Đánh giá cách thiết kế môi trường lớp học của reggio emilia

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Võ Thị Thùy Dung

ỨNG DỤNG MÔ HÌNH REGGIO EMILIA
VÀO THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG GÓC NGHỆ
THUẬT CHO TRẺ MẦM NON

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀO ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Võ Thị Thùy Dung

ỨNG DỤNG MÔ HÌNH REGGIO EMILIA
VÀO THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG GÓC NGHỆ

THUẬT CHO TRẺ MẦM NON

Chuyên ngành: Giáo dục học [Mầm non]
Mã số: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. PHAN THỊ THU HIỀN
Thành phố Hồ Chí Minh – 2016

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của
tôi. Các thông tin, số liệu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ
ràng, cụ thể. Kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa
từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.
Tác giả
Võ Thị Thùy Dung

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được sự
động viên, giúp đỡ và hỗ trợ nhiệt tình từ thầy cô, nhà trường, gia đình, cơ quan
và bạn bè. Thông qua luận văn, tác giả muốn gửi lời cảm ơn chân thành đến:

- TS. Phan Thị Thu Hiền đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và định hướng
cho tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn chỉnh luận văn.

- Cô Lê Thị Hòa – Hiệu Trưởng trường Mầm Non 6, quận 3 cùng tập
thể giáo viên nhà trường đã tạo mọi điều kiện cho tác giả trong suốt quá
trình học tập và tổ chức thử nghiệm.
- Phòng Sau đại học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
đã tạo điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn.

- Gia đình, đặc biệt là chồng, mẹ đã luôn động viên tinh thần, hỗ trợ vật chất và
chăm sóc con nhỏ để tác giả có thời gian nghiên cứu và hoàn chỉnh luận văn.

- Những người bạn thân thiết, đặc biệt là nhóm ABC đã luôn bên cạnh và hỗ
trợ tinh thần để tác giả có động lực thực hiện tốt phương án thử nghiệm.

Cuối cùng, xin kính gửi lời chúc sức khỏe đến tất cả mọi người.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 28 tháng 09 năm 2016

Tác giả

Võ Thị Thùy Dung

MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục biểu đồ
MỞ ĐẦU...................................................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: MÔ HÌNH REGGIO EMILIA VÀ MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP
CHO TRẺ MẦM NON …………………………………… ...………7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề...............................................................................................7
1.2. Môi trường học tập và góc nghệ thuật trong trường mầm non .............15
1.2.1. Môi trường học tập...................................................................................................15
1.2.2. Góc nghệ thuật............................................................................................................18
1.3. Thiết kế và sử dụng môi trường vật chất trong mô hình Reggio Emilia
.................................................................................................................................................................... 22

1.3.1. Lịch sử phát triển của mô hình Reggio Emilia ........................................22
1.3.2. Triết lý giáo dục của Reggio Emilia...............................................................22
1.3.3. Thiết kế và sử dụng góc nghệ thuật trong mô hình Reggio Emilia
............................................................................................................................................................ 27

CHƯƠNG 2: TÌM HIỂU THỰC TRẠNG THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG GÓC
NGHỆ THUẬT Ở LỚP 3-4 TUỔI VÀ THỰC TRẠNG ỨNG
DỤNG REGGIO EMILIA

33

2.1. Khảo sát về thực trạng thiết kế và sử dụng môi trường học tập cho trẻ hiện

nay và thực trạng ứng dụng Reggio Emilia..........................................................33
2.1.1. Đôi nét về địa bàn khảo sát.................................................................................33

2.1.2. Mục tiêu của khảo sát.............................................................................................34

2.1.3. Cách thức khảo sát..................................................................................................34
2.2. Kết quả khảo sát.....................................................................................................................40
2.3. Thuận lợi và khó khăn của việc ứng dụng mô hình Reggio Emilia vào
xây dựng môi trường học tập cho trẻ......................................................................54
2.3.1. Thuận lợi.........................................................................................................................54
2.3.2. Khó khăn.........................................................................................................................55
CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG PHƯƠNG ÁN VẬN DỤNG REGGIO EMILIA VÀO
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG GÓC NGHỆ THUẬT CHO TRẺ 3 – 4
TUỔI...............................................................................................................................59
3.1. Bối cảnh thử nghiệm...........................................................................................................59
3.2. Định hướng xây dựng phương án thử nghiệm ứng dụng mô hình giáo dục

Reggio Emilia vào xây dựng góc nghệ thuật cho trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi tại

trường Mầm Non 6, Quận 3..............................................................................................62
3.2.1. Mục đích phương án thử nghiệm....................................................................62
3.2.2. Định hướng xây dựng phương án thử nghiệm......................................62
3.3. Tổ chức thử nghiệm phương án ứng dụng mô hình giáo dục Reggio Emilia

vào thiết kế và sử dụng góc nghệ thuật tại hai lớp mẫu giáo 3 – 4 tuổi:
BamBoo và Teddy.................................................................................................................65
3.3.1. Chuẩn bị đồ dùng, học cụ và vật liệu..........................................................66
3.3.2. Quan sát hai lớp, chọn vị trí phù hợp và tiến hành sắp đặt góc nghệ

thuật.....................................................................................................................................67
3.3.3. Trẻ tiếp xúc cùng chuyên gia và khám phá các đồ dùng, học cụ, vật

liệu tại góc nghệ thuật.............................................................................................70
3.3.4. Chọn chủ đề, xây dựng mạng nội dung, mạng hoạt động và bổ sung

vật liệu vào môi trường vật chất tại góc nghệ thuật.............................73
3.3.5. Khám phá, khai thác góc nghệ thuật xoay quanh chủ đề................82

3.4. Đánh giá phương án thử nghiệm................................................................................89
3.4.1.Phương pháp đánh giá phương án thử nghiệm.....................................89
3.3.2. Đánh giá phương án thử nghiệm....................................................................90
3.3.3. Những thành công và hạn chế của phương án thử nghiệm .......112
3.3.4. Hiệu quả và khả thi của phương án thử nghiệm .................................113
KẾT LUẬN..........................................................................................................................................116
KIẾN NGHỊ.........................................................................................................................................118
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................................119
PHỤ LỤC.............................................................................................................................................122

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Nguyên vật liệu mở:

NVLM

Vật liệu thiên nhiên:

VLTN

Môi trường học tập:

MTHT

Giáo viên mầm non:

GVMN

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Tóm tắt các trường, độ tuổi và nội dung quan sát ………………………. 35

Bảng 2.2: Tóm tắt điều kiện vật chất thành tích các trường mầm non tham gia
nghiên cứu và mục tiêu bảng hỏi ………………………………………….36
Bảng 2.3: Tóm tắt về đối tượng phỏng vấn và nội dung phỏng vấn …………………39

Bảng 2.5: Xếp thứ tự mức độ các đồ dùng, học cụ và NVLM, VLTN sắp đặt
tại góc nghệ thuật ………………………...………………………..............41
Bảng 2.7: Mức độ hoạt động nghệ thuật của trẻ tại góc nghệ thuật ………………….45

Bảng 2.8: Hình thức hoạt động của trẻ tại góc nghệ thuật theo nhận định của
giáo viên mầm non hiện nay ……………………………………….……...47
Bảng 2.9: Đánh giá của giáo viên về hứng thú của trẻ khi hoạt động tại góc
nghê thuật …………………………………………………………………49

Bảng 2.10: Mức độ tương tác của giáo viên với trẻ trong quá trình trẻ hoạt
động tại góc nghệ thuật ……………………………………………..……..50

Bảng 2.11: Đánh giá của giáo viên về hiệu quả sử dụng đồ dùng, học cụ và
các vật liệu trong góc nghệ thuật tại lớp ………………………………….51
Bảng 2.12: Sự hiểu biết của giáo viên mầm non về mô hình Reggio Emilia ……….. 52

Bảng 2.13: Tìm hiểu ứng dụng về thiết kế và sử dụng góc nghệ thuật theo
mô hình giáo dục Reggio Emilia …………………………………………53

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.4: Nhận thức của GVMN về tầm quan trọng của MTVC ……........40
Biểu đồ 2.6: Tự đánh giá của giáo viên về mức độ thích hợp của cách
sắp đặt NVL tại góc nghệ thuật ………………….……….44

1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Các nhà giáo dục nhận định rằng môi trường học tập [MTHT] rất quan trọng đối
với trẻ mầm non và có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của trẻ. Để trẻ thật sự được
thể hiện đầy đủ những kinh nghiệm bản thân và làm giàu nhận thức của trẻ thì trẻ cần có
sự thoải mái trong hoạt động, tìm tòi, khám phá trong MTHT phù hợp với trẻ. Phù hợp ở
đây nghĩa là phù hợp về vật chất và tinh thần. MTHT phải được trang bị đầy đủ về cơ sở
vật chất hỗ trợ cho quá trình hoạt động của trẻ, mời gọi trẻ khám phá và trẻ mang một
tâm lý tự nguyện, hứng thú và mong muốn tham gia vào hoạt động.

Hiện nay, đa số các trường mầm non xây dựng môi trường học tập cho trẻ
còn nhiều bất cập. Sở Giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh đã chỉ rõ nhiều vấn đề
còn tồn tại trong “Rút kinh nghiệm về thực hiện chương trình giáo dục mầm
non”. Trong đó, vấn đề thiết kế và sử dụng MTHT cho trẻ mầm non được đề cập.
Việc thiết kế MTHT chưa tạo được sự hấp dẫn đối với trẻ, chưa tác động đến khả
năng hứng thú và tự nguyện tham gia hoạt động của trẻ. Vấn đề này càng được
nhìn rõ hơn ở góc tạo hình, giáo viên đã sắp đặt rất nhiều nguyên vật liệu, màu
sáp, màu nước, đất nặn nhưng sự sắp xếp các nguyên vật liệu và học cụ chưa
mời gọi trẻ tham gia. Từ đó, đồ dùng, học cụ và các nguyên vật liệu mở [NVLM]
được sắp đặt tại góc tạo hình trẻ rất ít sử dụng, sản phẩm mà trẻ tự tạo ra từ khả
năng sáng tạo rất ít và khu vực trưng bày sản phẩm tạo hình của trẻ vẫn còn mờ
nhạt, chưa phong phú về hình thức và chưa thường xuyên được thay đổi [15].
Reggio Emilia là một mô hình giáo dục nổi tiếng xuất phát từ Ý từ những năm
1960 và đang được ứng dụng mạnh mẽ tại các nước phát triển như Anh, Mỹ, New
Zealand, Úc, Hàn Quốc… Đây là một mô hình đã và đang có thiết kế môi trường đặc sắc
và sử dụng hiệu quả. Các nhà giáo dục Reggio Emilia tin tưởng vào khả năng của đứa
trẻ, với quan điểm “Đứa trẻ có hàng trăm ngôn ngữ” để thể hiện khả năng, trẻ có thể và
khám phá được môi trường xung quanh trẻ. Trẻ chính là nhân vật chính trong quá trình
nhận thức của mình. Vì thế, họ giáo dục trẻ bằng cách xây dựng cho trẻ một MTHT đầy
sự kích thích, kêu gọi trẻ, để trẻ tình nguyện tham gia vào môi trường này một cách
hứng thú, khuyến khích trẻ trải nghiệm thời gian khám phá và giải quyết vấn đề. MTHT

2

dành cho trẻ phải đẹp cả bên trong lớp và ngoài lớp, mang thiên nhiên vào cả lớp học
của trẻ. Đặc biệt góc nghệ thuật trong mô hình Regigo Emilia là một nét đặc trưng của
mô hình này, bất cứ nơi nào trong lớp học Reggio Emilia chúng ta cũng nhìn thấy được
sự ẩn chứa nghệ thuật của trẻ. Lớp học Reggio còn có cả một “xưởng nghệ thuật” riêng
dành cho trẻ. Trong xưởng nghệ thuật này trẻ thỏa sức được tự do sáng tạo và thật sự
tích cực, hứng thú tham gia để thể hiện bản thân mình [21].

Nhìn thấy được những nét độc đáo của việc thiết kế và sử dụng góc
nghệ thuật trong mô hình Reggio Emilia chúng tôi mong muốn được tiếp
cận và vận dụng cách thức mà các nhà giáo dục Reggio Emilia thực hiện.
Đó chính là lý do đề tài “Ứng dụng mô hình Reggio Emilia vào thiết kế và
sử dụng góc nghệ thuật cho trẻ mầm non” được thiết lập.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của đề tài là ứng dụng mô hình Reggio Emilia vào thiết kế
và sử dụng góc nghệ thuật cho trẻ mầm non nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục, đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục.
3. Đối tượng nghiên cứu
Ứng dụng mô hình Reggio Emilia vào thiết kế và sử dụng góc nghệ
thuật cho trẻ ở trường mầm non.
4. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề xây dựng môi trường học tập cho trẻ tại trường mầm non.
5. Giả thuyết nghiên cứu
Lý luận dạy học hiện đại nói chung và lý luận dạy học mầm non nói riêng
đều nhấn mạnh sự cần thiết cho trẻ được học một cách tích cực, học qua trải
nghiệm của chính mình và tương tác với một MTHT tốt sẽ thúc đẩy hứng thú và
các trải nghiệm học tập của trẻ. Chúng tôi cho rằng cách thức xây dựng và sử
dụng MTHT của Reggio Emilia nói chung và góc nghệ thuật nói riêng có nhiều
ưu việt và có thể phần nào ứng dụng vào thực tế các trường mầm non tại thành
phố Hồ Chí Minh để nâng cao chất lượng học tập của trẻ.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu giải quyết 3 nhiệm vụ như sau:

3

-

Tìm hiểu về mô hình dạy học Reggio Emilia nói chung và cách thức xây
dựng và sử dụng môi trường học tập trong mô hình này nói riêng.

-

Tìm hiểu thực trạng thiết kế và sử dụng góc nghệ thuật cho trẻ hiện
nay tại thành phố Hồ Chí Minh và thực trạng ứng dụng Reggio Emilia.

-

Xây dựng và thử nghiệm phương án vận dụng Reggio Emilia vào
thiết kế và sử dụng góc nghệ thuật cho trẻ 3 – 4 tuổi.

7. Phạm vi nghiên cứu
Khảo sát thực trạng thiết kế và sử dụng góc nghệ thuật cho trẻ và
thực trạng ứng dụng Reggio Emilia tại một số trường mầm non công lập
và tư thực / quốc tế tại quận 3 [Nội thành thành phố Hồ Chí Minh].
Chúng tôi không đủ thời gian để thiết kế và thử nghiệm toàn bộ môi trường hoạt
động trong lớp học theo mô hình Reggio Emilia nên đề tài giới hạn việc vận dụng Reggio
Emilia vào góc nghệ thuật cho trẻ 3 – 4 tuổi tại trường Mầm Non 6, quận 3.

8. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu lý luận
-

Tầm quan trọng của môi trường đối với việc học tập của trẻ mầm non;

-

Mô hình giáo dục mầm non Reggio Emilia;

-

Cách thức xây dựng và sử dụng môi trường vật chất, đặc biệt là
góc nghệ thuật của mô hình Reggio Emilia.
Phương pháp tìm hiểu thực trạng

-

Đánh giá của giáo viên mầm non [GVMN] và cán bộ quản lí
[CBQL] về tầm quan trọng của môi trường vật chất [MTVC] đối
với việc học tập của trẻ, đặc biệt là góc nghệ thuật.

-

Thực trạng thiết kế và sử dụng góc nghệ thuật ở các trường
mầm non hiện nay;

-

Hiểu biết của GVMN về mô hình Reggio Emilia và thực trạng ứng dụng vào

thiết kế và sử dụng góc nghệ thuật.
Để thu thập số liệu về thực trạng chúng tôi sẽ sử dụng các phương pháp sau:

4

Quan sát
Chúng tôi quan sát góc nghệ thuật tại 6 lớp có trẻ ở độ tuổi 3 – 4
tuổi tại 6 trường mầm non chất lượng cao mà chúng tôi phát bảng hỏi khi
điều tra thực trạng. Trong quá trình quan sát chúng tôi lưu lại bằng notes,
hình ảnh và clip về hoạt động của trẻ để phân tích được tại các trường
mầm non trên có hay không có góc nghệ thuật dành cho trẻ hoạt động.
Nếu có, chúng tôi sẽ đánh giá cách họ thiết kế như thế nào, có phù hợp
với trẻ hay không, có an toàn, thẩm mĩ, mời gọi trẻ hoạt động hay không.
Ngoài ra, chúng tôi còn chú ý đến việc trẻ sử dụng góc nghệ thuật ra sao,
việc trẻ sử dụng đó có khai thác được tiềm năng của trẻ hay không.

Bảng hỏi
Bảng hỏi được phát cho 60 GVMN tại 6 trường mầm non thuộc quận 3,
trong đó có 3 trường công lập [Mầm Non A, mầm non H.M, mầm non TT7] và
3 trường tư thục/quốc tế chất lượng cao [ Mầm non BOSG, KC, GK].
Đề tài chọn các trường mầm non trên để đánh giá được thực trạng thiết kế,
sử dụng MTVC và những hiểu biết của GVMN về mô hình Reggio Emilia được chính
xác và thiết thực nhất. Điều đó giúp chúng tôi biết được cụ thể thực trạng ở các
trường tại quận 3 có chất lượng cao và có thể xây dựng phương án vận dụng mô
hình Reggio Emilia vào xây dựng và sử dụng góc nghệ thuật đạt hiệu quả cao nhất.

Phỏng vấn
Chúng tôi tiến hành phỏng vấn 2 Hiệu trưởng, 2 Hiệu phó chuyên
môn và 2 giáo viên của trường chúng tôi tổ chức thực nghiệm và trường
đã ứng dụng mô hình Reggio Emilia nhằm giúp chúng tôi có được chính
xác hơn những câu trả lời chưa được trả lời trong bảng hỏi.
Điều đó giúp chúng tôi có cái nhìn tổng quan, xác thực về MTHT tại các
loại hình trường mầm non khác nhau, cách họ xây dựng MTHT, sự hiểu biết của
giáo viên trực tiếp đứng lớp về mô hình Reggio Emilia và khả năng ứng dụng
xây dựng môi trường học tập tại lớp nói chung và góc nghệ thuật nói riêng.

Xử lí số liệu điều tra thực trạng

5

Sau khi tổ chức điều tra thực trạng chúng tôi sử dụng phần mềm exel
để xử lí kết quả điều tra của bảng hỏi, về quan sát và phỏng vấn chúng tôi sử
dụng phương pháp định tính để phân tích hình ảnh, notes, clip hoạt động,
đoạn thu âm đã có nhằm có được kết quả đáng tin cậy nhất.

Phương pháp thử nghiệm
Chúng tôi tiến hành thử nghiệm việc thiết kế và sử dụng góc nghệ
thuật theo mô hình Reggio Emilia tại 2 lớp mầm non dành cho trẻ 3 – 4
tuổi tại trường Mầm Non 6, quận 3.
Chúng tôi sử dụng các phương pháp sau để đánh giá kết quả thử nghiệm:

Phương pháp quan sát
Chúng tôi quan sát quá trình trẻ hoạt động tại góc nghệ thuật để thu
thập hình ảnh, đoạn phim trong quá trình trẻ tham gia hoạt động. Cách thức
này hỗ trợ chúng tôi trong vấn đề lưu trữ thông tin tại góc nghệ thuật.
Phương pháp đánh giá bằng portfolio
Portfolio: chúng tôi lập hồ sơ gồm:

-

Hình ảnh góc nghệ thuật đã được thiết kế như thế nào?

-

Trẻ đã sử dụng góc nghệ thuật ra sao, các hoạt động của trẻ ở
góc nghệ thuật trong thời gian thử nghiệm, tương tác giữa trẻ và
môi trường vật chất, giữa trẻ và trẻ, giữa giáo viên và trẻ [hình
ảnh, đoạn phim ngắn, mẩu đàm thoại, các sản phẩm của trẻ].
Phương pháp phỏng vấn sâu

Chúng tôi phỏng vấn sâu đối với Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng
phụ trách chuyên môn của trường thử nghiệm và 4 giáo viên của hai lớp
tổ chức thực nghiệm về hiệu quả và tính khả thi của ứng dụng Reggio
Emilia vào xây dựng và sử dụng góc nghệ thuật cho trẻ 3-4 tuổi.
Xử lí số liệu kết quả thực nghiệm
Portfolio và kết quả phỏng vấn sẽ được đọc kĩ và phân tích theo các
chủ đề sau: thành công và hạn chế [nếu có] của phương án đã xây dựng,
tính hiệu quả và tính khả thi của ứng dụng Reggio Emilia vào xây dựng và
sử dụng môi trường vật chất ở góc Nghệ thuật cho trẻ 3-4 tuổi.

6

9. Cấu trúc luận văn
Luận văn bao gồm 3 phần:
-

Phần 1: Phần mở đầu

-

Phần 2: Phần nội dung: gồm 3 chương:
Chương 1: Tìm hiểu về mô hình dạy học Reggio Emilia và cách
thức thiết kế và sử dụng môi trường học tập nói chung và góc
nghệ thuật trong mô hình này nói riêng.
Chương 2: Tìm hiểu thực trạng thiết kế và sử dụng MTHT cho trẻ hiện
nay tại thành phố Hồ Chí Minh, và thực trạng ứng dụng Reggio Emilia.

Chương 3: Xây dựng phương án vận dụng Reggio Emilia vào
thiết kế và sử dụng góc nghệ thuật cho trẻ 3 – 4 tuổi.
-

Phần 3: Phần kết luận và kiến nghị sư phạm

-

Danh mục tài liệu tham khảo

-

Phụ lục

7

CHƯƠNG 1: MÔ HÌNH REGGIO EMILIA VÀ MÔI TRƯỜNG
HỌC TẬP CHO TRẺ MẦM NON
1.1 . Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu ở nước ngoài
Các mô hình giáo dục tiến bộ và các nhà triết lý nổi tiếng trên thế
giới đều nhận định tầm quan trọng của môi trường đối với giáo dục và
luôn khẳng định được vai trò của môi trường.
Quan điểm tiên phong đánh giá về tầm quan trọng của môi trường đối với sự phát
triển của trẻ từ Friedrich Froebel [1782 – 1852] – Nhà giáo dục nổi tiến người Đức đã
khẳng định rằng “Trẻ em có thể học tốt nhất trong môi trường mang đến sự kích thích
đối với trẻ và môi trường chuẩn bị cho trẻ có thể khám phá và học hỏi theo quan điểm
riêng của mình”. Với quan điểm trên, Froebel đã đã có sự chuẩn bị chu đáo về MTHT cho
trẻ hoạt động. Môi trường lớp học có sự chỉnh chu và an toàn khi trẻ khám phá. Bên
cạnh đó, môi trường lớp học trang bị vật liệu đặc biệt phục vụ cho nhu cầu chơi của trẻ,
vật liệu được gọi rằng “Froebel gifts”. Trẻ sử dụng món quà từ Froebel để chơi với âm
nhạc, hát, nhảy, phát triển các kỷ năng khác. MTHT của lớp học Froebel có nhiều điểm
mạnh: giúp trẻ học được cách nhìn vấn đề từ nhiều góc độ và giải quyết một cách độc
lập; trẻ có được sự kiên trì khi hoạt động khám phá các vật liệu từ “Froebel gifts”; sự tự
tin khi xử lý các tình huống nảy sinh với người cùng chơi; phát triển các kỹ năng vận
động, kỹ năng hỗ trợ việc học tập trong tương lai. Tuy nhiên, nhiều quan điểm cho rằng
cấu trúc của chương trình quá cứng nhắc và môi trường chưa có sự phong phú, các vật
liệu chỉ xoay quanh những món quà từ Froebel [39].
Năm 1897, Maria Montessori [31/8/1870 – 6/5/1952] đã đưa ra học thuyết về
phương pháp Montessori nổi tiếng thế giới cho đến ngày nay. Cùng lúc đó bà xuất bản
nhiều quyển sách viết về triết lý giáo dục của phương pháp Montessori. Gần đây nhất có
2 quyển sách đó là quyển“Maria Montessori: A Critical introduction to key and debates”
và “Maria Montessori”. Trong đó quan điểm về MTHT của bà Maria Montessori được tác
giả Marion O’Donnell trình bày rất chi tiết và cụ thể. Môi trường trong lớp học được bố trí
theo từng khu vực – nấu ăn; dọn dẹp; làm vườn; nghệ thuật; chăm sóc động vật… Trẻ
luôn luôn được di chuyển trong lớp học và không có giới hạn

8

về thời gian khi đứa trẻ làm việc với học cụ của trẻ chọn. Một MTHT đẹp tạo nên sự hứng
thú của trẻ và môi trường lớp học có nhiều độ tuổi khác nhau sẽ hổ trợ trẻ trong quá
trình hoạt động, trẻ tự do lựa chọn sự tương tác với bạn hay với cô hay chỉ hoạt động
riêng lẻ. Từ đó, trẻ học được thông qua sự trải nghiệm của chính bản thân trẻ. Bà Maria
Montessori đã nhận định rằng “The teacher’s first duty is to watch over the environment,
and this takes precedence over all the rest. It’s influence is indirect, but unless it be well
done there will be no effective and permanent results of any kind, physical, intellectual or
spiritual” [33]. Tạm dịch là nhiệm vụ đầu tiên của giáo viên là bao quát toàn bộ môi
trường, và điều này cần được ưu tiên hơn tất cả. Nó có ảnh hưởng gián tiếp, nếu không
được thực hiện tốt sẽ không có kết quả và hiệu quả lâu dài của các loại, thể chất, trí tuệ
hay tình cảm. Ngoài ra, Maria Montessori đã nói “Người lớn chỉ nên can thiệp gián tiếp
lên trẻ, thông qua việc xây dựng và tổ chức kích thích từ môi trường vật chất lên trẻ” và
“Chúng tôi phát hiện ra rằng giáo dục không phải là một cái gì đó mà giáo viên không có
gì, nó là một quá trình tự nhiên mà phát triển một cách tự nhiên trong con người. Nó
không được mua lại bằng cách lắng nghe lời, nhưng trong hành động chứa đựng kinh
nghiệm mà trẻ hoạt động trên môi trường của mình. Nhiệm vụ của người giáo viên
không phải là để nói chuyện, mà để chuẩn bị và sắp xếp các học cụ, đồ dùng để tạo nên
một môi trường đặc biệt cho trẻ.” [37].
Từ đó cho thấy bà đã nhấn mạnh rằng việc xây dựng môi trường vật chất có ảnh
hưởng rất lớn đối với trẻ. MTHT trong lớp học Montessori là sự sắp đặt gọn gàng những
bộ học cụ do bà sáng tạo nhằm kích thích và phát triển tư duy và các kỹ năng ở trẻ. Bà
sử dụng chất liệu gỗ cho tất cả những bộ học cụ để tạo cảm hứng gần gũi thiên nhiên ở
trẻ. Như vậy, Maria Montessori đã nắm bắt được tầm quan trọng của việc tạo ra một môi
trường kích thích trẻ khám phá, tìm tòi nhưng môi trường trong phương pháp của bà
còn hạn chế về sự tương tác của trẻ với trẻ, trẻ với người lớn.

Cùng với quan điểm của Maria Montessori, Jean Piaget [9/8/1896 –
19/9/1980] đã nói lên quan điểm của ông rằng MTHT là nơi đem đến cho
trẻ những cơ hội, hứng thú, tư duy, nhịp độ học hỏi, phong cách học hỏi.
Ngoài các quan điểm trên chúng ta còn thấy được nhiều quan điểm nhấn mạnh
tầm quan trọng của môi trường đối với sự phát triển của trẻ, John Dewey [20/10/1859 –

9

1/6/1952] cho rằng “Người lớn chỉ có một cách để kiểm soát được kiểu giáo dục trẻ nhỏ,
đó là cách kiểm soát môi trường mà trẻ đang hoạt động trong đó và cần tổ chức môi
trường hợp lý để có thể phát triển thể chất, trí tuệ, tình cảm và xã hội lên trẻ. Môi trường
vật chất cần thay đổi theo nhu cầu hoạt động của đứa trẻ” và “Các giáo viên không có
trong nhà trường để áp đặt ý tưởng nhất định hoặc để tạo thành thói quen nhất định ở
trẻ em, nhưng là có như một thành viên trong nhóm để lựa chọn những ảnh hưởng đó sẽ
ảnh hưởng đến trẻ em và giúp đỡ trẻ vào đúng lúc.” [40].

Gleen Domen [26/8/1919] đã trải qua gần nữa thế kỷ để chứng minh rằng vai
trò quan trọng của môi trường trong việc giáo dục trẻ. Ông cho rằng người lớn cần
tạo môi trường tốt cho trẻ, kích thích sự hứng thú để trẻ tham gia vào hoạt động.
Điều quan trọng là bầu tâm lý khi tổ chức các hoạt động cho trẻ: cần khơi gợi niềm
vui học tập nơi trẻ, giúp trẻ có cơ hội được trải nghiệm. Người lớn giữ vai trò quyết
định trong việc tổ chức và hướng dẫn trẻ tham gia các hoạt động.
Gandini– học trò của Malaguzi, MTHT là nơi trẻ cảm thấy an toàn và trẻ được vui
chơi, thử nghiệm và khám phá. Đối với ba mẹ, đây là nơi họ tin tưởng vào sự chăm sóc
và giáo dục của người giáo viên đối với con họ, và nơi đây họ luôn được chào đón, tôn
trọng. Bên cạnh đó, đối với nhà giáo dục thì đây cùng là nơi mà họ làm việc và tạo nên
mối quan hệ gắn bó với trẻ, với phụ huynh và cùng đồng nghiệp của mình [21].
Loris Malaguzi - người sáng lập ra mô hình giáo dục Reggio Emilia, môi trường được
coi là có tiềm năng khi chúng mang lại cảm hứng cho trẻ. Thiết kế môi trường với đầy đủ ánh
sáng tự nhiên, ngăn nắp và đẹp với không gian mở thông thoáng khuyến khích sự hợp tác,
tương tác, giao tiếp và khám phá. Bố trí nguyên vật liệu mở, vật liệu thiên nhiên ở các góc
khuyến khích trẻ tìm tòi, nghiên cứu sâu hơn nữa những điều trẻ quan tâm. Reggio Emilia là
mô hình giáo dục ra đời từ năm 1945 đến nay, Reggio Emilia đã nhận được nhiều sự quan
tâm của các nhà nghiên cứu giáo dục và được sự tin tưởng của các bậc phụ huynh trên thế
giới. Mô hình Reggio Emilia được hình thành ở miền Bắc nước Ý vào năm 1945, tại vùng
Reggio Emilia – một vùng đất giàu có của đất nước

Ý Nguồn gốc chính là sau chiến tranh thế giới thứ 2 kết thúc, người dân ở một ngôi
làng nhỏ tên Villa Cella gần thị trấn Reggio Emilia cùng nhau muốn xây dựng lại cộng
đồng sau một thời gian dài rối loạn về chính trị - xã hội và lực lượng lao động nữ cần