Abu Bakr al-Baghdadi là thủ lĩnh khét tiếng của tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS. Các chiến binh IS gọi y là Caliph Ibrahim, ngoài ra y còn một loạt tên khác như Sheikh Baghdadi và Al-Shabah, nghĩa là “hồn ma”.
Bí ẩn bao trùm cuộc sống của thủ lĩnh IS người Iraq. Al-Baghdadi được cho là 48 tuổi, đến từ thành phố Samarra, cách thủ đô Baghdad 125km về phía bắc, và là người của bộ lạc al-Bu Badri.
Bộ lạc của al-Baghdadi tuyên bố rằng hắn ta là hậu duệ của bộ lạc Quraysh của nhà tiên tri Muhammad, có phẩm chất cần thiết để trở thành Caliph - người kế tục nhà tiên tri.
Cuộc xâm lược Iraq của Mỹ đã thúc đẩy al-Baghdadi và các cộng sự của ông tạo ra nhóm Jaysh Ahl al-Sunnah wa-l-Jamaah [Quân đội của người Sunni] hoạt động quanh Samarra, Diyala và Baghdad và sau đó tuyên thệ trung thành với al-Qaeda.
Al-Baghdadi bị các lực lượng liên minh do Mỹ dẫn đầu bắt giữ từ tháng 2 đến tháng 12 năm 2004, nhưng sau đó được thả vì y không bị coi là mối đe dọa lớn.
Nhóm Jaysh Ahl al-Sunnah wa-l-Jamaah đã đổi tên thành Nhà nước Hồi giáo Iraq [ISI] vào năm 2006 và al-Baghdadi được bổ nhiệm làm tổng giám sát của các ủy ban sharia cho các tỉnh của ISI.
Sau cái chết của thủ lĩnh ISI Abu Umar al-Baghdadi vào tháng 4 năm 2010, al-Baghdadi trở thành người đứng đầu tổ chức và được tín nhiệm sau một loạt vụ đánh bom tự sát và các cuộc tấn công khác nhắm vào người Shia và những người Hồi giáo Sunni ôn hòa khiến hàng nghìn người chết trong giai đoạn 2010 - 2013.
Al-Baghdadi tách khỏi al-Qaeda và tự tuyên bố nhóm thánh chiến hung hăng hơn của mình. Vào năm 2014, cái gọi là Nhà nước Hồi giáo [IS] tràn ngập các vùng rộng lớn của Iraq, Syria và al-Baghdadi đã xuất hiện trong một video khét tiếng tại nhà thờ Hồi giáo al-Nuri ở Mosul, Iraq, nơi y công bố "caliphate" ở các khu vực mà IS kiểm soát.
Trong thời kỳ cai trị đỉnh cao, IS đã thi hành phiên bản luật man rợ của đạo Hồi đối với hàng triệu người. Chúng tiến hành một loạt vụ hành quyết hàng loạt và bị buộc tội thực hiện hàng loạt tội ác chiến tranh.
Tin đồn về cái chết của al-Baghdadi đã lan truyền từ lâu. Sau khi tuyên bố thành lập IS năm 2014, y dường như biến mất trong nhiều năm, khiến nhiều người suy đoán rằng y đã bị giết.
Al-Baghdadi vẫn bặt vô âm tín khi IS chiếm giữ diện tích gần bằng Anh và bắt đầu bị Syria, Nga, Iran và liên minh do Mỹ dẫn đầu chống lại.
Sau 5 năm không xuất hiện, al-Baghdadi bất ngờ tái xuất vào tháng 4 năm nay, khi cảnh quay hắn ta thảo luận về thánh chiến với tay chân được tung ra. Đoạn video cho thấy al-Baghdadi tuyên bố rằng các vụ đánh bom trong lễ Phục sinh ở Sri Lanka là cuộc trả thù cho những trận chiến đã mất ở Syria. Cũng như vậy, IS tuyên bố nhận trách nhiệm nhiều vụ tấn công đẫm máu ở Châu Âu.
Gần đây nhất, hồi tháng 9 năm nay, IS đã tung ra một tin nhắn âm thanh được cho là của al-Baghdadi, ca ngợi hoạt động của các nhánh IS ở các khu vực khác.
Bức ảnh của al- Baghdadi doBộ Nội vụ Iraq công bố hồi đầu năm nay. Ảnh: AP.
Theo Washington Post,Abu Bakr al-Baghdadisinh năm 1971 trong một gia đình mộ đạo tạiSamarra, thành phố miền trung của Iraq. Tên thật của hắn Awwad Ibrahim Ali al-Badri al-Samarrai.
Với nhiều anh em và chú bác trong gia đình là nhữngngười thuyết giáo và giảng dạy về ngôn ngữ Ả rập, al-Baghdadi cũng theo đuổi môn học này và có bằngtiến sĩ tại Đại học Hồi giáo ởBaghdad, lý giải cho bí danh của người này có chữ "Tiến sĩ" ở đầu.
Al-Baghdadi cũng cónhiều bằng cấp về nghiên cứu đạo Hồi, lịch sử, là một nhà thơ và làm công việc của một người thuyết giáoSalafism, một dòng cực đoan của Sunni,trong khoảng thời gian 2003 khi Mỹ vào Iraq. Trong những tháng ngày hỗn loạn đó, hắn thành lập một nhóm có vũ trang ở đông Iraq để chống lại quân Mỹ và tuyên bố mình là hậu duệ củaMuhammad, người sáng lập nên đạo Hồi.
Năm 2005, al-Baghdadibị quân đội Mỹ bắt giữ và giam 4 năm tại trại Bucca ở nam Iraq. Tại đó, hắn gặp gỡ và được các chiến binh chủ chốt củaal-Qaeda huấn luyện.
Năm 2009,al-Baghdadi được Mỹ chuyển giao cho nhà chức trách Iraq trong một phần thỏa thuận của chính quyền Bush với người Iraq.Đại táKen King, người giám sát trại Bucca, nhớ lại al-Baghdadi nói với những người lính gác Mỹ lúc đó rằng: "Tôi sẽ gặp lại các anh tại New York". Không lâu sau, hắn được Iraq thả và dùng các mối liên hệ trong tù để kiểm soát nhóm phiến quân có liên hệ với al Qaeda ở Iraq.
Năm 2010, al-Baghdadinhận được sự tín nhiệm và nắm quyền kiểm soát nhóm này sau khi một vài lãnh đạo của al-Qaeda ở Iraq bị giết. Lúc đó, sức mạnh quân sự của phiến quân tại Iraq đang trong thời kỳ suy kém nhất, nhóm này đứng trên bờ vực sụp đổ dù từng là mũi nhọn tấn công.
Không lâu sau, lợi dụng cuộc nội chiến ở Syria,al-Baghdadi đưa quân vào Syria để chiếm lĩnh lãnh thổ và đổi tên thành Nhà nước Hồi giáo tự xưng ở Syria và Iraq. Khi lãnh đạo al Qaeda làAyman al-Zawahiri không công nhận, al-Baghdadi đánh vào nguồn tài chính chủ yếu của al Qaeda ở vịnh Ba Tư. Sau khi chiếm được các mỏ dầu ở Syria, IS trở thành một lực lượng tàn bạo khét tiếng.Trong những năm tiếp theo, IS có khoảng 12.000 phiến quân, 3.000 trong số này từ các nước phương Tây, lũ lượt kéo đến để chiến đấu, theo Soufan Group, một tổ chức tư vấn cho biết.
Al-Baghdadi được miêu tảmột kẻ lập chiến lược sắc sảo, một người gây quỹ hiệu quả và một kẻ sát nhân tàn nhẫn. Mỹ từng treo thưởng 10 triệu USD cho người lấy đầu được được tên này.
Dù nổi danh là một nhà hoạch định chiến thuật của các trận chiến của IS, nhưng al-Baghdadi vẫn là điều bí ẩn với chính các phiến quân mà hắn lãnh đạo. Không ai biết hắn ta ở đâu. Trong những lần gặp tù nhân hắn cũng đều trùm kín mặt.
Trên al-Monitor, tác giảMushreq Abbas nhận định sự bí ẩn xung quanh al-Baghdadi, về cá nhân, họ hàng, gia đình và các phong trào, những người thân cận là do hắn muốn tránh những gì xảy ra với những thủ lĩnh trước đó, bị kẻ thù lần theo dấu vết và thủ tiêu.
Với IS, al-Baghdadi loạibỏ ảnh hưởng của al-Qaeda và nắm quyền chỉ huy tối cao. Chỉ trong một năm giết chóc rùng rợn, "danh tiếng" của tên này thậm chí vượt qua cả lãnh đạoal-Qaedalà Ayman al-Zawahiri về sự tàn bạo và "uy tín" trong các phiến quân Hồi giáo.
Sự trỗi dậy của IS dưới sự quản lý của hắn ta không tôn sùng cá nhân hơn ý thức hệ vượt phạm vi quốc gia. Điều này được thể hiện rõ trong sự phản hồi củaal-Baghdadi với al-Zawahiri,bác bỏ sự lãnh đạo của al-Qaeda vào tháng 6 năm ngoái. Hắn nói: "Tôi chọn sự lãnh đạo của Thánh Allah hơn là sự chỉ đạo chống lại nó trong lá thư", khi Zawahiri yêu cầu tên này "trở lại quỹ đạo".
"Sự trỗi dậy của IS từ phong trào củaZawahiribiểu hiện một loại cây lai nguy hiểm dựa trên sự phát triển bằng cách phá hủy bất cứ thứ gì cản đường. Cuối cùng, IS tìm cách lập nên một Nhà nước Hồi giáo từ nơi chúng phát động cuộc chiến tranh cực đoan có phạm vi toàn cầu. Có thể cuộc chiến đó bắt đầu khi IS củaal-Baghdadiđang làm lu mờ al-Qaeda của Zawahiri",Theodore Karasik, chuyên gia tại Viện Phân tích Quân sự vùng Vịnh và Cận Đông nhận định.
Nếu như trong hơn 10 năm qua,Zawahiri chỉ hoạt động ở khu vực biên giới Afghanistan - Pakistan và không thực sự làm gì nhiều hơn là phát hành vài tuyên bố và video, thì ngược lại al-Baghdadi hành động nhiều hơn rất nhiều,Richard Barrett, cựu lãnh đạo bộ phận chống khủng bố tại cơ quan tình báo nước ngoài của Anh nói với AFP.
Trong một thời gian ngắn, với mục tiêu là hồi phục lại Nhà nước Hồi giáo, al-Baghdadi huy động được số lượng lớn binh lính, giết chóc không nương tay ở khắp Iraq và Syria.Hiện al-Baghdadicó trong tay ít nhất 10.000 lính trung thành, trụ sở chính đặt tại Raqqa, Syria,đang chiếm lĩnh một vùng đất lớn.
"Người thừa kế thực sự của Bin Laden có thể là lãnh đạo ISAbu Bakr al-Baghdadi", tác giả David Ignatius viết trên Washinton Post. "Hắn hung bạo hơn, hiểm độc hơn và chống người Mỹ nhiều hơn", một quan chức tình báo cấp cao của Mỹ nói. Thực tế, al-Baghdadi còn đang giành quân từ các nhánh khác của Zawahiri, gồm cả chi nhánh ở Yemen và al-Shabab đặt tại Somalia.
Hồi tháng 7, trong bài thuyết giáo về đạo Hồi tại Nhà thờ lớn ở Mosul, Iraq, al-Baghdadinói: "Ta là người lãnh đạo. Tuân theo ta cũng như ta tuân theo Thánh Allah trong các người". Hình mẫu cho công lý của IS là hành quyết chặt đầu, ném đá và đóng đinh kẻ thù đến chết. "Khủng bố là để người theo đạo Hồi được sống như chính mình", hắn nói.
Al-Baghdadiáp đặt luật sharia hà khắc ở khắp lãnh thổ kiểm soát, phá hủy nhà thờ và mộ của người theo dòng Shiite, tàn sát những người trái đạo, cấm âm nhạc, uống rượu và hút thuốc. Người dân phải cầu nguyện 5 lần mỗi ngày.
"Hiện giờ với tuyên bố về Nhà nước Hồi giáo, hắn tự đặt mình vào vị trí người lãnh đạo toàn cầu của đạo Hồi", Charlie Cooper, một nhà phân tích chống khủng bố người Anh nói.
Khánh Lynh