Sán chó [tên khoa học Toxocara canis], là một loài sán dây thuộc giống Echinococcus. Hiện tượng nhiễm loại sán này thường xuất hiện ở trẻ em từ 3 đến 10 tuổi và rất ít gặp ở người lớn. Vậy bệnh nhiễm sán chó ở người có đáng lo ngại hay không?
1. Chu trình phát triển của sán chó trong cơ thể người
sán chó hay còn gọi là giun đũa chó, nó có tên khoa học là Toxocara. Sán chó thường có trong ruột non của chó con dưới 6 tháng tuổi, đặc biệt là chó ở vùng nhiệt đới. Loại sán này có thể phát triển cả ở phổi, ruột non và các cơ quan nội tạng khác của chó con, khi mang thai, sán cũng theo lá nhau và nhiễm sang cho chó con.
Mỗi ngày, sán chó đẻ khoảng 200.000 trứng và trứng sẽ được đào thải ra ngoài qua phân chó, các trứng sán này có thể tồn tại đến vài tháng ở ngoại cảnh. Đối tượng dễ mắc phải bệnh này nhất đó là trẻ em do thói quen chơi dưới đất, cát nơi chó từng phóng uế và còn lưu lại trứng của loại sán này.
Chu trình phát triển của sán chó trong cơ thể người
Không chỉ vậy, việc vuốt ve chó nhiễm sán cũng có thể khiến con người bị nhiễm do chó có thói quen liếm hậu môn, liếm lông và bất cứ thứ gì khác nên vô tình chúng đã phát tán trứng sán đi khắp mọi nơi.
Khi đi vào cơ thể, trứng sán nếu không bị thực bào thì sau khoảng 5 tháng trứng sẽ thành nang sán, mỗi nang sán chứa khoảng 2 triệu đầu sán và khi nó vỡ ra sẽ phóng thích hàng triệu đầu sán theo đường máu đi khắp cơ thể đến các cơ quan quan trọng như gan, phổi, não, lách,...
2. Biểu hiện của người bị nhiễm sán chó
Khi xâm nhập và ký sinh trong cơ thể người, các nang sán sẽ bắt đầu chèn ép các cơ quan và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Mức độ nguy hiểm và tổn thương của bệnh nhân phụ thuộc rất nhiều vào vị trí nang sán ký sinh.
Khi nang sán vỡ ra, cơ thể người bệnh sẽ bị nhiễm độc gây dị ứng, choáng váng quá mẫn. Các đầu sán trong nang tràn ra ngoài sẽ tạo nên những nang sán thứ phát nhưng phải sau 2 đến 5 năm từ khi nang sán tiên phát vỡ thì các nang thứ phát mới xuất hiện. Đây cũng là giai đoạn gây tử vong nhiều nhất của bệnh nhiễm sán.
Biểu hiện của người nhiễm sán chó điển hình là nổi mẩn ngứa
Theo Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm Việt Nam, bệnh nhiễm sán chó thuộc nhóm bệnh C. Theo định nghĩa về bệnh này do Bộ Y tế ban hành kèm Quyết định số 4283/QĐ-BYT ngày 08/8/2016 về việc Ban hành Tài liệu “Định nghĩa trường hợp bệnh truyền nhiễm” có nếu định nghĩa của ca bệnh nhiễm giun đũa chó/mèo như sau:
- Ngứa, nổi mẩn.
- Đau bụng, đau đầu, khó tiêu.
- Đau nhức, mỏi, tê bì.
- Sốt kèm theo thở khò khè.
- Có thể kèm theo: Gan to, đau bụng mạn tính, viêm phổi, rối loạn thần kinh khu trú, rối loạn thị lực, tổn thương mắt, viêm mắt, tổn thương vùng võng mạc.
- Xét nghiệm ELISA cho kết quả dương tính IgG Kháng thể anti - Toxocara spp.
- Có thể tìm thấy ấu trùng hay giun đũa chó.
- Hoặc phát hiện những đoạn gen đặc hiệu của ấu trùng này bằng kỹ thuật sinh học phân tử.
Bên cạnh đó, các chẩn đoán xác định cũng dựa trên cơ sở phát hiện ra Toxocara trong mô xét nghiệm dù việc sinh thiết lấy mẫu mô có chứa ấu trùng cũng khá phức tạp, khó khăn.
Bác sĩ thường sẽ dựa vào các đặc điểm lâm sàng và kết quả xét nghiệm huyết thanh để chẩn đoán bệnh này. Tuy nhiên đôi khi các biểu hiện lâm sàng cũng rất khó xác định.
3. Các thể bệnh sán chó ở người
3.1. Bệnh do ấu trùng di chuyển trong nội tạng
Bệnh ấu trùng di chuyển nội tạng thường xuất hiện ở trẻ từ 1 - 4 tuổi. Bệnh sẽ phát triển từ từ, trẻ có thể bị sốt nhẹ, tiêu chảy, ói mửa, đau cơ, khớp hay ho khạc ra đờm, khó thở, gan to đôi khi kèm theo lách to. Tuy nhiên bệnh cũng có thể tự khỏi khi ấu trùng chết hết.
Ở người lớn thường có các triệu chứng như sốt nhẹ, suy nhược, mệt mỏi, mày đay, khó thở giả hen, viêm phổi hoặc tràn dịch màng phổi.
Gan là cơ quan bị ảnh hưởng nặng nề nhất khi bị nhiễm sán. Đôi khi các tổn thương gan này có thể bị nhầm lẫn với khối u hay ung thư di căn.
Một số trường hợp người bệnh nhiễm sán chó sẽ bị viêm cơ, viêm dạ dày, viêm mô dưới da hay các bệnh lý giãn cơ tim, khối giả u ở tim gây ra đột tử.
3.2. Bệnh do ấu trùng di chuyển đến hệ thần kinh
Các bệnh nhân ở tuổi trung niên có thể bị mắc thể này. bệnh nhân có thể bị rối loạn giấc ngủ, yếu chi, yếu cơ, rối loạn đại - tiểu tiện. Khi ấu trùng xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương có thể gây ra tình trạng viêm não, viêm màng nhện, viêm mạch não, viêm màng não tăng bạch cầu ái toan, viêm tủy sống, mất điều hòa vận động,...
Bệnh nhân thường có triệu chứng sốt và nhức đầu. Một số trường hợp hiếm gặp, bệnh nhân có thể bị tổn thương hệ thần kinh trung ương hoặc ảnh hưởng hệ thần kinh ngoại biên.
3.3. Bệnh do ấu trùng di chuyển đến mắt
Các triệu chứng điển hình của thể này gồm có đau mắt, thị lực giảm ở một bên, đồng tử trắng và bị lác mắt kéo dài. Khi soi đáy mắt có thể thấy dạng viêm hạt tại võng mạc, u hạt, viêm kết mạc, viêm nội nhãn. Tình trạng viêm mống mắt khi nhiễm ấu trùng sán chó có thể gây ra mù lòa nếu không được chữa trị thời.
Thường gặp nhất trong trường hợp này là tình trạng u võng mạc cực sau và có thể bị nhầm lẫn với ung thư võng mạc. Đôi khi người bệnh có thể bị áp xe thủy tinh thể, viêm màng bồ đào, viêm thần kinh thị giác, bội nhiễm.
3.4. Thể bệnh không điển hình
Ở thể này, các triệu chứng rất khó chẩn đoán, thường là các triệu chứng không đặc hiệu. Người bệnh có thể bị sốt nhẹ, đau đầu, chán ăn, buồn nôn, suy nhược cơ thể, rối loạn hành vi và giấc ngủ.
Ngoài ra, người bệnh nhiễm sán chó còn có các triệu chứng ở phổi và bị sưng hạch lympho ở cổ. Ở người lớn thường thấy mệt mỏi, ngứa, phát ban đỏ, đau bụng và triệu chứng phổi.
Người nhiễm sán chó có thể bị ngứa và nổi ban đỏ
3.5. Thể bệnh khác
Đây là những ca bệnh không thuộc thể nào trong các thể bênh kể trên, nó bao gồm các bệnh lý do ấu trùng gây ra và liên quan đến tim mạch, da hay dạ dày. Có thể kể đến các bệnh như viêm cơ tim, phát ban đỏ, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, đau bụng.
Nhiễm sán chó Toxocara spp nếu được phát hiện và điều trị sớm sẽ không gây ra những nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng. Bên cạnh đó, bạn cũng cần chú ý đưa chó, mèo đi khám định kỳ và vệ sinh sạch sẽ cho chúng để tránh bị nhiễm ấu trùng sán chó.
Dù đây là căn bệnh ít gặp thế nhưng MEDLATEC vẫn khuyên bạn nên phòng ngừa và đặc biệt quan tâm đến đối tượng là trẻ nhỏ.
Nhiễm sán chó là một bệnh nhiễm trùng gây ra bởi một loại ký sinh trùng sán dây thuộc giống Echinococcus, có tên gọi Toxocara canis, lây truyền qua trung gian truyền bệnh là chó. Bệnh sán chó thường gặp ở trẻ từ 3 - 10 tuổi và ít gây bệnh ở người lớn.
Khi chó bị nhiễm sán, sau khi ký sinh và trứng sán sẽ được phát triển rồi phóng thích ra môi trường thông qua quá trình phóng uế của chó. Ngoài ra hậu môn của chó là nơi chứa rất nhiều trứng sán, khi chó liếm hậu môn rồi liếm lên thân thể chúng, liếm lên vật dụng sinh hoạt của chúng ta, vô tình chúng phát tán loại trứng sán này khắp mọi nơi.
Đặc biệt khi ăn phải rau sống hay vuốt ve chó, tiếp xúc các vật dụng có dính trứng sán, khi vào trong cơ thể người, nếu không bị thực bào, sau 5 tháng trứng sán phát triển thành nang sán.
Chu trình phát triển của sán chó
Nang sán chứa 2 triệu đầu sán. Một khi nang sán vỡ ra, nó sẽ phóng thích ra hàng triệu đầu sán non theo máu ký sinh khắp nơi trên cơ thể như phổi, gan, lách, não.
Khi sán kim xâm nhập và ký sinh trong cơ thể, nang sán sẽ chèn ép các phủ tạng, cơ quan ở xung quanh và gây nên những biến chứng nguy hiểm. Sự tổn thương và nguy hại còn tùy thuộc vào vị trí có nang sán ký sinh.
Khi nang sán bị vỡ, chúng sẽ khiến cho cơ thể bị nhiễm độc, dị ứng, choáng quá mẫn và đầu sán tràn ra ngoài tạo thành các nang sán thứ phát. Nang sán thứ phát có thể từ 2 đến 5 năm sau mới xuất hiện kể từ khi nang sán tiên phát bị vỡ và thường gây tử vong ở giai đoạn này.
Các kĩ thuật hiện nay là xét nghiệm tìm kháng thể chống toxocara trong máu. Nếu nó dương tính đồng nghĩa là bạn từng nhiễm con này vào 1 thời điểm nào đó trong cuộc sống, không nói lên được hiện tại cái con đó còn sống trong cơ thể bạn hay không..
Sau khi ăn phải con giun này, kháng thể sẽ xuất hiện khoảng 2 tuần sau đó ... Và tồn tại rất là lâu, vẫn có thể phát hiện ra kháng thể sau 2,8 năm bằng kỹ thuật ELISA, 5 năm bằng kỹ thuật WESTERN-BLOT kể cả khi con giun đã chết hoặc bị tống hết ra ngoài từ lâu.
Điều đó có nghĩa là nếu bạn xét nghiệm thì khả năng dương tính rất cao. Nếu bạn có biểu hiện lâm sàng chẳng hạn như mề đay dai dẳng, vấn đề ở mắt, có khối ở gan, não, huyết thanh chẩn đoán toxocara [+], đã loại hết các nguyên nhân khác .... kèm theo đó xét nghiệm công thức máu nếu có bạch cầu ái toan tăng cao thì người ta mới nghĩ tới là bạn đang thực sự nhiễm sán chó và khi đó mới điều trị.
Bệnh sán chó có biểu hiện như thế nào?
Còn nếu chỉ đơn thuần bạn có huyết thanh chẩn đoán toxocara [+] ngoài ra không có gì khác thì không cần điều trị. Trong trường hợp này, việc bạn có cần uống thuốc hay không là tùy kết quả thảo luận của bạn với bác sĩ.
Để phòng bệnh sán chó, bạn cần thực hiện các biện pháp sau đây:
- Thực hiện việc ăn chín uống sôi, thường xuyên giữ gìn vệ sinh khi tiếp xúc hay đùa giỡn với chó.
- Nên đưa chó đi thăm khám định kỳ cũng như là điều trị triệt để khi phát hiện chó bị nhiễm sán. Bệnh sán chó dễ dàng lây từ chó sang người mặc dù ít gặp nhưng chúng ta vẫn phải phòng ngừa và đặc biệt quan tâm.
Việc phát hiện và điều trị sớm giúp giảm các nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe và cả tính mạng con người.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ thăm khám, điều trị và phòng ngừa các bệnh lý. Khi thực hiện quy trình thăm khám tại Vinmec, Quý khách hàng sẽ được đón tiếp và sử dụng cơ sở vật chất, hệ thống máy móc hiện đại đi kèm với các dịch vụ y tế hoàn hảo dưới sự chỉ dẫn, tư vấn của các bác sĩ giỏi, được đào tạo bài bản ở cả trong và ngoài nước.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
Dấu hiệu khi nhiễm sán lợn | Sán lợn có nguy hiểm không?
XEM THÊM: