàng phát hành thì có một số dạng sai xót như sau: Thứ nhất là bộ chứng từ đó chưa hoàn chỉnh nhưng ngân hàng phát hành lại không phát hiện ra và vẫn tiến hành thanh toán cho nhà xuất khẩu.
Trường hợp thứ 2 là bộ chứng từ thanh toán LC hoàn chỉnh rồi nhưng ngân hàng phát hành lại cho rằng có lỗi cho nên là không thanh toán cho nhà xuất khẩu như vậy sẽ chịu rủi ro là bị nhà xuất khẩu kiện ngân hàng.
Trường hợp thứ 3 là ngân hàng phát hành kiểm tra bộ chứng từ nhưng quá thời hạn quy định và không còn quyền từ chối nữa và tiến hành thanh toán cho nhà xuất khẩu. Còn rủi ro nữa là liên quan đến tính chất gian lận. Ví dụ như nhà xuất khẩu người ta gian lận chứng từ để người ta lấy tiền thanh toán, hoặc nhà xuất khẩu cấu kết với nhà nhập khẩu để có hành vi gian lận đối với ngân hàng.
Vì vậy, khi tiến hành các thủ tục thanh toán LC, có nhiều ngân hàng kiểm tra rất kĩ hồ sơ của người nhập khẩu và người xuất khẩu [người thụ hưởng], đồng thời khẩu vị rủi ro của mỗi ngân hàng cũng khác nhau. Do đó, không phải đơn mở LC nào của doanh nghiệp cũng được ngân hàng chấp nhận.
3.Cách giảm thiểu rủi ro trong phương thức thư tín dụng chứng từ [L/C]
Có rất nhiều rủi ro khi làm thanh toán L/C, vì vậy cả phía người xuất khẩu và nhập khẩu cần có cách để giảm thiểu rủi ro khi lựa chọn phương thức thanh toán này.
Trước hết, đối với nhà nhập khẩu
Cần đưa ra một số biện pháp ngăn ngừa rủi ro giao hàng kém chất lượng hoặc không đủ về số lượng hàng của người bán như:
Tiến hành khảo sát, lựa chọn đối tác xuất khẩu có uy tínQuy định các điểu kiện và điều khoản để nhà xuất khẩu thực hiệnYêu cầu xuất trình các chứng từ kiểm định, giám định trước khi giao hàng của bên thứ ba.Mua bảo hiểm cho hàng hóa và thỏa thuận rõ ràng bên nào sẽ mua bảo hiểm hàng hóa
Áp dụng tỷ giá kỳ hạn khi thanh toán LC
Đối với ngân hàng phát hành
Thẩm định khách hàng cẩn thận trước khi cấp hạn mức tín dụng để đảm bảo khả năng tài chính, yêu cầu các thế chấp đảm bảo.Kiểm tra thông tin khách hàng, hàng hóa,...đảm bảo không nằm trong danh sách cấm vận, hạn chế nhập khẩu.Kiểm tra uy tín Người thụ hưởng bằng các công vụ sẵn có như AML, danh sách khách hàng tốt của nhà nhập khẩuHàng hóa phải được mua bảo hiểmNếu hàng giao bằng đường biển, phải yêu cầu trình đủ 3 bản vận đơn gốc, giao hàng theo lệnh và ký hậu để trốngYêu cầu được sở hữu, kiểm soát hàng hóaNâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ
Thường xuyên cập nhật các thay đổi mới của ICC
Mong rằng bài viết của xuất nhập khẩu Lê Ánh hữu ích với bạn.
>>>>> Bài viết tham khảo: Học khóa học xuất nhập khẩu ở đâu tốt
Xuất nhập khẩu Lê Ánh – Nơi đào tạo xuất nhập khẩu thực tế số 1 Việt Nam. Chúng tôi đã tổ chức thành công các khóa học xuất nhập khẩu, và hỗ trợ việc làm cho hàng nghìn học viên, mang đến cơ hội làm việc trong ngành logistics và xuất nhập khẩu đến với đông đảo học viên trên cả nước
Hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn chi tiết về các khóa học xuất nhập khẩu: 0904848855/0966 199878