Dạy học hiệu quả với tích hợp liên môn
Ngày cập nhật : 06/08/2018
Dạy học theo chủ đề tích hợp là một phương pháp mới đem đến cho giáo dục giá trị thực tiễn. Với mong muốn học sinh được tiếp cận với tri thức nhiều lĩnh vực, liên quan và hỗ trợ nhiều phân môn cùng giải quyết vấn đề thực tiễn, có thể vận dụng kiến thức các lĩnh vực của môn học khác để giải quyết tình hình thực tế… nhóm giáo viên Địa lý Trường THPT Vĩnh Yên – Vĩnh Phúc đã đưa ra những cách làm đổi mới sáng tạo trong dạy học.
Thực trạng từ dạy học
Hiện nay, nhiều giáo viên đã nỗ lực học hỏi, đổi mới phương pháp, sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực để người học được phát huy tính chủ động tiếp nhận bài học. Bên cạnh đó, nhiều giáo viên còn quan điểm và cách thực hiện chưa nhất quán về tích hợp liên môn.
Có ý kiến phản đối hoặc thờ ơ với phương pháp tích hợp liên môn, không ít người đã đứng ngoài để từ chối. Có nhiều lý do khách quan và chủ quan làm cho họ không thể từ bỏ phương pháp dạy học truyền thống, truyền giảng và áp đặt kiến thức một chiều theo kiểu “thầy đọc, trò chép”. Hoặc không giao việc cho học sinh trong quá trình học tập.
Nhìn chung, vấn đề phương pháp dạy học hiện nay đang có tình trạng; Giáo viên được trang bị phương tiện, phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực nhưng việc sử dụng dạy học chưa thường xuyên hoặc kém hiệu quả.
Phương tiện, phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực chỉ sử dụng khi giáo viên dạy minh họa trong sinh hoạt chuyên môn, thao giảng hoặc thi giáo viên giỏi.
Cùng đó, việc sử dụng phương tiện, phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong giờ thi giảng mang tính “trình diễn, minh họa” chưa chú trọng và thực hiện giải pháp đồng bộ nhằm kích thích hoạt động chủ động tiếp nhận của học sinh.
Với thực tế này thì việc thực hiện phương pháp tích hợp chỉ dừng lại ở phạm vi nhỏ, chưa phổ biến và chưa lan tỏa nên dù cho phương pháp tiến bộ và hữu ích nhưng hiệu quả còn rất hạn chế.
Ảnh minh hoạ/internet
Để giáo viên hứng thú với tích hợp liên môn
Nhóm giáo viên môn Địa lý của Trường THPT Vĩnh Yên – Vĩnh Phúc đã đưa ra cách giải quyết vấn đề đổi mới phương pháp dạy học tích hơp liên môn với nhiều giải pháp.
Trước tiên, nhóm xây dựng các chủ đề tích hợp liên môn. Cụ thể, xây dựng nội dung dạy học tích hợp liên môn bằng cách rà soát chương trình các môn học có liên quan với nhau trong chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, tìm ra những kiến thức chung để xây dựng thành các chủ đề dạy học tích hợp liên môn.
Cùng với xây dựng nội dung dạy học tích hợp liên môn là xây dựng các chủ đề tích hợp liên môn. Xác định các nội dung tích hợp liên môn; Xác định mục tiêu của chủ đề; Mô tả các mức độ nhận thức; Xây dựng kế hoạch dạy học…
Tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp liên môn là bước tiếp theo. Trong đó phải xây dựng được kế hoạch dạy học; Thiết kế tiến trình dạy học theo phương pháp dạy học tích cực. Nhóm đã xây dựng kế hoạch dạy học của bộ môn có liên quan sau khi đã tách một số kiến thức để xây dựng các chủ đề tích hợp liên môn. Kế hoạch dạy học của mỗi môn học cần phải tính đến thời điểm dạy học các chủ đề tích hợp liên môn đã được xây dựng, đảm bảo sự phù hợp và hài hòa giữa các môn học.
Lựa chọn thời điểm tổ chức dạy học từng chủ đề tích hợp liên môn phù hợp với kế hoạch dạy học của môn học liên quan. Căn cứ vào nội dung kiến thức và thời lượng dạy học được lấy ra từ các môn học tương ứng, các tổ/nhóm chuyên môn cùng thống nhất thời điểm trong năm học mới để tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp liên môn…
Bố trí giáo viên và rút kinh nghiệm giờ dạy cũng là giải pháp giải quyết vấn đề dạy học tích hợp liên môn vô cùng quan trọng. Cần phân công giáo viên phối hợp thực hiện hoặc có thể lựa chọn phân công giáo viên có điều kiện thuận lợi thực hiện. Việc quản lý dạy học các chủ đề tích hợp liên môn cần thực hiện theo hướng bảo đảm quyền tự chủ của nhà trường, tổ/nhóm chuyên môn và giáo viên; quyền tự chủ và tích cực của học sinh.
Việc đổi mới sinh hoạt của tổ/nhóm chuyên môn thông qua nghiên cứu bài học. Tăng cường dự giờ, rút kinh nghiệm để điều chỉnh nội dung dạy học các chủ đề tích hợp liên môn; hoàn thiện từng bước nội dung các chủ đề và kế hoạch môn học, phương pháp và hình thức dạy học, kiểm tra, đánh giá…
Ảnh minh hoạ/internet
Hiệu ứng đổi mới sáng tạo dạy học
Theo đánh giá từ nhóm giáo viên đã triển khai thì dạy học theo chủ đề tích hợp là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học. Đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Dạy học tích hợp làm cho người học nhận thức được sự phát triển xã hội và tự nhiên một cách liên tục, thống nhất. Thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội trong mối liên quan mật thiết với giới tự nhiên nhằm khắc phục được tính phiến diện, đơn lẻ trong tiếp nhận kiến thức.
Dạy học tích hợp liên môn có ý nghĩa quan trọng, thông qua bài học, một lần nữa học sinh được học tập, ghi nhớ và khắc sâu những kiến thức liên môn đã học ở các môn học khác. Các em biết xâu chuỗi kiến thức nhiều lĩnh vực để giải quyết một vấn đề của đời sống và học tập. Làm tăng hứng thú học tập môn Địa lí cho học sinh. Học sinh được giao nhiệm vụ về nhà, thảo luận làm việc theo nhóm, kích thích khả năng làm việc tự lập và khả năng tìm tòi thông tin và kĩ năng phối hợp với nhau làm việc phù hợp với mục tiêu chung…
Tuy nhiên, để dạy học tích hơp liên môn đạt hiệu quả cao nhất, nhóm nghiên cứu đã chỉ ra những bắt buộc với giáo viên thực hiện. Trước tiên, giáo viên cần phải nắm vững nội dung chương trình; các đơn vị kiến thức địa lí cơ bản, nâng cao và phần liên hệ thực tiễn và liên môn. Chủ động tìm hiểu và lĩnh hội những vấn đề mới nhằm đáp ứng yêu cầu về giáo dục trong tình hình mới. Đồng thời để dạy học theo phương pháp tích cực, giáo viên cần nỗ lực nhiều hơn so với dạy học theo phương pháp truyền thống. Giáo viên nỗ lực trau dồi trình độ tin học ứng dụng để phát huy phương tiện kĩ thuật hiệu quả.
Đối với học sinh, quá trình học tập cần tích cực tham gia hoạt động giáo viên tổ chức, đồng thời tự lực thực hiện nhiệm vụ giáo viên yêu cầu với tính sáng tạo và năng lực tư duy của bản thân. Ngoài ra, cần có sự kết hợp giữa nắm vững kiến thức lí thuyết với thực hành, giữa kiến thức bài học và liên hệ thực tế để vận dụng giải quyết vấn đề thực tiễn liên quan.
Thông qua bài học tích hợp liên môn, một lần nữa học sinh được học tập, ghi nhớ và khắc sâu những kiến thức liên môn đã học ở các môn học khác. Các em biết xâu chuỗi kiến thức nhiều lĩnh vực để giải quyết một vấn đề của đời sống và học tập…
Theo Đức Trí [GD&TĐ]
Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn
Ngày cập nhật : 16/09/2019
Luồng gió mới dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn ở trường THPT hiện nay là cơ hội và thách thức cho GV và cả HS. Người dạy được tiếp cận phương pháp dạy học hiện đại, còn người học được học theo định hướng phát triển năng lực thay vì được truyền thụ kiến thức một chiều thụ động như cách học truyền thống.
Thách thức đặt ra cho cả người dạy và người học đó chính là năng lực tiếp cận cái mới. Chủ đề tích hợp liên môn thường được coi là những chủ đề có nội dung kiến thức liên quan đến 2 hay nhiều môn học thể hiện ở sự ứng dụng chúng trong cùng một hiện tượng trong tự nhiên hay xã hội.
Trong giảng dạy có 3 loại chủ đề tích hợp liên môn, bao gồm: Chủ đề được đề cập trong nhiều môn học; Chủ đề trong thực tiễn liên quan tới kiến thức, kỹ năng của nhiều môn học; Chủ đề trong 1 môn học kết hợp với các môn học khác theo nghĩa công cụ. Căn cứ vào đó chúng ta có các phương pháp xác định chủ đề liên môn trên bình diện: chương trình, môn học, môn học công cụ.
Ảnh minh hoạ/internet
- Trên bình diện chương trình có 4 bước: Rà soát chương trình các môn học có liên quan, xác định các chủ đề trùng nhau, liệt kê danh sách các chủ đề, chia sẻ, thảo luận và thống nhất các chủ đề trong phạm vi chương trình.
- Trên bình diện môn học có 6 bước: Xuất phát từ nội dung, kết nối nội dung với các sự vật hiện tượng thực tiễn; phân tích sự vật, hiện tượng thực tiễn; chỉ ra các kiến thức, kỹ năng có trong các môn học liên quan; liệt kê danh sách chủ đề; thảo luận và thống nhất các chủ đề.
- Trên bình diện môn học công cụ có 2 bước: Lựa chọn chủ đề trong môn học, sử dụng các môn học công cụ tích hợp dạy học chủ đề.
Ví dụ tổ chức dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn “Cảm hứng yêu nước trong Văn học trung đại Việt Nam từ thế kỷ X-XV” [Chương trình Ngữ văn 10], chúng tôi xác định mục tiêu, chủ đề bài học theo kiến thức, kỹ năng, thái độ tình cảm đối với bài học. Đó là hiểu biết về khái niệm và biểu hiện “cảm hứng yêu nước” để người học nắm đặc trưng cơ bản của các thể loại, biết được đặc điểm một số nhân vật, địa danh, sự kiện lịch sử phản ánh trong dòng văn học cảm hứng yêu nước, từ đó hiểu được trách nhiệm công dân trong việc phát triển truyền thống yêu nước.
Biết cách sử dụng các đơn vị kiến thức khái quát để cụ thể hóa chủ đề; cách phân tích tìm hiểu chủ đề; cách vận dụng tích hợp các đơn vị kiến thức ngoài bộ môn; cách liên hệ chủ đề với cuộc sống hiện tại; kỹ năng thể hiện chủ đề thông qua thu thập dữ liệu khái quát bằng sơ đồ tư duy; trình bày dưới hình thức một sản phẩm dự án…
Thông qua đó, người học có hứng thú với chủ đề và phương pháp học tập mới, từ đó bồi dưỡng niềm say mê học tập môn Ngữ văn, tích cực sáng tạo trong tìm hiểu chủ đề, tích cực gìn giữ phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc, ý thức về vấn đề bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, phản đối và sẵn sàng đấu tranh đối với các hành vi xâm phạm chủ quyền làm tổn hại nền độc lập của tổ quốc.
Định hướng phát triển năng lực giúp HS có khả năng giao tiếp và hợp tác làm việc theo nhóm, bước đầu tiếp cận với phương pháp nghiên cứu khoa học, rèn luyện tính sáng tạo và khả năng tư duy mạch lạc, logic theo hướng phản biện. Bồi dưỡng khả năng tự học và tự học suốt đời cho HS. HS còn có thêm năng lực sử dụng công nghệ thông tin, năng lực vận dụng kiến thức liên môn.
Một giờ học sinh động
Trong quá trình tổ chức dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn, chúng tôi đã gặp những thuận lợi và khó khăn nhất định.
- Về thuận lợi, HS hợp tác với GV trong việc thảo luận về kế hoạch bài dạy, tiêu chí đánh giá bộ câu hỏi định hướng, từ đó các em có thể chủ động tìm hiểu bài học và thực hiện sản phẩm sát với chủ đề. Hầu hết HS năng động, có tính sáng tạo, yêu thích học theo phương pháp mới và thể hiện được sự hứng khởi trong quá trình thực hiện nhiệm vụ học tập.
- Về khó khăn cũng có không ít, đó là quá trình thực hiện đòi hỏi GV phải đầu tư nhiều thời gian công sức, phải tự rèn luyện khả năng phân tích, tổng hợp, kiến thức để có thể định hướng thật sự có hiệu quả, phù hợp cho hoạt động dạy học. Một bộ phận GV còn hạn chế trong việc sử dụng các ứng dụng công nghệ thông tin nên lúng túng trong hướng dẫn HS thực hiện sản phẩm học tập một cách chủ động và đạt hiệu quả cao nhất.
ThS Nguyễn Hà Bích Vân - [GV Trường THPT Trần Khai Nguyên, Quận 5, TPHCM]