Công khai ngân sách nhà nước là biện pháp nhằm công khai, minh bạch các khoản chi từ NSNN, phát huy quyền làm chủ của cán bộ, công chức Nhà nước, tập thể người lao động và nhân dân trong việc thực hiện quyền kiểm tra, giám sát quá trình quản lý và sử dụng vốn, tài sản Nhà nước nhằm phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm chế độ quản lý tài chính, bảo đảm sử dụng có hiệu quả ngân sách nhà nước, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
Xuất phát từ mục tiêunày, ngày 25/6/2015 Quốc hội đã ban hành Luật NSNN năm 2015, trong đó có quy định về Công khai ngân sách nhà nước. Để cụ thể hóa Luật NSNN năm 2015, ngày 15/6/2017, Bộ Tài chính đã ban hành tư số 61/2017/TT-BTC quy định tất cả các đơn vị dự toán và tổ chức được ngân sách nhà nước hỗ trợ đều phải thực hiện công bố công khai dự toán thu - chi ngân sách nhà nước, quyết toán ngân sách nhà nước.
Công khai ngân sách của các đơn vị dự toán ngân sách, các tổ chức được ngân sách nhà nước hỗ trợ phải đầy đủ, kịp thời, chính xác và đảm bảo yêu cầu bảo vệ bí mật nhà nước.
Nội dung công khaibao gồm: Công khai dự toán thu - chi ngân sách nhà nước, các căn cứ, nguyên tắc, định mức phân bổ dự toán ngân sách; công khai số liệu và thuyết minh tình hình thực hiện dự toán ngân sách nhà nước [quý, 6 tháng, năm]; công khai quyết toán ngân sách nhà nước. Việc công khai ngân sách nhà nước được thực hiện bằng một hoặc một số hình thức: công bố tại kỳ họp, niêm yết tại trụ sở làm việc của cơ quan, tổ chức, đơn vị; phát hành ấn phẩm; thông báo bằng văn bản đến các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan; đưa lên trang thông tin điện tử; thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Thời điểm công khai tại Thông tư cũng được quy định cụ thể để các đơn vị tổ chức thực hiện: Báo cáo dự toán ngân sách nhà nước phải được công khai chậm nhất là 15 ngày, kể từ ngày được đơn vị dự toán cấp trên hoặc cấp có thẩm quyền giao đầu năm và điều chỉnh giảm hoặc bổ sung trong năm [nếu có]; Báo cáo tình hình thực hiện dự toán ngân sách nhà nước hằng quý, 6 tháng phải được công khai chậm nhất là 15 ngày, kể từ ngày kết thúc quý và 06 tháng; Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách nhà nước hàng năm được công khai chậm nhất là 05 ngày làm việc, kể từ ngày đơn vị báo cáo đơn vị dự toán cấp trên trực tiếp; Báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước phải được công khai chậm nhất là 15 ngày, kể từ ngày được đơn vị dự toán cấp trên hoặc cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Đồng thời, trách nhiệm của các Bộ, cơ quan ngang Bộ,cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp, đơn vị dự toán cấp trên, tổ chức được ngân sách nhà nước hỗ trợ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong việc kiểm tra, giám sát cũng được quy định rõ ràng: Các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp, đơn vị dự toán cấp trên, tổ chức được ngân sách nhà nước hỗ trợ chịu trách nhiệm kiểm tra việc thực hiện công khai ngân sách của cấp dưới trực tiếp; Trong quá trình kiểm tra nếu phát hiện có vi phạm thì phải xử lý kịp thời hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền xử lý kịp thời theo đúng quy định của pháp luật; Bộ Tài chính có trách nhiệm kiểm tra việc thực hiện công khai ngân sách của các đơn vị dự toán ngân sách cấp I, tổ chức được ngân sách nhà nước hỗ trợ ở trung ương; Cơ quan tài chính ở địa phương có trách nhiệm kiểm tra việc thực hiện công khai ngân sách của các đơn vị dự toán cấp I, tổ chức được ngân sách nhà nước hỗ trợ ở địa phương; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp chủ trì tổ chức giám sát việc thực hiện công khai ngân sách nhà nước theo quy định tại Điều 52 của Nghị định số 163/2016/NĐ-CP ngày 21 tháng 12 năm 2016 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Ngân sách nhà nước.
Như vậy, các cơ quan quản lý cấp trên, cơ quan kiểm tra, thanh tra, các tổ chức, cá nhân sẽ dễ dàng tiếp cận thông tin về sử dụng ngân sách nhà nước của các đơn vị dự toán và các tổ chức được ngân sách nhà nướccấp để kiểm tra, giám sát và phản hồi đến các cơ quan có thẩm quyền khi phát hiện những sai phạm. Từ đó nâng cao trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị trong quản lý tài chính, hạn chế những tiêu cực trong việc sử dụng ngân sách nhà nước./.