Liệu pháp hành vi nhận thức là gì

Liệu pháp nhận thức – hành vi là một trong những phương pháp trị liệu tâm lý được áp dụng cho những người gặp các vấn đề như nghiện, rối loạn lo âu, trầm cảm hay rối loạn sợ hãi khác. Mục đích của phương pháp này là điều chỉnh suy nghĩ, nhận thức của người bệnh từ những điều không chính xác và hướng đến những điều tích cực, đúng đắn hơn

Liệu pháp nhận thức – hành vi là gì?

Liệu pháp nhận thức – hành vi hay Liệu pháp nhận thức hành vi [CBT] là một trong những phương pháp được đánh giá cao trong lĩnh vực trị liệu tâm lý. CBT tham gia vào công việc khoa học, thay đổi các nhận thức sai lệch về bệnh tật, phát triển các chiến lược tương đương đầu với sự căng thẳng cũng như kiểm soát được các yếu tố tiêu cực có thể ảnh hưởng đến hành vi của mỗi người

Liệu pháp nhận thức – hành vi hướng đến việc điều chỉnh nhận thức để thay đổi các hành vi sai lệch, không phù hợp

Liệu pháp nhận thức – hành vi được phát triển dựa trên khái niệm cho rằng những suy nghĩ, cảm xúc, cảm giác và hành động của con người có mối liên kết mật thiết với nhau. Chính những suy nghĩ tiêu cực và những cảm xúc đau khổ, buồn bã sẽ tác động trực tiếp đến hành vi và “bóp méo” nhận thức của người đó về thực tại

Hiểu một cách đơn giản, CBT giống như một mô hình vòng tròn Suy nghĩ [Suy nghĩ] – hành vi [ Cư xử] – Cảm xúc [ cảm xúc]. CBT sẽ thực hiện các biện pháp can thiệp ở ngay bước Thought. Giống như một phản ứng dây Tạp chí, nếu một người có suy nghĩ tốt, tích cực thì cách cư xử cũng sẽ tốt theo và tất nhiên cảm xúc sau đó cũng mang tính chất tích cực. Và ngược lại, cảm xúc buồn bã chán nản cũng khiến những suy nghĩ hướng đến những điều tiêu cực và cách cư xử cũng thiếu chuẩn mực hơn

Trị liệu Hành vi Nhận thức thường được tiến hành trong thời gian ngắn và tập trung vào việc giúp bệnh nhân đối diện, tương đương với các vấn đề mà công cụ có thể thực hiện được. Nhà trị liệu sẽ đồng hành cùng thân chủ trong suốt quá trình trị liệu để điều chỉnh các nhận thức sai lệch và hướng dẫn bệnh nhân cách kiểm soát cảm xúc

Những tiến trình trong liệu pháp nhận thức – hành vi được đánh giá cao, thậm chí còn cao hơn việc sử dụng thuốc tây. Kết quả này được khẳng định và chứng minh hoàn toàn dựa trên cơ sở nghiên cứu hợp tác với thực tế lâm sàng trên thực tế

Liệu pháp CBT bắt đầu xuất hiện từ năm 1950 và đến năm 1990 chính thức được sử dụng rộng rãi trong tâm lý trị liệu. Nguồn gốc của phương pháp này có liên quan đến các lý thuyết học tập cổ điển, lý thuyết tập hợp xã hội đặc biệt là liệu pháp nhận thức của bác sĩ tâm thần Aaron Beck

Ban đầu liệu pháp nhận thức – hành vi được phát triển để chăm sóc cho các bệnh nhân trầm cảm. Với những lợi ích và phương pháp giải quyết này nên CBT đã được thiết kế để chăm sóc cho những người gặp các vấn đề tâm lý- tâm thần khác, bao gồm

• Bệnh nhân trầm cảm
• Người mắc chứng rối loạn lo âu, người bị rối loạn sợ hãi hay ám ảnh nghi thức
• Rối loạn ăn uống
• Rối loạn giấc ngủ
• Hội chứng mệt mỏi đối tượng
• Rối loạn cảm xúc
• Người thắc mắc các vấn đề thể chất ngoài tính hay nguy hiểm, chẳng hạn như tiểu đường hay bệnh ung thư
• Người có vấn đề liên quan đến việc sử dụng chất kích thích, hạn chế như nghiện ma túy
• Ngăn chặn các bệnh tâm lý tái phát

Liệu pháp nhận thức – hành vi không chỉ được sử dụng với mục đích chữa trị mà còn ứng dụng cho những người gặp khó khăn trong công việc kiểm soát cảm xúc, thường xuyên nóng nảy, dễ trở nên kích động

Các thành phần tạo nên nhận thức liệu pháp – hành vi

Theo ghi chép của Hiệp hội Tam lý Trị liệu Nhận thức Hành vi Anh Quốc cho biết “Liệu pháp nhận thức Hành vi bao gồm một loạt các liệu pháp dựa trên các khái niệm và nguyên tắc phát triển từ các mẫu tâm lý về cảm xúc . Liệu pháp bao gồm hình thức tiếp cận điều trị cho rối loạn cảm xúc cùng với chuỗi biện pháp hỗ trợ liên tục từ các liệu pháp tâm lý cá nhân đến các tài liệu tự lực. ”

Nhà trị liệu sẽ từ cận kề với bệnh nhân thông qua các liệu pháp tâm lý cá nhân

Các pháp luật trong CBT được các nhà trị liệu áp dụng bao gồm

• Liệu pháp Hành Vi Cảm Xúc Hợp Lý [Rational Emotive Behavior Therapy – REBT]
• Liệu pháp nhận thức [Cognitive Therapy – CT]
• Liệu pháp đa kiểu mẫu [Multimodal Therapy MT]
• Liệu pháp Hành vi Biện chứng [Dialectical Behavior Therapy – DBT]
• Các thành phần của CBT [Các thành phần của liệu pháp hành vi nhận thức]

Nhìn chung, có thể hiểu các liệu pháp trong CBT sẽ từng bước tiếp cận với bệnh nhân để thay đổi dần các nhận thức, hành vi sai lệch. Bằng việc thực hiện từng bước như vậy sẽ trả lại những kết quả trị liệu tốt nhất mà không gây kích ứng cho thân chủ

Ở một số vấn đề đơn giản, nhà trị liệu sẽ bắt đầu bằng việc yêu cầu thân chủ tưởng tượng bản thân đang giải quyết căng thẳng để học cách đối diện, tiếp tục sau đó sẽ là việc học cách nói chuyện và chia sẻ

Liệu pháp nhận thức – hành vi có thể tiếp cận khách hàng theo 6 hướng, dựa trên nền tảng là những lý thuyết, triết lý cơ bản. Bao gồm

• Thứ nhất. nhà trị liệu cần hiểu được những suy nghĩ hiện tại cũng như những suy nghĩ gây nên những cảm xúc tiêu cực cho thân chủ. Thông qua đó nhìn nhận và xác định những nhận thức, quan điểm ảnh hưởng không tốt đến tâm lý của chủ và lắng nghe cách họ lý giải về những quan điểm đấy như thế nào. Bởi cách nhìn nhận của một người có liên quan trực tiếp đến các hành vi sau đó nên việc nắm bắt được suy nghĩ của khách hàng là rất cần thiết
• Thứ 2. Thân chủ được đánh giá là đang tiêu cực quá mức trong các quan điểm, niềm tin của họ. Điều này khiến họ phải chịu đựng những đau khổ do chính những thông tin sai lệch của bản thân trong quá trình xây dựng và thích thú với cuộc sống hằng ngày.
• Thứ 3. nhà trị liệu sẽ áp dụng CBT vào các buổi tham vấn thông qua lời đề nghị, giao bài tập về nhà, đánh giá tích cực thảo luận và tạo ra một môi trường thoải mái để khách hàng có thể chia sẻ được quan điểm, cảm xúc của họ . Việc hoàn thành các yêu cầu của nhà trị liệu sẽ thể hiện tinh thần hợp tác, chủ động của khách hàng
• Thứ 4. CBT sẽ tập trung vào việc giải quyết, điều chỉnh các nhận định sai lệch của thân chủ để ngăn chặn các hệ lụy khác có thể xảy ra. Bao gồm việc kiểm tra tính chính xác từ niềm tin của chính chủ, thay đổi khuynh hướng của những người suy nghĩ tiêu cực đồng thời nhà trị liệu sẽ khuyến khích khách hàng tham gia chuỗi thực nghiệm để thay đổi niềm tin một cách có thể
• Thứ 5. Thực hiện thông tin trị liệu thông qua hình thức giáo dục tâm lý để giúp thân chủ trở thành “người dẫn đường” cho chính mình. Các liệu pháp trị liệu và thư giãn sẽ được kết hợp với nhau để phòng tránh nguy cơ bệnh tái phát trở lại
• Thứ 6. Mỗi buổi tham vấn đều được thiết kế theo một cách cụ thể, có mục tiêu, nội dung, rõ ràng. Cuối cùng buổi chiều nhà trị liệu và thân chủ sẽ cùng đánh giá về kết quả của buổi tham vấn để có hướng điều chỉnh thời gian

Các kỹ thuật điều trị trong liệu pháp nhận thức hành vi

Liệu pháp nhận thức – hành vi sẽ tập trung vào các đối tượng, vấn đề và mục tiêu cụ thể nên các kết quả có thể được nhìn nhận một cách rõ ràng ngay sau mỗi buổi tham vấn. CBT rất phù hợp với những đối tượng có thể suy xét về những khía cạnh, quan điểm của bản thân

Viết nhật ký là một kỹ thuật được áp dụng trong CBT

Để đáp ứng việc trị liệu, thông thường nhà trị liệu cũng sẽ yêu cầu hoặc tạo không gian thoải mái để thân chủ có thể sẵn sàng chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ hay những vấn đề tiềm ẩn bên trong đã gây nên những trở ngại . Chỉ khi đó các biện pháp trị liệu mới có thể trả lại kết quả tốt nhất

Tùy tình trạng người bệnh, mục tiêu điều trị, nhà trị liệu có thể sử dụng các kỹ thuật sau trong liệu pháp nhận thức – hành vi

• Thư giãn
• Viết nhật ký
• Đóng vai
• Các trò chơi giúp xao lãng tâm trí
• Receptor file
• Công thức niềm tin
• Các bài về tư duy, thể chất, xã giao

Nhà trị liệu cũng sẽ yêu cầu thân chủ cần thực hiện các bài tập về bài hát nhà song với các buổi tham vấn trực tiếp. Điều này sẽ được kéo dài kể cả khi kết thúc chương trình để đảm bảo người bệnh sẵn sàng đối mặt với các thử nghiệm, không còn trong trạng thái lo âu căng thẳng vì đã biết cách kiểm soát cảm xúc của bản thân

Cần chuẩn bị gì nếu thực hiện CBT

Liệu pháp nhận thức – hành vi sẽ mang đến kết quả tốt nhất khi cả nhà trị liệu và khách hàng tìm kiếm được sự đồng điệu và kết nối với nhau. By CBT không chỉ đơn thuần là một liệu pháp điều trị tâm lý mà còn giúp ích trong việc cải thiện các kỹ năng giao tiếp xã hội, sự tự tin, tương tác nên nếu cả hai không thể kết nối hay duy trì một mối liên hệ . Chủ nghĩa kinh nghiệm hợp tác là một thuật ngữ để nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác, kết nối giữa thân chủ và nhà trị liệu

Việc tìm kiếm các nhà trị liệu phù hợp rất quan trọng nếu cần thực hiện CBT

Do đó, với những người mắc bệnh hoặc những người đang hướng tới một giải pháp để kiểm soát tâm trí thông minh qua CBT thì cần phải tìm được một nhà trị liệu phù hợp. Một nhà tài giỏi, nổi tiếng không phải lúc nào cũng kết nối được với tất cả mọi người. Đồng thời khi đã tìm kiếm được thì bạn phải lấy lòng, chia sẻ, trung thực, thẳng thắn với nhà trị liệu thì mới có thể giải quyết được các vấn đề của bản thân

Ngược lại, nhà trị liệu không chỉ cần rèn luyện cho mình các kỹ năng, kiến ​​thức cần có về liệu pháp nhận thức – hành vi mà còn cần tạo ra một không gian phù hợp để thân chủ có thể thoải mái trò chuyện, . Lặng nghe, trí tuệ, chân thành chính là những đức tính cần có của nhà trị liệu

Ngoài ra, khách hàng cần tìm đến CBT cũng nên dành thời gian suy nghĩ, chuẩn bị cho những vấn đề muốn giải quyết. Trong cuộc tham vấn đầu tiên, việc chia sẻ và nói rõ ra những khúc mắc của bản thân sẽ giúp cả hai hiểu nhau hơn cũng như hỗ trợ nhà trị liệu có thể lên kế hoạch cụ thể cho các buổi tham vấn sau đó

Nội dung buổi tham vấn pháp nhận thức – hành vi

Tại buổi tham vấn đầu tiên, nhà trị liệu sẽ chủ yếu tập trung lắng nghe những quan điểm, nhận thức của mình về những vấn đề mà họ đang gặp phải. Nhà trị liệu sẽ khuyến khích khách hàng chia sẻ những chia sẻ chân thực về cảm xúc của bản thân để hiểu rõ về những vấn đề thắc mắc mà khách hàng đang gặp phải. Vì vậy công việc của khách hàng có những cảm xúc buồn bã, khóc lóc cũng được coi là một phần của công việc trị liệu

Nhà trị liệu sẽ trò chuyện, lắng nghe và hướng dẫn thân chủ các giải pháp để thay đổi nhận thức sai lệch

Vào các buổi sau, nhà trị liệu sẽ tập trung vào việc điều chỉnh công việc, thay đổi nhận thức của người chủ thông qua cuộc trò chuyện hoặc các hoạt động hỗ trợ. Chẳng hạn ở những người thắc mắc sợ không gian cơ sở thì nhà trị liệu có thể yêu cầu khách hàng đối diện với nỗi sợ hãi của mình bằng cách ở trong một căn phòng và kín. Tất nhiên với chuyên môn của mình, nhà trị liệu sẽ có cách hỗ trợ để không xảy ra những tình huống khó chịu nguy hiểm cho thân chủ

Các bài tập về nhà cũng được giao cho thân chủ để bản thân họ tự mình thực hành và trải nghiệm. CBT cũng tập trung phát triển các kỹ năng đối diện với căng thẳng, điều chỉnh suy nghĩ của khách hàng hướng đến những điều tích cực hơn

Tùy tình trạng và vấn đề đang gặp phải mà nhà trị liệu sẽ lên tiên đồ phù hợp. Nếu bạn cảm thấy không phù hợp với nhà trị liệu từ buổi đầu hoàn toàn có thể xem xét việc gặp gỡ một người khác qua trải nghiệm và sự kết nối với nhà trị liệu rất quan trọng

Ưu/nhược điểm của liệu pháp nhận thức – hành vi

Hiệu quả của liệu pháp nhận thức – hành vi thực tế đã được chứng minh trên nhiều phương diện. Thực tế rất nhiều bệnh nhân đã loại bỏ thành công các vấn đề tâm lý như trầm cảm, rối loạn lo âu thông qua CBT, điều này không thể phủ nhận

Dù vậy, vẫn tồn tại các ưu/nhược điểm của phương pháp này. Hiểu rõ được những điểm đặc biệt, điều này sẽ mang đến cho bạn nhiều lựa chọn phù hợp với nhu cầu, mong muốn của bản thân

Hiệu quả khi sử dụng CBT với những người gặp rắc rối thắc mắc về tâm lý đã được chứng minh

ưu điểm

Các điểm ưu tiên có thể nhìn nhận xác định của dữ liệu pháp nhận thức – hành vi bao gồm

• Không có tác dụng phụ trên thực tế như các loại thuốc tây. Đây cũng là ưu điểm lớn nhất của các phương pháp trị liệu tâm lý nói chung
• Phối hợp với việc sử dụng thuốc Tây để một số trường hợp nghiêm trọng có thể mang lại kết quả tốt nhất
• CBT the future object. Trung bình một người sẽ tham gia tham vấn trong 5-20 buổi chiều, mỗi buổi trung bình 60 phút kèm theo các bài tập tại nhà
• Hình thức dữ liệu khá đa dạng và linh hoạt, bao gồm cả công việc trò chơi hoặc các hoạt động thực thi đối với căng thẳng hoặc sử dụng hướng dẫn
• Các phương pháp trị liệu mang lại nhiều giá trị hữu ích ở cả thời điểm trị liệu và sau trị liệu
• Phù hợp cho những người đang tìm kiếm các biện pháp điều chỉnh thời hạn ngắn
• Có tính bảo mật cao, khách hàng có thể tự chia sẻ mọi vấn đề của bản thân mà không cần lo lắng rằng những người xung quanh sẽ biết.

nhược điểm

Hiện tại vẫn không ít người nghi ngờ về hiệu quả của các biện pháp trị liệu tâm lý, bao gồm cả CBT. Bản chất của pháp nhận thức – hành vi cần có sự chia sẻ thẳng thắn từ các vấn đề nằm sâu trong tiềm thức đang ảnh hưởng đến hành vi của người đó, tuy nhiên nếu thân chủ không thực hiện được điều này thì rất khó

Khó có thể là một phần của CBT tuy nhiên điều này có thể khiến thân chủ thêm căng thẳng

Một vài nhược điểm của CBT mà bạn cũng cần biết bao gồm

• Đòi hỏi sự hợp tác từ thân chủ, nếu bản thân người đó không chịu mở lòng, dấu diếm, không trung thực sẽ rất khó giải quyết các vấn đề
• Không thể đạt được kết quả ngay như các loại thuốc. Đây là điều kiện hiển thị, thậm chí một số người có thể cảm thấy tệ hơn trong những buổi tham vấn đầu tiên
• Ở những buổi tham vấn đầu tiên sẽ đòi hỏi thân chủ phải chia sẻ, đồng thời đối mặt với cảm xúc và lo lắng. Một số người có thể cảm thấy kiệt sức về thể chất [làm căng thẳng, khóc lóc hay tức giận]
• Chủ yếu tập trung vào việc thay đổi suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của khách hàng, không bao gồm giải quyết một số vấn đề xã hội khác
• Tập tin CBT giải quyết các vấn đề cụ thể có thể ở hiện tại, không bao gồm các vấn đề liên quan đến trải nghiệm từ quá khứ như được sử dụng hay tuổi thơ không hạnh phúc

Thực tế thì với các vấn đề tâm lý, không biện pháp nào là hoàn hảo đối với, kể cả dùng thuốc hay trị liệu tâm lý. Việc tìm kiếm một nhà trị liệu phù hợp có thể làm giảm tối đa nhược điểm của phương pháp này

Dù có nhiều ưu/nhược điểm nhưng liệu pháp nhận thức – hành vi vẫn là biện pháp được đánh giá cao với những người đang gặp khó khăn thắc mắc trong tâm trí không thể tự giải quyết. Hy vọng những chia sẻ trên đây đã mang đến cho bạn nhiều thông tin hữu ích