Dựa trên cơ số sinh lý giải thích nguyên nhân chuột rút trong tập luyện thể thao

Co cơ hay chuột rút: Nguyên nhân và cách chữa

Theo Dantri

08:49 16/08/2019

Co cơ là hiện tượng cơ bị co rút lại bất ngờ, mạnh và ngoài tầm kiểm soát của người bị co cơ. Co cơ gây ra đau đớn và có thể khiến các vận động viên không thể tiếp tục tập luyện, thi đấu hoặc làm cho người đang ngủ đột ngột tỉnh giấc giữa đêm.

Dựa trên cơ số sinh lý giải thích nguyên nhân chuột rút trong tập luyện thể thao

Co cơ hay chuột rút có thể khiến các vận động viên thể dục giỏi nhất phải ngừng hoạt động ngay trong cuộc thi. Vận động viên Trent Forrest của Mỹ đã ngã do bị chuột rút ở chân trong một trận đấu ngày 12/1/2019.

Co cơ còn được gọi là chuột rút và xảy ra khi cơ bị mỏi và không thể nghỉ ngơi được. Trong tình huống này, giãn cơ là biện pháp xử lý tốt nhất. Ngoài ra, thường xuyên tập thể dục và duy trì lối sống lành mạnh cũng góp phần giảm nguy cơ bị chuột rút.

Phụ nữ trong thời gian có kinh nguyệt cũng có thể bị co cơ nhưng vì lí do khác chứ không phải do cơ bắp hoạt động quá sức. Bác sĩ có thể kê thuốc để làm giảm triệu chứng này cho họ. Tuy nhiên, nếu bị chuột rút quá nhiều hoặc thường xuyên thì có thể là dấu hiệu của các vấn đề khác nghiêm trọng hơn.

Nguyên nhân bị chuột rút khi tập luyện thể dục thể thao?

Các nhà nghiên cứu đã giả định rằng chuột rút khi luyện tập có thể do mất cân bằng điện giải hay bị mất nước, nhưng giả định này chỉ là dựa trên những nhận định chưa được chứng minh khoa học. Nhiều chuyên gia cho rằng bằng chứng khoa học vững chắc nhất cho thấy nguyên nhân của hiện tượng chuột rút chính là sự phối hợp chuệch choạc giữa gân của cơ với hệ thống thần kinh.

Theo khảo sát năm 2009 của bác sĩMartin Schwellnus – Giáo sư của Trường đại học Pretoria, Nam Phi và cũng là nhà vật lý học chuyên về các loại thuốc dùng trong thể thao – thì sự phối hợp không chuẩn xác gây ra chứng co cơ khi tập thể thao (EAMC) là do cơ bị mỏi mệt mà ra.

Cơ bắp thường xuyên có sự trao đổi thông tin với hệ thần kinh, báo cho hệ thần kinh biết cơ bắp bị căng hay bị co. Khi cơ bắp mệt mỏi, các tín hiệu giữa gân và hệ thần kinh trung ương bị rối loạn, thay vì ra hiệu cho cơ bắp co lại rồi nghỉ ngơi thì hệ thần kinh trung ương lại gửi tín hiệu cho cơ tiếp tục co. Tín hiệu nghỉ ngơi không được gửi đi và dẫn đến cơ bắp bị chuột rút.

Theo nghiên cứu của Giáo sư Malcolm Collins, chuyên gia về khoa học thể dục vận động và thuốc thể thao của Trường đại học Cape Town, Nam Phi, nếu bạn hay bị chuột rút thì có thể bạn có khuynh hướng di truyền về loại collagen trong gân, và như vậy bạn rất dễ bị chuột rút lặp lại nếu bạn đã từng bị như thế khi tập luyện và nếu bạn đã từng bị tổn thương gân hay dây chằng. .

Cách tốt nhất để chữa chuột rút ngay tức thì là phải chủ động giãn cơ bị co, giãn cơ ngay lập tức để cho cơ hết co và cho phép cơ nhận tín hiệu nghỉ ngơi do hệ thần kinh gửi đến.

Đơn giản nhất để phòng chuột rút trong và sau khi tập luyện là không tập quá sức Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng những vận động viên thể dục bị chuột rút thường do gắng sức chạy nhanh hơn tốc độ thông thường họ vẫn chạy. Tập luyện trong điều kiện môi trường nóng hoặc ẩm cũng dễ gây mệt mỏi hơn và sẽ làm cơ bắp mỏi mệt nhanh hơn. Bù nước và tạo điều kiện thoải mái trong khi tập luyện cũng sẽ giúp cơ bắp không bị suy kiệt để không bị chuột rút.

Chuột rút trong khi ngủ

Có nhiều người không bị chuột rút khi tập luyện mà lại bị vào giấc ngủ giữa đêm, và rất đau.

Hiện tượng này xảy ra nhiều hơn đối với người già và những người có vấn đề về sức khỏe, như là người bị căng thẳng, tiểu đường hoặc tim mạch. Những người bị rối loạn giấc ngủ cũng dễ bị chuột rút ở chân trong khi ngủ.

Dựa trên cơ số sinh lý giải thích nguyên nhân chuột rút trong tập luyện thể thao

Chủ động giãn cơ cho cơ bị co rút là cách tốt nhất để giảm đau khi bị chuột rút.

Khi bị như vậy, cách duy nhất là phải làm động tác giãn cơ ngay. Ngoài ra, giãn cơ trước khi đi ngủ cũng có tác dụng giảm nguy cơ bị chuột rút trong đêm. Một số loại thuốc cũng có tác dụng phòng và điều trị chuột rút. Tuy nhiên, cách tốt nhất là nâng cao sức khỏe tổng thể.

Một cách đơn giản khác cũng có tác dụng phòng chuột rút trong đêm là không cài mép chăn ở cuối giường để cho bàn chân có không gian nghỉ ngơi thoải mái, không bị gập. Nếu bàn chân ở tư thế duỗi căng lâu quá, cơ bụng chân sẽ phải làm việc, tức là bị co lại và dễ gây ra chuột rút.

Co thắt cơ trong kì kinh nguyệt

Không như chuột rút do luyện tập hay chuột rút trong đêm, hiện tượng chuột rút hay co thắt cơ khi có kinh không liên quan đến sức khỏe tổng thể. Phụ nữ đến kì có thể bị đau do tác dụng phụ của việc co thắt cơ dạ con tự nhiên trong chu trình kinh nguyệt.

Có một số loại thuốc có tác dụng trực tiếp hoặc gián tiếp làm giảm co thắt tử cung. Với một số phụ nữ thì thuốc tránh thai đường uống cũng có tác dụng giảm đau trong giai đoạn này.

Nếu trong kì kinh mà bị chuột rút nặng và dùng thuốc không có tác dụng thì đó có thể là do bênh lý, ví dụ người đó bị lạc nội mạc tử cung hoặc u xơ tử cung. Khi đó, người bệnh cần được bác sĩchỉ định làm thêm các xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân.

Chủ đề: sức khỏe co rút chuột rút co cơ

Chuột rút hay vọp bẻ là hiện tượng co thắt cơ đột ngột, ngoài ý muốn, gây đau dữ dội ở một bắp thịt, làm cho sự cử động khó khăn. Chuột rút có thể xảy ra ở bất cứ bắp thịt nào, nhưng thường gặp ở bắp thịt của cẳng chân, bắp thịt đùi và hông, bàn tay, bàn chân và cơ bụng. Thời gian cơ co rút có thể diễn ra từ vài giây tới vài phút, nhưng hay tái diễn.

Khi nào hay bị chuột rút?

Cho đến nay, khoa học vẫn chưa biết rõ nguyên nhân gây ra tình trạng chuột rút. Người ta cho rằng có thể là do vận động quá mức, do tình trạng tĩnh tại quá lâu như khi ngủ ban đêm, khi ngồi lâu không thay đổi tư thế. Bệnh thường xảy ra vào ban đêm khi đang ngủ hoặc sau khi vận động, sử dụng cơ bắp trong thời gian dài liên tục. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng gặp nhiều hơn ở người trẻ tuổi và độ tuổi trên 60.

Chuột rút ban đêm

  • Do ban ngày đứng lâu trên nền cứng, cơ bắp không hoạt động, cứng nhắc.
  • Hình dạng bàn chân bất thường như không có độ cong của mu bàn chân, gót chân nằm phẳng trên mặt đất khiến cho bắp thịt luôn luôn căng.
  • Cơ thể bị thiếu nước.
  • Béo phì khiến chân chịu sức nặng quá mức liên tục.
  • Đeo giầy dép quá chật, gót quá cao.
  • Mất nước, mất muối do tiêu chảy, mất nhiều mồ hôi dẫn đến mất cân bằng điện giải.
  • Do tác dụng phụ của một số thuốc statin, prednison, thuốc lợi tiểu làm giảm kali và magiê
  • Mắc bệnh tiểu đường, Parkinson, đường huyết thấp, thiếu hồng cầu, bệnh tuyến giáp, bệnh thận đang lọc máu
  • Rối loạn tuần hoàn, bệnh mạch máu chi dưới khi đi lại nhiều…

Dựa trên cơ số sinh lý giải thích nguyên nhân chuột rút trong tập luyện thể thao

Phụ nữ có thai

  • Thường hay bị chuột rút vào tháng thứ sáu của thai kỳ và kéo dài khi bụng ngày càng lớn.
  • Nguyên nhân chuột rút khi mang thai có thể do: thiếu calcium, phospho, magnesium; do các cơ ở dưới chân phải mang sức nặng của phần trên cơ thể; do thai nhi và tử cung lớn dần, cơ và dây chằng tử cung căng giãn; sức nặng và độ lớn của tử cung chèn ép ảnh hưởng lên các mạch máu ở chi dưới.

Hội chứng chân không nghỉ

Là một rối loạn chuyển động của chân mà nguyên nhân đến nay vẫn chưa biết rõ. Bệnh nhân bị cảm giác khó chịu, rần rần như có con vật gì đó bò ở dưới da, nhất là khi nằm ngủ ban đêm hoặc ngồi lâu. Để giải tỏa cảm giác khó chịu này, người bệnh phải liên tục cử động chân bằng cách đi lại, vươn duỗi chân. 

Người ta cho rằng do rối loạn hệ thần kinh, thiếu chất dopamin ở não, do gen di truyền hoặc cơ thể thiếu khoáng sắt.

Có một số yếu tố liên quan đến hội chứng này là: giới tính (bệnh ở nữ gặp nhiều hơn ở nam); tuổi (bệnh rất ít ở tuổi thiếu niên, nhiều hơn ở độ tuổi trên 65); yếu tố gia đình (2/3 người bệnh có liên hệ gia đình và thường xảy ra trước tuổi 40); phụ nữ có thai (khoảng 20% phụ nữ mang thai bị rối loạn này, nhưng sau khi sinh thì hết bệnh); lọc máu (nhiều bệnh nhân lọc máu vì thận suy cũng bị hội chứng này, nhưng sau khi được thay thận thì hết bệnh này); các bệnh viêm xương khớp, tiểu đường, mập phì, nghiện rượu, thiểu năng tuyến giáp, thiếu hồng cầu, bệnh cơ bắp, thương tích não bộ tủy sống; thiếu chất sắt, magnesium, folic acid…; mệt mỏi, nhiều căng thẳng, tiếp xúc quá lâu với lạnh; hút thuốc, uống rượu, uống nhiều café…

Dựa trên cơ số sinh lý giải thích nguyên nhân chuột rút trong tập luyện thể thao

Chuột rút sau khi vận động

  • Thường gặp ở các bắp thịt lớn như cẳng chân và đùi.
  • Dơ bắp mệt mỏi, vận động quá lâu, quá mạnh, vận động khi thời tiết quá nóng hoặc quá lạnh, mất muối làm giảm nồng độ K, Mg, Na, Ca.
  • Lắng đọng acid lactic trong bắp thịt sau khi vận động nhiều.
  • Rối loạn dẫn truyền tín hiệu giữa dây thần kinh và cơ bắp nên dù não bộ muốn cơ thư giãn sau khi co nhưng cơ vẫn tiếp tục co gây ra đau. Theo đó những người ngồi làm việc lâu, ngồi lâu không thay đổi tư thế cũng hay bị chứng co cứng cơ. 

Dựa trên cơ số sinh lý giải thích nguyên nhân chuột rút trong tập luyện thể thao

Phương pháp điều trị và phòng ngừa chuột rút

Bình thường chuột rút không kéo dài và không gây ra hậu quả nghiêm trọng. Tuy nhiên nếu chuột rút xảy ra khi đang lái xe, điều khiển máy móc thì có thể bị tai nạn, chuột rút khi đang bơi lội có thể làm bệnh nhân bị chết đuối. Biện pháp xử trí khi bị chuột rút là: xoa bóp bắp thịt bị co rút nhẹ nhàng. Nếu chuột rút ở bắp chuối, bạn nên nhè nhẹ vươn duỗi cơ theo chiều đối ngược: kéo đầu ngón chân và bàn lên phía trần nhà, hướng về đầu gối.

Trường hợp chuột rút bắp đùi, bạn cần nhờ người khác kéo thẳng chân ra, một tay nâng cao gót chân, tay kia đồng thời ấn đầu gối xuống. Nếu bị chuột rút cơ xương sườn, bạn phải hít thở sâu để thư giãn cơ hoành, đồng thời xoa bóp nhẹ các bắp thịt xung quanh lồng ngực. 

Có thể tắm nước nóng để thư giãn bắp thịt. Đạp xe thong thả chừng 5 – 10 phút trước khi đi ngủ. Nên đeo giày vừa chân, gót giày không quá cao. Mang tất đàn hồi hơi ép vào mạch máu để tránh máu ứ đọng ở tĩnh mạch chi dưới. Có thể dùng thuốc điều trị chuột rút với các loại như sau: quinin sulfat, diphenhydramin hydrochlorid, vitamin E, thuốc thư giãn cơ, veramil hydrochlorid, chloroquin phosphat…

Phòng bệnh chuột rút bằng cách: uống nước đầy đủ trước, trong và sau khi tập luyện, trước khi đi ngủ buổi tối. Thư giãn cơ bắp trước và sau mỗi lần tập luyện. Tập vươn duỗi chân vào buổi sáng và buổi tối trước khi đi ngủ: đứng thẳng cách xa tường 15cm, gót chân chạm đất; giữ gót chân chạm mặt đất, ngả mình về phía trước, hai bàn tay chống lên tường; đẩy hai bàn tay lên trên, giống như lau tường, càng cao càng tốt; giữ nguyên vị trí trong 30 giây, rồi buông tay xuống, thư giãn. 

Tập nhắc lại các động tác trên 5 lần. Khi ngồi, co bàn chân về phía đầu gối càng cao càng tốt. Làm như vậy để máu dễ dàng lưu thông ở bắp chuối. Cần khởi động trước khi vận động cơ thể.      

Theo dõi fanpage của Bệnh viện Ða khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: https://www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/