Tại Việt Nam, bạo lực học đường hiện nay đang là một vấn nạn trong nhà trường. Nghiêm trọng hơn tình trạng này ngày càng phổ biến với mức độ nghiêm trọng ngày càng cao. Chính vì thế, việc đề xuất những giải pháp khắc phục hiệu quả là rất cần thiết
1. Tình trạng bạo lực học đường ở Việt Nam hiện nay
Tình trạng bạo lực học đường hiện nay đang trở nên khá phổ biến tại hầu hết những quốc gia trên thế giới. Báo cáo của cơ quan phòng, chống tôi phạm Liên hợp quốc, mỗi năm trên thế giới có khoảng 4-6 triệu học sinh có liên quan trực tiếp đến bạo lực học đường. Số liệu này ngày càng tăng, khiến bạo lực học đường trở thành vấn đề chung của giáo dục quốc tế.
Bài viết liên quan:
- Một số vấn đề học đường cần được quan tâm hiện nay
Tình trạng bạo lực học đường hiện nay ngày càng phổ biến và trầm trọng
Tại Việt Nam, bạo lực học đường hiện nay đang là vấn đề rất nghiệm trọng.
Theo một số liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, chỉ trong một năm học, toàn quốc xảy ra gần 1600 vụ học sinh đánh nhau trong và ngoài trường học.
Cũng theo một số thống kê, khoảng 5.200 học sinh thì có một vụ đánh nhau và 11.000 học sinh thì có một em bị thôi học vì đánh nhau.
Những số liệu này cho thấy, tình trạng bạo lực học đường đang là vấn đề nhức nhối tại mọi cấp học, lớp học với mức độ gia tăng ngày càng cao và hậu quả ngày càng lớn.
Cũng theo báo cáo của Tổng cục Cảnh sát phòng chống tội phạm, từ năm 2013 đến năm 2015, đã xử lý hơn 25.00 vụ phạm pháp hình sự với 42.000 đối tượng.
Trong đó có hơn 75% là thanh niên và học sinh, sinh viên. Nghiêm trọng hơn, đối tượng phạm tội ngày càng có xu hướng trẻ hóa, mức độ phạm tội ngày càng nghiêm trọng, hành vi bạo lực cũng ngày càng đa dạng hơn.
Những vụ giết người, cướp tài sản, hiếp dâm của học sinh, sinh viên cũng ngày càng nhiều.
Đáng lo ngại hơn, trên đây chỉ là số liệu được thông báo. Còn rất nhiều trường hợp bị nhà trường hay học sinh dấu đi nhằm giữ thể diện cho thanh danh của nhà trường.
Bạo lực học đường không chỉ diễn ra theo hình thức đánh nhau, mà một số học sinh khác còn bị tấn công về mặt tinh thần. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến suy nghĩ, lối tư duy của học sinh bị bạo hành sau này.
2. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng bạo lực học đường hiện nay
2.1. Từ chính bản thân học sinh
Bạo lực học đường ảnh hưởng rất lớn tới nhân cách học sinh
Nguyên nhân đầu tiên dẫn đến tình trạng bạo lực học đường có thể nói là do sự chuyển biến về tâm lý của bản thân học sinh đối tượng từ 12-17 tuổi.
Giai đoạn này hình thành nhân cách ở con người, cùng với đó là tâm lý không ổn định và với một cái tôi cá nhân quá cao [mà không biết sử dụng đúng cách].
Trong giai đoạn này chỉ cần những tác động kích thích xấu từ thế giới bên ngoài cũng khiến các em học theo, dẫn đến nhiều vụ đánh nhau tại trường học hay cũng chính là nguyên nhân dẫn đến bạo lực học đường ở việt nam
Nguyên nhân bạo lực học đường cũng có một phần do giáo dục của nhà trường còn nặng về kiến thức văn hóa, đôi khi lãng quên đi nhiệm vụ giáo dục con người “tiên học lễ, hậu học văn”.
Mặt khác cuộc sống thực dụng chạy theo đồng tiền của một phần xã hội đã đẩy ngã những giá trị quan trọng của nhà trường, đạo đức của một bộ phận thầy cô giáo.
2.3. Từ phía gia đình
Nguyên nhân bạo lực học đường: Sự ảnh hưởng của gia đình đối với mỗi cá nhân là vô cùng lớn
Do sự giáo dục chưa đúng đắn từ cha mẹ, cha mẹ thường nặng lời quát tháo con cái cũng dễ dẫn đến những tình trạng bạo lực học đường ở việt nam.
Xã hội phát triển phụ huynh ít quan tâm tới con cái hoặc phụ huynh bị stress và xả stress bằng bạo hành gia đình lên chính con cái của mình, hoặc bạo hành ngay trước mặt con trẻ những vụ bạo hạnh gia đình như này cũng không phải là chuyện hiếm gặp.
Trích đoạn bạo hành gia đình ngay trước mặt con trẻ
Chính những hành động như này của bố mẹ lại ảnh hưởng sâu sắc theo chiều hướng xấu đến con trẻ sau này. Đáng buồn hơn nữa tình trạng này ngày càng có xu hướng gia tăng trong xã hội ngày càng hiện đại.
Cấp II và cấp III là giai đoạn học sinh hình thành nhân cách chỉ cần một tác động xấu từ gia đình và xã hội có thể gây nên tổn thương không thể chữa lành, hình thành những nhân cách không đúng về giá trị sống dẫn đến những vụ bạo lực học đường.
Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng bạo lực học đường hiện nay không thể không kể đến đó là do ảnh hưởng từ môi trường văn hóa bao lực như phim ảnh, sách báo, game bạo lực, đồ chơi mang tính bạo lực [kiếm, súng..].
Những hình ảnh này được phát tán công khai trên mạng xã hội, khi trẻ em vị thành niên xem ảnh hưởng khá lớn đến tâm lý sau này.
Để có thể khắc phục bạo lực học đường 2018 hiện nay, cần có những giải pháp thiết thực và hợp lý và thực hiện một cách nghiêm ngặt.
Về phía học sinh, sinh viên, cần có ý thức rèn luyện và tìm hiểu, nâng cao ý thức về hành động cũng như hậu quả của những hành động bạo lực đó.
Trong lớp, cần tổ chức những nhóm bạn cùng tiến để nâng cao nhận thức và tăng cường sự trao đổi, tự khắc phục lẫn nhau trong học tập.
Đối với một số học sinh cá biệt, cần có sự kết hợp giữa gia đình và nhà trường để uốn nắn, điều hướng các em vào phong trào của lớp, tránh sự phân biệt đối xử.
Theo những tin tức tư vấn học đường, cũng cần nhìn nhận cách giáo dục trẻ trong gia đình. Thực tế, có rất nhiều gia đình chỉ chú trọng đến kết quả học tập của con mà không chú ý đến việc các em nghĩ gì hay cách xử sự của con với bạn bè.
Vì thế, thay vì chu cấp cho con nhiều về mặt vật chất, gia đình, và đặc biệt là cha mẹ cần là những người bạn đồng hành của con cái. Tránh tạo vỏ bọc cứng nhắc vì sẽ tạo tâm lý ý lại, dựa dẫm và hưởng thụ.
Nhà trường cần chú trọng đào tạo kỹ năng sống cho học sinh tránh bạo lưc học đường ở việt nam hiện nay
Với nhà trường, cần chủ động trong việc trao đổi thông tin với gia đình học sinh cũng như chính quyền địa phương để có thể nắm bắt tình hình cũng như biểu hiện của học sinh. Đội ngũ giáo viên chủ nhiệm cần chủ động nắm chắc tình hình để có biện pháp giải quyết ngay khi học sinh có biểu hiện của những hành vi tiêu cực và bạo lực.
Nhà trường cũng cần chú trọng trong việc giảng dạy một số môn học như kỹ năng sống, giáo dục công dân, trang bị nhận thức đúng đắn cho học sinh về hành động đẹp, tăng cường tinh thần trách nhiệm cũng như ý thức đấu tranh đẩy lùi bạo lực học đường.
Ngoài ra, bộ phận chính quyền địa phương, tổ chức đoàn thể hay lực lượng công an cũng cần đảm bảo sự lãnh đạo thống nhất, nêu cao ý thức cũng như tinh thần trách nhiệm, phát huy tối ưu vai trò của mình trong hoạt động phòng ngừa bạo lực học đường.
Loan Phương – Sinh viên cao đẳng Dược TPHCM trường cao đẳng Y khoa Phạm Ngọc Thạch tổng hợp.
Nguyên nhân của bạo lực học đường
Học sinh có thể dùng bạo lực như một hình thức phản ứng lại trật tự xã hội, thể hiện cái “khó ở” trong mình của các em mà các em không có phương tiện khác bộc lộ . Việc dùng bạo lực thành một cách “thể hiện” cá nhân, giải quyết “nhu cầu phản đối”.
Các nhóm có cùng thái độ phản ứng của trẻ có thể gây ra sự bùng nổ, tăng cường độ của bạo lực.
| Bài viết tranh luận của bạn về vấn đề này xin gửi đến Diễn đàn Dân trí qua địa chỉ e-mail: |
Trẻ con không có khả năng tự mình sáng chế ra hành động thô bạo. Chúng đã “học” cái đó từ môi trường sống, chúng bị ảnh hưởng của người chung quanh. Cái cần là dạy trẻ “miển nhiễm”, cung cấp hành trang cho trẻ để chúng dùng những giải pháp ôn hòa trong giao tiếp ứng xử.
Ngày xưa, chính tác giả những dòng này cũng chơi làm “cô bán hàng” với các chị em họ thậm chí với cả ông bà, nhưng sau đó, tôi lại trở thành đứa bé thường ngày, ngoan và vâng lời chứ không phải kiểu “tiền trao cháo múc” lúc bán hàng, chỉ lấy tiền bạc làm cứu cánh. Vì “chơi là giả”, chung quanh tôi, gia đình và xã hội “dạy” tôi phải tử tế.
Y như vậy, cũng có trẻ chơi kiếm như các dũng sĩ ra trận, nhưng chúng đâu có dùng kiếm để chém bạn học ở trường !
Làm thế nào để đối diện với bạo lực ở trường học ?
Vài nghiên cứu gần đây cho thấy là trẻ con ngày nay hiếu động nhiều hơn, vì một trong những nguyên nhân là bị ảnh hưởng của các phương tiện truyền thông đủ loại. Các nghiên cứu ấy kết luận là phải chế tài để kiềm tỏa.
Nhưng không lẽ tuyển thêm công an để canh gác trong các trường? Có làm như thế cũng không giải quyết được những nguyên nhân của bạo lực ở học đường – vì một số nguyên nhân nằm ở ngoài trường : cần tạo điều kiện cho các em có sức khỏe tốt cả về thể xác lẫn tinh thần và tâm lý, bảo đảm công bằng xã hội, có môi trường bình an, sạch sẽ và mức sống tối thiểu được tôn trọng, ...Thế nên tôi chỉ xin đề nghị một số giải pháp nhỏ, nhưng là nền tảng :
1.Tạo đoàn kết : Trong một môi trường mà tất cả mọi người đều được tôn trọng và tất cả đều yêu thương đùm bọc nhau thì các thành viên sẽ có nhiều khả năng xử sự tử tế với nhau. Như thế trường học là gia đình thứ hai của học trò, là nơi các em tập tành học hỏi trước khi ra “biển khơi”, ra ngoài xã hội, đầy thử thách.
Tạo đoàn kết có thể là một biên pháp phòng ngừa dài lâu hơn, lại nhẹ nhàng hơn các biện pháp chế tài.2. Giáo viên không giữ vai trò vạn năng, nhưng giáo viên có thể trong phạm vi của mình, luôn tôn trọng học trò, đối xử bình đẳng, tránh thất bại cho học trò [điểm xấu hay ngồi lại lớp]. Vai trò của giáo viên chống bất bình đẳng xã hội còn có thể đi xa hơn nữa, bằng cách giảng giải những hiện tượng và những phương thức cấu thành bất bình đẳng. Như thế có thể làm cho các em ý thức được giá trị của công bằng và sẽ tiếp tay vun trồng cho một xã hội mà bất công không có chỗ đứng, kể cả bất công giữa người mạnh và người yếu, người tấn công và nạn nhân.
[ảnh minh họa - nguồn ảnh: internet]
3.Dùng kiến thức như một “vũ khí” chống bạo lực : Kiến thức về khoa học cũng như kiến thức về môi trường xã hội, về liên hệ giữa người với người là một phương tiện tốt để sống hiền hòa với nhau. Nói theo kiểu Descartes : người có kiến thức sẽ sống tốt hơn [celui qui sait, sachant, vit mieux]. Chiến tranh nhiều khi không thay đổi được gì, ức hiếp người yếu cũng vậy. Mà nên thực thi nhiều điều tích cực hơn [hòa giải thay vì gây hấn, học thành tài để có thể thành công tốt hơn dù cha mẹ khiêm tốn không có địa vị và tiền của, ... ] để về lâu về dài xã hội an lành hơn.
Những điều nói trên có vẻ lý thuyết và xa xôi. Đối diện với hiện tượng bạo lực ở trường không thể làm gì hơn chăng ?
Có chứ, ngoài “trường kỳ kháng chiến” để tạo cho một môi trường an bình, có thể áp dụng vài “chiến lược” nhỏ :
1. Đề cập đến bạo lực ở trường trước khi hiện tượng xảy ra, để cho hiện tượng ...đừng xảy ra. Phòng “bệnh”, phân tích nguyên nhân, hậu quả, thậm chí cho học sinh làm kịch, đóng vai bạo lực ... Đây là một loại tiêm chủng, “dĩ độc trị độc”, nhưng cái độc mà ta dùng rất là vô hại.
2. Nhưng chưa đủ, cần quan tâm gần gũi,nghe ngóng và trao đổi tình cảm với học trò, nhất là với các trò có khả năng dùng bạo lực để các trò này có nơi bày tỏ những “khó khăn”, để lấy đi cái “chốt” của quả bom bạo lực không phát nổ. Lớp có đoàn kết, giáo viên có liên hệ thường xuyên với phụ huynh,... thì phương cách này thực hiện tốt đẹp và ngừa được nhiều bạo lực.
3. Tạo hứng thú trong việc học là một cách gián tiếp nhưng rất hũu hiệu. Đi học vui, học cùng với bè bạn. Ai cũng biết là một người đang vui, đang được hạnh phúc thì không bao giờ đập phá môi trường hay gây hấn với người chung quanh.
4. Trao trách nhiệm và đặt tin tưởng nơi trẻ. Ngay lúc ghi danh học, ngay từ tuần đầu tiên, đối thoại và ký giao kèo với trẻ về một số điều tối thiểu để có thể sống chung yên vui trong trường và học hành ra nền ra nếp. Mỗi em có một phần công việc trong cuộc hành trình tiến tới hiểu biết. Đó là những cam kết và dù học sinh còn trẻ, chúng có khả năng trọng chữ tín và cố gắng xứng đáng với niềm tin của người lớn.
5. “Dạy” luật sống chung ở trường và trong xã hội
Gần đây, bên nhà ta đưa vào chương trình những môn dạy kỹ năng sống, như một phong trào, có khi làm nặng thêm chương trình vốn đã quá tải cho các em học sinh. Rất nhiều kỹ năng sống được hấp thụ một cách dễ dàng và hấp thụ bền vững mà không cần dạy. Theo cái kiểu “gần đèn thì sáng” : nhờ kỷ luật học đường, nhờ nội dung các bài văn, các bài sử và cả các bài về sinh học hay về môi trường, bài hát, nhờ gương mẫu của học trò lớn đối với trò nhỏ, nhờ đạo đức của bậc thầy và hiệu trưởng trường, ...
Nếu cần thì thêm vào ít bài về giáo dục công dân – bài thực hành chứ không phải bài để học thuộc lòng.
Có nhiều điều vượt khả năng của giáo viên, bấy nhiêu đó vẫn chưa đủ để tránh bạo lực, phải làm sao khi bạo lực xảy ra ?
Chế tài[phạt phải nghỉ học một thời gian, điểm hạnh kiểm xấu, đuổi học, ...] là một giải pháp nhưng giải pháp này không hữu hiệu hoàn toàn. Vì chế tài cũng là một hình thức của bạo lực. Muốn hữu hiệu hơn, nhiều trường ở trời Âu dùng chế tài với thương lượng và hòa giải : thương lượng và hòa giải giữa các “nhân vật” của baọ lực [người chủ động và nạn nhân], giữa trò và trường, giữa trò và thầy, ... để mọi người cùng hiểu nhau, để cùng phân tích những gì vừa xảy ra, để sau đó còn có thể tiếp tục liên hệ với nhau. Trong thương lượng và hòa giải cần một người ngoài cuộc để giúp cho hòa giải thành công.Thương lượng và hòa giải là một cách đầy nhân bản và đầy xã hội tính. Có thương lượng và hòa giải thì mới không cắt đứt liên hệ sau “biến cố”.
Nghĩ tới mình đồng thời tôn trọng người khác là tiền đề chống bạo lực học đường và bạo lực trong xã hội. Nếu bạo lực đã diễn ra rồi thì phải giải quyết bằng những hình thức nhân bản chứ không dùng bạo lực để trị bạo lực. Chủ đích là làm sao tái thiết liên hệ xã hội vừa mới bị thương tổn.
Bạo lực và Truyện Tấm Cám ?
Nếu chỉnh sửa truyện Tấm Cám để ngừa bạo lực học đường hoặc cho “hợp với thời đại” đều không phải là giải pháp thỏa đáng.
Văn chương truyền khẩu hiện hữu trước văn chương viết. Có nhiều bản khác nhau, nhiều tình tiết khác nhau cho cùng một motif. Người chép lại, nếu có tinh thần khoa học thì không bao giờ tự cho mình quyền tu sửa tì kho tàng ấy nghìn năm xưa để lại, nó thể hiện nhân sinh quan và vũ trụ quan của dân tình. Nhờ những bản chép lại trung thực như thế [Ở nước ta, có tác giả Nguyễn Đổng Chi chẳng hạn] sau này nếu ta muốn nghiên cứu dưới khiá cạnh nhân chủng học, hoặc phân tâm học, xã hội học, lịch sử học, ...đó là những tài liệu vô giá.
Nó kết tinh những triết lý và đạo đức của người xưa. Ta chỉ có một bổn phận duy nhất là gìn giữ nó như bảo vật mà ông bà ta đã để lại. Nếu nó có “hết hợp thời” thì phải giảng nghĩa cho con cháu ta tại sao nó hết hợp thời chứ không có quyền tự tiện chỉnh lại cho đúng “gu” của thời đại.
Nếu muốn viết chuyên đạo đức của thế kỷ thứ xxi thì ta cứ viết truyện "mới".
Vả lại các giáo sư về tâm lý nhi đồng đều cho biết là trẻ con có “nhu cầu sợ”, cần những “phương tiện” để giải quyết nhu cầu đó, để miễn nhiễm. Lớn lên tí, các cháu bắt đầu biết phân biệt đâu là truyện đâu là thật, ta chỉ cần giúp tay thêm để các cháu suy xét đúng. Tuổi 12-15 tế nhị hơn, nhưng ở tuổi đó, các cháu đâu còn “tin” truyện Tấm Cám !
Thay vì chỉnh truyện Tấm Cám, một gia tài mà ta phải gìn giữ, tại sao ta không cố gắng chỉnh những cái bất ổn trong xã hội và kiên nhẫn đối thoại với trẻ về lẽ phải, điều trái ?
Nguyễn Huỳnh Mai
Liège, Bỉ
LTS Dân trí-Cần có sự nhìn nhận khách quan về “bạo lực học đường”, để từ đó thấy rõ những nguyên nhân sâu xa từ phía gia đình, nhà trường và xã hội cũng như tâm lý lứa tuổi. Trên cơ sở đó, tìm ra giải pháp khắc phục từ căn nguyên mới mong đẩy lùi được loại tệ nạn xã hội diễn ra ngay trong môi trường đạo đức chuẩn mực của nhà trường.
Bài viết trên đây của một nhà giáo, nhà nghiên cứu xã hội học dù định cư ở nước ngoài nhưng luôn quan tâm đến tình hình giáo dục ở nước nhà. Tác giả có những nhận định khách quan về tình trạng “bạo lực học đường” cũng như các biện pháp khắc phục tình trạng này. Đấy là những ý kiến được chắt lọc từ những kết quả nghiên cứu đã được vận dụng vào quá trình dạy học của tác giả, chắc chắn là tài liệu tham khảo bổ ích đối với việc ngăn chặn bạo lực học đường đang có chiều hướng phát triển ở nước ta.