Học sinh được thực hiện những quyền dân chủ nào

Nhiều năm qua, trường công lập bậc phổ thông ở Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện chương trình “Đối thoại mùa xuân” vào thời điểm học sinh chuẩn bị nghỉ Tết Nguyên đán.

Cụ thể, sau khi học sinh kiểm tra xong học kì 1, các trường tổ chức chương trình này nhằm lắng nghe tiếng nói của các em qua nhiều phương diện.

Học sinh tự do bày tỏ ý kiến của mình về việc dạy của giáo viên, các hoạt động phong trào của trường lớp và những mong muốn khác mà các em gửi gắm.

Học sinh phát huy quyền dân chủ

Trước khi chương trình “Đối thoại mùa xuân” diễn ra khoảng một tuần, lớp trưởng của từng lớp tiến hành khảo sát ý kiến của các thành viên sau một học kì.

Học sinh tự do nêu ý kiến của mình về phương pháp giảng dạy, cách ứng xử của giáo viên, nhân viên nhà trường. Các em cũng có quyền đánh giá các hoạt động phong trào của trường, lớp hoặc điều kiện vui chơi giải trí nơi mình đang theo học.

Cùng với đó, học sinh cũng có thể đề xuất những cách làm hay có hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng học tập, sinh hoạt.

Ý kiến riêng của thành viên được xem như ý kiến chung của tập thể lớp nên học sinh không phải lo sợ lộ danh tính cá nhân.

Sau đó, lớp trưởng tập hợp các ý kiến, phân loại thành những nội dung chính và trực tiếp gửi cho Ban Giám hiệu nhà trường.

Với cách làm này, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn gần như không can thiệp đến học sinh khi các em có ý kiến trái chiều về thầy cô, trường lớp.

Cũng nhờ cách làm này, học sinh ở đơn vị chúng tôi đã có nhiều ý kiến đóng góp thiết thực, chân tình cho thầy cô, kể cả Ban Giám hiệu.

Lắng nghe học sinh trải lòng

Trường chúng tôi dành hẳn một buổi trong tuần tổ chức chương trình “Đối thoại mùa xuân” để lắng nghe học sinh trải lòng.

Mỗi lớp cử hai học sinh tham dự, đó là lớp trưởng [hoặc lớp phó học tập] và Bí thư chi Đoàn.

Về phía nhà trường, có đủ các thành phần tham dự từ Hiệu trưởng, Hiệu phó, trợ lí thanh niên và các thầy cô tổ trưởng chuyên môn.

Bắt đầu cuộc đối thoại, giáo viên điều hành chương trình nêu những ý kiến chung nhất từ phản ánh của các lớp về học tập và các hoạt động khác có liên quan.

Tham dự cuộc đối thoại, chúng tôi nhận thấy học sinh có nhiều ý kiến rất thẳng thắn từ việc dạy của thầy cô đến các hoạt động khác diễn ra ở trường.

Có lớp, học sinh cho biết giáo viên môn Toán giảng dạy rất nhiệt tình, cách truyền đạt dễ hiểu. Thế nhưng, thầy cũng hay cáu gắt với những bạn làm bài còn nhiều sai sót khiến đôi lúc không khí lớp học nặng nề.

Lớp khác các em không hài lòng vì cô giáo dạy tiếng Anh phát âm chưa chuẩn so với giáo viên người bản ngữ và cho bài tập về nhà quá nhiều.

Cũng có lớp phản ánh nhà vệ sinh ở trường còn bẩn, nhiều lớp tình trạng xả rác bừa bãi do một số bạn còn thiếu ý thức.

Hoặc học sinh cũng tỏ ra bất bình khi tình trạng bán hàng rong tràn lan trước cổng trường hay phụ huynh đón con đỗ xe lộn xộn…

Thầy cô thấu hiểu, chia sẻ

Sau khi lắng nghe ý kiến học sinh, thầy cô phụ trách mảng nào sẽ có trách nhiệm phản hồi, giải đáp với các em ở mảng đó.

Chẳng hạn như với ý kiến thầy giáo dạy Toán hay cáu gắt khi học sinh làm bài sai, tổ trưởng chuyên môn Toán đứng lên chia sẻ với các em về vấn đề này.

Tổ trưởng bày tỏ sự thấu hiểu với đồng nghiệp khi dạy hoc sinh yếu thường rất nhọc nhằn nên đôi lúc không tránh khỏi nóng tính. Cùng với đó, tổ trưởng nói với đại diện học sinh sẽ trao đổi thêm với giáo viên bộ môn để thời gian tới lớp học tiết toán được nhẹ nhàng hơn.

Hoặc giáo viên dạy môn tiếng Anh phát âm chưa chuẩn so với người bản ngữ, tổ trưởng Anh văn hứa với các em sẽ đi dự giờ thăm lớp để kiểm chứng và tìm cách tháo gỡ.

Hay Hiệu trưởng khẳng định sẽ nhờ dân phòng, cảnh sát khu vực hỗ trợ dẹp trật tự với những người bán hàng rong trước cổng trường để lập lại mĩ quan học đường, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm cho học sinh.

Sau cuộc đối thoại, chúng tôi quan sát thấy đa phần học sinh đều rất phấn khởi bởi thầy cô đã thấu hiểu những tâm tư nguyện vọng của các em và giải quyết thấu tình đạt lí đầy trách nhiệm.

Điều đọng lại là, khi học sinh đã không né tránh những chuyện bất cập ở chốn học đường thì thầy cô cũng phải nhìn nhận lại mình để sửa đổi cho tốt.

Thông qua chương trình “Đối thoại mùa xuân”, nhà trường đã tháo gỡ những khó khăn, đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của học sinh.

Và đây là một trong những cách làm dân chủ nhằm xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực ở môi trường giáo dục ngày nay.

Ánh Dương

Module GVPT 09:Thực hiện quyền dân chủ trong nhà trường trong các cơ sở giáo dục phổ thông

CNXH ở nước ta lấy mục tiêu phát triển toàn diện con người. Trường học là nơi diễn ra hoạt động dạy và học và thực hiện mục tiêu trên; do đó, việc thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở trường học có một tầm quan trọng không chỉ trong lĩnh vực giáo dục, mà còn trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

Thứ nhất, việc thực hiện dân chủ trong trường học sẽ giúp cho CB-GV- CNV, học sinh… ý thức được quyền và nghĩa vụ của mình trong nhà trường. Thực tế, không phải ai cũng nhận thức hết được đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình trong tập thể. Việc không nắm rõ quyền và nghĩa vụ của mình thì cá nhân sẽ thụ động, ỷ lại vào tập thể; không phát huy được hết khả năng, sự cống hiến của mình cho tâp thể. Khi cá nhân xác định đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình thì sẽ tự giác và cố gắng thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, nâng cao ý thức xây dựng tập thể vững mạnh.

Thứ hai, nếu vấn đề dân chủ trong nhà trường được thực hiện có hiệu quả sẽ tạo nên một tập thể đoàn kết. Các thành viên tin tưởng lẫn nhau, tin vào cái tâm và cái tầm của người quản lí sẽ tạo nên sức mạnh, cống hiến hết sức mình vào việc xây dựng một tập thể nhà trường vững mạnh.

Thứ ba, việc thực hiện Quy chế dân chủ ở trường học là việc thực hiện quyền dân chủ trực tiếp của nhân dân ở cơ cở, cụ thể ở đây là phát huy được quyền làm chủ của người dạy và người học. Qua đó, giáo viên có thể phát biếu ý kiến đóng góp về việc xây dựng trường lớp, quá trình dạy học sao cho đạt hiệu quả cao; góp ý về các vấn đề thu, chi ngân sách, sửa chữa trường học, học hỏi kinh nghiệm của nhau trong công tác tác chuyên môn…; học sinh, phụ huynh có thể phát biểu những nguyện vọng, tâm tư của mình trong công tác quản lí giáo dục của nhà trường cũng như công việc giảng dạy của giáo viên để việc học có thể đạt kết quả cao.

Thứ tư, thực hiện tốt dân chủ trong trường học sẽ phát huy được tính chủ động, sáng tạo của các thành viên trong nhà trường. Nếu tất cả CB-GV- CNV cũng như học sinh phát huy được quyền làm chủ, chủ động thực hiện nhiệm vụ, công việc chung của nhà trường thì mọi việc được tiến hành thông suốt, hiệu quả. Ngược lại, nếu họ không chủ động, sáng tạo và phát huy quyền làm chủ của mình thì sẽ dẫn đến tình trạng trì trệ, “cha chung không ai khóc”,…và hiệu quả của tất cả mọi công việc của nhà trường sẽ không đạt đúng yêu cầu.

Thứ năm, khi thực hiện có hiệu quả dân chủ trong trường học sẽ tạo dựng một niềm tin vững chắc của Đảng, Chính quyền địa phương, giữa những CB-GV-CNV, với phụ huynh và học sinh. Trong nhà trường, bộ phận quản lí từ Chi bộ Đảng, BGH, Công đoàn, Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ… luôn đổi mới phương thức lãnh đạo theo hướng rõ ràng, minh bạch trong mọi công việc và là tấm gương tốt, luôn biết lắng nghe và chia sẻ những ý kiến đóng góp cũng như những nguyện vọng của CB-GV-CNV, phụ huynh và học sinh. Từ đó, CB-GV-CNV, phụ huynh và học sinh tin tưởng, ủng hộ và tự giác thực hiện tốt nhiệm vụ của mình trong công tác dạy và học.

* Nội dung thực hiện quy chế dân chủ cơ sở trong trườnghọc

Quá trình xây dựng CNXH ở nước ta từ xưa đến nay luôn lấy con người là mục tiêu phát triển của xã hội. Với mục tiêu này thì Giáo dục đóng vai trò trung tâm, trực tiếp đào tạo, bồi dưỡng nên nguồn nhân lực, nhân tài cung cấp nguồn lao động có chất lượng cho đất nước, đáp ứng cho yêu cầu ngày càng cao của quá trình công nghiệp hóa-hiện đại hóa [CNH-HĐH] cũng như bắt kịp với các nước trên thế giới trong xu thế hội nhập hiện nay.

Nhà trường là nơi thực hiện vai trò nêu trên của giáo dục… Trường học XHCN-trường học của chế độ dân chủ nên cần phải có dân chủ trong trường học. Trong trường học, dân chủ được thể hiện trong mối quan hệ giữa các

CB-GV-CNV, BGH với CB-GV-CNV, giáo viên-học sinh-phụ huynh học sinh….cũng là dân chủ trực tiếp và theo cơ chế “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Qua đó, CB-GV-CNV, học sinh, phụ huynh học sinh có quyền được biết thông tin về kế hoạch, chủ trương hoạt động của nhà trường; được trực tiếp tham gia đóng góp ý kiến về các vấn đề của nhà trường cũng như giám sát, kiểm tra các hoạt động của nhà trường…Đáp ứng yêu cầu này, ngày 01 tháng 3 năm 2000, Bộ GD&ĐT đã ra quyết định số 04/2000/QĐ-BGDĐT về việc ban hành “Quy chế thực hiện dân chủ trong hoạt động của nhà trường”. Trong đó, Quyết định nêu rõ quyền và trách nhiệm cụ thể của các cá nhân, tổ chức có liên quan trong việc thực hiện Quy chế dân chủ trong nhà trường.

Trong những năm qua, kể từ khi thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW và sau đó là Quyết định số 04/2000/QĐ-BGDĐT, Ngành Giáo dục đã có nhiều chuyển biến, trong đó có những mặt tích cực và tiêu cực. Hệ thống trường học, bậc học được duy trì, cơ sở vật chất phần nào được cải thiện đáp ứng cho nhu cầu dạy và học, đặc biệt là ở những thành phố lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Chương trình học, sách giáo khoa được thay đổi, cải thiện phù hợp hơn với từng đối tượng học sinh. Đội ngũ giáo viên đầy đủ, được đào tạo đầy đủ, đúng chuyên môn. Đa số giáo viên yêu nghề, chủ động sáng tạo trong việc đổi mới phương pháp dạy học, có ý thức trách nhiệm cao. Gia đình, xã hội và nhà tr��ờng ngày càng quan tâm đầu tư cho giáo dục nhiều hơn trước. Những tâm tư, nguyện vọng của phụ huynh, học sinh, giáo viên được quan tâm nhiều hơn trước. Những ý kiến đóng góp về việc xây dựng trường, lớp, kế hoạch hoạt động của nhà trường được chú trọng hơn…

Về việc thực hiện dân chủ trong nhà trường, theo đánh giá của Bộ GD&ĐT, “việc thực hiện dân chủ cơ sở góp phần xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo về phẩm chất, đạo đức, lối sống và năng lực chuyên môn nghiệp vụ. Một số biểu hiện tiêu cực, mất dân chủ trong các nhà trường đã từng bước được ngăn chặn và giải quyết kịp thời. …Đến nay, 100% các cơ sở GD&ĐT công lập đã tổ chức Hội nghị cán bộ viên chức với tinh thần dân chủ, cởi mở, thẳng thắn, công khai những vấn đề về tài chính; tuyển dụng, bổ nhiệm nhân sự; hoạt động đào tạo, tuyển sinh.”

Tuy nhiên, bên cạnh đó, Ngành Giáo dục vẫn còn rất nhiều hạn chế tiêu cực chưa giải quyết được. Trên thực tế với hệ thống, chương trình cũng như cách quản lý… chưa đáp ứng đủ những yêu cầu của quá trình CNH-HĐH đất nước. Cơ sở vật chất, đặc biệt là những vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa chưa đạt yêu cầu. Chương trình học chưa phù hợp, không sát với yêu cầu của thực tiễn, thiếu đào tạo kĩ năng và thực hành… dẫn đến tình trạng học sinh- sinh viên ra trường không làm đúng chuyên ngành hoặc thiếu kĩ năng thực hành phù hợp với yêu cầu của công việc và phải đào tạo lại đẫn đến hao phí thêm thời gian, công sức và tiền bạc…Còn một bộ phận nhỏ giáo viên chưa tích cực đổi mới phương pháp dạy học, chủ yếu truyền đạt kiến thức một cách thụ động, một chiều, chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo và tự học của học sinh. Một số giáo viên có những biểu hiện, thái độ không phù hợp với môi trường sư phạm trong cách ứng xử với đồng nghiệp, phụ huynh và học sinh. Cơ chế, chính sách hiện nay chưa tạo nên động lực, khuyến khích giáo viên giỏi phát huy hết khả năng trong sự nghiệp của mình. Một vấn đề đáng lưu ý là những bất cập trong công tác quản lí: “Đã xuất hiện quá nhiều các trường hợp những Thông tư, quy chế, quy định, chuẩn mực được các cơ quan quản lí ở Bộ ban hành thiếu sức sống, không thiết thực, đội ngũ giáo viên không hiểu, không biết cách thực hiện. Dẫn đến tình trạng nhiều Thông tư, quy chế có định hướng tốt đẹp, tiến bộ, có giá trị đổi mới nhưng khi triển khai thực hiện lại không đạt hiệu quả như mong muốn. Thậm chí dẫn đến sự bức xúc trong dư luận; nhiều chuyên gia giáo dục, giáo viên và cả các phụ huynh phàn nàn, kêu ca, phản đối… Đặc biệt nguy hại là khi tính khả thi của các Thông tư gặp vấn đề, việc thực hiện thông tư ở các vùng miền, các cơ sở giáo dục có sự chênh lệch, đội ngũ giáo viên và học sinh khốn khổ, cha mẹ học sinh bức xúc, cán bộ quản lí cấp trường đau đầu, bế tắc…thì người ta lại đổ lỗi cho giáo viên, quy kết cho giáo viên không hiểu, không biết làm, không chăm chỉ…Điều đó thật phi lí, chứng tỏ sự quan liêu đã trở thành trọng bệnh trong bộ máy quản lí giáo dục của nước ta. Điều này chứng tỏ những người đề xuất và tiến hành các dự án, các thông tư không chỉ thiếu cái tâm mà còn thiếu cái tầm của nhà quản lí”. Theo đó, rất nhiều vấn đề đang xuất phát từ người quản lí từ trên xuống từ việc hoạch định đến việc hướng dẫn thực hiện; qua đó khẳng định tầm quan trọng của cái tâm và cái tầm của người quản lí. Ngoài ra, trong các trường học hiện nay, xuất hiện tình trạng dân chủ mang tính hình thức; đó là các nhà quản lí vẫn quyết theo ý mình mặc dù có tổ chức bàn bạc và lấy ý kiến. Những chủ trương, kế hoạch thu, chi… chưa rõ ràng, thậm chí không công khai dẫn đến tình trạng giáo viên, phụ huynh, học sinh không rõ, gây ra những dư luận tiêu cực cũng như suy giảm lòng tin vào cán bộ quản lí. Đây là tình trạng diễn ra ở không ít các trường học trên cả nước.

Cũng theo đánh giá của lãnh đạo Bộ GD&ĐT: “Ở một vài cơ sở giáo dục còn mang tính hình thức, chưa đi vào chiều sâu. Phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” đôi khi chưa được thực hiện triệt để, gây nên những khiếu kiện. Cơ chế quản lí áp đặt, can thiệp bằng các biện pháp hành chính chưa được khắc phục một cách triệt để. Cá biệt, một số nơi vẫn để xảy ra tình trạng thiếu dân chủ, một vài cá nhân vi phạm đạo đức nhà giáo, làm ảnh hưởng xấu đên danh dự nhà giáo và uy tín của Ngành Giáo dục.”

Thực tiễn cho thấy rằng ở nơi nào mà việc thực hiện Quy chế dân chủ được thực hiên triệt để nhất thì nơi đó có nền nếp, kỉ cương. Các CB-GV- CNV tin tưởng và tự giác thực hiện những kế hoạch do cán bộ quản lí đề ra; phụ huynh tin tưởng và ủng hộ những kế hoạch của nhà trường; học sinh yên tâm và cố gắng học tập…từ đó thúc đẩy hiệu quả cao trong công tác quản lí, tất cả tạo nên một tập thể đoàn kết, vững mạnh và đạt được nhiều thành tích.