Nguồn gốc và thải trừ: Creatinin là sản phẩm của sự thoái giáng của creatin trong các cơ. Creatin có nguồn gốc nội sinh chủ yếu từ gan, thận, tụy được tổng hợp từ Arginin và Methionin. Creatin có nguồn gốc ngoại sinh do thức ăn cung cấp. Creatinin được đào thải qua thận, phản ánh chính xác chức năng lọc của thận.
Bản chất của chất của xét nghiệm là để chẩn đoán và đánh giá chức năng thận.
Creatinin máu tăng cao trong các trường hợp:
- Suy thận do nguồn gốc trước thận: Suy tim mất bù, mất nước, xuất huyết, hẹp động mạch thận, dùng thuốc lợi tiểu hay thuốc hạ áp.
- Suy thận do nguồn gốc tại thận:
Tổn thương cầu thận: Tăng huyết áp, đái tháo đường, thoái hóa thận dạng tinh bột, viêm cầu thận, bệnh luput ban đỏ hệ thống, lắng đọng IgA tại cầu thận.
Tổn thương ống thận: Viêm thận-bể thận cấp hay mạn, sỏi thận, đa u tủy xương, tăng acid Uric máu, nhiễm độc thận.
- Suy thận do nguồn gốc sau thận: Sỏi thận, ung thư tiền liệt tuyến, các khối u bàng quang, khối u tử cung, xơ hóa sau phúc mạc.
Creatinin máu giảm trong các trường hợp:
- Hòa loãng máu.
- Hội chứng tiết hormon ADH không thích hợp.
- Có thai.
- Tình trạng suy dinh dưỡng nặng.
- Một số bệnh cơ gây teo mô cơ.
Creatinin niệu tăng cao trong các trường hợp:
- Gắng sức thể lực
- To đầu chi, chứng khổng lồ [Gigantism]
- Đái tháo đường.
- Nhiễm trùng
- Suy giáp
Creatinin niệu giảm trong các trường hợp:
- Cường giáp
- Thiếu máu
- Loạn dưỡng cơ, giảm khối cơ
- Bệnh thận giai đoạn nặng
- Bệnh lơxemi
- Chế độ dinh dưỡng ăn chay
Chỉ định xét nghiệm:
- Chẩn đoán và đánh giá chức năng thận, bệnh nhân đang dùng các thuốc có thể gây độc cho thận.
- Các bệnh lý liên quan đến thận: Tăng huyết áp, đái tháo đường, thoái hóa thận dạng tinh bột, viêm cầu thận, bệnh luput ban đỏ hệ thống, lắng đọng IgA tại cầu thận. Viêm thận-bể thận cấp hay mạn, sỏi thận, đa u tủy xương, tăng acid Uric máu.
- Các bệnh lý về cơ.
- Trị số bình thường trong máu: Nam: 62-115Umol/l. Nữ: 44-88 Umol/l - Trị số bình thường trong nước tiểu: Nam: 177-230Umol/kg/24h.
Cách lấy mẫu: Mẫu máu lấy vào buổi sáng: 2ml máu, không chống đông hoặc chống đông bằng lithiheparin, EDTA.
- Thời gian làm xét nghiệm mất 1 giờ.
Trước khi làm bệnh nhân không cần chuẩn bị trước, không cần nhịn đói.
Quách Xuân Hinh
Khoa Sinh hóa - Bệnh viện TƯQĐ 108
Chia sẻ
Cơ thể sản xuất creatinine với tốc độ ổn định và có thể kiểm tra nồng độ này bằng cách xét nghiệm máu định kỳ.
Do bệnh thận mãn tính có rất ít dấu hiệu rõ ràng, vì vậy việc theo dõi nồng độ creatinine là rất quan trọng. Đo nồng độ creatinine là một phương pháp đơn giản để xác định độ lọc cầu thận [GFR], là một chỉ số về chức năng tổng thể của thận.
Trước khi xét nghiệm cần chuẩn bị gì?
Trước khi tiến hành kiểm tra, bác sĩ hoặc kỹ thuật viên có thể hỏi các vấn đề liên quan như:
- Chế độ ăn;
- Hoạt động thể chất;
- Các chất bổ sung;
- Các loại thuốc đang sử dụng hiện tại.
Nên thảo luận về các vấn đề sức khỏe nào và tiền sử gia đình mắc bệnh thận nếu có. Không cần phải nhịn ăn hoặc uống trước khi xét nghiệm máu.
Kết quả thấp hay cao nghĩa là gì?
Thận có chức năng giữ mức creatinine trong máu ở mức bình thường.
Phạm vi tham chiếu điển hình cho creatinine huyết thanh là 60 đến 110 micromole trên lít [μmol/L] [0,7 đến 1,2 miligam trên decilit [mg/dL]] đối với nam giới và 45 đến 90 μmol/L [0,5 đến 1,0 mg/dL] đối với phụ nữ.
Nguyên nhân cho mức độ creatinine cao
Một số nguyên nhân gây ra mức creatinine cao là:
Bệnh thận mãn tính
Khi thận bị tổn thương gây khó khăn trong việc loại bỏ creatinine khỏi máu và khiến nồng độ chất này tăng lên. Kết quả của xét nghiệm creatinine máu có thể dùng để tính GFR, đây là một chỉ số cụ thể hơn có thể giúp đánh giá bệnh thận mãn tính.
GFR từ 60 trở lên là bình thường, GFR dưới 60 có thể là dấu hiệu của bệnh thận. Mức độ từ 15 trở xuống có thể được xem là suy thận.
Tắc nghẽn ống thận
Sự tắc nghẽn trong dòng chảy của nước tiểu, chẳng hạn như phì đại tiền liệt tuyến hoặc sỏi thận có thể gây tắc nghẽn ống thận. Sự tắc nghẽn này có thể làm suy giảm khả năng hoạt động bình thường của thận gây tăng mức creatinine.
Mất nước
Mất nước nghiêm trọng là một yếu tố nguy cơ gây tổn thương thận, điều này sẽ ảnh hưởng đến nồng độ creatinin.
Tăng hấp thụ protein
Thức ăn có thể có tác động đáng kể đến mức creatinine. Ví dụ, protein và thịt nấu chín có chứa creatinine, vì vậy ăn nhiều hơn lượng thịt chứa lượng protein mà cơ thể cần thiết hay bổ sung quá mức lượng protein có thể gây ra tình trạng tăng mức creatinine.
Thử tìm hiểu: Protein – Bao nhiêu là nhiều?
Vận động cường độ cao
Creatine có trong cơ bắp và giúp chúng tạo ra năng lượng. Tập thể dục cường độ cao có thể làm tăng nồng độ creatinine bằng cách tăng sự phá hủy cơ.
Tác dụng của một số loại thuốc
Một số loại thuốc kháng sinh và thuốc chẹn H2 có thể làm tăng tạm thời mức creatinine huyết thanh đo được.
Nguyên nhân cho mức thấp
Mức creatinine có thể thấp hơn bình thường vì những lý do sau:
Khối lượng cơ thấp
Bởi vì sự phân hủy cơ tạo ra creatinin, khối lượng cơ thấp có thể dẫn đến mức creatinin thấp.
Người cao tuổi có nhiều nguy cơ mắc phải tình trạng này hơn khi khối lượng cơ giảm dần theo tuổi tác. Suy dinh dưỡng cũng có thể gây ra khối lượng cơ thấp và mức creatinine thấp.
Các tình trạng mãn tính, chẳng hạn như bệnh nhược cơ hoặc chứng loạn dưỡng cơ, có thể dẫn đến mức creatinine thấp.
Thai kỳ
Mang thai làm tăng lưu lượng máu đến thận dẫn đến tăng sản xuất nước tiểu và đào thải creatinine nhanh hơn, dẫn đến lượng creatinine thấp hơn.
Giảm cân không khoa học
Giảm cân quá mức hay không khoa học có thể dẫn đến giảm khối lượng cơ, dẫn đến lượng creatinin thấp.
Có thể bạn muốn tìn hiểu: Sụt cân mất kiểm soát
Tóm tắt
Chế độ ăn uống và hoạt động thể chất đóng một vai trò thiết yếu trong việc điều chỉnh nồng độ creatinin trong máu. Tốt nhất nên giữ mức dung nạp protein trong phạm vi khuyến nghị cho độ tuổi và phù hợp với mức độ hoạt động.
Nếu kết quả xét nghiệm bất thường, nên nói chuyện với bác sĩ về các lựa chọn điều trị. Nếu mức độ creatinine trong máu ở mức độ cao trong thời gian dài có nên đến thăm khám bác sĩ chuyên khoa thận – tiết niệu. Việc điều trị sớm mức creatinin cao là điều cần thiết để ngăn ngừa bệnh thận nặng hơn.
Tìm hiểu: Cách tính chỉ số eGFR [độ lọc cầu thận]
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh