Truyện ngắn Chí Phèo là một trong những tác phẩm nổi tiếng của nhà văn Nam Cao viết vào tháng 2 năm 1941. Chí Phèo là một tác phẩm xuất sắc, thể hiện nghệ thuật viết truyện độc đáo của Nam Cao, đồng thời là một tấn bi kịch của một người nông dân nghèo bị tha hóa trong xã hội. Nhằm giúp các bạn học sinh nắm vững kiến thức và đạt được kết quả cao trong học tập thì sau đây HocThatGioi sẽ hỗ trợ, tổng hợp cho các bạn cách lập dàn ý chi tiết cùng 5 bài văn mẫu phân tích truyện ngắn “Chí phèo“. Cùng tham khảo ngay nhé!
1. Mở bài
– Vài nét tiêu biểu vượt trội về tác giả Nam Cao : Ông được xem là đại diện thay mặt xuất sắc nhất của văn học hiện thực ở chặng đường tăng trưởng ở đầu cuối của khuynh hướng này
– Giới thiệu tác phẩm Chí Phèo: Truyện ngắn kết tinh thành công của Nam Cao trên đề tài nông thôn, nông dân và là một kiệt tác trong nền văn xuôi trước cách mạng
Bạn đang đọc: Top 5 mẫu phân tích truyện ngắn Chí phèo của Nam Cao hay nhất
2. Thân bài
a. Làng Vũ Đại – không gian nghệ thuật của truyện ngắn
– Đây chính là khoảng trống nghệ thuật và thẩm mỹ của truyện bởi hàng loạt những chuyện của Chí Phèo đều diễn ra tại đây – Mâu thuẫn giai cấp gây gắt, bí mật mà kinh khủng, không khí tối tăm, ngột ngạt . – Đời sống của người nông dân vô cùng khổ cực bị đẩy vào đường cùng không lối thoát, bị tha hóa .
⇒ Không gian nghệ thuật và thẩm mỹ làm cơ sở đi sâu khai thác hình tượng nhân vật, đồng thời thấy được giá trị hiện thực, nhân đạo của tác phẩm
b. Nhân vật Bá Kiến
– Tiếng cười Tào Tháo, mềm nắn rắn buông, dùng đầu bò trị đầu bò … ⇒ Xảo quyệt, gian hùng, thủ đoạn – Nhân cách ti tiện bỉ ổi, dâm đãng, ghen tuông và gian ác
⇒ Điển hình cho loại địa chủ cường hào ở nông thôn Nước Ta trước cách mạng
c. Hình tượng nhân vật Chí Phèo
Sự xuất hiện của nhân vật
– Hắn vừa đi vừa chửi … : sự Open tự nhiên
– Qua tiếng chửi, chân dung nhân vật hiện lên : Kẻ lưu manh cứ rượu vào là chửi nhưng đằng sau đó thấy Chí Phèo mong ước được coi là người thông thường
Lai lịch, cuộc đời Chí Phèo trước khi ở tù
– Hoàn cảnh xuất thân : không cha, không mẹ, không nhà, không cửa – Tuy vậy, Chí vẫn giữ những phẩm chất tốt đẹp :
+ Là một con người lương thiện làm ăn chân chính với tham vọng giản dị và đơn giản và có lòng tự trọng
Sự biến đổi của Chí Phèo sau khi ra tù
– Sự kiện Chí Phèo bị bắt vào tù : + Vì Bá Kiến ghen với vợ hắn . + Chế độ nhà tù thực dân đã biến Chí trở thành lưu manh, có tính cách méo mó và quái đản . – Hậu quả của những ngày ở tù : + Hình dạng : biến hóa thành con quỷ dữ ⇒ Chí Phèo đã đánh mất nhân hình . + Nhân tính : triền miên trong cơn say, đập đầu, chửi bới, phá phách và làm công cụ cho Bá Kiến ⇒ Chí Phèo đã đánh mất nhân tính . – Quá trình tha hóa của Chí Phèo : Đến nhà Bá Kiến trả thù ⇒ Chí mắc mưu, trở thành tay sai cho Bá Kiến
⇒ Chí đã bị cướp đi cả nhân hình lẫn nhân tính
Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở
– Tình yêu thương của Thị Nở đã thức tỉnh thực chất lương thiện của Chí Phèo . + Về nhận thức : Nhận biết được mọi âm thanh trong đời sống . + Nhận ra thảm kịch trong cuộc sống của mình và sợ đơn độc, cô độc + Về ý thức : Chí Phèo thèm lương thiện và muốn làm hòa với mọi người . – Hình ảnh bát cháo hành là hình ảnh độc lạ, chân thực và giàu ý nghĩa : lần tiên phong và cũng là lần ở đầu cuối Chí được ăn trong tình yêu thương và niềm hạnh phúc .
⇒ Chí Phèo đã trọn vẹn thức tỉnh
Bi kịch bị cự tuyệt
– Nguyên nhân : do bà cô Thị Nở không cho Thị lấy Chí Phèo → định kiến của xã hội . – Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo : + Lúc đầu : Chí quá bất ngờ trước thái độ của Thị Nở + Sau Chí hiểu ra mọi việc : xách dao đên nhà Bá Kiến đâm chết Bá Kiến và tự sát .
⇒ Cái chết của Chí Phèo là cái chết của con người trong thảm kịch đau đớn trên ngưỡng cửa quay trở lại đời sống làm người .
d. Đặc sắc nghệ thuật
– Xây dựng nhân vật nổi bật trong thực trạng nổi bật . – Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế . – Ngôn ngữ giản dị và đơn giản, diễn đạt độc lạ . – Kết cấu truyện mới mẻ và lạ mắt, tưởng như tự do nhưng lại rất ngặt nghèo, lôgic .
– Cốt truyện và những diễn biến mê hoặc, biến hóa giàu kịch tính .
3. Kết bài
– Khẳng định lại những nét tiêu biểu vượt trội nhất về mặt nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của tác phẩm Chí Phèo
– Với tác phẩm này, nam Cao đã tố cáo can đảm và mạnh mẽ xã hội thực dân nửa phong kiến và đồng thời trân trọng, phát hiện và khẳng định chắc chắn thực chất tốt đẹp của con người ngay cả khi tưởng chừng học đã biến thành quỷ dữ
Chí Phèo là câu truyện về đoạn cuối cuộc sống của một con người trong xã hội thực dân phong kiến diễn ra và được ghi lại bởi Nam Cao [ 1917 – 1951 ], một ngòi bút bậc thầy cách nay đã hơn sáu mươi năm . Mở đầu tác phẩm Chí Phèo Open trong tư thế khật khưỡng của kẻ say rượu vừa đi vừa chửi. Hắn chửi toàn bộ. Chửi trời, chửi đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi những đứa khổng chửi nhau với hắn. Đây chính là lí do để ngay phần tiếp theo, tác giả kể về lai lịch của Chí. Hắn vốn là đứa trẻ từ khi mới đẻ ra đã bị bỏ rơi trong cái lò gạch bỏ hoang, được người làng nhặt về nuôi, đi ở cho nhiều nhà khác nhau, ở đầu cuối đến năm 20 tuổi thì về làm canh điền cho Lí Kiến. Có thể vì ghen tuông, nghi cho bà ba vốn tính lẳng lơ có tư tình với anh canh điền khoẻ mạnh, Bí Kiến cho người bắt Chí giải lên huyện và đẩy vào lao tù .
Ngay sau khi ở tù về, Chí đã uống rượu say khướt rồi cầm vỏ chai đến cổng nhà Bá Kiến [ lúc này Bá Kiến đã là Bá bộ ] chửi Lí Cường con trai Bá Kiến xong ra hành hung Chí, được thể Chí đã dùng mảnh chai rạch mặt ăn vạ. Đang thế, Bá Kiến Open, lên giọng mắng Lí Cường rồi dùng lời ngon ngọt để an ủi Chí, lại mời Chí vào nhà tiếp đãi cơm rượu hậu hĩnh, cho Chí một đồng bạc đem về Chí vô cùng hả hê. Từ đó, khi nào hết tiền hắn, lại đến ăn vòi. Lần thứ hai, Chí đến nhà Bá Kiến xin đi ở tù lần nữa với cách lập luận đi tù còn có cơm ăn, ở làng mảnh đất cắm dùi cũng không có mà cái ăn cũng không, Bá Kiến lợi dùng thời cơ này nhờ hắn đi đòi nợ Đội Tảo 50 đồng và hứa sẽ, có vườn cho Chí. Sau khi Chí hoàn thành xong việc được giao, Bá Kiến cho vài hào uống rượu và cắt cho hắn 5 sào vườn ở bãi sông. Lúc này Chí mới 27, 28 tuổi. Cũng khởi đầu từ đây, Chí trở thành kẻ đâm thuê chém mướn, một công cụ đắc lực của Bá Kiến nhằm mục đích ức hiếp dân lành và thanh toán giao dịch những kẻ có máu mặt trong làng nhưng không cùng vây cánh. Chí Phèo đã thực sự trở thành “ con quỷ dữ của làng Vũ Đại ”, ai ai cũng đều sợ hắn và tránh mặt hắn .
Một lần trong buổi tối sáng trăng, sau khi được uống rượu với Tự Lãng, hắn trở về túp lều ven sông định bước xuống tắm, tình cờ nhìn thấy Thị Nở đang nằm ngủ. Thị là người nghèo rót mồng tơi, xấu ma chê quỷ hờn lại ngẩn ngơ như người điên trong cổ tích. Họ đã ăn nằm với nhau và đánh thức tình cảm bình thường cùng mong muốn làm một người bình thường trong Chí. Nhờ thứ tình cảm này mà bao nhiêu mơ ước hiền lành thời trai trẻ bỗng thức dậy, hắn muốn có một tổ ấm gia đình bình dị. Rôi Chí bị cảm. Thị Nở đã ân cần chăm sóc, nấu cháo hành cho hắn ăn giải cảm… Tưởng được bền lâu, nào ngờ chỉ được vẻn vẹn năm ngày, đến ngày thứ sáu, bà cô thị Nở đi buôn chuyến trở về. Bà đã xỉ vả mắng nhiếc thị vì đã biết được chuyện giữa Thị với Chí Phèo. Do đấy, Thị Nở đến mằng Chí Phèo và bỏ mặc Chí trong tuyệt vọng. Thế rồi Chí khóc, Chí lại tìm đến rượu, Khi say hắn dắt dao vào lưng, nói là đi đâm chết “nó”, tức đâm chết hai cô cháu nhà Thị Nở. Những bước chân khật khưởng của Chí cứ thế đến nhà Bá Kiến. Hắn xông vào Bá Kiến, vung dao đòi làm người lương thiện. Trong cơn tình say cuối cùng này. Chí đã vung dao đâm chết Bá Kiến và cũng tự kết liễu cuộc đời mình.
Xem thêm: Phân tích bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử | Văn mẫu 11
Nghe tin hai cái chết, trong lúc bao người, báo kẻ hả hê, Thị Nở nghĩ đến Chí “ sao có lúc nó hiền như đất và nhớ lại những lúc ăn nằm với hắn ”. Thị lo mình có chửa. Khép lại câu truyện là hình ảnh thị nhìn nhanh xuống bụng và “ đùng một cái thị thấy cái lò gạch thoáng hiện, xa nhà cửa và vắng bóng người qua lại ” Đây là một truyện ngắn mà dung tích hiện thực được phản ánh trong trạng thái dồn nén, chứa nhiều xích míc, với nhiều nhân vật, có nhiều lớp thời hạn …, mang tầm vóc của một tiểu thuyết. Có thể phân tích theo yếu tố ý nghĩa nhân sinh của truyện, hoàn toàn có thể phân tích theo tuyến nhân vật, hoặc cũng có phân tích từng mối quan hệ giữa nhân vật chính là Chí Phèo với làng Vũ Đại và 1 số ít nhân vật có quan hệ trực tiếp [ Bá Kiến, thị Nở ]. Đâu đi theo con đường nào cũng cần làm điển hình nổi bật rõ nghệ, thuật thiết kế xây dựng trường hợp, thẩm mỹ và nghệ thuật miêu tả nhân vật và ngôn từ truyện. Sức mạnh của truyện ngắn trước hết là cụ thể. Cách phân tích dưới đây nỗ lực đi theo trường hợp này . Làng Vũ Đại, một hình ảnh thu nhỏ của xã hội phong kiến ở nông thôn Nước Ta trước cách mạng. Về cấu trúc và ngôn từ truyện. Trước nhất phải kể đến cấu trúc. Nếu xét về cấu trúc hình tượng, truyện Chí Phèo cũng có một diễn biến hoàn toàn có thể kể được nhưng điều đáng nói ở đây là cấu trúc văn hán truyện. Nam Cao đã rất có ý thức phát minh sáng tạo và kêu gọi cấu trúc tham gia vào việc kiến thiết xây dựng nhân vật cũng như đắp bổi thêm bề dày, bề sâu những lớp nghĩa cho tác phẩm. Thứ nhất, Nam Cao sử dụng cấu trúc vòng tròn. Đó là sự trở lại cụ thể “ cái lò gạch bỏ hoang ” ở phần kết truyện hình ảnh cái lò gạch bỏ hoang nơi Chí bị bỏ rơi lúc mới đẻ ở phần đầu truyện được nhà văn sử dụng để cho Thị Nở đùng một cái thấy thoáng hiện ra khi nhìn xuống bụng, sợ nhỡ may mình có chửa. Kết truyện nay có sức gợi rất lớn. Điểu này gì nếu không phải là năng lực tái sinh của Chí Phèo ? Chừng nào còn sống sót cái xã hội kiểu làng Vũ Đại thì chừng đó sẽ còn nảy nòi ra loại người như Chí. Môi trường này cần được biến hóa. Nếu như đặt yếu tố hãy cứu lấy nhân cách con người thì rõ ràng phải khởi đầu từ việc cứu lấy thiên nhiên và môi trường đã huỷ hoại nhân cách. Thứ hai, những thành, phần lời trần thuật được trộn lẫn, lắp ghép, xen kẽ không tuân theo trình tự tuyến tính của diễn biến. Nam Cao mở màn bằng hình ảnh Chí khật khưỡng say và vừa đi vừa chửi ; Chân dung nhân vật trong bước đầu hiện ra với những đường nét thật ấn tượng, buộc người đọc quan tâm và ham mê theo dõi ngay lập tức . Về yếu tố ngôn từ truyện có nhiều điều hoàn toàn có thể bán được nhưng ở đây chỉ xin đơn cử một phương pháp sử dụng ngôn từ rất là phát minh sáng tạo và độc lạ kiểu Nam Cao. Ông đã xen kẽ, trộn lẫn lời nhân vật và lời người kể truyện, nhiều đơn vị chức năng lời văn hoàn toàn có thể là của nhân vật vừa là của người kể chuyện. Điều này có tính năng rất lớn cho phép nhà văn soi quét, lách sâu vào thẻ giới nội tâm rất phức tạp và tinh xảo của nhân vật. Nhờ vậy chân dung nhân vật hiện ra rất là chân thực và sôi động. Chỉ cần đơn cử đoạn khởi đầu truyện là đã thấy thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật sử dụng ngôn từ xen kẽ, hoà trộn như vậy ’ nào. Đây là một kĩ thuật của ngôn từ tiểu thuyết tân tiến mà không phải nhà văn cùng thời nào với Nam Cao cũng đã biết và sử dụng. Hiểu như vậy mới thấy sự cải cách và góp phần vào kĩ thuật tiểu thuyết của Nam Cao thực sự là không nhỏ và có nhiều ý nghĩa cho nền tiểu thuyết Nước Ta văn minh .
Tóm lại, chỉ với tác phẩm Chí Phèo đã dù thấy Nam Cao trong buổi mạt kỳ của chủ nghĩa hiện thực phê phán nước ta đã có công đưa nó lên một tầm cao mới về cả nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ trước khi nó im tiếng .
“ Chí Phèo ” của Nam Cao là siêu phẩm của văn học hiện thực phản ảnh đậm nét xã hội phong kiến đầy rẫy những tội ác và bất công, đồng thời khắc họa thành công xuất sắc hình ảnh người nông dân bị bần cùng hóa. Đọc những trang viết của Nam Cao, người đọc hoàn toàn có thể mường tượng ra được bức tranh xã hội phong kiến nhiều ám ảnh . Xuyên suốt tác phẩm là hình ảnh nhân vật Chí Phèo – một người nông dân lương thiện nhưng bị xã hội chèn ép, chà đạp, đẩy đến bước đường cùng thành kẻ sát nhân. Nam Cao đã để cho nhân vật Chí Phèo Open ngay đầu tác phẩm bằng “ tiếng chửi ”. Một loạt tiếng chửi của Chí Phèo như mở màn một cuộc sống nhiều tăm tối của hắn “ Hắn chửi trời, hắn chửi đất, hắn chửi cả làng Vũ Đại. Hắn chửi đứa nào đẻ ra hắn … ” . Chí Phèo sinh ra tại một cái lò gạch cũ, được người làng truyền tay nhau nuôi, đến khi hắn đi ở cho Bá Kiến. Bá Kiến vì ghen tuông mà đã đẩy Chí Phèo vào tù, nơi đó khởi đầu hình thành những oán hận và cả nỗi đau. Chí Phèo đã dần đánh mất đi bản thân, đánh mất đi sự lương thiện. Sau mấy năm ở tù, Chí Phèo về làng, trở thành một con người khác. Nam Cao đã khắc họa rõ từng đường nét trên khuôn mặt của Chí Phèo, như phản ánh sự đau lòng của chính sách và sự tha hóa của một đời người. Chí Phèo Open “ Cái đầu thì trọc lóc, răng cạo trắng hớn, hai mắt gườm gườm trông gớm chết ”. Hình ảnh người nông dân hiền lành đã biến mất sau những năm tháng ở tù . Xã hội đã cướp đi nhân cách, bản tính lương thiện và cả mong ước làm người của Chí Phèo. Hắn trở về từ nhà tù, biến thành một kẻ chuyên đi rạch mặt ăn vạ, hắn phá vỡ đi bao nhiêu mái ấm gia đình ở làng Vũ Đại. Cả làng ai cũng sợ hắn, vì bộ mặt gớm ghiếc và hành vi tàn khốc . Cuộc sống của một con người đổi khác trọn vẹn, hắn lấy nghề rạch mặt, đâm thuê chém mướn làm nghề sống. Chí Phèo bị người làng xa lánh, hắn trở lại làm cho nhà Bá Kiến. Lại một lần nữa người đọc thấy được sự bế tắc, bước đường cùng của Chí Phèo. Hắn lại trở lại nơi thời xưa đã đẩy hắn vào cảnh cơ cực như giờ đây. Có lẽ đây chính là sự bế tắc của người dân thấp cổ bé họng trong xã hội phong kiến . Nam Cao đã rất thành công xuất sắc khi thiết kế xây dựng thành công xuất sắc nhân vật Chí Phèo. Đây là hình tượng nổi bật cho sự tha hóa trong xã hội phong kiến, là sự bế tắc, cùng đường lạc lối . Nhưng Nam Cao đã không để cuộc sống Chí Phèo dừng lại ở đó, tác giả đã khơi gợi sự khát thèm yêu thương, khát thèm đời sống như một con người nơi hắn. Tình huống truyện Chí Phèo gặp Thị Nở ở vườn chuối sau lần hắn uống rượu say khướt. Thị Nở Open với bát cháo hành đã khiến người đọc vẫn cảm thấy còn chút gì đó hy vọng cho một cuộc sống bình dị. Thị Nở xấu xí, thô kệch, nhưng lại là vệt sáng trong cuộc sống tăm tối của Chí Phèo. Sự Open của Chí Phèo thực sự có ý nghĩa rất lớn so với Chí Phèo, thức tỉnh lương tri, thức tỉnh bản tính lương thiện của hắn. “ Bát cháo hành ” là một chi tiết cụ thể nghệ thuật và thẩm mỹ giàu giá trị nhân văn, cho tình người còn lấp lánh lung linh giữa xã hội thối nát . Sau khi gặp gỡ với Thị Nở, hắn thấy cuộc sống ngoài kia thật tốt đẹp, nghe thấy những người đàn bà đi chợ đang trò chuyện. Hơn hết có một cụ thể, một tâm lý khiến người đọc chùng xuống “ Hắn thấy già yếu, bệnh tật, và cô độc còn đáng sợ hơn cả đau ốm bệnh tật … hắn khát khao làm hòa với mọi người ”. Có lẽ đã đến lúc hắn nhận ra cần một đời sống như mọi người, không phải rạch mặt ăn vạ nữa. Cuộc sống bình dị ấy nhưng với Chí lại quá xa vời . Xã hội phong kiến nghiệt ngã, không để cho Chí Phèo được làm người lương thiện khi bà cô của Thị Nở Open. Bà cô phản đối chuyện Thị Nở và Chí Phèo, còn dùng những từ cay độc để mắng mỏ Chí Phèo. Bà cô là hiện thân của xã hội phong kiến, cự tuyệt khát khao làm người, quyết dồn Chí vào bước đường cùng. Chính điều này đã khiến cho Hắn đau, rơi vào vô vọng và quyết tìm đến nhà Bá Kiến để giết Bá Kiến . Hình ảnh ám ảnh người đọc là hình ảnh Chí Phèo giãy đành đạch, nằm giữa vũng máu ở sân nhà Bá Kiến. Hắn giết Bá Kiến và tự kết liễu cuộc sống mình. Trước khi chết Chí phèo còn hét lên “ Ai cho tao làm người lương thiện ”, xã hội này không cho, con người cũng không cho. Đúng là một thảm kịch quá đau lòng so với người nông dân trong xã hội đầy rẫy bất công . Nam Cao với ngòi bút thâm thúy đã kiến thiết xây dựng nhân vật nổi bật trong xã hội điển hình như kéo người đọc về với thời kỳ đau thương của quốc gia ta hồi đó. Nghệ thuật đặc tả tính cách, hành vi đã khiến cho truyện ngắn thêm sinh động, mê hoặc .
Nam Cao cây bút cuối của văn học quá trình 1930 – 1945, nhưng nhờ có ông và những phẩm xuất sắc của mình, Nam Cao đã làm bừng sáng cả một quy trình tiến độ văn học, ông đã góp thêm phần không nhỏ vào mảng tranh hiện thực xã hội Nước Ta trước cách mạng. Hai đề tài đa phần của ông gồm người nông dân và người tri thức, trong đó đề tài người nông dân là điển hình nổi bật hơn cả. Với đề này truyện Chí Phèo đã trở thành áng văn bất hủ của Nam Cao nói riêng và của văn học Nước Ta nói chung . Tác phẩm bắt đầu có tên là Cái lò gạch cũ do chính nhà văn đặt, nhưng sau đó đổi thành Đôi lứa xứng đôi, do nhà xuất bản đổi, nhằm mục đích tăng tính giật gân, gây quan tâm với bạn đọc. Cuối cùng Nam Cao đổi tên tác phẩm thành Chí Phèo, nhằm mục đích làm điển hình nổi bật nhân vật TT của tác phẩm, đề cao giá trị hiện thực và nhân đạo qua nhân vật này . Chí Phèo là một đứa trẻ mồ côi, bị bỏ rơi ở lò gạch cũ, Chí được anh thả ống lươn nhìn thấy nhặt về, mang cho một bà góa mù nuôi, sau đó bà góa mù bán cho bác phó cối không con, bác phó cối mất đi thì sống trong sự đùm bọc của dân làng. Khi Chí lớn lên làm canh điền cho Bá Kiến, là một con người lương thiện, cần mẫn làm lụng, nhưng vì bị bà ba gọi vào bóp chân, Bá Kiến thấy được nổi cơn ghen nên đã đẩy Chí Phèo vào tù. Từ một người nông dân hiền lành, chất phác, mang trong mình những mơ ước giản dị và đơn giản, chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải, … Chí Phèo đã bị Bá Kiến và nhà tù thực dân làm cho tha hóa, biến chất . Hắn ở tù về đã trở thành một người khác hẳn : Cái đầu trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt cong cớn, hai mắt gườm gườm …, mặc bộ quần áo tây vàng với quần nái đen, phanh áo để lộ hình xăm. Hắn trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại, uống rượu say khướt để chửi trời, chửi đời, hắn lăn ra ăn vạ mọi người, … Chí Phèo lương thiện đã trở thành thằng lưu manh, liều lĩnh, lấy sự lưu manh để kiếm sống qua ngày. Bị Bá Kiến tận dụng, Chí Phèo trở thành tay sai cho cái ác, hắn triền miên trong cơn say, làm bất kể điều gì mà người tay sai bảo, gây nên biết bao tội ác và thực sự trở thành con quỷ của làng Vũ Đại . Trong những cơn say triền miên, chưa từng có khi nào Chí sống trong sự tỉnh táo. Nhưng hôm ấy là một ngày rất khác, Chí uống say ở nhà Tự Lãng, trên đường về nhà thấy ngứa ngáy nên Chí ra sông tắm, ở đây Chí gặp Thị Nở, họ ăn nằm với nhau. Nửa đêm Chí bị cảm nôn mửa, nhờ có Thị Nở nếu không có lẽ Chí đã chết. Sau những cơn say triền miên, đây là lần tiên phong Chí tỉnh, hắn nhận thức được đời sống xung quanh : mặt trời đã lên cao với ánh nắng vàng rực rỡ, những âm thanh của đời sống nghe vui tươi quá đó là tiếng chim, tiếng những người đàn bà đi chợ bán vải về, tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá. Những âm thanh mà bấy lâu nay Chí không còn nghe, không còn chú ý nữa. Từ nhận thức về đời sống, Chí chuyển về nhận thức chính mình : hắn nhớ về quá khứ tươi đẹp, với mơ ước đơn giản và giản dị, chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải, … mong ước thật đơn giản và giản dị và xinh xắn. Nhưng hiện tại chỉ là số lượng không tròn trĩnh, Chí nhận ra mình không vợ, không con, không gia tài, không được công nhận và bản thân đã đi sang dốc bên kia cuộc sống. Tương lai đáng sợ mở ra trước mắt, đói rét, bệnh tật và cô độc. Nhưng chính trong lúc hắn đang miên man tâm lý, thị Nở Open với bát cháo hành trên tay, hắn tiếp đón bằng toàn bộ sự xúc động và biết ơn. Hắn ăn cháo hành và chưa khi nào thấy nó ngon đến vậy, hắn khóc, nước mắt của một kẻ tưởng chừng đã bị cướp mất nhân tính vĩnh viễn. Ngạc nhiên và cảm động [ “ mắt ươn ướt ” ] vì đây là lần tiên phong được đàn bà cho, đây là lần tiên phong Chí Phèo được ăn cháo, lần đầu được săn sóc bởi bàn tay đàn bà. Năm ngày sống với thị Nở đã giúp Chí hồi sinh, khao khát được làm lành với mọi người, được làm người lương thiện và thị Nở sẽ là người mở đường cho hắn . Niềm niềm hạnh phúc không được bao lâu, thị Nở trình diễn với bà cô về dự tính nên duyên với Chí và bị gạt phắt đi. Thị Nở – một người dở hơi, đùng đùng đến cự tuyệt Chí. Ban đầu hắn cười vì nghĩ Thị trêu đùa mình, rồi hắn nghĩ ngợi và hình như đã hiểu vấn đề, hắn ngẩn người ra không nói được gì. Thị Nở bỏ về, Chí có đuổi theo cũng chỉ là vô cùng, Chí đau đớn, phẫn uất đến tận cùng. Hắn uống nhưng uống lại càng tỉnh, hơi cháo hành thoang thoảng đâu đây, hắn ôm mặt khóc rưng rức. Trong nỗi đau tột cùng hắn xách dao tìm đến nhà thị Nở để đâm chết cả nhà Thị, nhưng ở đầu cuối hắn đến nhà Bá Kiến như một thói quen. Nhưng đồng thời Chí Phèo mơ hồ nhận ra quân địch đích thực, nhận ra nguyễn nhân căn nguyên đẩy mình vào thảm kịch không phải cô cháu Thị Nở mà là Bá Kiến. Chí giết Bá Kiến và tự hủy hoại chính mình. Đây là lựa chọn duy nhất của Chí, bởi hắn không hề làm người lương thiện vì làng Vũ Đại không gật đầu hắn. Hắn cũng không hề làm con quỷ vì bản thân đã thức tỉnh. Chết là lựa chọn duy nhất của Chí Phèo. Cái chết của Chí là lời tố cáo đánh thép, sắc bén vào xã hội đương thời đã đẩy con người vào bước đường cùng . Ngoài nhân vật Chí Phèo, Thị Nở cũng là một nhân vật rực rỡ trong tác phẩm. Thị Nở là người quá lứa, lỡ thì, xấu ma chê quỷ hờn, lại thêm tính dở hơi ngẩn ngơ những người đần trong cổ tích, có dòng giống mả hủi. Bản thân thị Nở quy tụ khá đầy đủ những yếu tố không có thời cơ tìm kiếm thời cơ niềm hạnh phúc cho bản thân. Số phận của thị cũng rất là bi đát, thảm hại. Nhưng bản thân thị lại là người biết yêu thương, chăm nom những người xung quanh. Trong đêm gặp Chí, Chí bị cảm lạnh, Thị là người đưa Chí về và chăm nom chu đáo, đắp manh chiếu cho Chí rồi mới về. Dường như về rồi Thị Nở vẫn chưa yên tâm, thị động lòng thương thức dậy nấu cháo cho Chí. Thị cũng như bao người phụ nữ khác khao khát yêu thương và được yêu thương. Thị Nở sẵn sàng chuẩn bị vượt qua định kiến, đến ở với Chí Phèo năm ngày, đó là quãng thời hạn xinh xắn nhất, niềm hạnh phúc nhất trong đời Thị. Nhưng ở đầu cuối Thị vẫn không hề vượt qua những định kiến, nghe lời bà cô, Thị Nở đã cự tuyệt tình cảm của Chí, khước từ mở đường cho Chí về với con người lương thiện. Xây dựng nhân vật Thị Nở góp thêm phần làm điển hình nổi bật nhân vật Chí Phèo, bộc lộ chủ đề, tư tưởng của tác phẩm. Không chỉ vậy, nhờ có Thị Nở Chí Phèo mới được hồi sinh, quá đó biểu lộ giá trị nhân đạo thâm thúy của tác giả, niềm tin vào thực chất lương thiện của con người. Nhưng cũng chính Thị Nở là người đẩy Chí Phèo vào thảm kịch bị cự tuyệt làm người. Tác phẩm đã truyền tải giá trị hiện thực : vạch trần bộ mặt xấu xa của xã hội thực dân nửa phong kiến . Nghệ thuật thiết kế xây dựng nhân vật rực rỡ : Chí Phèo nổi bật cho người nông dân Nước Ta bị tha hóa trước cách mạng ; nghệ thuật và thẩm mỹ phân tích diễn biến tâm lí nhân vật hợp lý, giàu ý nghĩa. Cốt truyện giàu kịch tính, mang đến những giật mình, mê hoặc cho người đọc. Ngôn ngữ sôi động, điêu luyện, thân thiện như lời ăn lời nói hàng ngày nhưng vẫn giàu giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật .
Với tác phẩm Chí Phèo, tác giả đã trình diện, vạch trần bộ mặt của xã hội thực dân nửa phong kiến phi nhân tính, đã đầy con người vào bước đường cùng, tha hóa về nhân hình và nhân tính. Nhưng cạnh bên đó còn bộc lộ giá trị nhân đạo thâm thúy, niềm tin vào thực chất tốt đẹp trong mỗi con người. Qua tác phẩm cũng bộc lộ lòng cảm thương với số phận người nông dân xấu số .
Chỉ là một truyện ngắn, lại là truyện ngắn sáng tác sớm của Nam Cao về đề tài nông dân, nhưng Chí Phèo là sự tổng hợp, sự kết tinh của ngòi bút Nam Cat về đề tài này. Nếu như Nam Cao hoàn toàn có thể được coi là “ nhà văn của nông dân ”, cùng với Ngô Tất Tố, thì trước hết vì ông có Chí Phèo . Khác với truyện ngắn cùng đề tài của tác giả, Chí Phèo có khoanh vùng phạm vi hiện thực được phản ánh trải ra cả bề rộng khoảng trống [ một làng quê ] và cả bề dài thời hạn. Có thể nói, làng Vũ Đại trong truyện chính là hình ảnh thu nhỏ của xã hội nông thôn Nước Ta đương thời . Những năm 1940 – 1945, nông thôn vẫn là một đề tài lớn trong văn xuôi khu vực hợp pháp. Các nhà văn đã đi vào đề tài này theo khunh hướng khác nhau. Trước hết là đi vào phong tục tập quán dân quê, sự lục đục giữa vợ cả và vợ lẽ, mẹ chồng và nàng dâu, dì ghẻ và con chồng, anh và em, chú bác, cô cậu và những đứa cháu bên nội, bên ngoại . Trên toàn cảnh chung của văn học hiện thực thời kì 1940 – 1945, Chí Phèo là một hiện tượng kỳ lạ đột xuất. Giống như Tắt đèn, Bước đường cùng, Giông tố …. thời Mặt trận dân chủ, Chí Phèo cũng là “ bức tranh xã hội to lớn với những xung đột giai cấp kinh khủng ”. Tác phẩm gây ấn tượng đậm nét về tính đầy đặn, phong phú nhiều sắc tố của bức tranh về đời sống xã hội nông thôn . Song, dựng lên bức tranh xã hội ở nông thôn, Nam Cao trước hết tập trung chuyên sâu điển hình nổi bật mối xung đột giai cấp đối kháng giữa bọn địa chủ cường hào thống trị và người nông dân bị áp bức bóc lột. Tức là, cũng như tác giả Tắt đèn, Bước cùng …. Nam Cao đã phản ánh hiện thực nông thôn trên bình diện xích míc giai cấp . Chí Phèo của Nam Cao đã kiến thiết xây dựng một hình tượng nổi bật khá hoàn hảo về giai cấp phong kiến thống trị ở nông thôn : Bá Kiến . Chân dung lão cường hào cáo già Bá Kiến từ từ hiện rõ trong tác phẩm những nét tính cách được bộc lộ rất là sinh động, đầy ấn tượng. Đó là khái quát “ rất sang ” [ “ khởi đầu khi nào cụ cũng quát để thử dây thần kinh mọi người ” ], lối nói ngọt nhạt, và nhất là “ cái cười Tào Tháo ” [ “ cụ vẫn tự phụ hơn đời cái cười Tào Tháo ấy ” ] – toàn bộ đều cho thấy thực chất gian hùng của lão cường hào “ khôn róc đời ” này. Nam Cao cũng hé cho thấy tư cách nhem nhuốc của “ cụ tiên chỉ ” : đó là thói ghen tuông thảm hại của lão cường hào háo sắc mà sợ vợ – lão cay đắng nhận ra mình “ già yếu quá ” mà “ bà Tư ” thì “ cứ trẻ, cứ phây phây ”, “ nhìn thì thích nhưng mà tưng tức lạ … khác gì nhai miếng bò lựt sựt khi rụng gần hết răng ”. Đó là chuyện lão gỡ gạc tồi tệ so với người vợ lính vắng chồng … Và bổ trợ vào đó, để cho sự thối nát của nhà “ cụ Bá ” được hoàn hảo, còn có “ Bà Tư ” quỷ cái “ thường gọi canh điền lên bóp chân mà lại “ cứ bóp lên trên, trên nữa ” … Nhà văn chỉ kể qua, nhẹ nhàng, – tuy không kém thâm thúy, chứ không sa đà trong việc soi mói đời tư thối tha của lão cường hào . Ông tập trung chuyên sâu ngòi bút vào việc soi sáng thực chất xã hội của nhân vật, hầu hết biểu lộ trong mối quan hệ với người nông dân bị áp bức. Đoạn độc thoại nội tâm rất mực sinh động của “ cụ tiên chỉ làng Vũ Đại ” về cái “ nghề tổng lí ” cho thấy Nam Cao chẳng những soi thấu tim đen của nhân vật mà còn tỏ ra hiểu rất sâu những mối quan hệ xã hội ở nông thôn. Bá Kiến đã lặng lẽ nghiền ngẫm về nghề thống trị, rút ra từ bốn đời tổng lí những mục tiêu, thủ đoạn thống trị khôn ngoan : “ mềm nắn, rắn buông ”, “ bám thằng có tóc, ai bám thằng trọc đầu ”, “ thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ hai sợ kẻ cố cùng liều thân ”, “ chỉ bóp đến nửa chừng ”, “ hãy ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông nhưng rồi lại dắt nó lên để nó đền ơn ” … Còn đây là chủ trương dùng người của lão : “ không có những thằng đầu bò thì lấy ai trị những thằng đầu bò ”, “ thu dụng những thằng bạt mạng không sợ chết và không sợ đi tù. Những thằng ấy chính là những thằng được việc. Khi cần đến chỉ cho nó dăm hào uống rượu là hoàn toàn có thể sai nó đến tác oai tác quái bất kể anh nào không nghe mình [ … ]. có chúng nó sinh chuyện thì mới có dịp mà ăn …. “ … Tất cả đều nhằm mục đích sao cho vừa bóp nặn được nhiều nhất, vừa giữ chắc cái ghế thống trị. Tâm địa thâm độc tới ghê sợ của Bá Kiến còn bộc lộ trong việc hắn nhẹ nhàng “ khích ” Chí Phèo đòi nợ đội Tảo, đẩy những kẻ sẵn sàng chuẩn bị đâm chém ấy vào chỗ chém nhau, để kẻ nào sống “ cũng có lợi cụ cả ” ! Bá Kiến thật là một con hổ biết cười ! . Vạch khổ cho người nông dân bị áp bức bóc lột, Nam Cao không đi vào nan sưu thuế, nạn chiếm đoạt ruộng đất, nạn tô tức, quan tham lại những, thiên tai địch họa …. ở Chí Phèo và nhiều truyện nữa, nhà văn đi vào một phương khác : người nông dân bị xã hội tàn phá về tâm hồn, tiêu diệt cả nhân tính, do đó, bị phủ nhận giá trị, tư cách làm người. Nỗi thống khổ ghê gớm của Chí Phèo không phải ở chỗ tổng thể cuộc sống người nông dân cố cùng này chỉ là một không : không nhà, không cửa, không cha không mẹ, không họ hàng thân thích không tấc đất cắm dùi, cả đời không hề biết đến một bàn tay chăm nom của đàn bà nếu không gặp Thị Nở …, mà chính là ở chỗ anh đã bị xã hội rạch nát cả bộ mặt người, cướp đi linh hồn người, để bị loại ra khỏi xã hội loài người, phải sống kiếp sống tối tăm của quái vật. Mở đầu truyện là hình ảnh rất là sôi động, độc lạ của Chí Phèo khật khưỡng vừa đi vừa chửi. Nhưng đằng sau cái chân dung gã say rượu chửi lảm nhảm được vẽ bằng những nét bút tưởng đâu là kí họa gây cười ấy, nếu đọc kĩ còn hoàn toàn có thể thấy một cái gì như thể sự vật vã của một linh hồn đau đớn, vô vọng. Không, tiếng chửi của Chí Phèo không hẳn là bâng quơ. Hắn từ “ chửi trời ” đến “ chửi đời ” rồi “ chửi ngay tổng thể làng Vũ Đại … ”. Và hắn bỗng tức tối khi thấy “ không ai lên tiếng cả ” … Trong cơn say hắn vẫn cảm thấy tuy mơ hồ mà thấm thía “ nông nỗi ” khốn khổ của thân phận. Đó là “ nông nỗi ” không có người nào chịu chửi lại hắn ! Có nghĩa là toàn bộ mọi người đã dứt khoát không coi hắn là người. Chửi lại hắn nghĩa là còn thừa nhận hắn là người, là còn bằng lòng tiếp xúc, đối thoại với hắn. Chí Phèo chửi cả làng với … hy vọng được người nào đó chửi lại. Những tín hiệu nhu yếu giao tiếp phát đi liên tục đó chỉ gặp sự tĩnh mịch đáng sợ. Và vẫn còn lại một mình Chí Phèo trong sa mạc đơn độc : Hắn cứ “ chửi rồi lại nghe ”, “ chỉ có ba con chó dữ một thằng say rượu ! … Cảnh khởi đầu bất ngờ đột ngột của thiên truyện đó chẳng những đã trình làng mê hoặc tính cách độc lạ của nhân vật mà còn hé thấy thực trạng bi đát của một số phận. Chí Phèo trước hết là một hiện tượng kỳ lạ có tính quy luật, tính thông dụng, loại sản phẩm của thực trạng áp bức bóc lột tàn tệ ở nông thôn Nước Ta trước đây. Đây là hiện tượng kỳ lạ những người nông dân lao động bị đè nén thái quá đã chống trả lại để sống sót bằng con đường lưu manh. Bá Kiến đẩy anh canh điền hiền lành vào tù ; nhà tù thực dân – chỗ dựa đáng tin cậy của bọn phong kiến trong việc đàn áp nông dân – đã tiếp tay lão cường hào để giết chết phần người trong con người Chí, biến Chí thành Chí Phèo, biến một người nông dân lương thiện thành một con quỷ dữ. Với ngòi bút hiện thực tỉnh táo ông vạch ra rằng, những người nông khốn khổ phải giành lấy sự sống sót sinh vật bằng việc bán cả nhân phẩm ấy, đã trở thành lực lượng phá hoại mù quáng, thuận tiện bị bọn thống trị thâm độc tận dụng, Vì thế mà Chí Phèo từ chỗ hung hăng đến nhà Bá Kiến, công bố “ liều chết với bố con ” lão, chỉ cần mấy câu nói ngọt xớt, chuỗi cười Tào Tháo và mấy hào chỉ, đã trở thành tên tay sai mới của lão. Hiện tượng mỉa mai, đau xót rất thông dụng và có tính quy luật mà ngòi bút phân tích xã hội thâm thúy Nam Cao đã vạch ra . Giá trị nổi bật, sức mạnh tố cáo to lớn của hình tượng Chí Phèo trước hết là ở chỗ làm điển hình nổi bật lên cái hiện tượng kỳ lạ có tính quy luật vẫn hằng diễn ra ở xã hội nông thôn đầy bất công và tội ác đương thời đó. Vấn đề của Chí Phèo là yếu tố nông dân – với ý nghĩa đó, vẫn hoàn toàn có thể nói Chí Phèo là một hình tượng nổi bật về nông dân . Truyện bắt đầu được tác giả đặt tên là Cái lò gạch cũ ; hình ảnh cái lò gạch cũ được Open ở phần mở màn và cả khi kết thúc truyện. Rõ ràng đó là ý nghệ thuật và thẩm mỹ của Nam Cao. Cái lò gạch cũ như thể một hình tượng về sự hiện tất yếu của hiện tượng kỳ lạ Chí Phèo, gắn liền với tuyến chủ đề chính của tác phẩm . Câu chuyện mối tình Chí Phèo – Thị Nở quả là mê hoặc đặc biệt quan trọng. Song mặc dầu giọng văn bông lớn, có lúc như chế giễu, mặc dầu so với một số ít người, đó là sự mê hoặc của loại truyện tình bờ hụi của hạng nữa người ngợm, ngưu tầm ngưu mã tầm mã, “ đôi lứa xứng đôi ”, thì đây vẫn thật sự là truyện có một nội dung rất là tráng lệ, tiềm ẩn một tư tưởng nhân đạo thật mới mẻ và lạ mắt, độc lạ đem lại cho tác phẩm một tầm vóc giật mình . Ban đầu, Chí Phèo đến với Thị Nở một cách rất … Chí Phèo. Trong một đêm “ rười rượi những trăng ”, có những tầu chuối nằm ngửa ưỡn cong cong lên hứng lấy trăng xanh rười rượi như là ướt nước, nhiều lúc bị gió lay lại giãy lên đành như thể “ hứng tình ”, Chí Phèo rất say và cảm thấy “ bứt rứt ”, “ ngứa ngáy ” da thịt, đã xông tới người đàn bà khốn khổ “ dại khờ đã nằm ềnh ệch mà ngủ ngay gần nhà hắn ”. Khi Thị Nở hoảng loạn kêu làng, thì “ cái thằng trời đánh không chết ấy lại kêu to hơn, “ vừa kêu vừa dằn người đàn bà xuống ” ! Lì lợm đến thế là cùng ! Nhưng điều kì diệu đã xảy ra là, nếu như khởi đầu, Thị Nở chỉ khơi dậy bản năng giống đực ở gã đàn ông Chí Phèo, thì sau đó, sự chăm nom đơn giản và giản dị đầy ân tình và lòng yêu thương mộc mạc mà chân thành của đàn bà khốn khổ ấy đã làm thức dậy thực chất lương thiện của người lao động trong Chí Phèo. Đoạn văn viết về sự thức tỉnh của linh hồn Chí Phèo sau cuộc gặp gỡ với Thị Nở, là một đoạn tuyệt bút, đầy chất thơ và tập trung chuyên sâu bộc lộ tư tưởng nhân đạo thâm thúy giật mình của ngòi bút Nam Cao . Sáng hôm ấy, Chí Phèo tỉnh dậy muộn và lòng “ bâng khuâng ”, “ mơ hồ buồn ”. Lần tiên phong sau bao nhiêu năm, Chí Phèo mới lại nghe thấy tiếng chim hót vui tươi, tiếng cười nói của những người đi chợ, tiếng anh thuyền chài gõ nể chèo đuổi cá … Những âm thanh quen thuộc trong đời sống lao động xung quanh ấy hôm nào chả có, nhưng ngày hôm nay bỗng trở nên vang động sâu xa trong lòng Chí Phèo, trở thành những tiếng gọi tha thiết của đời sống vẳng đến bên tai lần tiên phong tỉnh táo của anh. Cuộc gặp gỡ với Thị Nở đã lóe sáng như một tia chớp trong cuộc sống tăm tối dằng dặc của Chí Phèo. Dưới ánh sáng của tia chớp ấy, Chí Phèo bỗng nhìn rõ toàn bộ cuộc sống mình : những rất lâu rồi “ rất xa xôi ” đã từng “ ao ước có một mái ấm gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê. Vợ dệt vải, chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn liếng ! Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm ”. Cái hiện tại đáng buồn : “ già mà vẫn cô độc ”, cái tương lai còn đáng buồn hơn : “ đói rét và ốm đau và cô độc cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau ”. Nếu như bao nhiêu năm nay, Chí Phèo “ khi nào cũng say ”, “ say tận ”, “ có lẽ rằng hắn chưa khi nào tỉnh táo, để nhớ rằng có hắn ở đời ”, thì ngày hôm nay lần tiên phong Chí Phèo tỉnh táo, tỉnh táo để tự ý thức về thân phận. Trước đi Chí Phèo sống và hành vi trọn vẹn vô thức, hắn không hề biết và không cần biết hắn là gì và đã làm những gì : “ hắn không biết rằng hắn là con quỷ .. của làng Vũ Đại, để tác quái cho bao nhiêu dân làng [ … ]. Hắn biết đâu vì làm toàn bộ những việc ấy trong khi người hắn say … Giờ đây, lần tiên phong, Chí Phèo nhận ra sự hiện hữu của mình, đương đầu với chính mình, và đồng thời, cũng lần tiên phong, nhận ra sự bế tắc vô vọng của thân phận mình. Khi thấy Thị Ni bưng cháo hành đến, hắn “ rất quá bất ngờ ” và rất là xúc động. Bởi vì lần này là lần thứ nhất hắn được một người đàn bà cho ”. Hắn ăn bát cháo từ tay Thị Nở và bỗng nhận thấy rằng cháo hành ăn rất ngon. Bởi vì mùi vị cháo hành này chính là mùi vị của tình yêu thương chân thành, của niềm hạnh phúc giản dị và đơn giản, mà có thật, lần tiên phong đến với Chí Phèo. Lần tiên phong, Chí Phèo mắt “ như ươn ướt ”, “ ôi sau mà hắn hiền, ai dám bảo đó là thằng Chí Phèo vẫn đập đầu, rạch mặt của mình ”. Trở lại là anh canh điền trong trắng năm xưa cảm thấy bị xúc phạm khi bị cái bà ba “ quỷ cái ” gọi lên bóp chân, trở lại anh nông dân lương thiện từng mơ ước đời sống mái ấm gia đình niềm hạnh phúc rất là bình dị khiêm nhường trong lao động … “ Đó là cái bản tính của hắn ngày thường bị lấp đi … “ Như vây là, lòng yêu thương, cái tình người chân thành đã làm sống lại trong Chí Phèo cái thực chất đẹp tươi của người nông dân lao động, bao lâu nay bị cho lấp, vùi dập nhưng vẫn không tắt. Bọn cường hào và nhà tù thực dân, nói rộng ra là cả cái xã hội hung tàn ấy, ra sức giết chết cái “ bản tính tốt ” ấy của anh “ Trần trụi giữa bầy sói ”, anh không hề hiền lành, trong trắng, mà để sống sót anh phải cướp giật, ăn vạ, đâm chém. Muốn thế phải liều và mạnh, những thứ ấy Chí Phèo tìm ở rượu. Và Chí Phèo luôn luôn say, ” hắn say thì hắn làm bất kỳ cái gì người ta sai hắn làm ” – xét cho cùng, Chí Phèo không chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về những hành vi của mình : linh hồn của anh đã bị cướp đi rồi . Nhưng ngày hôm nay, tình yêu đã thức tỉnh anh và linh hồn anh đã trở về. Anh thấy “ thèm lương thiện ”, “ muốn làm hòa với mọi người biết bao ! ”, Anh như rưng rưng và bẽn lẽn trong sự Phục hồi của linh hồn đó. Anh mong được nhận vào cái xã hội phẳng phiu, thân thiện của những người lương thiện ”. Tình của Thị Nở chẳng những đã thức tĩnh anh mà còn hé mở cho anh con đường trở lại làm người, trở lại cuộc sống, và anh hoảng sợ kỳ vọng . Đã hơn một lần, Nam Cao viết về những mối tình của những kẻ bị cả xã hội miệt thị, lăng nhục gian ác : Lang Rận – mụ Lợi, Đức – Nhi, Chí Phèo – Thị Nở … Tuy vẫn giữ giọng văn khách quan, vui nhộn, nhà văn đã dứt khoát đứng ra làm luật sư cãi trắng án cho những con người xấu số, bị mọi người hắt hủi đó, nhất là khi họ bị ném vào tình thế nhục nhã, trở thành cái đích cho những mũi tên chế giễu gian ác của người đời đầy thành kiến mu muội. Ông đã đanh thép bênh quyền được yêu của họ và khẳng định tính chính đáng của những mối tình như vậy. Có gì là không chính đáng nếu như những con người trong khi bị cả xã hội xua đuổi ấy đã đến với nhau, tìm thấy ở nhau sự giao cảm, san sẻ nỗi lòng ? Vì nếu tình yêu chân chính là tình yêu làm nhân đạo hóa con người, nâng cao sống, thì đã có mấy lần tình yêu có công dụng nhân đạo hóa kì diệu, cảm động như mối tình Thị Nở – Chí Phèo ? Chẳng phải tình yêu thương tuy đơn thuần, có phần thô lỗ của người đàn bà xấu xí ấy đã gọi dậy linh hồn người trong con quỷ dữ Chí Phèo, đưa hắn từ cõi âm ti trở về cõi người đó sao ? Chẳng phải một sự hóa giải thần bí nào mà chỉ là một tình yêu rất mực trần tục, nhưng là tình yêu đích thực con người, thật lành mạnh, mạnh khỏe. Mô típ thẩm mỹ và nghệ thuật này được xử lí bằng một tư tưởng nhân đạo lớn lao và một bút lực khác thường, chỉ có Nam Cao . Tư tưởng nhân đạo và hút lực khác thường đó còn bộc lộ ở đoạn văn miêu tả tấn thảm kịch ý thức của Chí Phèo. Truyện ngắn đầy mê hoặc này càng về cuối càng đặc biệt quan trọng mê hoặc ; không phải chỉ vì diễn biến, diễn biến đầy tính kịch, biến hóa khôn lường, mà còn vì tầm tư tưởng ngày càng nâng cao một cách giật mình của tác phẩm . Nhiều người cũng nói đến Chí Phèo như thể một thảm kịch số phận, tuy nhiên nếu hiểu cho ngặt nghèo, đúng chuẩn thì chỉ từ nhân vật này đã thức tỉnh linh hồn, khao khát trở lại làm người nhưng bị cự tuyệt lạnh nhạt, thì chỉ đến khi đó, Chí Phèo mới thật sự rơi vào tình thế thảm kịch : thảm kịch của con người bị khước từ không được làm người . Khi hiểu ra rằng xã hội không công nhận mình, Chí Phèo vật vã đau đớn. Hắn lại uống, nhưng điều lạ là, ngày hôm nay “ hắn càng uống càng tỉnh ra ”. Đúng hơn là tuy say, trong tâm thức Chí Phèo lúc này vẫn có một tỉnh bơ : nỗi đau khôn cùng về thân phận, và “ hắn ôm mặt khóc rưng rức ”. Rồi như để chạy trốn bản thân, chạy trốn nỗi đau, hắn “ lại uống … lại uống … đến say mềm người ”. Rồi hắn đi với một con dao và vừa đi vừa chửi … như mọi lần. Nhưng lại trọn vẹn khác mọi lần : thời điểm ngày hôm nay, Chí Phèo quằn quại đau đớn vì vô vọng, càng thấm thía hơn khi nào tội ác của quân địch, đã đến thẳng trước Bá Kiến “ trợn mắt, chỉ tay vào mặt ” lão, dõng dạc đòi quyền làm người, đòi lại bộ mặt người đã bị vằm nát của mình. Kẻ chết vì ý thức nhân phẩm đã quay trở lại, anh không hề đồng ý trở lại kiếp sống quái vật được nữa. Chí Phèo đã chết trên ngưỡng cửa trở lại đời sống, chết trong tâm trạng thảm kịch đau đớn. Thế là, trước đây, để bám lại sự sống, Chí Phèo phải từ bỏ nhân phẩm, bán linh hồn cho quỷ ; giờ đây, ý thức nhân phẩm thức dậy, linh hồn quay trở lại. Nhiều người hoài nghi tấm lòng của Nam Cao so với nông dân, vì thấy người nông dân của nhà văn phần lớn xấu xa dữ tợn. Vậy mà chính ở những người khốn khổ có bộ mặt và tính cách không mấy “ đáng yêu ” đó, nhiều khi ý thức nhân phẩm còn mạnh hơn cả cái chết. Lão Hạc vẻ bên ngoài có vẻ như lẩm cẩm, gàn dở nhưng lão đã lặng lẽ tìm đến cái chết để giữ trọn lòng tự trọng trong cảnh cùng đường [ Lão Hạc ]. Lang Rận cũng tìm đến cái chết vì không chịu nổi điều nhục nhã đang chờ ông ta hôm sau [ Lang Rận ] và ở đây là Chí Phèo ? Chí Phèo đã chết quằn quại trên vũng máu trong niềm đau thương vô hạn, khao khát lớn lao, thiêng liêng là được làm người lương thiện đã không triển khai được. Lời nói ở đầu cuối của Chí Phèo, vừa đanh thép, chất chứa phẫn nộ vừa mang sắc thái triết học và âm điệu bi thống đầy ám ảnh, làm người đời sững sờ và day dứt không thôi … ” Ai cho tao lương thiện ? ”. Làm thế nào để con người được sống đời sống con người ? Đó là “ một thắc mắc lớn không lời đáp chẳng những Bá Kiến không hề hiểu mà xã hội khi ấy cũng chưa thể vấn đáp Câu hỏi ấy được đặt ra một cách bức thiết, day dứt trong hầu hết hàng loạt sáng tác Nam Cao trước cách mạng. Và đặt ra bằng một năng lực lớn, độc lạ, khiến cho nhiều sáng tác của Nam Cao – trước hết là Chí Phèo – thuộc vào những trang hay nhất của nền văn xuôi Nước Ta .
Nam Cao được biết đến là một cây bút tài hoa trên forum văn học Nước Ta, những tác phẩm sinh ra mang sắc tố hiện thực thâm thúy. Những tác phẩm của ông mang cái nhìn về thời đại và đời sống trọn vẹn mới, cũng như hình ảnh trong những tác phẩm cũng phong phú và đa dạng và phong phú, mang những mảng tính cách mà sự trộn lẫn sáng tối lại như được tương phản rõ ràng. Chí Phèo là một tác phẩm nổi bật khi nhắc tới Nam Cao. Đây là câu truyện về đoạn cuối cuộc sống của một con người trong xã hội thực dân phong kiến diễn ra và được ghi lại bởi Nam Cao, câu truyện cũng gợi một những ý nghĩa nhân văn thâm thúy Tác phẩm khởi đầu thật rực rỡ và đầy ấn tượng với tiếng vừa đi vừa chửi của Chí Phèo, và xung quanh hắn chỉ có mấy con chó đứng chầu chực sủa. Ngoài mấy con chó, không có ai đáp lời hắn. Mở đầu truyện ngắn rất đỗi tài tình và tự nhiên, giống như tất cả chúng ta đang tận mắt chứng kiến khung cảnh ấy vậy. Những âm thanh hay đơn cử là những tiếng chửi của Chí Phèo lại làm cho mọi thứ trở nên sôi động, mọi hình ảnh như mở ra trước mắt. Có thể nói hình ảnh Chí say rượu, vừa đi vừa chửi, chửi những gì mà hắn thấy. Có lẽ, có vẻ như mọi người ở cái làng Vũ Đại đã quen với hình ảnh này của nó, vì vậy cứ khi nào hắn chửi mọi người cũng chẳng chú ý và nghĩ rằng : ” chắc hắn trừ mình ra ”. Tới đây ắt hẳn mọi người lại quá bất ngờ tại sao hắn lại có hành vi như vậy, theo thường thì người ta chửi bới khi uất ức một chuyện gì hay quá áp lực đè nén. Quả là như vậy, hắn vốn là đứa trẻ từ khi mới đẻ ra đã bị bỏ rơi trong cái lò gạch bỏ hoang, được người làng nhặt về nuôi, đi ở cho nhiều nhà khác nhau, ở đầu cuối đến năm 20 tuổi thì về làm canh điền cho Lí Kiến. Vì ghen tuông với sự tươi tắn lực lưỡng của hắn và vì bà Ba chú ý tới hắn, nên Bá Kiến tìm cách bỏ tù hắn, để hắn không hề Open nữa. Như có một sự vô cớ, Chí Phèo vốn dĩ là một người lương thiện, bần hàn nên đi ở, nhưng trong xã hội đó, ai có tiền có quyền người đó được làm mọi thứ, và cứ thế từ một con người lương thiện, Chí dần bị đẩy vào con đường tha hóa và lưu manh hóa . Sau khi được thả tù, bộ dạng Chí biến hóa hẳn, với cái đầu cạo trọc và hàm răng trắng hếu, trên mặt hiện lên vết sẹo dài. Trông hắn chẳng khác gì một con quỷ, quỷ đội lốt trong hình hài của một con người. Và người hắn tìm đến tiên phong không ai khác chính là Bá Kiến. Khi biết Chí đứng trước nhà mình vừa say vừa ăn vạ, Lí Cường ra mắng hắn, nhưng ngay sau đó, Chí Phèo đã rạch mặt, những vết máu trên khuôn mặt đầy sẹo dọc ngang nằm trước cổng nhà Bá Kiến dưới nhiều con mắt dò xét của người dân nơi đây. Khác với Lí Cường, Bá Kiến là người khôn khéo, khi thấy hình ảnh đó, quay sang Lí Cường mắng sa sả như tỏ ra nhượng bộ, rồi đỡ Chí Phèo dậy. Hắn biết tên Chí Phèo luôn luôn ưa nhẹ, lại thích được mềm mỏng nên sau đó hắn đã mời Chí vào nhà và cho ẩm thực ăn uống hậu hĩnh. Lần thứ hai, Chí đến nhà Bá Kiến xin đi ở tù lần nữa vì Chí cho rằng đi tù còn có cơm ăn, ở làng mảnh đất cắm dùi cũng không có mà cái ăn cũng không, Bá Kiến lợi dùng thời cơ này nhờ hắn đi đòi nợ Đội Tảo 50 đồng và hứa sẽ, có vườn cho Chí. Sau khi Chí đã hoàn thành xong việc làm được giao, Bá Kiến cho vài hào uống rượu và cắt cho hắn 5 sào vườn ở bãi sông. Bắt đầu từ lúc này Chí tự nhiên trở thành kẻ đâm thuê chém mướn, một công cụ đắc lực của Bá Kiến nhằm mục đích ức hiếp dân lành và thanh toán giao dịch những kẻ có máu mặt trong làng nhưng không cùng vây cánh .
Hình như đời sống và con người của Chí Phèo lúc này đây đã thực sự đổi khác khi một lần trong lúc uống say, hắn trở lại túp lều ven sông định bước xuống tắm, vô tình nhìn thấy Thị Nở đang nằm ngủ. Thị Nở được khắc họa là người nghèo rót mồng tơi, xấu ma chê quỷ hờn lại ngẩn ngơ như người đần trong cổ tích và Họ đã ăn nằm với nhau và thứ tình cảm đó thức tỉnh tình cảm thông thường cùng mong ước làm một người thông thường trong Chí. Có lẽ hình ảnh bát cháo hành của Thị như liều thuốc tiên thức tỉnh con người lương thiện luôn giấu kín trong một bộ dạng quỷ dữ của hắn. Cái mùi cháo hành thơm kia như đã bốc lên và cử chỉ chăm sóc của Thị đã khiến chí bùi ngùi và chợt nhận ra, anh muốn có một mái ấm gia đình, với vợ dệt vải chồng đi làm, cứ thế cuộc sống êm đềm trôi qua. Nhưng, có vẻ như niềm vui sướng chưa được bao lâu thì người bà cô đã khuyên Thị không nên ở với hắn, rồi Thị cũng là người duy nhất quay sống lưng lại với hắn thì ở đầu cuối cũng bỏ đi. Chiếc thang bắc cầu cho lòng lương thiện của Chí được sang bến bờ được sống như một người thông thường giờ đây hắn cũng không còn nữa. Chính cho nên vì thế, mà Chí Phèo đã mang dao tới nhà bá Kiến kết thúc đời bá Kiến và sau đó cũng tự sát, hắn không còn một lựa chọn nào khác. khi nghe được tin này, nhiều người tỏ ra hả hê, còn riêng Thị Nở lại nhìn xuống bụng và nghĩ tới cái lò gạch bỏ hoang không người qua lại .
“Chí Phèo” là một trong những truyện ngắn đặc sắc mà dường như dung lượng hiện thực được phản ánh trong trạng thái dồn nén, chứa nhiều mâu thuẫn, với nhiều nhân vật, và tình huống khác nhau…tác phẩm như mang tầm vóc của một tiểu thuyết. Chúng ta có thể dễ nhận thấy và phân tích theo vấn đề ý nghĩa nhân sinh của truyện, có thể phân tích theo tuyến nhân vật, hoặc cũng có phân tích-từng mối quan hệ giữa nhân vật chính là Chí Phèo với làng Vũ Đại và một số nhân vật có quan hệ trực tiếp [Bá Kiến, thị Nở]. Dù là theo cách nào đi chăng nữa thì tất cả đều làm nổi bật nghệ thuật xây dựng tình huống, nghệ thuật miêu tả nhân vật và ngôn ngữ truyện.
Hình như hình ảnh làng Vũ Đại được ví như một hình ảnh thu nhỏ của xã hội phong kiến ở nông thôn Nước Ta trước cách mạng, hiện thực đời sống được khơi ra từ những trường hợp truyện rực rỡ và những cụ thể nhỏ nhất nhưng khiến fan hâm mộ không hề bỏ lỡ. Truyện ngắn “ Chí Phèo ” mở màn và kết thúc theo cấu trúc vòng, khi khởi đầu truyện với hình ảnh cái lò gạch bỏ hoang thì kết thúc truyện cũng như vậy, đó là chi tiết cụ thể khi biết chí phèo tự sát, Thị Nở bỗng đã nhìn ngay xuống bụng mình và lại nghĩ ngay tới hình ảnh cái lò gạch, không biết một đời sống sẽ khởi đầu như thế nào, kết thúc mở khiến cho fan hâm mộ có nhiều liên tưởng mê hoặc. Ngôn ngữ trong tác phẩm là một điều không hề bỏ lỡ, lời trần thuật được trộn lẫn, lắp ghép, xen kẽ không tuân theo trình tự tuyến tính của. diễn biến. Nam Cao có vẻ như đã khởi đầu bằng hình ảnh Chí khật khưỡng say và vừa đi vừa chửi. Chân dung nhân vật trong bước đầu hiện ra với những đường nét thật ấn tượng, buộc người đọc chú ý quan tâm ngay từ khi mới đặt tay lên trang giấy. Ông đã thật tài tình khi xen kẽ, trộn lẫn lời nhân vật và lời người kể truyện, nhiều đơn vị chức năng lời văn hoàn toàn có thể là của nhân vật vừa là của người kể chuyện. Thông qua đây, việc sử dụng này có ý nghĩa rất lớn đến việc đi sâu vào thẻ giới nội tâm rất phức tạp và tinh xảo của nhân vật. Chính bởi nhờ vậy chân dung nhân vật hiện ra rất là chân thực và sôi động .
Tài liệu trên đây do HocThatGioi chọn lọc và tuyển chọn, là nguồn tài liệu tham khảo cần thiết và bổ ích giúp học sinh có thể nắm vững kiến thức quan trọng của tác phẩm. Nếu thấy hay hãy chia sẻ cho bạn bè cũng tham khảo nhé!. Chúc các bạn học tốt!
Bài viết khác liên quan đến Chí Phèo