Vì sao ta lại có cảm giác vui, buồn, giận, chán chường, sợ hãi...? Nếu đã từng xem bộ phim hoạt hình “Những mảnh ghép cảm xúc” [Inside Out] thì ắt hẳn bạn vẫn còn nhớ 5 nhân vật “cảm xúc” trong cô bé Riley dễ thương – Vui Vẻ, Giận Dữ, Chán Ghét, Sợ Hãi và Buồn Bã. Chính 5 “mảnh ghép cảm xúc” đáng yêu này đã chi phối từng cử chỉ, hành động và tâm trạng của Riley để giúp cô bé vượt qua những khó khăn trong cuộc sống.
Thế nhưng, sự cấu thành và tác động của “cảm xúc” trên thực tế phức tạp hơn là trong bộ phim hoạt hình của Pixar. Hãy cùng Prudential tìm hiểu sâu hơn về bản chất, cũng như sự ảnh hưởng của cảm xúc đối với tinh thần và thể chất. Từ đó, bạn sẽ có thể hiểu rõ chính mình và mang đến những cảm xúc tích cực cho những người xung quanh.
Cảm xúc là một chu kỳ vô tận của các tín hiệu điện hóa
Cảm xúc là một chu kỳ vô tận của các tín hiệu điện hóa tạo ra từ não, phản ánh nhận thức của chúng ta trước một sự vật hay sự việc. Các tín hiệu điện hóa này được truyền đến mọi cơ quan trên cơ thể và truyền ngược trở lại não. Quá trình này diễn ra liên tục hàng ngày, hàng giờ. Tùy thuộc vào thế giới quan của từng cá nhân, cảm xúc của mỗi người trước cùng một sự vật sự việc vẫn có thể khác nhau.
Có tất cả 8 loại cảm xúc cơ bản
Dù tâm trạng chúng ta có phong phú ra sao thì vẫn sẽ xoay quanh 8 loại cảm xúc cơ bản: Vui vẻ, Buồn bã, Sợ hãi, Chán ghét, Giận dữ, Ngạc nhiên, Hy vọng, và Tin tưởng. Tâm trạng của chúng ta có thể nằm trọn trong một loại cảm xúc hoặc bị chi phối bởi nhiều cảm xúc khác nhau.
Để minh hoạ dễ hiểu hơn, Robert Plutchik, tiến sĩ tâm lý người Mỹ, đã vẽ ra Bánh xe cảm xúc giúp ta hình dung được vô vàn những cảm xúc khác nhau là sự kết hợp của 8 loại cảm xúc này. Các loại cảm xúc sẽ được chia thành 3 cấp độ tăng dần khi vào gần tâm, và khi hai cảm xúc gần nhau sẽ tạo ra một hỗn hợp cảm xúc mới. Ví dụ, như “Tình yêu” sẽ được tạo từ cảm xúc “Vui vẻ” và “Tin tưởng”, trong khi “Sự khinh rẻ” sẽ là kết hợp giữa “Giận dữ” và “Chán ghét”.
Không có cảm xúc tốt cũng như cảm xúc xấu
Bạn có thể nghĩ rằng: Cảm xúc Vui vẻ hẳn phải tốt hơn Buồn bã, bởi có ai muốn buồn bao giờ? Tuy nhiên, cảm xúc là một phạm trù trung tính và ta không thể gọi một cảm xúc là tốt hay xấu.
Ví dụ, đứng trước một điều bạn mong muốn, thì bạn sẽ vui vẻ nếu như đạt được điều bạn mong muốn, và sẽ buồn bã nếu vuột mất nó. Tuy nhiên, đặt lại vấn đề, nếu bạn không cảm thấy buồn khi vuột mất điều gì đó, thì làm sao bạn có thể cảm nhận được sự vui sướng khi đạt được điều mình muốn. Thực tế, hai cảm xúc trái ngược nhau này là hai mặt thiết yếu của một nhu cầu.
Thứ hai, mọi cảm xúc trong chúng ta đơn giản là một tín hiệu truyền tải thông điệp từ não bộ đến các cơ quan. Kể cả những cảm xúc gây khó chịu cho ta như Sợ hãi, Giận dữ hay Buồn bã cũng có chức năng riêng của chúng. Vậy chức năng của cảm xúc là gì?
Chúng ta tồn tại và phát triển nhờ có cảm xúc
Cảm xúc giúp tập trung sự chú ý và thôi thúc ta thực hiện hành động cụ thể. Mỗi cảm xúc có một mục đích khác nhau. Chẳng hạn như “Giận dữ” là tín hiệu cho thấy việc bạn muốn làm đang bị chặn lại. Cảm giác giận dữ sẽ khiến bạn chú ý đến chủ thể đang ngăn cản bạn thực hiện điều mình muốn và khuyến khích bản thân bạn phản ứng để đẩy lùi chướng ngại vật. Tuy việc giận dữ có thể có tác động tiêu cực đến bạn, nhưng cơn giận cũng có thể tạo năng lượng thôi thúc ta đối mặt với vấn đề của mình và tìm giải pháp.
Một ví dụ khác về cảm xúc “Vui vẻ”: Khi vui, ta thường hướng sự tập trung vào những cơ hội, từ đó mang đến nguồn động lực để ta thực hiện những mục tiêu đã đề ra. Không chỉ vậy, chúng ta cảm thấy vui khi cảm nhận được ý nghĩa và sự kết nối với cuộc sống, và mục đích của cảm xúc “Vui vẻ” trong hoàn cảnh này là để truyền tín hiệu tới chúng ta rằng hãy tiếp tục tìm kiếm thực hiện những điều tốt đẹp tương tự.
Để hiểu sâu hơn về thông điệp mà mỗi cảm xúc truyền tải, bạn có thểtải về tài liệu Emotoscope Feeling Chart [Tạm dịch: Biểu đồ Cảm nhận qua lăng kính cảm xúc]. Biểu đồ này hiển thị thông điệp mà mỗi sắc thái cảm xúc khác nhau của Buồn bã, Vui sướng, Giận dữ và Sợ hãi muốn truyền đạt.
Chẳng hạn, nếu một ngày bạn cảm thấy bị quá tải, hãy nhìn vào Biểu đồ để thấy rằng cảm xúc Quá tải thực ra là tín hiệu của cơ thể nhắc nhở rằng bạn cần dành thời gian sắp xếp lại thứ tự ưu tiên trong cuộc sống. Từ đó, thay vì trốn tránh, bạn học được cách lắng nghe cảm xúc và tìm giải pháp – chẳng hạn như tạo một danh sách việc cần làm với thứ tự ưu tiên từ cao đến thấp. Tuy đơn giản nhưng Biểu đồ trên sẽ giúp cuộc sống của bạn nhẹ nhàng hơn và khiến bạn thấy mọi cảm xúc của mình đều có ích.
Cảm xúc có tính lan truyền
Giống như virus, cảm xúc có thể “lây” từ người sang người. Dù bạn đang tương tác với một nhóm hay chỉ với một người, bạn đều có thể “lây” và bị “lây” cảm xúc, cả tích cực và tiêu cực. Nguyên nhân của việc này có liên quan đến quá trình tiến hóa: loài người thường tồn tại và phát triển theo nhóm. Nói cách khác, chúng ta sống theo bầy đàn và thường có khuynh hướng nắm bắt trạng thái cảm xúc của nhau.
Chẳng hạn, nếu bạn nhìn thấy sự sợ hãi trên mặt người đối diện, bạn sẽ nhanh chóng đề phòng xung quanh, vì cảm xúc sợ hãi của chính bạn đã được kích hoạt ngay khi nhìn thấy thái độ đối phương. Trên thực tế, chúng ta liên tục gửi và nhận thông điệp cảm xúc bằng nhiều phương tiện, như cách nhấn câu, biểu hiện gương mặt, tư thế và hành vi mà đôi khi không để ý. Bạn không tin ư? Hãy nói chuyện với một người lớn tuổi và để ý xem giọng điệu và cách diễn đạt của bạn có chậm đi theo nhịp của người ấy không nhé.
Thú vị hơn cả, trong thời đại 4.0 như hiện nay, cảm xúc không chỉ “lây” khi bạn trực tiếp trò chuyện cùng đối phương. Một nghiên cứu từ Facebook và trường Đại học Cornell đã chứng minh rằng lan truyền cảm xúc còn xảy ra thông qua mạng xã hội. Từ đó có thể thấy, chúng ta có sự kết nối cảm xúc với nhau rất sâu sắc.
Cảm xúc khác với cảm giác và tâm trạng
Tuy vậy 3 khái niệm này vẫn có mối quan lệ tương quan. Vậy khác biệt nằm ở đâu? Sự khác biệt nằm ở độ dài thời gian mà mỗi khái niệm trên tác động tới chúng ta, và mức độ nhận thức của chúng ta.
Về bản chất, cảm xúc là những hợp chất hóa học được tiết ra trong não và trong cơ thể để hồi đáp cách diễn giải của bạn về một vấn đề cụ thể. Não cần ¼ giây để nhận dạng vấn đề và ¼ giây nữa để sản xuất chất hóa học cảm xúc. Mỗi cảm xúc chỉ kéo dài vài giây.
Cảm giác xuất hiện khi chúng ta có nhận thức về cảm xúc và cho phép chúng “xâm nhập” vào não. Thông thường, cảm giác là sự kết hợp của nhiều cảm xúc, và kéo dài hơn cảm xúc.
Tâm trạng sinh ra không từ một nguyên nhân duy nhất mà là kết quả của nhiều yếu tố: Tác động ngoại cảnh [thời tiết, người xung quanh,...]; thể chất [đồ ăn, chế độ tập luyện,...] và cuối cùng – trạng thái tâm lý. Tâm trạng có thể kéo dài hàng giờ hoặc vài ngày.
Mỗi cảm xúc chỉ kéo dài trong vòng 6 giây
Các hợp chất hoá học cảm xúc – từ khi được sản sinh trong vùng dưới đồi của não [hypothalamus] đến khi được phân nhỏ và hấp thu – sẽ tồn tại trong cơ thể trong khoảng 6 giây.
Nếu lâu hơn 6 giây, có thể bản thân bạn đang chọn kéo dài cảm xúc đó, và chúng sẽ trở thành cảm giác và hiện diện lâu hơn. Điều này có thể tốt khi bạn nhận thấy được sự nguy hiểm và muốn kéo dài cảm xúc sợ hãi để có thể bắt cơ thể chạy nhanh hơn để trốn khỏi kẻ thù. Điều này cũng có thể không hay khi bạn muốn kéo dài sự giận dữ để có thể trả thù đối phương.
Thực tế, Chỉ số cảm xúc [EQ] mà ta thường nhắc đến chính là chỉ số ghi nhận khả năng nhận diện cảm xúc, đánh giá mục đích của cảm xúc đó, và quyết định có nên tái tạo lại cảm xúc đó hay không. Vì vậy, đừng quên liên tục lắng nghe và suy nghĩ kỹ về cảm xúc mình đang có, từ đó điều chỉnh lại hành vi và tâm trạng của mình để có một quyết định có lợi cho bạn nhất.
Đã bao giờ bạn thắc mắc: sao lại có những người luôn nhận được thiện cảm và sự yêu mến? Việc đó hoàn toàn không phải do ngẫu nhiên, mà đều chứa đựng bí quyết cả đấy!
Ai cũng muốn được những người xung quanh yêu mến và dành sự tin tưởng. Nhưng để đạt được điều đó cần rất nhiều cố gắng, chứ không phải chỉ dựa vào sức hút tự nhiên của bản thân. Trong bài viết hôm nay, Prudential sẽ chia sẻ cùng bạn 4 bí quyết hiệu quả để trở thành người luôn dành được thiện cảm trong mắt người khác.
Những người tự tin thường rất giỏi giao tiếp, nhờ đó mà việc mở rộng các mối quan hệ cũng trở nên rất dễ dàng. Khi đã có sự tự tin trong bản thân, bạn sẽ biết cách truyền đạt những hiểu biết của mình đến người đối diện một cách thu hút và hấp dẫn.
Vậy phải làm sao để có thể học được bí quyết tự tin trong mọi tình huống? Đầu tiên, bạn hãy thường xuyên luyện tập kỹ năng hùng biện. Tự luyện nói trước gương hay tham gia các trường lớp, câu lạc bộ hùng biện là cách hiệu quả để bạn xua tan đi nỗi sợ đám đông và dám thể hiện mình. Ngoài ra, hãy cố gắng chủ động trong mọi việc và thể hiện quan điểm rõ ràng. Ban đầu có thể sẽ hơi khó khăn, nhưng sự tự tin sẽ dần hình thành trong bạn.
Tuy nhiên, bạn cũng cần lưu ý là ranh giới giữa tự tin và kiêu ngạo rất mong manh. Đi kèm với sự tự tin phải là thái độ cầu thị, biết lắng nghe người khác, luôn tạo cho họ cơ hội lên tiếng, thể hiện bản thân. Đừng cố chứng tỏ mình giỏi hay chiếm phần ưu thế ở mọi lúc mọi nơi, bởi điều đó sẽ dẫn bạn đến sự đơn độc về sau. Tự tin có thể khiến mọi người yêu mến và muốn ở lại bên bạn, nhưng sự kiêu ngạo sẽ khiến họ thấy bạn là loại người cần phải tránh né.
“Kiên nhẫn, biết cảm thông” nghe qua thì có vẻ đơn giản, nhưng không phải ai cũng sở hữu được hai phẩm chất này. Bởi lẽ sự bao dung cần được xây dựng bằng lòng yêu thương đích thực của bạn, cùng thái độ biết trân trọng mọi mối quan hệ xung quanh mình.
Để rèn luyện cho mình những phẩm chất quý giá nói trên, hãy tập thói quen đặt bản thân vào vị trí người khác và thấu hiểu cho các tâm tư, nỗi niềm của họ. Việc chỉ trích những sơ suất nhỏ như trễ giờ, quên đồ đạc... theo kiểu “chuyện bé xé ra to” chỉ tạo thêm mâu thuẫn, làm người khác khó chịu với bạn hơn thôi.
Trong mọi tình huống, thái độ cảm thông là rất cần thiết. Chỉ cần bạn thêm một vài câu hỏi như: “Sao hôm nay em đi làm trễ thế? Có chuyện gì không?” thì mọi thứ sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn hẳn, và người khác cũng ý thức được lỗi sai của mình. Thái độ lạc quan và “biết người biết ta” ấy sẽ kéo bạn gần lại với mọi người hơn. Từ đó, mọi người sẽ thêm phần yêu mến bạn và dễ dàng thông cảm khi bạn là người mắc lỗi, vì họ biết bạn cũng sẽ đối xử theo cách tương tự với họ nếu có chuyện xảy ra. Hãy trân trọng mọi mối quan hệ từ những điều tiểu tiết như thế, và bạn sẽ giữ được những tình thân đích thực bên mình.
Hãy thử tưởng tượng tình huống này: bạn nhận được báo cáo cuối năm của nhân viên, tổng thể thì ổn nhưng bên trong vẫn còn thiếu vài chi tiết quan trọng. Lúc đó, bạn sẽ làm gì? Chỉ ra những thiếu sót và quát mắng để người ấy chú ý hơn vào những lần sau, hay sẽ khen ngợi những điểm đã phân tích khá tốt và gợi ý cho nhân viên đó bổ sung thêm vài mục để báo cáo chặt chẽ và thuyết phục hơn?
Thông thường, khi đưa ra những lời phê bình là lúc bạn mong muốn người khác phải nỗ lực nhiều hơn nhằm mang đến kết quả tốt hơn cho họ. Tuy nhiên, bao nhiêu người sẽ hiểu được thành ý của bạn chỉ qua những phản hồi chỉ chú trọng vào thiếu sót mà không ghi nhận những gì họ đã làm được? Vì vậy, bạn hãy ghi nhận, khen ngợi những gì người khác làm được và động viên để họ có động lực tiếp tục cố gắng mang đến thành quả tốt hơn. Sau đó, hãy giúp họ nhìn thấy những điểm họ có thể làm tốt hơn nữa để cải thiện kết quả đạt được. Việc khích lệ đúng lúc còn giúp lan tỏa năng lượng tích cực đến tất cả mọi người.
Tuy nhiên, cái gì nhiều quá thì cũng không tốt. Hãy để lời khen được xuất hiện đúng lúc và tự nhiên. Bạn không nên ban phát quá nhiều lời khen để chúng trở thành những lời hoa mỹ sáo rỗng. Hãy nói lời khen đúng lúc và vừa đủ bằng tất cả sự chân thành, hành động đó sẽ “ghi điểm” rất lớn trong mắt những người xung quanh bạn.
Ai trong chúng ta cũng có những tâm sự thầm kín, chỉ giữ cho riêng mình. Người lịch thiệp phải biết đâu là ranh giới để không xâm phạm đến thế giới riêng tư của người khác. Hãy biết giữ khoảng cách an toàn trong các cuộc hội thoại để tránh làm người khác khó chịu vì sự tò mò quá đáng hay câu hỏi quá tế nhị nào đó.
Không chỉ vậy, bạn cũng nên lưu ý đừng tự tiện đánh giá, bình phẩm về vấn đề người khác gặp phải khi họ không hề hỏi ý kiến của mình. Dù bạn có hiểu biết và lo lắng cho đối phương đến đâu, cũng đừng bao giờ cố gắng tra hỏi thông tin khi người đó đã tỏ thái độ không muốn chia sẻ và đề cập đến.
Có nhiều người quan niệm: Chúng ta chỉ cần sống cho bản thân mình là đủ, không cần chiều lòng ai đó khác. Nhưng bạn biết không, khi mọi người cảm thấy hài lòng và yêu mến bạn, cuộc sống của bạn sẽ dễ dàng và hạnh phúc hơn rất nhiều đấy! Cuộc sống của mỗi người là một hệ sinh thái mở với nhiều mối tương quan khác nhau giữa người với người. Muốn đi nhanh, hãy đi một mình, muốn đi xa, bạn hãy đi cùng người khác. Chúc bạn sớm giành đươc thiện cảm từ những người xung quanh!