1. Khái niệm quá trình văn học
- Quá trình văn học: sự vận động của văn học trong tổng thể
- Bao gồm tất cả các tác phẩm văn học với chất lượng khác nhau, rất cả các hình thức tổn tại của văn học từ truyền miệng đến chép tay, in ấn
- Bao gồm các thành tố của đời sống văn học như tác giả và người đọc, ác hình thức tổ chức hội đoàn, các hoạt động nghiên cứu, phê bình, dịch thuật,..
- Quá trình văn học luôn tuân theo những quy luật chung
- Văn học gắn bó với đời sống: thời đại nào, văn học ấy
- Văn học phát triển trong sự kết thừa và cách tân: văn học dân gian là cội nguồn của văn học viết
- Văn học của một dân tộc tồn tại, vận động trong sự bảo lưu và tiếp biến
2. Trào lưu văn học
- Hiện tượng có tính chất lịch sử, ra đời và mất đi trong một khoảng thời gian nhất định
- Là phong trào sáng tác tập hợp những tác giả, tác phẩm gần gũi nhau về cảm hứng, tư tưởng, nguyên tắc miêu tả hiện thực, tạo thành một dòng rộng lớn, có bề thế trong đời sống văn học của một dân tộc hoặc của một thời đại.
- Một trào lưu văn học có thể có nhiều khuynh hướng hoặc trường phái văn học
- Cũng có khi nền văn học của một dân tộc không có trào lưu văn học, nhưng lại có các khuynh hướng, trường phái văn học khác nhau.
- Một số trào lưu văn học trên thế giới
- Văn học thời Phục Hưng ở Châu Âu thế kỉ XV - XVI đề cao con người, giải phóng cá tính, chống lại tư tưởng khắc nghiệt thời Trung cổ với một số tác phẩm tiêu biếu như Đôn-ki-hô-tê; Rô-mê-ô và Giu-li-ét
- Chủ nghĩa Cổ điển ở Pháp thế kỉ XVII coi văn học cổ đại là hình mẫu lí tưởng, luôn đề cao lí trí, sáng tác theo các quy phạm chặt chẽ: Lơ-xít của Cooc-nây, Lão hà tiện của Mô-li-e,...
- Chủ nghĩa lãng mạn ở Tây Âu sau Cách mạnh Tư sản Pháp 1789 để cao những nguyên tắc chủ quan, thường lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, cố gắng xây dựng hình tuowgnj nghệ thuật sao cho phù hợp với lí tưởng và ước mơ của nhà văn: Những người khốn khổ của V. Huy-gô, Những tên cướp của Si-le
- Chủ nghĩa hiện thực phê phán thế kỉ XIX thiên về những nguyên tắc khách quan, chú ý chọn đề tài trong cuộc sống hiện thực, quan sát thực tế để sáng tạo những hình tượng điển hình: sáng tác của Ban-dắc, Lép Tôn-xtôi,...
- Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa thế kỉ XX miêu tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, đề cao vai trò lịch sử của nhân dân: sáng tác của Mác-xim Go-rơ-ki, Gioóc-giơ A-ma-đô,...
- Chủ nghĩa siêu thực 1922 tại Pháp quan niệm thế giới trên hiện thực mới là mảnh đất sang tạo của người nghệ sĩ
- Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo trong văn học Mĩ La-tinh sau chiến trang thế giới thứ hai với quan niệm thực tại còn bao gồm cả đời sống tâm linh, niềm tin tôn giá, các huyền thoại, truyền thuyết
- Chủ nghĩa hiện sinh ra đời ở châu Âu sau chiến tranh thế giới thứ hai tập trung miêu tả cuộc sống con người như một sự tồn tại huyền bí, xa lạ và phi lí
- Một số trào lưu văn học ở Việt Nam
- Trào lưu lãng mạn và trào lưu hiện thực phê phán những năm 1930 - 1945 ở thế kỉ trước với phong trào thơ Mới và các tiểu thuyết, truyện ngắn, phóng sự của Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao,...
- Trào lưu văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa thời kì diễn ra hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm
II. Phong cách văn học
1. Khái niệm phong cách văn học
- Phong cách là những nét riêng biệt, độc đáo của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống, những nét độc đáo ấy thể hiện trong tất cả các yếu tố nội dung và hình thức của từng tác phẩm cụ thể
- Nói cách khác, phong cách là sự thể hiện tài nghệ của người nghệ sĩ trong việc đưa đến cho độc giả một cái nhìn mới mẻ về cuộc đời thông qua những phương thức, phương tiện nghệ thuật mang đậm dấu ấn cá nhân của người sáng tạo.
2. Những biểu hiện của phong cách văn học
- Cách nhìn, cách cảm thụ có tính chất khám phá, ở giọng điệu riêng biệt của tác giả
- Sự sáng tạo các yếu tố thuộc nội dung tác phẩm: đề tài, chủ đề, các hình ảnh, nhân vật cho đến tứ thơ, triển khai cốt truyện,...
- Hệ thống các phương thức biểu hiện, các thủ pháp kĩ thuật lưu đậm cá tính sáng tạo của tác giả: sử dụng ngôn ngữ, tổ chức kết cấu, định vị thể loại, cách kể chuyện, miêu tả ngoại hình, bộc lộ nội tâm,...
- Sự thống nhất trong sự đa dạng của sáng tác
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Bài tập 1: trang 183 sgk Ngữ Văn 12 tập một
Nhận xét vắn tắt sự khác biệt về đặc trưng của văn học lãng mạn và văn học hiện thực phê phán qua truyện Chữ người tử tù [Nguyễn Tuân] và đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia [Trích Số đỏ - Vũ Trọng Phụng]
=> Xem hướng dẫn giải
Bài tập 2: trang 183 sgk Ngữ Văn 12 tập 1
Nêu những nét chính của phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân và Tố Hữu
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 1: Trình bày những nội dung chính trong bài: "Quá trình văn học và phong cách văn học ". Bài học nằm trong chương trình ngữ văn 12 tập 1.
=> Xem hướng dẫn giải
Trắc nghiệm ngữ văn 12 bài: Quá trình văn học và phong cách văn học
Chúng tôi xin gửi tới các em học sinh soạn văn 12 Quá trình văn học và phong cách văn học siêu ngắn, gợi ý học sinh trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa dễ dàng hơn. Mời các em học sinh cùng tham khảo chi tiết tại đây.
Soạn văn lớp 12:
Bài Quá trình văn học và phong cách văn học
Hướng dẫn trả lời câu hỏi
Câu 1 [trang 183, sgk Ngữ văn 12, tập 1]
- Quá trình văn học là sự vận động của văn học trong tổng thể. Nó bao gồm tất cả các tác phẩm văn học với chất lượng khác nhau, tất cả các hình thức tồn tại của văn học từ truyền miệng đến chép tay, in ấn. Nó cũng bao gồm các thành tố của đời sống văn học như tác giả và người đọc, các hình thức tổ chức hội đoàn, các hoạt động nghiên cứu, phê bình, các hình thái ý thức xã hội,...
- Các quy luật của quá trình văn học:
+ Gắn bó với đời sống, với từng thời đại văn học, những biến động của lịch sử, xã hội thường tạo nên sự biến chuyển trong văn học
+ Văn học phát triển trong sự kế thừa và cách tân
+ Văn học một dân tộc tồn tại, phát triển trong sự bảo lưu và tiếp biến
Câu 2 [trang 183, sgk Ngữ văn 12, tập 1]
- Văn học thời Phục hưng: đề cao con người, giải phóng cá tính, chống lại tư tưởng khắc nghiệt thời Trung cổ.
- Chủ nghĩa cổ điển: coi văn học cổ đại là hình mẫu lí tưởng, luôn đề cao lí trí, sáng tác theo các quy phạm chặt chẽ
- Chủ nghĩa lãng mạn: đề cao những nguyên tắc chủ quan, thường lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, luôn xây dựng thế giới hình tượng nghệ thuật sao cho phù hợp với lí tưởng và ước mơ của nhà văn
- Chủ nghĩa hiện thực phê phán: thiên về những nguyên tắc khách quan, chú ý chọn đề tài trong cuộc sống hiện thực, chủ trương “nhà văn là người thư kí trung thành của thời đại”, quan sát thực tế để sáng tạo các điển hình
- Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa: miêu tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, đề cao vai trò lịch sử của nhân dân.
- Thế kỉ XX, trên thế giới còn xuất hiện của các tào lưu hiện đại chủ nghĩa: chủ nghĩa siêu thực, chủ nghĩa hiện thực huyền ảo, chủ nghĩa hiện sinh
- Ở Việt Nam có hai trào lưu nổi bật nhất là trào lưu lãng mạn và trào lưu hiện thực
Câu 3 [trang 183, sgk Ngữ văn 12, tập 1]
- Phong cách là những nét riêng biệt, độc đáo của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống
- Phong cách văn học mang dấu ấn dân tộc và thời đại
Câu 4 [trang 183, sgk Ngữ văn 12, tập 1]
- Cách nhìn, cách cảm thụ có tính chất khám phá, giọng điệu riêng biệt của tác giả
- Sự sáng tạo trong những yếu tố thuộc nội dung tác phẩm [đề tài, chủ đề, hình tượng, cảm hứng,...]
- Sáng tạo về hình thức biểu hiện [ngôn từ, kết cấu, thể loại,...]
Luyện tập
Câu 1 [trang 183, sgk Ngữ văn 12, tập 1]
- Cảm hứng lãng mạn trong “Chữ người tử tù”
+ Xây dựng nhân vật với vẻ đẹp tài hoa, nghệ sĩ
+ Thủ pháp tương phản, đối lập: đối lập giữa con người với hoàn cảnh, giữa ánh sáng và bóng tối,...
+ Ngôn ngữ phong phú, đa dạng, góc cạnh
- Cảm hứng hiện thực trong đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia”:
+ Đoạn trích “ Hạnh phúc của một tang gia” là một bi hài kịch, phơi bày bản chất nhố nhăng, đồi bại của một gia đình đồng thời phản ánh bộ mặt thật của xã hội thượng lưu thành thị trước Cách mạng tháng Tám.
+ Phát hiện những chi tiết đối lập gây gắt cùng tồn tại trong một con người, sự vật, sự việc.
+ Thủ pháp cường điệu, nói ngược, được sử dụng một cách linh hoạt.
Câu 2 [trang 183, sgk Ngữ văn 12, tập 1]
- Phong cách nghệ thuật của Tố Hữu:
+ Thơ Tố Hữu là thơ trữ tình – chính trị
+ Thơ Tố Hữu thiên về khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn
+ Thơ Tố Hữu có giọng tâm tình, ngọt ngào
+ Thơ Tố Hữu mang tính dân tộc đậm đà
- Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân:
+ Phong cách của Nguyễn Tuân có thể thâu tóm trong một chữ “ngông”, trong mỗi trang viết của mình, Nguyễn Tuân luôn muốn thể hiện sự tài hoa, uyên bác của bản thân. Chất tài hoa uyên bác của Nguyễn Tuân được thể hiện:
• Khám phá, phát hiện sự vật ở phương diện thẩm mĩ
• Nhìn con người ở phương diện tài hoa, nghệ sĩ
• Vận dụng tri thức, vốn hiểu biết trên nhiều lĩnh vực khác nhau để tạo dựng hình tượng
+ Ông là nhà văn của những tính cách độc đáo, của những tình cảm, cảm giác mãnh liệt, của những phong cách tuyệt mĩ,...
+ Kho từ vựng phong phú, tổ chức câu văn xuôi đầy giá trị tạo hình, có nhạc điệu trầm bổng, có phối âm, phối thanh linh hoạt, tài ba..
.................................................................................................
→ Link tải miễn phí soạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học lớp 12:
Ngoài nội dung trên, các em xem và tham khảo thêm các môn học khác: Toán, Sinh, Sử, Anh, Hóa, Lý.... được chia theo từng khối lớp tại chuyên trang của chúng tôi. Chúc các em học sinh học tập tốt!