Trong bài học này Top lời giải sẽ cùng các bạn trả lời toàn bộ các câu hỏi Bài 6. Các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX trong vở bài tập Lịch sử 8. Chúng ta cùng nhau bắt đầu nhé:
Bài 1 trang 27 VBT Lịch Sử 8: Chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX thường được gọi là gì? Vì sao lại gọi như vậy?
Lời giải:
- Được gọi là: Chủ nghĩa tư bản độc quyền [hay còn gọi là chủ nghĩa đế quốc].
- Giải thích: do đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa tư bản trong giai đoạn này là: Sự hình thành của các tổ chức độc quyền trên cơ sở sự tập trung vốn và tập trung sản xuất với quy mô lớn; và tăng cường xâm chiếm thuộc địa.
Bài 2 trang 27 VBT Lịch Sử 8: Theo em, nguyên nhân nào sau đây đưa nền công nghiệp nước Anh tụt xuống hàng thứ ba thế giới? Đánh dấu X vào ô trống trước ý trả lời mà em cho là đúng.
Lời giải:
[X] Hàng loạt các trang thiết bị, máy móc của Anh đã trở nên cũ kĩ, lạc hậu.
[X] Anh chỉ lo bóc lột công nhân hơn là đổi mới phát triển công nghiệp.
[X] Chú trọng đầu tư sang các nước thuộc địa, không quan tâm đến đầu tư, đổi mới và phát triển công nghiệp trong nước.
Bài 3 trang 27 VBT Lịch Sử 8: Chính sách đối nội và đối ngoại của nước Anh giai đoạn đế quốc chủ nghĩa được biểu hiện như thế nào?
Lời giải:
- Về đối nội:
+ Duy trì chế độ Quân chủ lập hiến.
+ Thi hành các chính sách bảo vệ quyền lợi cho giai cấp tư sản.
- Về đối ngoại:
+ Đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
- Như vậy, đặc điểm của chủ nghĩa đế quốc Anh là: Chủ nghĩa đế quốc thực dân.
Bài 4 trang 28 VBT Lịch Sử 8: Tình hình phát triển kinh tế nước Pháp từ năm 1870 có nét gì nổi bật?
Lời giải:
- Về tốc độ phát triển:
+ Tốc độ phát triển chậm lại so với trước đó. → Từ vị trí thứ hai tụt xuống hàng thứ tư thế giới về sản xuất công nghiệp.
- Nguyên nhân sự tụt hậu của nề kinh tế Pháp:
+ Hậu quả của cuộc chiến tranh Pháp – Phổ [1870 – 1871] → Kinh tế Pháp kiệt quệ.
+ Cuộc cách mạng công nghiệp ở Pháp diễn ra tương đối sớm → đến cuối thể kỉ XIX, hệ thống máy móc trong sản xuất công nghiệp ở Pháp đã dần lỗi thời, lạc hậu.
Bài 5 trang 28 VBT Lịch Sử 8: Chính sách đối nội, đối ngoại của Pháp có điểm gì nổi bật?
Lời giải:
- Về đối nội:
+ Nền Cộng hòa thứ ba được thiết lập.
+ Thi hành các chính sách bảo vệ quyền lợi của GCTS, bóc lột nhân dân lao động.
- Cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh diễn ra sớm hơn các nước Âu – Mĩ khác hàng chục năm. Do đó, đến cuối thể kỉ XIX, hệ thống máy móc trong sản xuất công nghiệp ở Anh đã dần lỗi thời, lạc hậu.
- Về đối ngoại:
+ Đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
+ Đẩy mạnh xuất khẩu tư bản [dưới hình thức cho vay lãi]
Bài 6 trang 28 VBT Lịch Sử 8: Em hãy đánh dấu X vào ô trống trước nội dung khẳng định đế quốc Pháp là “chủ nghĩa đế quốc cho vay lãi”
[ ] Pháp thi hành chính sách đàn áp nhân dân.
[ ] Tập trung ngân hàng ở Pháp đạt mức độ cao.
[ ] Pháp xâm lược thuộc địa và đầu tư khai thác thuộc địa.
[ ] Pháp là nước đứng thứ hai sau Anh về xuất khẩu tư bản.
[ ] Nước Pháp cho các nước chậm tiến vay nặng lãi.
Lời giải:
[X] Pháp xâm lược thuộc địa và đầu tư khai thác thuộc địa.
[X] Pháp là nước đứng thứ hai sau Anh về xuất khẩu tư bản.
[X] Nước Pháp cho các nước chậm tiến vay nặng lãi.
Bài 7 trang 29 VBT Lịch Sử 8: Từ khi thống nhất đất nước, nền kinh tế nước Đức phát triển mạnh mẽ. Đánh dấu Đ [nếu đúng] hoặc S [nếu sai] vào ô trống trước các câu sau đây.
Lời giải:
[Đ] Đức phát triển nhanh trên con đường tư bản chủ nghĩa
[S] Kinh tế Đức vượt Anh và ngang bằng với Pháp.
[Đ] Sản xuất công nghiệp đứng đầu châu Âu và đứng thứ hai thế giới, sau Mĩ.
[Đ] Công nghiệp Đức phát triển nhảy vọt nhờ có thị trường thống nhất, được bồi thường chiến tranh và biết ứng dụng những thành tựu mới nhất của khoa học trong sản xuất.
[Đ] Nhờ có kinh tế phát triển, các công ty độc quyền của Đức đã xuất hiện.
[S] Đức đứng đầu thế giới về sản lượng thép và than đá.
Bài 8 trang 29 VBT Lịch Sử 8: Tình hình chính trị và chính sách đối nội, đối ngoại của nước Đức cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX được biểu hiện như thế nào?
Lời giải:
- Về chính trị:
+ Dù có Hiến pháp và quốc hội, song, Đức vẫn là nhà nước chuyên chế dưới sự thống trị của quý tộc địa chủ và tư sản độc quyền.
- Về đối nội:
+ Đề cao chủng tộc Đức.
+ Đàn áp phong trào công nhân.
+ Truyền bá bạo lực.
- Về đối ngoại:
+ Chạy đua vũ trang.
+ Đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
+ Phát động chiến tranh để chia lại thị trường và thuộc địa.
Bài 9 trang 29 VBT Lịch Sử 8: Theo em, chủ nghĩa đế quốc Đức có phải là “chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến” không? Vì sao?
Lời giải:
- Chủ nghĩa đế quốc Đức là “chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến”.
- Giải thích:
+ Tính “quân phiệt”: Mặc dù đi theo con đường TBCN, song Đức vẫn là nhà nước chuyên chế dưới sự thống trị của quý tộc địa chủ và tư sản độc quyền.
+ Tính “hiếu chiến”: giới cầm quyền ở Đức đã thi hành những chính sách đối nội – đối ngoại rất phản động, hiếu chiến, như: tích cực chạy đua vũ trang, tăng cường xâm lược thuộc địa, Đức mong muốn phát động một cuộc chiến tranh để phân chia lại thị trường thế giới.
Bài 10 trang 30 VBT Lịch Sử 8: Nền kinh tế Mĩ cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX có những điểm gì nổi bật?
Lời giải:
- Cuối thế kỉ XIX, Mĩ từ vị trí thứ 4 vươn lên trở thành cường quốc công nghiệp hàng đầu thế giới.
- Sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế đã đẩy nhanh quá trình tập trung sản xuất, tập trung tư bản. → Thúc đẩy sự ra đời của các tổ chức độc quyền.
- Nông nghiệp có bước phát triển vượt bậc. Mĩ trở thành nơi cung cấp lương thực, thực phẩm cho toàn châu Âu.
Bài 11 trang 30 VBT Lịch Sử 8: Những nguyên nhân nào làm cho nền kinh tế Mĩ vào cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX phát triển nhanh chóng? Em hãy điền dấu X vào ô trống chỉ nội dung đúng.
Lời giải:
[X] Tài nguyên thiên nhiên phong phú.
[X] Thị trường trong nước không ngừng được mở rộng.
[X] Biết ứng dụng các thành tựu khoa học – kĩ thuật trong sản xuất.
[X] Biết lợi dụng nguồn đầu tư của châu Âu.
[X] Nước Mĩ không bị chiến tranh tàn phá nên có điều kiện hòa bình để phát triển.
Bài 12 trang 30 VBT Lịch Sử 8: Em hãy phác họa lại những nét nổi bật của tình hình chính trị và chính sách đối nội, đối ngoại của Mĩ cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX.
Lời giải:
- Về chính trị:
+ Duy trì chế độ Cộng Hòa.
+ Đề cao vai trò của Tổng thống.
- Về đối nội:
+ Thi hành các chính sách phục vụ và bảo vệ quyền lợi của giai cấp tư sản.
- Về đối ngoại:
+ Tăng cường bành trướng ở khu vực Thái Bình Dương.
+ Gây chiến tranh với Tây Ban Nha để tranh giành thuộc địa.
+ Thực hiện can thiệp, tăng cường ảnh hưởng ở khu vực Mĩ La-ting thông qua sức mạnh vũ lực và đồng đôla.
Chụp lại hình ảnh,
"Người Ăng Lê không thẳng tuột vô tư như Mỹ, cũng chẳng dễ dãi xuề xòa như Úc con"
Cũng đã lâu tôi mới có dịp trở lại London, thành phố của sương mù và mưa phùn hầu như quanh năm suốt tháng.
Từ lúc ra trường vào năm 2002 cho đến nay tôi mới có dịp nghe lại giọng nói đặc sệt tiếng Anh của người... Anh.
Những danh từ địa phương, cách phát âm nhẹ nhàng, có một chút gì đó quý phái và trưởng giả của người bản xứ.
Chỉ cần bước lên máy bay của hãng Virgin Atlantic, vẫn còn đậu tại phi trường Los Angeles là tôi đã nhận ra được ngay cái bản chất đặc biệt này của người Ăng Lê.
Họ không thẳng tuồn tuột vô tư như Mỹ. Chẳng dễ dãi, xuề xòa như Úc con.
Ở người Ăng Lê, bạn sẽ tìm thấy đôi chút kềm chế [restraint] ở chính mình, không hoàn toàn tự do phóng túng như những nơi khác.
Họ thường không nhìn đời chỉ qua lăng kính màu hồng, không tin tưởng tuyệt đối vào bất kỳ một vấn đề gì, và có lẽ vì lịch sử dân tộc của họ tự nó có thể chứng minh là họ đã từng làm bá chủ thiên hạ nên họ cũng thường không màng đến việc phải phô trương về văn hóa, hay quan trọng hóa vấn đề này như người Pháp.
Nếu bạn có dịp viếng thăm thủ đô Paris, bạn sẽ cảm nhận được điều mà tôi muốn nói. Có một cái gì đó rất kiêu ngạo và hãnh diện ở người Pháp nếu chúng ta bàn cãi về nền văn minh hay lịch sử của họ.
Nhưng có lẽ vì lịch sử nước Pháp có liên hệ trực tiếp đến sự đô hộ gần 100 năm của đất nước Việt Nam nên thành tâm mà nói, tôi không có nhiều thiện cảm đối với nước Pháp trong vấn đề này.
Ðối với tôi chẳng có gì là văn minh khi lịch sử hào hùng của bạn bao gồm việc bạn ỷ mạnh ăn hiếp [và ăn cướp] nhà người hàng xóm bên cạnh chỉ vì bạn giàu hơn và có nhiều vũ khí tối tân hơn.
Tôi vẫn còn nhớ hôm tôi vào thăm Hỏa Lò trong một buổi trưa trời nắng nóng không mây ở Hà Nội.
Chụp lại hình ảnh,
Có những trường ở Anh qui định sinh viên năm thứ nhất phải sống nội trú
Nhìn chiếc máy chém duy nhất còn sót lại sau bao nhiêu đổi thay của thế cuộc và nghĩ đến cũng lưỡi dao ấy đã chém đi biết bao nhiêu cái đầu của những người con Việt Nam không cam tâm làm nô lệ, của 13 liệt sĩ ở Yên Bái, tôi chợt nghĩ không hẳn là bạn nên luôn hãnh diện với những thành tích to lớn mà đất nước bạn hay chính bạn đã đạt được.
Bởi lẽ đơn giản nếu như đất nước bạn lớn mạnh, hoặc bạn là người có đầy quyền uy, tiền bạc thì trên con đường lịch sử 'mở mang bờ cõi', công danh đó hẳn đã có nhiều người phải quỳ phục, nằm xuống để bạn bước qua.
Người Khmer sẽ không bao giờ có một cái nhìn giống người Việt Nam khi nói về mảnh đất Sài Gòn mà theo họ thì người Việt Nam đã mãi mãi lấy đi.
Người Mỹ da đỏ sẽ không thể nào chia sẻ sự hãnh diện của những người Mỹ da trắng khi nói về những ngày đầu lập quốc của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ.
Cũng như người Ấn Ðộ sẽ luôn luôn có một 'câu chuyện' riêng cho họ [their story] không giống với 'câu chuyện' của người Anh kể lại vì sao họ có mặt ở Ấn Ðộ vào đầu thế kỷ thứ 19.
Chụp lại hình ảnh,
Anh và Pháp ảnh hưởng khác nhau đối với thuộc địa cũ
Lịch sử là thế. 'History' [lịch sử] theo tiếng Anh chỉ là 'His' 'Story' [câu chuyện của anh ta]. Nó chỉ là một câu chuyện của người thắng cuộc.
Nói như thế không có nghĩa là người thắng cuộc nào cũng như nhau, hay 'câu chuyện' của người thắng cuộc nào cũng như nhau.
Tôi còn nhớ là trước khi ra trường, nhóm bạn thân của tôi đã có một buổi tranh luận khá thú vị về chủ nghĩa thực dân [colonialism] và những ảnh hưởng của nó đến cuộc sống hôm nay của chúng ta.
Hôm đó có tôi, một anh bạn người Ấn Ðộ đang học luật, hai cô bạn, một Singapore, một Hồng Kông đang làm luận án tiến sĩ, một anh người Peru, và một anh người Nam Phi [South Africa].
Vì theo luật lệ của Magdelen College là nơi chúng tôi được nhận vào học, trong năm đầu tiên ai cũng phải ở chung trong college, không được ra ngoài mướn nhà ở riêng, nên chúng tôi hầu như mỗi ngày đều gặp nhau ở phòng ăn tập thể.
Và như một thông lệ quen thuộc, cứ mỗi khi gặp nhau ở phòng ăn thì việc đầu tiên chúng tôi nói đến là về các món ăn tệ quá sức tưởng tượng của trường, hay nói một cách chung chung là đồ ăn của người Anh.
Salad không ra salad, thịt thì chỉ biết để như thế nướng hoặc luộc cho đến chín, không hành tỏi cũng chẳng ớt, tương.
Trưa được cho ăn khoai tây luộc cả củ [lẫn vỏ], thì chiều tối sẽ được đổi món ăn... khoai tây chiên.
Mà phải chi khoai được chiên giòn ngon như french fries của McDonald's còn đỡ.
Ðằng này khoai chi mà mềm như bún, mỗi miếng to còn hơn ngón tay cái của mình và thấm đầy những dầu và mỡ.
Bởi vậy chúng tôi thường đùa là lý do duy nhất tại sao trong quá khứ người Anh phải tìm đến nhiều nơi đô hộ là vì đồ ăn của họ quá dở, các gia vị ẩm thực của họ quá nghèo nàn.
Họ phải sang Ấn Ðộ để mua cà ri và mang thuyền đến Trung Quốc mua trà, nhân tiện mua luôn thuốc phiện về hút cho đỡ lạnh.
Ngày này qua tháng nọ, vật giá leo thang, thôi thì chiếm và biến nó thành thuộc địa luôn cho tiện việc.
Nhưng suy cho cùng, tất cả chúng tôi [đều có cùng một gốc là tất cả đều đến từ những nơi từng bị đô hộ!] cũng đồng ý là nếu như phải lập lại trang lịch sử của thời đô hộ thuở xa xưa thì bị Anh đô hộ là... tốt nhất.
Chụp lại hình ảnh,
Người Anh để lại nhiều dấu ấn ở các nước thuộc địa như Singapore
Tốt không phải vì họ ít dã man hơn người Hòa Lan hay người Tây Ban Nha ở Nam Phi hay ở Peru trong thời gian đô hộ, mà vì ít nhất ra khi họ ra đi trả lại độc lập cho các nước tự chủ, họ cũng để lại một số tập tục dân chủ căn bản cần thiết để làm bàn đạp cho các nước có thể phát triển trong tương lai.
Các bạn thử nghĩ lại xem có đúng không?
Từ Canada, Úc, Ấn Ðộ cho đến Hồng Kông, Singapore, Malaysia, Nigeria, nơi nào khi ra đi người Anh cũng để lại những dấu ấn tiêu biểu của chính xã hội họ.
Ðặc biệt là hệ thống cai trị, chế độ Westminster mà trong đó cả 3 cơ ngành Luật pháp [Quốc Hội], Hành pháp [Chính Phủ], và Tư pháp [Tòa Án] đều được xây dựng độc lập và riêng biệt để có thể bảo vệ các quyền lợi của người dân một cách công bằng và dân chủ hơn.
Thế còn đối với ông địa chủ cũng đã từng làm mưa làm gió một thời cai trị từ thủ đô Paris thì sao?
Ông ta cũng đã để lại khá nhiều di sản đấy chứ.
Nơi nào ông đã từng làm chủ cũng để lại những ngôi nhà villa có kiến trúc vượt thời gian, những bức tranh đầy ấn tượng, những cái bánh ngọt ngon không thể tả, và những ổ bánh mì không giòn không lấy tiền.
Nhưng mà hình như chỉ có thế thôi bạn ạ.
Tôi không nghĩ ra được một đất nước nào đã từng bị ông này cai trị mà khá hơn được trong việc xây dựng một xã hội pháp quyền theo đúng nghĩa của nó.
Có lẽ các bạn của tôi cũng không nghĩ ra được ai bởi thế chúng tôi mới cùng đồng ý là nếu như phải bị đô hộ, thì chọn Anh Quốc là tốt nhất.
Nhưng cho đến bây giờ tôi vẫn chưa nghĩ ra được câu trả lời vừa ý cho câu hỏi dưới đây mà các bạn tôi đã hỏi tôi khi chúng tôi nhắc đến năm 1997 lúc Anh Quốc trả Hồng Kông về cho Bắc Kinh sau 155 năm đô hộ.
Nếu như phải chọn chế độ cai trị của một ngoại bang nhưng văn minh, công bằng, dân chủ và chế độ cai trị của người cùng nhà, cùng dòng giống nhưng lại khắc nghiệt và không đại diện chính đáng [legitimate] cho người dân thì tôi sẽ chọn bên nào?
Nếu bạn biết thì email cho tôi biết nhé: . Cảm ơn bạn nhiều.
Luật sư Trịnh Hội sinh tại Việt Nam, trưởng thành ở Úc, học MA ở Oxford, Anh Quốc và từng sinh sống tại Mỹ và một số nước châu Á.