Nghị quyết 49-NQ/TW về Chiến lược cải cách tư pháp [CCTP] đến năm 2020 của Bộ Chính trị ban hành ngày 2-6-2005 đang được các cơ quan tư pháp khẩn trương rà soát các mục tiêu, nhiệm vụ đã được đề ra để thực hiện một cách triệt để. Thực tiễn từ tòa án hai cấp tỉnh Quảng Trị những năm qua cho thấy, Nghị quyết 49-NQ/TW đã thực sự tạo chuyển biến trong nhận thức của các cấp ủy, cán bộ, đảng viên đối với vai trò của Tòa án nhân dân [TAND] trong bộ máy nhà nước và hệ thống chính trị.
Nghị quyết 49-NQ/TW khẳng định: Hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao. Với phương hướng xác định tòa án có vị trí trung tâm và xét xử là hoạt động trọng tâm. Bám sát tinh thần này, ngay từ đầu, Thường trực Tỉnh ủy giao cho Tòa án chủ động trong việc chuẩn bị tổ chức hội nghị các cơ quan tư pháp từ cấp huyện đến tỉnh để triển khai nghị quyết. Đến giai đoạn sơ kết Nghị quyết 49, Thường trực Tỉnh ủy Quảng Trị tiếp tục giao cho TAND tỉnh Quảng Trị tổng hợp và xây dựng Báo cáo sơ kết công tác CCTP trên địa bàn. Tỉnh ủy Quảng Trị cũng đã ban hành Chương trình trọng tâm công tác CCTP giai đoạn 2016 - 2021. Ban chỉ đạo CCTP tỉnh được thành lập và đồng chí Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy là Trưởng ban. Công tác chỉ đạo hoạt động tư pháp và CCTP được tiến hành bài bản, thường xuyên và sâu sát hơn. Nhận thức về vị trí vai trò, trách nhiệm, vinh dự và uy tín xã hội của thẩm phán được nâng lên thông qua quy trình bổ nhiệm thẩm phán bằng quyết định của Chủ tịch nước.
Thời gian qua, xuất phát từ thay đổi nhận thức về vị trí, vai trò của tòa án, đồng thời chú trọng thực hiện các Kết luận số 79-KL/TW ngày 28-7-2010 và Kết luận số 92-KL/TW ngày 12-3-2014, các chánh án tòa án hai cấp trên địa bàn tỉnh đều được giới thiệu bầu tham gia cấp ủy, chỉ riêng một trường hợp chánh án huyện do bổ nhiệm sau đại hội nên không tham gia được. Sự tham gia của chánh án trong cấp ủy góp phần tích cực trong việc tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động tư pháp, giúp hoạt động xét xử đúng pháp luật, giữ gìn tốt an ninh, trật tự trên địa bàn để ổn định và phát triển.
Phần lớn các tòa án trên địa bàn đều được hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân hai cấp bố trí diện tích đất rộng rãi để đầu tư xây dựng, sửa chữa trụ sở tòa án khang trang, từng bước hiện đại, đáp ứng yêu cầu CCTP. Nhằm nâng cao trách nhiệm và động viên kịp thời lực lượng Hội thẩm nhân dân tham gia xét xử, Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành Nghị quyết số 08/NQ-HĐND năm 2012, hằng năm hỗ trợ cho lực lượng Hội thẩm nhân dân khoản kinh phí hơn 600 triệu đồng từ nguồn ngân sách địa phương để nâng cao năng lực xét xử của hội thẩm. Đối với một tỉnh nghèo như Quảng Trị thì đây là sự quan tâm đáng ghi nhận. Để thực hiện chủ trương của Ban Cán sự đảng TAND tối cao và Viện Kiểm sát nhân dân tối cao về triển khai phiên tòa truyền hình trực tuyến từ phòng xét xử, UBND tỉnh hỗ trợ Tòa án và Viện Kiểm sát tỉnh hơn 1,7 tỷ đồng và hỗ trợ kỹ thuật để nối mạng trực tuyến đến 23 điểm cầu nhằm từng bước hiện đại hóa hoạt động xét xử, tăng cường tính công khai, minh bạch, tạo điều kiện cho nhân dân giám sát hoạt động xét xử, nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa.
Ngoài ra, chính quyền địa phương hai cấp còn hỗ trợ thêm cho các tòa án cũng như các đoàn hội thẩm kinh phí đột xuất để tổ chức các phiên tòa lưu động, sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm xét xử của hội thẩm. Công nghệ thông tin được áp dụng rộng rãi trong hoạt động xét xử, từ khâu theo dõi phiên tòa bằng hệ thống ca-mê-ra an ninh, công bố bản án trên cổng thông tin điện tử, thụ lý phân công án ngẫu nhiên, thiết lập Thông tin điện tử, lập biên bản phiên tòa, công bố tài liệu chứng cứ bằng hình ảnh, thông báo tìm kiếm tố tụng... đều được thực hiện bằng thiết bị công nghệ thông tin, nâng cao tính chính xác và nhanh nhạy trong hoạt động xét xử. Bên cạnh đó, sự chuẩn hóa dần tiêu chuẩn các chức danh tư pháp trong hệ thống tòa án hai cấp đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng xét xử, bản lĩnh và đạo đức của người cán bộ tòa án.
Có thể thấy rằng, Nghị quyết 49-NQ/TW, Kết luận số 79-KL/TW và Kết luận số 92-KL/TW về CCTP là những định hướng hết sức đúng đắn và phù hợp thực tiễn để xây dựng Nhà nước pháp quyền với thể chế chính trị của đất nước ta hiện nay. Để tránh sự lạm dụng quyền lực nhà nước phân công, cần xây dựng các nhánh quyền lực lập pháp, hành pháp và tư pháp đủ mạnh và cân bằng về quyền lực chế ước lẫn nhau, ngăn chặn tha hóa quyền lực. Cần thiết phải xây dựng các cơ quan tư pháp đủ mạnh, trong đó tòa án là trung tâm và xét xử là trọng tâm của hoạt động tư pháp như Nghị quyết 49-NQ/TW đã khẳng định. Tiếp tục có nghị quyết về CCTP trong giai đoạn mới để thực hiện tiếp những mục tiêu, phương hướng rất đúng đắn mà Nghị quyết 49-NQ/TW đề ra nhưng chưa thực hiện được. Với xu thế phát triển công nghệ thông tin mạnh mẽ, phương tiện giao thông đa dạng, khoảng cách địa lý không phải là trở ngại lớn, do đó cần thiết lập các tòa án khu vực bằng ghép các tòa án huyện, để tiết kiệm kinh phí trụ sở, tập trung nhân lực, tạo quy mô bề thế cho tòa sơ thẩm khu vực. Tập trung nghiên cứu về tính hợp lý và tổng kết hoạt động của Tòa cấp cao khu vực để có báo cáo với Đảng và Nhà nước về mô hình tổ chức Tòa này.
Tỷ lệ giải quyết án năm 2019 đến thời điểm này là 97,8%, hủy là 0,3%, sửa là 0,6% thấp hơn nhiều chỉ tiêu thi đua [hủy dưới 1,16%; sửa dưới 4,2%]. Tỷ lệ đối thoại thành trong án hành chính đạt 16,1%; trong giải quyết án dân sự hòa giải thành đạt 36,2%, hòa giải thành trong hôn nhân gia đình 9,1%.
LÊ HỒNG QUANG [Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Trị]
Ngay từ đầu năm 2021, Tỉnh ủy, Ban Chỉ đạo Cải cách tỉnh Bắc Ninh đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các cấp, các ngành tập trung thực hiện các nhiệm vụ công tác cải cách tư pháp theo chương trình, kế hoạch năm 2021; chỉ đạo các cấp, các ngành tiếp tục quán triệt và thực hiện các nhiệm vụ công tác cải cách tư pháp theo Kết luận số 84-KL/TW, ngày 29/7/2020 của Bộ Chính trị về tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị [khoá IX] về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Các cơ quan tố tụng tiếp tục tổ chức thực hiện Kết luận số 79-KL/TW, ngày 28/7/2010 của Bộ Chính trị về đề án đổi mới tổ chức hoạt động của Tòa án, Viện Kiểm sát và Cơ quan điều tra; Nghị quyết số 37/2012/QH XIII về công tác phòng, chống vi phạm pháp luật và tội phạm, công tác của Viện kiểm sát nhân dân, của Tòa án nhân dân và công tác Thi hành án; Nghị quyết số 63/2013/QH13, ngày 27/11/2013 về tăng cường các biện pháp đấu tranh phòng chống tội phạm... nhằm xây dựng nền tư pháp trong sạch, vũng mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tố quốc.
| Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Bắc Ninh phối hợp Công an thành phố lấy lời khai trực tuyến [tháng 8/2021] |
Sở Tư pháp tham mưu UBND tỉnh ban hành các kế hoạch triển khai công tác tư pháp năm 2021 trên tất cả các lĩnh vực, các mặt công tác; chất lượng soạn thảo, góp ý, thẩm định các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật của HĐND, UBND ngày càng nâng cao; công tác theo dõi thi hành pháp luật được tăng cường, nhất là việc rà soát, đánh giá việc thực hiện chính sách pháp luật liên quan đến đất đai, đầu tư xây dựng; trong đó đã rà soát trình tự, thủ tục thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng thực hiện 20 dự án xây dựng trên địa bàn tỉnh, rà soát 07 dự thảo hợp đồng dự án sử dụng đất.
Công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật đã bám sát nhiệm vụ chính trị của địa phương, quan tâm các đối tượng đặc thù, địa bàn trọng điểm; chú trọng tuyên truyền các văn bản pháp luật liên quan đến công tác bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp, các văn bản tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế-xã hội, đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức, doanh nghiệp. Hoạt động bổ trợ tư pháp được tăng cường, an toàn thông tin trong các giao dịch liên quan đến công chứng, chứng thực được nâng lên. Công tác hành chính tư pháp tiếp tục được đổi mới, ứng dụng có hiệu quả công nghệ thông tin trong hoạt động; tiếp tục thực hiện công tác kiểm soát thủ tục hành chính theo quy định.
Công an tỉnh, Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh, Tòa án nhân dân tỉnh và Cục thi hành án dân sự tỉnh thực hiện quy chế phối hợp trong công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án; quy chế phối hợp về việc thông báo, gửi, cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến người phạm tội và công tác thi hành án hình sự, dân sự, hỗ trợ tư pháp; quy chế phối hợp trong việc cung cấp, tiếp nhận, tra cứu, xác minh và trao đổi thông tin lý lịch tư pháp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh; quy chế phối hợp trong giải quyết các yụ án hành chính.
Công an tỉnh đã chỉ đạo công an các đơn vị, địa phương đẩy mạnh công tác cải cách tư pháp; sắp xếp, bố trí điều tra viên, cán bộ điều tra, giám định viên phù hợp với trình độ, năng lực và vị trí công tác; thường xuyên đôn đốc, kiểm tra việc chấp hành pháp luật trong công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo tội phạm; công tác bắt, giam giữ, điều tra xử lý tội phạm và hướng dẫn giải quyết những vụ án nghiêm trọng, những vụ án dư luận quan tâm; các nhiệm vụ đều đạt và vượt chỉ tiêu đề ra; không xảy ra oan sai, bỏ lọt tội phạm, bức cung, nhục hình; công tác giải quyết khiếu nại tố cáo đảm bảo kịp thời, không để kéo dài gây bức xúc; công tác giám định được nâng cao chất lượng, hiệu quả phục vụ đắc lực công tác điều tra; việc xét đề nghị giảm án, đặc xá, tha tù trước thời hạn được thực hiện chặt chẽ, đúng theo quy định.
Viện kiểm sát hai cấp tỉnh Bắc Ninh tiếp tục đổi mới, triển khai các biện pháp thực hiện tốt các chủ trương của Đảng về "Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra" theo hướng chủ động, sâu sát và toàn diện hơn; nắm chắc tiến độ và kiểm sát chặt chẽ các hoạt động điều tra, đề ra yêu cầu điều tra bằng văn bản đối với 100% số vụ án thụ lý kiểm sát điều tra; chủ động thu thập chứng cứ theo cả hướng buộc tội và gỡ tội một cách khách quan, thận trọng; thực hiện nghiêm việc ghi âm, ghi hình có âm thanh; tăng cường hỏi cung, phúc cung và trực tiếp lấy lời khai 100% các vụ án trước khi phê chuẩn khởi tố, quyết định truy tố; thường xuyên cập nhật, kiểm sát kịp thời các tài liệu, chứng cứ do Cơ quan Cảnh sát điều tra đã thu thập; nắm chắc và kiểm sát chặt chẽ tiến độ lập hồ sơ vụ án của Cơ quan Cảnh sát điều tra. Bên cạnh đó, nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh thương mại, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật, góp phần phục vụ cho sự phát triển kinh tế-xã hội trên địa bàn tỉnh.
Ban Cán sự Đảng Tòa án nhân dân tỉnh tiếp tục chỉ đạo Tòa án nhân dân hai cấp của tỉnh tăng cường hoạt động tranh tụng công khai tại phiên tòa, đảm bảo tính dân chủ, khách quan trong các quyết định của Tòa án. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả hoạt động của các Trung tâm hòa giải, đối thoại; công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức ngành Tòa án được quan tâm, chú trọng.
Công tác bổ trợ tư pháp có nhiều chuyển biến rõ rệt theo tinh thần cải cách tư pháp. Trung tâm trợ giúp pháp lý tỉnh đã trợ giúp pháp lý được 95 vụ án về hình sự, 02 vụ việc về dân sự. Sở Tư pháp tham mưu UBND tỉnh kế hoạch triển khai thực hiện các đề án, quy hoạch về các lĩnh vực: Công chứng, luật sư, giám định tư pháp, bán đấu giá tài sản trên địa bàn tỉnh. Đã tham mưu UBND tỉnh trình Ban Thường vụ Tỉnh ủy kết luận về việc triển khai và thực hiện Kết luận 69-KL/TW, ngày 24/02/2020 của Ban Bí thư về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tổ chức và hoạt động của luật sư; thường xuyên cập nhật thông tin trên hệ thống cơ sở dữ liệu về công chứng, chứng thực trên địa bàn tỉnh theo đề nghị của Sở Tài nguyên và Môi trường và cơ quan thi hành án dân sự các cấp; công tác giám định tiếp tục được duy trì hoạt động ổn định, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, giúp cho cơ quan tiến hành tố tụng điều tra, truy tố, xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, ngoài ra thông qua công tác giám định còn kịp thời phát hiện nhiều thủ đoạn, phương thức hoạt động tinh vi của tội phạm, nâng cao ý thức cảnh giác và tinh thần đấu tranh phòng, chống tội phạm của Nhân dân, góp phần giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Tuệ Minh