Đến năm 2030, có 100% số xã duy trì đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao [trong đó có 60% số xã, thị trấn đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu]; 9 huyện duy trì đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao [trong đó có 5 huyện đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu]. Các chỉ tiêu chủ yếu: thu nhập bình quân đầu người năm 2030: ≥ 100 triệu đồng/người; tỷ lệ hộ nghèo không thuộc đối tượng bảo trợ xã hội ≤ 1%; tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế ≥ 95%; tỷ lệ hộ dân được sử dụng nước sạch: 100%.
Ngoài ra, khi triển khai thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Nam Định, tỉnh đã rút ra một số bài học kinh nghiệm như sau:
Thứ nhất, phải có sự thống nhất, quyết tâm chính trị cao trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Phân công rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân, nhất là người đứng đầu các cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể, vai trò gương mẫu của cán bộ, đảng viên, ảnh hưởng của những người có uy tín trong cộng đồng. Phải thường xuyên kiểm tra, giám sát thực hiện Chương trình để kịp thời phát hiện, tìm giải pháp tháo gỡ các khó khăn vướng mắc ở cơ sở.
Thứ hai, làm tốt công tác tuyên truyền, vận động để cán bộ, đảng viên và nhân dân nhận thức rõ: Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài, không có điểm kết thúc; người dân nông thôn là chủ thể trong xây dựng nông thôn mới; xây dựng nông thôn mới theo phương châm “Nhân dân làm, Nhà nước hỗ trợ”, từ đó tạo được sự đồng thuận cao và tích cực tham gia của mọi tầng lớp Nhân dân.
Thứ ba, xác định, lựa chọn bước đi, cách làm phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh Nam Định: Xây dựng nông thôn mới từ hộ gia đình ra thôn/xóm, từ thôn/xóm lên xã, từ xã lên huyện. Lấy thôn, xóm làm đơn vị cơ sở và hộ gia đình là hạt nhân trong xây dựng nông thôn mới. Huyện chủ trì xây dựng các công trình của huyện, xã xây dựng các công trình chính của xã, các thôn/xóm vận động Nhân dân đóng góp xây dựng các công trình của thôn/xóm; các hộ dân lo cải tạo ao, vườn, sân, ngõ, 3 công trình vệ sinh của hộ gia đình.
Đề án và kế hoạch triển khai xây dựng nông thôn mới phải cụ thể, chi tiết, xác định rõ nguồn lực, đảm bảo tính khả thi. Lựa chọn các nội dung, tiêu chí thuận lợi, cần ít vốn đầu tư triển khai trước; chọn dồn điền đổi thửa là khâu đột phá trong phát triển sản xuất nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng hạ tầng với phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội và an ninh trật tự ở nông thôn để phát triển bền vững.
Tạo điều kiện thuận lợi nhất để thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề nông thôn và phát triển sản phẩm OCOP; chọn những sản phẩm, những nghề là thế mạnh của địa phương để khuyến khích phát triển, coi trọng việc đưa công nghiệp, nhất là công nghiệp may về nông thôn tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân nông thôn theo phương châm “Ly nông bất ly hương”.
Trong xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn, trước hết phải ưu tiên đầu tư làm trước các công trình phục vụ phát triển kinh tế. Phải kế thừa tối đa các công trình hiện có, kết hợp với bổ sung nâng cấp và xây dựng mới phù hợp với điều kiện của từng địa phương.
Có cơ chế hỗ trợ và thưởng để tạo động lực cho phong trào thi đua và huy động mọi nguồn lực xã hội xây dựng nông thôn mới. Đồng thời, phải huy động được sự tham gia, đóng góp nguồn lực của người dân, doanh nghiệp và các tổ chức, cá nhân.
Làm tốt công tác phân cấp quản lý, tạo sự chủ động, nâng cao vai trò, trách nhiệm của các xã và cộng đồng dân cư trong quản lý, tổ chức thi công các công trình hạ tầng với quy mô phù hợp.
Không nóng vội chạy theo thành tích, không huy động quá sức dân, nhưng không trông chờ ỷ lại vào sự hỗ trợ của cấp trên.
Thứ tư, thực hiện tốt Pháp lệnh Dân chủ cơ sở, công khai, minh bạch theo phương châm ‘‘Dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát, dân hưởng thụ’’. Từ công tác lập quy hoạch và đề án xây dựng nông thôn mới đến việc tổ chức thực hiện và đánh giá kết quả thực hiện Chương trình phải hết sức dân chủ và công khai, lấy ý kiến tham gia và đóng góp rộng rãi của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Phát huy vai trò, trách nhiệm và hiệu quả hoạt động của Ban giám sát cộng đồng.
Thứ năm, kịp thời biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong xây dựng nông thôn mới. Thường xuyên tuyên truyền, biểu dương khen thưởng những tập thể, cá nhân có nhiều đóng góp trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là trên hệ thống phát thanh của xã để tạo phong trào thi đua thường xuyên, liên tục, hiệu quả.
10 nhiệm vụ, giải pháp thực hiện trong thời gian tới
Một là, tiếp tục quán triệt các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Trung ương, của tỉnh về xây dựng nông thôn mới. Tập trung cao sự lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện của cấp ủy, chính quyền đối với Chương trình xây dựng nông thôn mới; xác định rõ xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu, thường xuyên, lâu dài, không có điểm kết thúc; tăng cường kiểm tra, đôn đốc, giám sát thực hiện; gắn với trách nhiệm của các tập thể, cá nhân trong xây dựng nông thôn mới.
Hai là, tổ chức thực hiện tốt phong trào thi đua “Chung sức xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu”, cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” và phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Mỗi địa phương, mỗi ngành, đoàn thể, cơ quan, đơn vị có hoạt động cụ thể để hưởng ứng các phong trào thi đua.
Ba là, đổi mới nội dung, hình thức để tăng cường hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động xây dựng nông thôn mới và phát huy vai trò chủ thể của người dân nông thôn trong xây dựng nông thôn mới theo phương châm “Nhân dân làm, Nhà nước hỗ trợ”.
Bốn là, tích cực huy động tổng hợp các nguồn lực phục vụ xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, nhất là nguồn lực xã hội hóa. Tạo cơ chế để các địa phương có nguồn lực xây dựng nông thôn mới, nhất là cơ chế cho thuê đất và đấu giá quyền sử dụng đất từ các thửa đất xen kẹp và các khu dân cư tập trung.
Huy động sự tham gia của doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư phát triển sản xuất nông nghiệp, công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề nông thôn và dịch vụ; nhất là lĩnh vực chế biến nông sản, thực phẩm để thực hiện hiệu quả Đề án tái cơ cấu nông nghiệp, chương trình OCOP góp phần thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới.
Năm là, tiếp tục phân cấp, tạo điều kiện để các cơ sở và người dân chủ động trong việc nâng cao chất lượng các tiêu chí nông thôn mới. Khuyến khích các mô hình người dân tự làm, tự chịu trách nhiệm trong xây dựng, quản lý, khai thác, vận hành, duy tu, bảo dưỡng các công trình kết cấu hạ tầng nông thôn mới ở cơ sở.
Sáu là, đẩy mạnh thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển toàn diện giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội. Phát huy hiệu quả hoạt động của các mô hình và các thiết chế văn hóa thể thao cơ sở.
Bảy là, thực hiện đồng bộ các giải pháp bảo vệ môi trường nông thôn xanh, sạch, đẹp. Cải tạo, nâng cấp các khu xử lý rác sinh hoạt tập trung ở các xã, thị trấn trở thành khu xử lý rác thân thiện môi trường. Huy động doanh nghiệp đầu tư xây dựng các khu xử lý rác thải tập trung cấp huyện theo quy hoạch. Đẩy nhanh tiến độ xây dựng công trình sạch tập trung trên địa bàn nông thôn. Tập trung xử lý rác thải, nước thải sinh hoạt, chất thải của các làng nghề, trang trại, gia trại chăn nuôi. Giảm thiểu chăn nuôi trong các khu dân cư, từng bước đưa các cơ sở chăn nuôi và tiểu thủ công nghiệp vào các khu sản xuất tập trung.
Tám là, không ngừng củng cố hệ thống chính trị, thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng nông thôn mới. Nâng cao chất lượng công tác tham mưu và hiệu quả hoạt động của cơ quan giúp việc Ban chỉ đạo các cấp. Phân công nhiệm vụ cụ thể gắn với trách nhiệm của tổ chức và người đứng đầu. Bổ sung biên chế cho Văn phòng Điều phối nông thôn mới tỉnh để thực hiện tốt hơn công tác tham mưu cho Ban chỉ đạo tỉnh chỉ đạo, điều hành, quản lý Chương trình OCOP.
Chín là, thường xuyên đảm bảo tốt công tác an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật; làm tốt công tác tiếp công dân, phân loại xử lý và giải quyết dứt điểm các vụ việc, không để xảy ra tình trạng khiếu kiện đông người, vượt cấp.
Mười là, tăng cường sự phối hợp, tham gia của Mặt trận tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trong xây dựng nông thôn mới. Thực hiện tốt Pháp lệnh dân chủ ở cơ sở và tăng cường sự giám sát của cộng đồng dân cư trong xây dựng nông thôn mới.
Tuệ Mẫn
Tập trung đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu để đạt chuẩn và nâng cao chất lượng các tiêu chí hạ tầng kinh tế xã hội: Hoàn thiện hệ thống đường giao thông đến trung tâm xã và đường trục thôn, đường trục chính nội đồng; Tiếp tục đầu tư để 100% kênh cấp III trên địa bàn tỉnh được kiên cố hóa phục vụ tốt hơn yêu cầu sản xuất và dân sinh; Hoàn thiện hệ thống các công trình đảm bảo cung cấp điện phục vụ sinh hoạt và sản xuất trên địa bàn các xã; Hoàn thiện hệ thống các công trình phục vụ việc chuẩn hóa về giáo dục trên địa bàn xã; Hoàn thiện hệ thống các công trình phục vụ việc chuẩn hóa về y tế trên địa bàn xã, đáp ứng yêu cầu tiêu chí số 15 về y tế; Cơ sở vật chất nhà văn hóa, khu thể thao thôn, đáp ứng, nâng cao chất lượng hoạt động văn hóa thể thao trên địa bàn xã, thôn; Tiếp tục rà soát điều chỉnh bổ sung quy hoạch mạng lưới chợ nông thôn, thực hiện đầu tư xây dựng Chợ theo lộ trình từng năm đồng thời tăng cường phối hợp với các địa phương trong việc nâng cao trách nhiệm quản lý nhà nước về hoạt động thương mại và đầu tư kết cấu hạ tầng chợ trên địa bàn tỉnh.
Phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân: Thực hiện tốt “ Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với chuyển đổi cơ cấu lao động nông thôn đến năm 2020 và định hướng đến 2030” và các đề án của địa phương, trên cơ sở quy hoạch vùng, các xã căn cứ lợi thế, điều chỉnh lại đề án sản xuất, quy hoạch chi tiết sản xuất; Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, công nghệ cao vào sản xuất ở nông thôn trên cơ sở tiếp tục thực hiện Chương trình khoa học công nghệ phục vụ xây dựng nông thôn mới theo Quyết định số 27/QĐ-TTg ngày 05/01/2012 của Thủ tướng Chính phủ, các chương trình giống, khuyến nông,…; Nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Chú trọng đào tạo nông dân chuyên nghiệp, đồng thời nâng cao trình độ, năng lực quản lý, thị trường cho chủ các trang trại, gia trại, các hợp tác xã, tổ hợp tác,...; Tiếp tục đổi mới tổ chức sản xuất theo hướng tập trung chỉ đạo phát triển các hình thức tổ chức sản xuất phù hợp, hỗ trợ cho nông dân, chú trọng việc xây dựng và nhân rộng các mô hình hợp tác xã, tổ hợp tác hoạt động hiệu quả; mô hình liên kết giữa nông hộ với doanh nghiệp và các đối tác kinh tế khác.
Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động nhân dân trong việc bảo vệ môi trường hiện nay.
Sở Tài nguyên và Môi trường tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành các văn bản cụ thể hóa các nội dung thực hiện tiêu chí như: Quy định cơ chế hỗ trợ bảo vệ môi trường nông thôn giai đoạn 2016 - 2020 theo hướng tăng cường vai trò thẩm định, phân bổ vốn hỗ trợ, công tác kiểm tra, giám sát của cấp huyện; hướng dẫn liên ngành về trình tự, thủ tục quản lý, sử dụng kinh phí thu gom, xử lý rác thải có sự tham gia, giám sát của cộng đồng dân cư; hướng dẫn liên ngành về quản lý kinh phí hỗ trợ cải tạo rãnh thoát nước thải, hạ tầng kỹ thuật nghĩa trang nhân dân; hỗ trợ xử lý chất thải trong khu chăn nuôi tập trung [kèm theo việc ban hành các thiết kế, dự toán mẫu các hạng mục]. Ban hành tiêu chí hỗ trợ xử lý chất thải chăn nuôi, xử lý chất thải làng nghề, cấp nước sạch quy mô hộ gia đình; đề xuất xây dựng khu xử lý rác thải tập trung, áp dụng công nghệ cao, quy mô liên xã, cụm xã hoặc cấp huyện.
Tập trung giải quyết vấn đề bức xúc về môi trường nông thôn trong quá trình phát triển sản xuất, kinh doanh và đời sống sinh hoạt của cộng đồng dân cư nông thôn: Cấp nước sạch; thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt, xử lý môi trường trong sản xuất [thuốc bảo vệ thực vật, chất thải chăn nuôi, nước thải làng nghề,...] và xây dựng cảnh quan môi trường xanh - sạch - đẹp.
Xây dựng các mô hình thí điểm về xử lý chất thải rắn, nước thải sinh hoạt phù hợp với các khu vực trên cơ sở áp dụng công nghệ tiên tiến.
Hoàn thiện hệ thống cơ sở vật chất văn hóa, thể thao thiết thực với người dân, tạo điều kiện để tổ chức và phát triển các hoạt động văn hóa thể thao trên địa bàn nông thôn.
Xây dựng và nhân rộng các mô hình tự quản bảo vệ an ninh trật tự xã hội ở thôn, xóm. Xây dựng hương ước nêu cao tính tự giác, đoàn kết của cộng đồng dân cư.
Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động, đẩy mạnh xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc gắn với cuộc vận động “Toàn dân xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư và thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới”; tăng cường công tác đảm bảo an ninh nông thôn, công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, trật tự an toàn giao thông; thực hiện nhiệm vụ xây dựng khu dân cư, xã, cơ quan, doanh nghiệp, nhà trường đạt tiêu chuẩn “An toàn về an ninh trật tự” kịp thời phát hiện và đấu tranh ngăn chặn những vấn đề phức tạp nổi lên về an ninh trật tự, đạt yêu cầu tiêu chí số 19 của Bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới.
4 giải pháp chính nhằm đẩy nhanh tiến độ, nâng cao hiệu quả triển khai Chương trình trong thời gian tới:
1. Tiếp tục kiện toàn, nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo các cấp. Sớm thành lập Văn phòng điều phối nông thôn mới cấp huyện và bố trí cán bộ chuyên trách xây dựng nông thôn mới cấp xã theo Quyết định số 1996/QĐ-TTg ngày 04/11/2014 của Thủ tướng Chính phủ. Ban Chỉ đạo, Ủy ban nhân dân cấp huyện phối hợp với các ngành rà soát, xây dựng kế hoạch chi tiết hàng năm triển khai thực hiện từng tiêu chí xây dựng nông thôn mới trên địa bàn nói chung và đối với từng xã nói riêng, trong đó đặc biệt cụ thể hoá nhiệm vụ, giải pháp thực hiện ở các xã đăng ký đạt chuẩn năm 2016 [năm quyết định thực hiện để đạt mục tiêu tỉnh đạt chuẩn năm 2017] làm cơ sở cho công tác chỉ đạo điều hành từ tỉnh tới cơ sở được thông suốt và hiệu quả. Các cấp, ngành, đặc biệt cấp huyện cần tích cực hỗ trợ cho các xã chưa đạt chuẩn sớm hoàn thành các thủ tục đầu tư xây dựng cơ bản; giải phóng mặt bằng, thu hồi đất phục vụ xây dựng đạt chuẩn các công trình cơ sở hạ tầng thiết yếu [nhất là các xã đăng ký đạt chuẩn năm 2016]. Ban Chỉ đạo tỉnh, huyện cần có kế hoạch hoạt động, phân công cụ thể cho các thành viên phụ trách địa bàn, thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện ở các xã.
2. Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức, phát huy cao sự tham gia tích cực chủ động của nhân dân và sự quan tâm của toàn xã hội. Các cấp ủy Đảng, chính quyền; các cơ quan, tổ chức chính trị - xã hội, thông tin, truyền thông cần quan tâm chỉ đạo, định hướng kịp thời, thường xuyên và đầu tư một cách thiết thực cho công tác tuyên truyền. Trên cơ sở đánh giá tình hình triển khai, kết quả thực hiện và những bài học kinh nghiệm trong công tác tuyên truyền thời gian qua. Các cơ quan không ngừng đổi mới nội dung và hình thức tuyên truyền. Xây dựng kế hoạch tuyên truyền phù hợp với điều kiện thực tiễn, thực hiện có trọng tâm, trọng điểm. Nội dung tuyên truyền chủ yếu tập trung về mục đích, ý nghĩa, mục tiêu, kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới của tỉnh; tuyên truyền những tấm gương sáng, những tập thể cá nhân tiêu biểu, những cách làm hay, sáng tạo, đồng thời phê phán những tư tưởng trông chờ ỷ lại; kịp thời phản ánh những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Chương trình; phản ánh tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị, đề xuất của cán bộ, người dân trong quá trình thực hiện Chương trình,...
Ngoài ra, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên, báo cáo viên đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Thường xuyên đổi mới nội dung, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, chú trọng hình thức tuyên truyền trực tiếp. Các cơ quan thông tấn, báo chí cần phải tạo ra diễn đàn để bạn đọc, các nhà quản lý, nhà chuyên môn, người nông dân chia sẻ những quan điểm, ý kiến, kinh nghiệm… trong xây dựng nông thôn mới. Chú trọng phối hợp tuyên truyền trên hệ thống đài truyền thanh, đặc biệt đối với các thôn, xã; tăng cường thời lượng phản ánh tin, bài viết về hoạt động tham gia xây dựng nông thôn mới của các tổ chức, cá nhân có cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả và những mô hình, điển hình tiên tiến; Ban Chỉ đạo thực hiện Chương trình các cấp thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, tổng kết, rút kinh nghiệm, chỉ đạo nhân rộng. Kịp thời biểu dương, khen thưởng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa với việc biểu dương các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong phong trào xây dựng nông thôn mới và tăng cường học tập, trao đổi kinh nghiệm giữa các địa phương trong và ngoài tỉnh.
3. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách thực hiện Chương trình: Xây dựng, ban hành chính sách đối với các vùng đặc thù, trong đó ưu tiên hỗ trợ đầu tư các công trình trực tiếp phục vụ phát triển sản xuất theo đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Rà soát, sửa đổi bổ sung để ban hành đồng bộ các chính sách về huy động nguồn lực để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ của chương trình, trong đó ưu tiên cho các vùng còn nhiều khó khăn; tăng cường phân cấp cho cấp xã, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người dân và cộng đồng thực hiện.
4. Huy động các nguồn lực xã hội và cân đối đủ nguồn lực, đảm bảo thực hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ đề ra: Ngân sách tỉnh cần đảm bảo nguồn lực thực hiện Chương trình theo lộ trình đăng ký của các địa phương cũng như kịp thời phân bổ đúng thời gian theo quy định. Đồng thời sớm có kế hoạch giải ngân nguồn vốn Trung ương [nếu có]; Cấp huyện, xã chủ động xác định quỹ đất, lựa chọn quy hoạch vị trí thuận lợi, tạo quỹ đất sạch để thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất, tạo nguồn cho xây dựng nông thôn mới; Cần tăng cường thực hiện cơ chế đặc thù trong xây dựng các công trình như: Trung tâm văn hóa xã, nhà văn hóa thôn; giao thông nông thôn, nội đồng;... ưu tiên cho các tổ, nhóm thợ, người dân trên địa bàn trực tiếp thi công.
Tiếp tục nghiên cứu các thiết kế mẫu, thiết kế điển hình phù hợp và đảm bảo thống nhất thực hiện ở các địa phương…
Tuệ Mẫn