Hoa hồng là một trong những loại cây hoa cảnh được trồng phổ biến ở nước ta. Hiện nay có rất nhiều loại hồng khác nhau, mỗi loại đều có nét đẹp, sự quyến rũ riêng. Để duy trì và phát triển nòi giống hoa hồng người ta thường nhân giống hoa hồng theo 2 phương pháp chính đó là nhân giống hữu tính và nhân giống vô tính.
Nhân giống hữu tính là phương pháp gieo hạt để hình thành cây con, còn nhân giống vô tính là chiết cành, ghép cành và giâm cành…
Nhân giống hữu tính hoa hồng:
Ưu điểm: Phương pháp này dễ thực hiện, không tốn nhiều công sức, tiền của, có thể sản xuất được nhiều cây con.
Nhược điểm: Đa số cây con không mang những đặc tính tốt như cây mẹ. Thời gian từ khi hoa của cây hồng mẹ thụ phấn đến khi hạt già mất thời gian khá lâu và phương pháp thụ phấn không hề đơn giản.
Vì vậy, phương pháp nhân giống hữu tính hoa hồng hiện nay không còn được áp dụng phổ biến nữa.
Phương pháp nhân giống vô tính hoa hồng:
Đây là phương pháp nhân giống tạo cây hồng con tuy tốn thời gian, công sức nhưng cây con mang những đặc tính tốt giống cây mẹ nên phương pháp này hiện được áp dụng phổ biến và từ xa xưa.
Phương pháp chiết cành:
Phương pháp tách rời cành ra khỏi cây hồng mẹ để tạo cây con độc lập. Phương pháp này thực hiện khá dễ nhưng đòi hỏi đúng kỹ thuật.
Cách 1: Chọn cành hồng dài, phù hợp, gần sát gốc, lấy đoạn cuối cành có chiều dài tầm 20 phân và cắt một khoanh vỏ dài khoảng 2 phân. Cạo sạch lớp vỏ, tiếp theo uốn cong cành để phần tróc vỏ tiếp giáp mới mặt đất, đắp đất phủ lên trên và dùng que gài xuống đất sao cho cành hồng nằm yên đúng vị trí.
Vào mùa mưa thì không cần tưới nước, vào mùa nắng thì tưới vào ụ đất chiết vài lần để cành mau bén rễ. Tầm 3 tuần chỗ chiết ra rễ và có thể cắt rời trồng thành công.
Cách 2: Chọn cành hồng to tầm chiếc đũa của cây hồng mẹ có những đặc tính tốt. Cành chiết không quá già cũng không quá nóng và cần có độ dài từ 15cm đến 20cm là phù hợp.
Dùng dao bén bóc rời khoang vỏ rộng 2 phân ngay đoạn chiết, tiếp theo dùng hỗn hợp đất trộn với phân bò khô ốp xung quanh khu vực bóc bỏ tạo thành bầu nhỏ, lấy nilon trắng quấn quanh bầu. Khoảng sau nửa tháng rễ sẽ mọc trong bầu và đợi thêm khoảng 1 tuần nữa dùng dao cắt lìa cành chiếc trồng thành cây con độc lập.
Cây hồng chiết cành thường có bộ rễ yếu nên sau khi cắt rời cần đặt vào bầu ương trong vài tuần để bộ rễ già dặn sau đó bứng đem trồng vào chậu.
Phương pháp giâm cành:
Phương pháp này không áp dụng được cho tất cả loại hồng mà phải lựa chọn giống hồng có khả năng giâm cành ra rễ được, cây mẹ cần có những đặc tính tốt.
Chọn cành hồng dài khoảng 15 phân, không quá già hoặc quá non. Một cành hồng mẹ có thể cắt được nhiều khúc làm hom giống. Sử dụng dao mỏng lưỡi và thật bén để vết cắt không bị giập.
Sau khi hoàn tất làm liếp ương thì bón phân, tưới nước đủ ẩm rồi thực hiện giâm cành với khoảng cách giữa hai hom giống từ 10-15cm.
Có thể chấm đầu cành giâm vào thuốc kích thích mọc rễ trước khi cắm xuống đất để cây ra rễ nhanh hơn. Khi cắm hom giống cần dùng 1 cái que tầm chiếc đũa, chọc xuống đất tầm 2cm và cắm hom giống vào lỗ, có thể trồng thẳng hoặc nghiêng đều được.
Giâm cành nên thực hiện nào mùa mưa để khỏi phải tưới nước còn vào mùa nắng cần siêng tưới nước để giữa ẩm cho đất, tưới nước theo dạng phun sương, tia nước nhỏ và làm giàn che nắng.
Phương pháp ghép cành:
Phương pháp này thường là sử dụng mắt ghép của cây hồng có đặc tính tốt, ghép vào cây hồng có đặc tính xấu, sau đó cắt bỏ những cành hồng có đặc tính xấu, chỉ để lại phần ghép có đặc tính tốt để dồn sức nuôi mắt ghép mới.
Chuẩn bị dụng cụ gồm dao nhỏ, dây buộc vùng ghép, chọn gốc ghép là cây hồng dại có sức sống khỏe mạnh, đường kính khoảng 0,5 đến 1 cm.
Chọn cây hồng có những đặc điểm tốt như sai hoa, khỏe mạnh, lựa chọn mắt ghép ở cành hồng có hoa và mắt ngủ ngay nách lá vừa lộ ra có độ lớn tầm bằng hạt gạo.
Sử dụng dao xén lấy mắt ghép theo chiều từ dưới mắt ghép đẩy lưỡi dao lên phía trên, mắt ghép lấy ra cần ghép ngay vào gốc ghép.
Ghép chữ T: phương pháp này rất phổ biến và thường áp dụng đối với gốc ghép non, vỏ mỏng, gốc ghép phải đang lên nhựa.
Trên gốc ghép dùng dao cắt 2 đường, 1 ngang và 1 dọc hình chữ T. Dùng mũi dao nạy vỏ lên khu vực chữ T với khoảng cách vừa đủ đưa mắt ghép vào.
Đưa mắt ghép vào vị trí vỏ vừa nạy lên và quấn lại bằng dây nilon.
Ghép cửa sổ: Áp dụng cho gốc ghép già hoặc có ít nhựa, khó thực hiện phương phép ghép chữ T.
Gọt mắt ghép theo hình chữ nhật, đồng thời bóc đi một mảnh vỏ có kích thước vừa vặn với mảnh mắt ghép
Đặt mắt ghép vào phần thân ghép vừa bóc vỏ và sử dụng dây nilon buộc kín lại.
Sau vài ngày đầu không nên tưới nước chỗ mắt ghép vì dễ làm úng, hỏng mắt ghép. Sau 2 tuần có thể mở dây nilon ra nếu phần mắt ghép còn tươi và có hàn nhựa kín phần ghép thì quá trình ghép mắt thành công, mắt ghép sẽ phát triển thành cành mới
Trên đây là toàn bộ những phương pháp nhân giống cây hoa hồng. Tùy thuộc vào từng loại hoa hồng, đặc tính của cây để lựa chọn phương pháp nhân giống phù hợp nhất để sớm ngày có những chậu hồng khỏe mạnh và xinh đẹp.
Rất nhiều giống hoa hồng và tầm xuân dễ ra rễ bất định. Sau khi lấy một đoạn cành cắm vào đất, lúc đầu từ tượng tầng sẽ sinh ra mô sẹo, rồi từ mô sẹo phân hoá ra rễ. Các đốt cũng có thể sinh ra rễ bất định.
- Nhân giống cây hoa hồng bằng giâm cành
- Điều kiện sản xuất cành giâm
- Các yếu tố ảnh hưởng tới sự ra rễ
- Kỹ thuật giâm cành
- Giâm vào vụ đông:
- Cắm cành vụ xuân:
- Cắm cành vào vụ thu:
- Phương pháp nuôi cấy mô tế bào
- Phương pháp nhân giống bằng hạt
Ưu điểm của phương pháp này là không phải chuẩn bị gốc ghép, dễ chăm sóc, bớt tốn nhân lực và không lo chuyện tiếp hợp được hay không như phương pháp ghép, có thể kết hợp cắt tỉa để cắm cành rất kinh tế. Cây giâm cành ít bị thoái hoá, chu kỳ khai thác dài và tiện lợi cho việc điều tiết sinh trưởng.
Nhược điểm là hệ số nhân giống thấp, có rất nhiều giống khó ra rễ, đòi hỏi trang thiết bị phức tạp và phải có kỹ thuật cao.
Các yếu tố ảnh hưởng tới sự ra rễ
Trạng thái sinh lý của cành, độ phát dục, nhiệt độ, độ ẩm, cường độ ánh sáng, nồng độ ôxy, chất kích thích sinh trưởng, giá thể giâm.
Trạng thái dinh dưỡng; Lượng chất dinh dưỡng tích luỹ trong cây ảnh hưởng lớn đến sự ra rễ của cành giâm. Cành nhỏ, chất dinh dưỡng dự trữ ít, ra rễ khó khăn, sau đó sinh trưởng chậm, các cành vượt chất dự trữ cũng ít cho nên khi giâm cành phải chọn cành trung binh, cành có chất dự trữ dinh dưỡng nhiều. Độ dài, cành giâm khoảng 8-12cm, không nên ngắn quá hoặc quá dàí.
-Mức độ phát dục: Cành non dễ ra rễ, cành từ 1 năm tuổi trở lên vỏ hoá bần nhiều, khó ra rễ. Mức độ phát dục của cành ảnh hưởng lớn tới sự ra rễ. Đôi với hoa hồng khi giâm tốt nhất là dùng cành đã ra hoa ở đỉnh ngọn, chất dự trữ nhiều, dễ ra rễ.
-Nhiệt độ: Nhiệt độ chủ yếu ảnh hưởng tới sự hình thành mô sẹo. Nhiệt độ thấp mô sẹo hình thành chậm và kéo dài. Sau khi cành bị cắt rời khỏi cơ thể mẹ thì việc hút nước chủ yếu dựa vào hệ thống ống dẫn ở mặt cắt, thời gian dài, mất nước nhiều dễ chết. Nói chung nhiệt độ 25-28°C là thích hợp cho giâm cành.
-Độ ẩm: Là yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới tỷ lệ sống. Cành giâm chủ yếu dựa vào hệ thống mạch dẫn để hút nước. Khi thoát hơi nước quá mạnh dẫn đến mất nước, cây bị héo. Bởi vậy, cần bảo đảm đủ nước ở môi trường, đồng thời tăng độ ẩm không khí lên độ ẩm bão hoà [từ 90-95] hoặc hạ thấp nhiệt độ giảm bớt thoát hơi nước, cắt bớt một phần lá hoặc toàn bộ lá, mặt cắt phía trên bôi Vaseline hoặc nến để giảm bớt thoát nước.
-Oxy: Quá trình hình thành và phân hoá mô sẹo hoạt động trao đổi chất rất mạnh, cần nhiều oxy, thiếu oxy mô sẹo hình thành khó khăn, rễ dễ bị nát và chết. Vì vậy, khi giâm cành cần phải tạo sự thoáng khí vừa đảm bảo cung cấp nước vừa đảm bảo cung cấp oxy. Nếu giâm cành vào vụ đông, nhiệt độ không khí thấp, cành giâm hoạt động trao đổi chất yếu tuy dễ sống nhưng tốc độ ra rễ chậm. Giâm vào vụ xuân hoặc trong nhà điều chỉnh nhiệt độ, cành cắm hoạt động trao đổi chất mạnh cần đảm bảo cung cấp đủ oxy.
-Ánh sáng: Cưòng độ ánh sáng mạnh không có lợi cho sự ra rễ, vì vậy cành cắm phải ở trong điều kiện ít có ánh sáng hoặc ánh sáng tán xạ.
-Chất kích thích sinh trưởng: Để kích thích cho ra rễ nhanh, nhiều, tăng tỷ lệ sống và chất lượng cây. Người ta thường sử dụng các loại chất kích thích sinh trưởng là: IBA, NAA. Nếu dùng tầm xuân làm gốc ghép pha với nồng độ 500-1.000ppm, còn các giống hồng khác pha ở nồng độ 200-300ppm để hoà tan thuốc, lúc đầu pha bằng cồn hoặc rượu cao độ sau đó thêm nước cho đủ thể tích cần. Nhúng gốc cành vào các dung dịch trên từ 30-50 giây là được.
-Giá thể giâm: Giá thể giâm ảnh hưởng rất lớn tới khả năng ra rễ và tỷ lệ sống của cây, Qua nghiên cứu nhiều năm chúng tôi nhận thấy có 2 công thức giá thể tốt nhất để giâm là:
- 30 đất đồi + 30 đất phù sa + 40 trấu hun.
- 20 xỉ than + 40 đất phù sa + 40 trấu hun.
Kỹ thuật giâm cành
Có rất nhiều thời điểm giâm cành tuỳ điều kiện mà vận dụng.
Giâm vào vụ đông:
Chủ yếu là ở các vùng phía Bắc, thời gian cắm từ cuối tháng 10 đến đầu tháng 11 trong nhà bảo ôn, duy trì nhiệt độ ban ngày khoảng 20°c, ban đêm 15°c, cành giâm sẽ ra rễ từ từ. Sau lập xuân nhiệt độ tăng dần cây sẽ sinh trưởng mạnh.
Cắm cành vụ xuân:
Dùng cành đông hoặc cành xuân đã ra hoa, cắt thành từng đoạn nhỏ nhúng vào thuốc giâm. Sau đó, cắm thành luống hoặc cắm trong khay, phun mù liên tục cho cây, đảm bảo độ ẩm bão hoà. Khoảng 20-25 ngày sau cây ra rễ, có thể đem đi trồng. Cây trồng và sinh trưởng trong mùa hè khó khăn nhưng đến vụ thu cây đã cỏ lực và lúc này cỏ thể cho hoa nhiều.
Cắm cành vào vụ thu:
Vào cuối thu, nhiệt độ hạ thấp, cành sinh trưởng mạnh, kết hợp với sửa cành, đem cành cắt thành từng đoạn cắm ngay vào trong đất sau 20 ngày có thể đem trồng.
Cành cắm chọn từ những cành non trong năm, mỗi đốt đều giữ lại 1-2 lá để giảm sự mất nước và tránh lá che lấp nhau…Mật độ giâm cành không nên quá lớn. Có thể giâm trong cả 3 vụ đông, xuân, thu. Muốn tỷ lệ sống cao, cây con có bộ rễ khoẻ, thời gian ra rễ ngắn, cần đòi hỏi thiết bị phun mù tự động, hệ thống điểu khiển chế độ ánh sáng, độ ẩm hiện đại, điều này chỉ thích hợp với những vùng sản xuất chuyên canh hoặc những nơi có điều kiện kinh tế lớn
Phương pháp nuôi cấy mô tế bào
Ưu điểm của phương pháp này là: hệ số nhân giống cao, cây con đều, không có mầm bệnh. Nhưng nhược điểm đầu tư lớn, kỹ thuật phức tạp, giá thành cao, bộ rễ không được khoẻ, sản lượng không bằng cách ghép, thường chỉ áp dụng trong trường hợp nhân nhanh một giống mới nào đó.
Phương pháp nhân giống bằng hạt
Cây con mọc từ hạt thường không duy trì được đặc tính tốt của mẹ và đa số cây giống có tỷ lệ kết hạt thấp. Nhân giống bằng hạt đối với hoa hồng chủ yếu là để tạo giống bằng phương pháp lai. Nhưng đối với một số giống tầm xuân nhiều hạt thì có thể dùng để tạo ra số lượng lớn gốc ghép. Gốc ghép từ cây thực sinh thường có bộ rễ khoẻ, sinh trưởng mạnh. Mặt khác tuổi sinh lý của gốc ghép trẻ do vậy tuổi thọ của cây dài. Gốc ghép gieo từ hạt đa số chọn loài tầm xuân dại ở bản địa vì nó có sức sống khoẻ, khả năng thích ứng tốt，chống bệnh tật cao, đây là những chỉ tiêu lý tưởng. Nhược điểm của phương pháp này là: tỷ lệ kết hạt thấp, hạt nảy mầm khó khăn và cây con không đều.