2. Nhà Trần đã chuẩn bị kháng chiến: Vua Trần triệu tập Hội nghị các vương hầu, quan lại tại Bình Than [Chí Linh, Hải Dương] để bàn kế đánh giặc. - Trần Quốc Tuấn - chỉ huy cuộc kháng chiến soạn “Hịch tướng sĩ” để động viên tinh thần chiến đấu của quân đội. - Đầu năm 1285, vua Trần mở Hội nghị Diên Hồng, mời các bậc phụ lão có uy tín trong cả nước về Thăng Long để họp bàn cách đánh giặc => Tại đây, các cụ bô lão đã cùng thế hiện ý chí quyết tâm đánh giặc. - Chuẩn bị khác: + Tổ chức cuộc tập trận lớn và duyệt binh ở Đông Bộ Đầu rồi chia quân đóng giữ những nơi hiểm yếu. + Nhân dân luyện tập, cả nước được lệnh chuẩn bị sẵn sàng đánh giặc. + Binh sĩ đều thích vào cánh tay 2 chữ “Sát thát” [giết giặc Mông Cổ].
1. Âm mưu xâm lược Đại Việt của nhà Nguyên: * Hoàn cảnh: - Năm 1279, nước Nam Tống bị tiêu diệt, Trung Quốc hoàn toàn bị Mông cổ thống trị. Vua Nguyên là Hốt Tất Liệt ráo riết thực hiện âm mưu xâm lược Cham-pa và Đại Việt để làm cầu nối xâm lược và thôn tính các nước ở phía nam Trung Quốc. * Mục đích: - Mở rộng lãnh thổ - Làm bàn đạp tấn công Đông Nam Á * Hành động: - Năm 1283, hơn 1 vạn Nguyên cùng hơn 300 chiến thuyền do Toa Đô tấn công Chăm-pa. Chiếm được kinh thành. Quân dân Cham-pa đã chiến đấu rất anh dũng => quân Nguyên phải rút một bộ phận về cố thủ ở phía Bắc để chờ phối hợp đánh Đại Việt. => Kế hoạch dùng Cham-pa làm bàn đạp để tấn công nước ta bước đầu tan vỡ.
3.Nguyên nhân và ý nghĩa * Nguyên nhân thắng lợi - Toàn dân đánh giặc, đoàn kết, quyết thắng: tất cả các tầng lớp nhân dân, các thành phần dân tộc đều tham gia đánh giặc, bảo vệ quê hương đất nước. Giặc đến đâu, nhân dân theo lệnh triều đình cất giấu lương thảo, của cải, thực hiện "vườn không nhà trống", tự vũ trang đánh giặc, hăng hái tham gia các đội dân binh,... - Chuẩn bị chu đáo của nhà Trần: chăm lo sức dân, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân bằng nhiều biện pháp để tạo nên sự gắn bó đoàn kết giữa triều đình với nhân dân. - Quý tộc, vương hầu nhà Trần đoàn kết: chủ động giải quyết mối bất hòa trong nội bộ vương triều, tạo nên hạt nhân của khối đoàn kết dân tộc mà Trần Quốc Tuấn là tiêu biểu. - Quân đội nhà Trần tinh nhuệ, quả cảm, có tinh thần hy sinh, quyết thắng. - Sự đóng góp của các danh tướng: Trần Hưng Đạo, Trần Khánh Dư, Trần Quang Khải, Trần Nhật Duật. - Nghệ thuật quân sự: + Thực hiện kế sách "vườn không nhà trống", "thanh dã". + Tránh mạnh, đánh yếu + Buộc địch đánh theo cách đánh của ta + Buộc địch lâm vào bị động + Chớp thời cơ. *Ý nghĩa lịch sử - Đập tan tham vọng xâm lược Đại Việt của đế chế Nguyên. - Bảo vệ độc lập dân tộc, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền quốc gia của dân tộc. - Khẳng định sức mạnh của dân tộc Việt Nam, nâng cao lòng tự hào, tự cường chính đáng cho dân tộc ta, củng cố niềm tin trong nhân dân. - Xây đắp truyền thống quân sự Việt Nam, truyền thống chiến đấu của một nước nhỏ nhưng luôn phải chống lại những kẻ thù mạnh hơn nhiều lần đến xâm lược. - Để lại nhiều bài học quý giá về củng cố khối đoàn kết toàn dân, lấy dân làm gốc, dựa vào dân để đánh giặc. - Ngăn chặn quân Nguyên xâm lược nhiều nước khác như Nhật Bản và mưu đồ thôn tính miền đất còn lại ở châu Á của Hốt Tất Liệt.
Lý thuyết:
Mục 1
1. Âm mưu xâm lược Cham-pa và Đại Việt của nhà Nguyên
* Hoàn cảnh:
- Năm 1279, nước Nam Tống bị tiêu diệt, Trung Quốc hoàn toàn bị Mông cổ thống trị. Vua Nguyên là Hốt Tất Liệt ráo riết thực hiện âm mưu xâm lược Cham-pa và Đại Việt để làm cầu nối xâm lược và thôn tính các nước ở phía nam Trung Quốc.
* Mục đích:
- Mở rộng lãnh thổ
- Làm bàn đạp tấn công Đông Nam Á
* Hành động:
- Năm 1283, hơn 1 vạn Nguyên cùng hơn 300 chiến thuyền do Toa Đô tấn công Chăm-pa. Chiếm được kinh thành. Quân dân Cham-pa đã chiến đấu rất anh dũng => quân Nguyên phải rút một bộ phận về cố thủ ở phía Bắc để chờ phối hợp đánh Đại Việt.
=> Kế hoạch dùng Cham-pa làm bàn đạp để tấn công nước ta bước đầu tan vỡ.
Nội dung chính:
Âm mưu xâm lược Cham-pa và Đại Việt của nhà Nguyên: hoàn cảnh, mục đích và hành động của quân Nguyên. |
I. Cuộc kháng chiến chống quân Mông-Nguyên lần thứ nhất năm 1258
1. Âm mưu xâm lược Đại Việt của Mông Cổ
– Đầu thế kỉ XIII, nhà nước phong kiến Mông Cổ hùng manh ra đời.
– Mông Cổ muốn mượn đường Đại Việt để đánh lên phía Nam Trung Quốc nhằm thực hiện kế hoạch “gọng kìm” tiêu diệt Nam Tống. Ba lần sứ giả Mông Cổ đến Thăng Long đều bị vua Trần ra lệnh bắt giam.
2. Nhà Trần chuẩn bị tiến hành kháng chiến chống quân Mông Cổ
a. Chuẩn bị của nhà Trần:
+ Ban lệnh cả nước sắm sửa vũ khí.
+ Thành lập các đội dân binh ngày đêm tập luyện võ nghệ.
b. Diễn biến:
– Tháng 1/1258, 3 vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy tiến vào nước ta theo đường sông Thao qua Bạch Hạc đến Bình Lệ Nguyên, sau đó tiến vào Thăng Long.
– Nhà Trần tạm lui khỏi Thăng Long, thực hiện kế hoạch “vườn không nhà trống” xuôi về Thiên Mạc [Duy Tiên – Hà Nam] khiến cho giặc vào Thăng Long bị thiếu lương thực, thực phẩm rơi vào tình thế khó khăn.
– Nắm thời cơ, nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu.
– Ngày 29/1/1258 quân Mông Cổ thua trận, rút khỏi Thăng Long chạy về nước.
c. Kết quả: Quân Mông Cổ bị đánh bại hoàn toàn. Chưa đầy một tháng cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.
II. Cuộc kháng chiến chống quân Mông-Nguyên lần thứ hai năm 1258
1. Âm mưu xâm lược Cham-pa và Đại Việt của nhà Nguyên
– Năm 1279, Mông Cổ tiêu diệt Nam Tống thống Trị hoàn toàn Trung Quốc.
Thực hiện âm mưu xâm lược Cham-pa và Đại Việt làm cầu nối thôn tính các nước phía Nam Trung Quốc.
– Quân Tống đánh Cham-pa làm bàn đạp tấn công phía Nam Đại Việt, phối hợp với cánh quân từ Trung Quốc đánh vào phía Bắc.
+ Năm 1283, quân Nguyên do Toa Đô chỉ huy xâm lược Cham-pa, chiếm kinh thành.
+ Quân dân Cham-pa chiến đấu anh dũng, quân Nguyên phải rút về cố thủ ở phía Bắc.
→ Kế hoạch dùng Cham-pa làm bàn đạp tấn công nước ta của nhà Nguyên bước đầu phá sản.
2. Nhà Trần chuẩn bị kháng chiến
– Vua Trần triệu tập hội nghị Bình Than bàn kế đánh giặc, Trần Quốc Tuấn được cử làm Quốc công tiết chế, chỉ huy cuộc kháng chiến.
– Năm 1285, vua Trần mở hội nghị Diên Hồng mời các bậc phụ lão có uy tín về bàn các đánh giặc.
– Tổ chức cuộc tập trận và duyệt binh ở Đông Bộ Đầu và chia quân đóng giữ ở những nơi hiểm yếu.
– Cả nước được lệnh chuẩn bị sẵn sàng đánh giặc., quân sĩ thể hiện quyết tâm đánh giặc.
3. Diễn biến và kết quả của cuộc kháng chiến
a. Diễn biến:
– Tháng 1/1285, quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy tiến vào xâm lược Đại Việt.
– Quân ta chặn đánh địch ở vùng biên giới rồi lui về Vạn Kiếp.
– Quân Tống tập trung lực lượng tiến đánh Vạn Kiếp. Thế giặc mạnh quân Trần lui về Thăng Long, sau đó rút về Thiên Trường.
– Nhân dân thực hiện chính sách “vườn không nhà trống, quân Tống tiến vào Thăng Long nhưng không dám đóng quân trong thành.
– Toa Đô từ Cham-pa đánh ra Nghệ An, Thanh Hóa, một số quý tộc nhà Trần đầu hàng.
– Thoát Hoan chỉ huy lực lượng tiến xuống phía nam nhằm tạo thế “gọng kìm” hòng tiêu diệt quân chủ lực của ta.
– Trần Quốc Tuấn ra lệnh rút lui để củng cố lực lượng, chuẩn bị phản công tiêu diệt địch.
– Kế hoạch bắt sống vua Trần và quân chủ lực của ta thất bại, Thoát Hoan rút quân về Thăng Long chờ tiếp viện, rơi vào tình trạng thiếu lương thực trầm trọng.
– Tháng 5/1285, quân Trần phản công đánh bại quân giặc ở Tây Kết, Hàm Từ, Chương Dương, tiến vào giải phóng Thăng Long.
– Quân Tống tháo chạy bị nhà Trần phục kích đánh chặn đánh, vua Trần đem quân chặn đánh đạo quân của Toa Đô ở Tây Kết.
b. Kết quả:
– Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.
– Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc.
III. Cuộc kháng chiến chống quân Mông-Nguyên lần thứ ba năm 1287–1288
1. Nhà Nguyên xâm lược Đại Việt
– Vua Nguyên đình chỉ cuộc xâm lược Nhật Bản, tập trung lực lượng quyết tâm đánh bại Đại Việt để trả thù.
– Quân Tống huy quân đội đông đảo, nhiều tướng giỏi cho cuộc xâm lược Đại Việt lần 3.
– Vua Trần huy động nhân dân chuẩn bị đánh giặc.
– Cuối tháng 12 – 1287, quân Nguyên tiến vào nước ta theo hai đường:
+ Quân bộ: do Thoát Hoan chỉ huy vượt biên giới đánh vào Lạng Sơn, Bắc Giang, chiếm đóng Vạn Kiếp.
+ Quân thủy do Ô Mã Nhi chỉ huy tiến vào nước ta, ngược sông Bạch Đằng kéo về Vạn Kiêp.
2. Trận Vân Đồn tiêu diệt đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ
– Quân của Ô Mã Nhi được giao nhiệm vụ bảo vệ đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ.
– Lợi dụng quân của Ô Mã Nhi kéo về Vạn Kiếp, Trần Khánh Dư bố trí trận địa mai phục.
– Khi đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ tiến qua Vân Đồn bị quân của Trần Khánh Dư từ nhiều phía đổ ra tấn công.
Kết quả: phần lớn thuyền lương của địch bị đắm số còn lại bị quân Trần chiếm.
3. Chiến thắng Bạch Đằng
a. Diễn biến:
– Cuối tháng 1/1288, Thoát Hoan tiến vào chiếm đóng Thăng Long nhưng rơi vào tình thế bị động, binh lính hoang mang. Thoát Hoan quyết định rút quân lên Vạn Kiếp và từ đây rút quân về nước theo hai đường thủy, bộ.
– Quân dân nhà Trần bố trí, mai phục trên sông bạch Đằng.
– Tháng 4/1288: đoàn thuyền lương của Ô Mã Nhi rút về theo sông Bạch Đằng, ta nhử địch vào sâu trận địa khi nước dâng cao.
– Lúc nước rút thuyền địch xô vào cọc và bị quân ta đánh từ 2 bên bờ. Nhiều tên giặc bị chết, Ô Mã Nhi bị bắt sống.
– Cánh quân bộ do Thoát Hoan chỉ huy vội vàng rút lui về nước trong tình trạng thất bại.
b. Kết quả:
– Toàn bộ thủy binh của giặc bị tiêu diệt, Ô Mã Nhi bị bắt sống.
– Quân bộ từ Vạn Kiếp rút về nước bị quân ta tập kích tiêu diệt.
Nguồn: Tổng hợp