Nhà nước thường đầu tư vào các lĩnh vực nào

Mở đầu phiên họp, Quốc hội đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày Báo cáo của Đoàn giám sát của Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2011-2016.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh: Quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa DNNN là một chủ trương lớn, quan trọng, được đề cập trong nhiều văn kiện của Đảng. Nội dung các văn bản quy phạm pháp luật thuộc phạm vi giám sát được ban hành trong giai đoạn 2011-2016 có phạm vi điều chỉnh ngày càng rộng, cơ bản đã bao phủ các lĩnh vực của nền kinh tế; đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế; tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế; nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp nhưng vẫn bảo đảm vai trò chỉ đạo, giám sát của Nhà nước; thực hiện công khai, minh bạch thông tin về hoạt động của doanh nghiệp...

Hoạt động của các DNNN đạt kết quả tích cực

Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh đánh giá, mặc dù gặp nhiều khó khăn và bị tác động mạnh do biến động lớn về tình hình thị trường, giá cả, về rủi ro tài chính khi xảy ra khủng hoảng tài chính giai đoạn 2008-2012, hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước [DNNN] vẫn đạt được một số kết quả tích cực. Tính đến ngày 31-12-2016, sau quá trình cơ cấu lại, cả nước còn 583 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. DNNN cơ bản thực hiện được vai trò là lực lượng vật chất quan trọng của nền kinh tế, góp phần điều tiết, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều DNNN đi đầu trong hoạt động chuyển giao công nghệ, hội nhập kinh tế quốc tế, bình ổn thị trường, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế. Việc bảo toàn và tăng trưởng vốn đạt kết quả đáng khích lệ: Hệ số bảo toàn vốn giai đoạn 2011-2016 của các doanh nghiệp trên 1 lần; hầu hết các doanh nghiệp đều có lãi và số lãi tăng; tổng doanh thu năm 2016 đạt 1.515.821 tỷ đồng; lợi nhuận trước thuế đạt 139.658 tỷ đồng, nộp ngân sách phát sinh là 251.845 tỷ đồng, tăng 18% so với năm 2011.

“Có những doanh nghiệp có năm đạt tỷ suất lợi nhuận cao như Tập đoàn Viettel, Tập đoàn Cao su Việt Nam, Tổng công ty Mía đường. Dù kinh tế thế giới không ổn định, hoạt động kinh doanh trong nước gặp khó khăn nhưng Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam trong giai đoạn 2011-2016 vẫn nộp NSNN 147.941 tỷ đồng, Tập đoàn Công nghiệp Viễn thông Quân đội nộp NSNN 131.400 tỷ đồng... Hiệu suất sinh lợi trên doanh thu của DNNN năm 2015 đạt 5,6%, gần bằng khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài [5,8% năm 2015] và cao hơn nhiều so với khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước giảm [1,9% năm 2015].

Còn đối với doanh nghiệp Nhà nước có một phần vốn góp, Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh đánh giá, việc thực hiện thoái vốn, thu hồi vốn nhà nước đạt được một số kết quả nhất định: Những doanh nghiệp có quy mô nhỏ, hoạt động trong những lĩnh vực Nhà nước không cần nắm giữ đã tích cực chuyển đổi, sắp xếp sở hữu theo hướng cổ phần hóa. Trong giai đoạn 2011-2015, đã thoái vốn nhà nước 26.222 tỷ đồng, thu về 36.537 tỷ đồng, bằng 1,4 lần so với giá trị sổ sách.

Bên cạnh đó, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp có vốn nhà nước có xu hướng tăng trưởng ổn định và phát triển. Giai đoạn 2011-2016, tốc độ tăng trưởng doanh thu bình quân đạt 13%. Nhiều dự án đầu tư có hiệu quả sản xuất kinh doanh cao và lợi nhuận tăng trưởng hằng năm; lợi nhuận, cổ tức được chia không ngừng tăng lên, đóng góp tích cực vào kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh chung. Năm 2016, các doanh nghiệp có cổ phần, vốn góp của Nhà nước phát sinh phải nộp NSNN 62.967 tỷ đồng, tăng 24% so với năm 2015...

Đoàn giám sát cũng đánh giá, công tác cổ phần hóa đã đạt được những kết quả tích cực. Giai đoạn 2011-2016, cả nước cổ phần hóa 571 doanh nghiệp và bộ phận doanh nghiệp; đã thực hiện được mục tiêu đa dạng hóa sở hữu tại doanh nghiệp, nhờ đó huy động được nguồn vốn xã hội đầu tư vào doanh nghiệp, góp phần quan trọng trong việc thay đổi phương thức quản trị, tạo ra động lực để phát triển và nâng cao hiệu quả SXKD. Một số doanh nghiệp đã chủ động tìm kiếm và bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược nước ngoài như Tập đoàn Xăng dầu, Tổng công ty Hàng không, qua đó tìm được nguồn hỗ trợ không chỉ về tài chính mà còn về quản trị doanh nghiệp, kinh nghiệm chuyên môn, phát triển thị trường...

DNNN cần tập trung đầu tư vào lĩnh vực then chốt

Qua thảo luận, các đại biểu đều khẳng định công tác quản lý vốn, tài sản nhà nước, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực, song các đại biểu cho rằng vẫn còn những hạn chế, yếu kém. Các đại biểu đã đề xuất nhiều nội dung để phát huy những kết quả đã đạt được, khắc phục những tồn tại, vướng mắc nhằm thực hiện tốt công tác này trong thời gian tới, như: Kiện toàn hệ thống quy định của pháp luật về quản lý vốn, tài sản, cổ phần doanh nghiệp nhà nước [xây dựng Luật cổ phần hóa; hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân trong nước tham gia quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước,...]; xử lý dứt điểm các tập đoàn, tổng công ty, công ty, dự án kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài; xử lý nghiêm các cơ quan, tổ chức, cá nhân sai phạm trong quá trình cổ phần hóa nhằm ngăn chặn thất thoát vốn, tài sản của nhà nước; quản lý chặt vấn đề sử dụng đất trước, trong và sau khi cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước; bảo đảm công khai, minh bạch việc mua bán tài sản, thoái vốn của nhà nước...

Đại biểu Hoàng Quang Hàm [Phú Thọ], Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội phân tích: Để duy trì được vị trí then chốt và là lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế nhà nước thì các DNNN cần một lượng vốn nhất định. Ngoài ra, các doanh nghiệp nhà nước ở lĩnh vực then chốt cũng có lúc cần bổ sung thêm để duy trì tỷ lệ vốn gốc, để đầu tư và mở rộng và thành lập mới. Vì vậy, tiền thu từ thoái vốn và cổ phần hóa cần tính toán để duy trì và phát triển các doanh nghiệp nhà nước theo đúng chủ trương của Đảng. “Cần phải tính toán từ bây giờ, tránh tình trạng tiền thu được sử dụng cho đầu tư, khi cần để phát triển các doanh nghiệp nhà nước thì không thu xếp được”, đại biểu nhấn mạnh. Đại biểu cũng cho rằng, cần nhận thức rằng việc thực hiện chủ trương thoái vốn cổ phần hóa thực chất là quá trình cơ cấu lại danh mục đầu tư của nhà nước, với mục tiêu thu hồi vốn đã đầu tư vào các doanh nghiệp, lĩnh vực không then chốt, thiết yếu để chuyển sang đầu tư tại các doanh nghiệp, lĩnh vực then chốt, thiết yếu. Vì vậy, việc cổ phần hóa, thoái vốn sử dụng tiền thu được từ việc cổ phần hóa, thoái vốn cũng cần cân nhắc.

Đại biểu Hoàng Quang Hàm cũng nhấn mạnh, mục tiêu đầu tư kinh doanh của các doanh nghiệp nhà nước và cổ phần hóa nhà nước cần bảo đảm đúng chủ trương của Đảng, tập trung vào lĩnh vực then chốt, thiết yếu, những địa bàn quan trọng và quốc phòng- an ninh, những lĩnh vực mà các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế khác không đầu tư. Theo đó, Chính phủ cần có chính sách, phương thức quản lý, đánh giá phù hợp với các doanh nghiệp nhà nước trong các lĩnh vực, đáp ứng đúng chủ trương như kinh doanh theo cơ chế thị trường và DNNN kinh doanh trong lĩnh vực mà các thành phần kinh tế khác không đầu tư...

Rà soát và xử lý dứt điểm các DNNN thua lỗ kéo dài

Đại biểu Hoàng Quang Hàm cho rằng cần rà soát và xử lý dứt điểm theo tinh thần Nghị quyết XII năm 2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng là đến năm 2020, tập trung xử lý dứt điểm các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, các dự án, công trình đầu tư của DNNN kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài; không chỉ đối với 12 dự án của ngành công thương hay Tổng công ty Tàu thủy Vinashine, mà cần rà soát tổng thể các dự án, các doanh nghiệp thua lỗ khác để bảo đảm lợi ích của nhà nước, không để tiếp tục tình trạng mất vốn do thua lỗ kéo dài hoặc tình trạng nhiều tài sản không sử dụng bị hao mòn theo thời gian....

Còn đại biểu Leo Thị Lịch [đoàn Bắc Giang] thì cho rằng, bảo toàn vốn doanh nghiệp Nhà nước hiện vẫn chỉ bảo tồn vốn, tài sản trên sổ sách còn giá trị thực tế giảm nhiều lần, có đơn vị gần như mất hết. Đại biểu đề nghị, chính sách khấu hao cần nghiên cứu lại để “vốn bỏ ra tương đương một chiếc ôtô thì 10 năm sau vốn đó vẫn phải đủ giá trị mua chiếc xe tính năng tương đương”.

Không làm ảnh hưởng tới những dự án quan trọng

Dẫn báo cáo của Đoàn giám sát, đại biểu Nguyễn Minh Sơn [Tiền Giang], Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, tính đến tháng 12-2016, có 18 tập đoàn, Tổng công ty 100% vốn nhà nước đầu tư ra nước ngoài, thực hiện đầu tư 110 dự án với hơn 7 tỷ USD; chủ yếu tập trung trong các lĩnh vực: Viễn thông, thăm dò khai thác dầu khí, trồng cây cao su, khai thác khoáng sản. Trong đó, hơn 25% dự án báo lỗ, gần 30% lỗ lũy kế, 46% dự án không có báo cáo doanh thu lợi nhuận.

Đại biểu nhận xét, nội dung của báo cáo trên còn đơn giản, chưa lột tả được bức tranh đầu tư ra nước ngoài của các doanh nghiệp nhà nước. Vì vậy, đại biểu đề nghị báo cáo cần làm rõ ngành, lĩnh vực nào lỗ, lại, các quốc gia doanh nghiệp nào đầu tư và những vướng mắc... “Tôi kiến nghị Chính phủ cần tổng kết đánh giá vấn đề này để rút kinh nghiệm thực chất hơn, đưa ra các giải pháp, cơ cấu đối với những dự án kém hiệu quả theo hướng bán, chuyển nhượng, đưa ra những giải pháp kịp thời để giải quyết những vướng mắc, bảo đảm không làm ảnh hưởng tới những dự án quan trọng mang tính chiến lược”, đại biểu đề xuất.

Về cổ phần hóa doanh nghiệp, theo đại biểu tỉnh Tiền Giang, xử lý đất đai và xác định giá trị đất là vấn đề được quan tâm nhất trong quá trình kiểm toán thời gian qua. Đại biểu dẫn chứng: Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, hầu hết các Tổng công ty, Tập đoàn khi cổ phần hóa 2011-2015 đều không tính được giá trị lợi thế quyền thuê đất vào giá trị doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, một số doanh nghiệp có diện tích đất lớn, vị trí đắc địa nhưng không tính giá trị quyền thuê đất vào giá khởi điểm để đấu giá, thì giá trúng trong phiên đấu giá cao hơn nhiều so với giá khởi điểm. Ví dụ, Công ty Khách sạn Kim Liên giá khởi điểm hơn 30.000 đồng, giá trúng là gần 300.000 đồng, Công ty Ong Trung ương giá khởi điểm 15.000 đồng, giá trúng hơn 160.000 đồng…

Đánh giá cao những kết quả tích cực song đại biểu Mai Thị Ánh Tuyết [An Giang] cho rằng việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước giai đoạn vừa qua còn phát sinh nhiều bất cập, gây thất thoát ngân sách nhà nước. Để góp phần thực hiện việc quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa doanh nghiệp, đại biểu kiến nghị cần thực hiện tốt đồng bộ 3 vấn đề. Đó là: Quản lý vốn từ phía chủ sở hữu; tạo môi trường nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; giám sát hiệu quả sử dụng vốn.

THẢO NGUYÊN