Đây là tình trạng bình thường, do khí hậu quá lạnh hoặc giữ ấm không đúng cách. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, lạnh buốt chân tay có thể gây mất ngủ, stress... nên không thể chủ quan. Biểu hiện của chứng bệnh này là: Da vùng bàn chân, tay nhợt nhạt, tím tái, có khi chuyển sang màu hơi trắng, ngứa, thô ráp, đen và dày hơn. Chân tay bị sưng phù hoặc xuất hiện mụn nước.
2. Nguyên nhân dẫn tới chứng chân tay lạnh
- Khả năng hoạt động của tim giảm, quá trình lưu thông máu không ổn định khiến máu đi đến chân tay không đủ. Nhiệt độ ngoài trời hạ thấp khiến cho các thành mạch co lại, khí huyết không được lưu thông thuận lợi có thể dẫn tới tình trạng tắc nghẽn mạch máu. Vì thế khả năng hoạt động của gan và thận cũng bị ảnh hưởng. Sức đề kháng của cơ thể bị giảm sút.
- Bị thiếu máu cũng dễ mắc chứng chân tay lạnh vì lượng hồng cầu trong máu hạ thấp. Người bệnh hay bị gan bàn tay, bàn chân lạnh ngắt dù là trời nóng hay lạnh.
Bàn tay bàn chân bạn luôn cảm thấy lạnh buốt có thể là dấu hiệu của bệnh lý
- Thay đổi hocmon: Nữ giới dễ mắc chân tay lạnh hơn nam giới. Thêm nữa vào kỳ kinh nguyệt nữ giới sẽ bị mất một lượng máu khá lớn khiến nhiệt độ cơ thể cũng có thể bị giảm.
- Những người mắc các bệnh như tim mạch, viêm tĩnh mạch, tiểu đường, tổn thương thần kinh, suy giáp, tắc mạch máu thường bị chân tay lạnh. Ngoài ra, căng thẳng, mệt mỏi cũng có thể làm chứng bệnh này thêm nặng.
- Thiếu vitamin B12: Cơ thể thiếu B12 có thể dẫn đến một số triệu chứng thần kinh trong đó bao gồm cả cảm giác buốt lạnh ở bàn tay, bàn chân. Các triệu chứng khi cơ thể thiếu vitamin B12: thiếu máu, mệt mỏi, da nhợt nhạt, hụt hơi, loét miệng…
- Ngoài ra, nhiều nguyên nhân khác cũng có thể dẫn đến tình trạng bàn tay và bàn chân lạnh: Sốt, nhiễm trùng do vi khuẩn, virus; stress kéo dài; khó tiêu mạn; người cao tuổi mất khả năng điều chỉnh nhiệt độ cơ thể khi thời tiết chuyển lạnh...
3. Khắc phục chứng chân, tay lạnh
Bệnh thường không gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Tuy nhiên nếu không khắc phục kịp thời chứng chân tay lạnh lâu dần sẽ gây ra chứng mất ngủ, stress kéo dài và nhiều hệ lụy khác cho sức khỏe bệnh nhân. Chính vì thế trong điều kiện thời tiết lạnh giá như hiện nay, việc giữ ấm bàn chân và bàn tay là rất quan trọng.
Một số biện pháp giúp giữ ấm chân, tay:
- Luôn mặc ấm, giữ kín cổ, đội mũ, đeo găng tay, đi tất khi thời tiết lạnh. Hạn chế mặc quần áo quá bó sát.
- Uống nước ấm khi khát.
- Ngâm tay và chân trong nước ấm [40 độ C] có thể cho thêm chút muối và vài lát gừng tươi trong khoảng 20 phút. Trong khi ngâm, có thể kết hợp với mát-xa bàn chân và tay để tăng cường tuần hoàn máu.
- Tập thể dục hàng ngày để cải thiện tình trạng lưu thông máu và làm ấm cơ thể hiệu quả; Đối với những người ngồi văn phòng lâu, cần tăng cường hoạt động, tập một số động tác thể dục tại chỗ để tăng cường tuần hoàn máu.
- Sử dụng túi sưởi để giữ ấm cơ thể khi ngủ; nên mang tất và găng tay cả trong khi ngủ.
- Chà xát, mát xa tay và chân để làm tăng lưu thông máu, làm ấm nóng gan bàn chân tay.
- Bổ sung cho cơ thể vitamin B1, B2, F và những thực phẩm có nhiều calo, chất béo, chất sắt để cung cấp thêm năng lượng làm ấm nóng cơ thể; Ăn những thực phẩm như sữa, trứng, thịt lợn, bơ, các loại hạt và ngũ cốc…
- Ngủ đủ giấc, tránh stress: Nghỉ ngơi, thư giãn và ngủ đầy đủ sẽ giúp cơ thể giữ ấm tốt hơn.
Thể dục đều đặn giúp lưu thông máu cải thiện chứng chân tay lạnh.
Tóm lại: tình trạng bàn chân và bàn tay lạnh khi nhiệt độ xuống thấp là do cơ thể đã huy động máu làm ấm các cơ quan quan trọng như tim, não… khiến tay, chân ở xa không nhận được lượng máu cần thiết để làm ấm. Tuy nhiên nếu đã khắc phục mà tình trạng bàn chân và bàn tay lạnh không thuyên giảm hoặc lạnh cả khi thời tiết, nhiệt độ xung quanh bình thường kèm theo các triệu chứng: ngón chân, ngón tay thay đổi màu hoặc khó thở, thì đó có thể là dấu hiệu của một bệnh lý khác. Trong trường hợp này cần đi khám tại các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị.
Mời xem video được quan tâm:
Những nguyên nhân dẫn tới suy nhược thần kinh
Nếu tay, chân luôn lạnh dù đã đeo gang và xỏ tất, bạn nên chú ý đến sức khỏe nhiều hơn vì đây là điều cảnh báo sức khỏe đang có vấn đề.
Tay, chân luôn lạnh hơn người khác là dấu hiệu cảnh báo của bệnh tật.
Mạch máu kém lưu thông
Tay, chân lạnh là hiện tượng phổ biến khi nhiệt độ môi trường xuống thấp, kéo theo nhiệt độ cơ thể giảm. Nhưng nếu bạn ủ ấm cơ thể đã lâu mà tay chân vẫn không ấm lên mấy thì rất đáng lo ngại.
Tay chân lạnh có thể là dấu hiệu của thấp khớp, xơ cứng bì, viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, tuyến giáp kém hoạt động hoặc phổ biến nhất là Hội chứng Raynaud [mạch bàn tay, chân bị co thắt khi gặp lạnh hoặc stress].
Các mạch máu co lại khi trời lạnh là phản ứng bình thường để cơ thể duy trì nhiệt độ và bảo vệ các cơ quan. Tuy nhiên, ở những người mắc hội chứng Raynaud, các động mạch luôn co thắt đột ngột. Tình trạng này thường xảy ra ở ngón tay, ngón chân và đôi khi là ở tai, mũi hay núm vú... khiến những bộ phận này biến đổi màu sắc và cảm giác. Móng tay, chân có thể chuyển sang màu trắng xanh [do động mạch bị đóng lại], sau đó có màu xanh lam hoặc tím rồi chuyển sang màu hồng, đỏ khi cơ thể ấm lên hoàn toàn [mạch máu giãn ra, máu lưu thông tốt hơn]. May mắn là sự chuyển sắc đột ngột này không hại sức khỏe. Tuy nhiên ở một vài trường hợp, hội chứng Raynaud có thể kết hợp với các vết loét nhỏ ở ngón tay hoặc ngón chân và rất khó chữa lành.
Nếu bị lạnh tay chân thường xuyên kèm theo các triệu chứng sau, bạn hãy đi khám bệnh càng sớm, càng tốt:
- Dày hoặc căng da
- Vết loét hoặc vết nứt trên đầu ngón tay hoặc ngón chân
- Mệt mỏi
- Cân nặng thay đổi liên tục
- Sốt
- Đau khớp
- Phát ban
Bệnh xơ vữa động mạch chi
Bệnh xơ vữa động mạch ở các chi, hay bệnh động mạch ngoại vi, thường gặp ở những người từ 50 tuổi trở lên, có tiền sử bệnh tiểu đường hoặc hút thuốc. Bệnh nhân bị hẹp, tắc, phình một hay nhiều đoạn động mạch. Bệnh gây ra các triệu chứng như thiếu máu tại chi hoặc cơ quan. Các triệu chứng báo hiệu bệnh xơ vữa động mạch các chi gồm:
- Tay, chân lạnh
- Chuột rút, nặng hơn hoặc đau khi đi bộ
- Rụng tóc
- Màu sắc của móng tay và chân thường thay đổi
- Đau nhức ở bàn chân hoặc ngón chân
Những cơn chuột rút tiềm ẩn nguy cơ về sức khỏe.
Nếu tự dưng bạn bị đau thắt trong 20 giây, cơn đau qua đi rất nhanh chóng và không trở lại, bạn có thể sẽ không để tâm đến nó. Nếu bạn bị đau tay, chân hoặc bất cứ nơi nào trên cơ thể cũng trong 20 giây nhưng tình trạng này lặp đi lặp lại nhiều lần, cơ thể bạn đang cầu cứu. Hãy đến gặp bác sĩ, đừng chần chờ để không phải hối tiếc. Để tránh các bệnh liên quan đến triệu chứng tay chân lạnh, bạn nên:
- Giữ ấm bàn tay, xoa hai lòng bàn tay [có thể thêm ít dầu gió] và đeo thêm găng tay.
- Giữ chân ấm: Mang giày, dép thích hợp, vừa vặn và đi thêm tất. Bạn có thể lồng thêm tất cho chân được ấm hơn nếu cần.
- Giữ ấm cả cơ thể: Mặc quần áo nhiều lớp mỏng sẽ giúp cơ thể ấm áp hơn chỉ mặc một chiếc áo len dày.
- Tránh xa caffeine và nicotine bởi đây là những chất co thắt mạch.
- Tuyệt đối không nên để bụng đói vì khi đói, nhiệt độ cơ thể sẽ giảm nhiều hơn so với mức bình thường.
NGỌC PHẠM [Nguồn: Health]
Trả lời:
Cơ thể tiếp xúc quá lâu trong môi trường lạnh làm cho tay, chân trở nên lạnh cóng hay khí huyết lưu thông kém, chế độ ăn uống không đủ chất dinh dưỡng, thiếu máu, thiếu sắt, lượng hồng cầu trong máu hạ thấp.
Để giữ ấm, bạn có thể ngâm tay, chân trong nước ấm 40-50 độ, chỉ cần ngâm 15-20 phút trước khi đi ngủ để tăng huyết lưu thông, lại giúp tinh thần thoải mái, ngủ ngon hơn. Thường xuyên massage lòng bàn tay, lòng bàn chân để tuần hoàn máu ở vùng này được tăng cường, giúp tay chân ấm nóng. Tắm nước ấm, có thể thêm tinh dầu thiên nhiên như tinh dầu gừng, bạc hà, hoa quế, hoa oải hương... để thúc đẩy lưu thông máu, giữ ấm cho cơ thể.
Luôn giữ ấm khi ra ngoài bằng tất, đội kín mũi, giày cao cổ. Nên sử dụng chất liệu cotton, len, tạo cảm giác dễ chịu, hấp thụ mồ hôi tốt. Hạn chế mặc đồ quá bó sát, cản trở vận động, giảm quá trình lưu thông của mạch máu. Tập luyện thể thao nhẹ nhàng, không tập sáng sớm hay tập quá sức. Bổ sung thực phẩm giàu calo, vitamin để tái tạo năng lượng. Uống đủ nước, ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi ngày.
Ngoài ra, bạn có thể sử dụng ngải cứu, gừng, muối hoặc hành tím để ngâm tay chân và giữ ấm cho cơ thể.
Một số bài thuốc có thể tham khảo như: Lấy khoảng 30-50 g ngải cứu tươi đun sôi với 1/2 nồi nước khoảng 10 phút. Sau đó pha thêm nước [để nhiệt độ giảm còn khoảng 40 độ] thì cho thêm muối khuấy đều rồi ngâm tay chân 15-20 phút. Bài thuốc này có tác dụng trừ lạnh, tăng cường dương khí, không chỉ dùng cho người bị tay chân lạnh mà còn hỗ trợ chữa bệnh đường hô hấp rất tốt.
Hoặc, dùng 20-30 g gừng tươi đập dập rồi cho vào đun sôi trong 10 phút với 1/2 nồi nước, đậy nắp kín để tránh bay hơi một số chất trong gừng. Pha thêm nước lạnh và muối vào nước gừng để cho nhiệt độ còn khoảng 40 độ thì ngâm tay chân. Áp dụng mỗi buổi tối trước khi đi ngủ sẽ giúp máu huyết lưu thông tốt, từ đó giải trừ chứng tay chân lạnh hiệu quả. Có thể thay ngải cứu và gừng bắng vỏ quế, hoa tiêu, vỏ cam quýt bưởi.
Lưu ý, chỉ ngâm nước đến dưới mắt cá chân, ngược lại có thể gây phản tác dụng. Áp dụng đều đặn vào mỗi buổi tối trước khi đi ngủ. Khi ngâm xong thì lau khô tay chân và giữ ấm bằng tất, tránh tiếp xúc với nước lạnh. Nếu chân lạnh nhiều, có thể dùng lót giày bằng vỏ gỗ quế để làm ấm và kích thích các huyệt ở bàn chân.
Trong một số trường hợp, tay lạnh và bàn chân lạnh có thể là nguyên nhân của các bệnh như huyết áp thấp, suy giáp, các bệnh về tim mạch... Bạn nên đi khám định kỳ để theo dõi sức khỏe và điều trị sớm.
Lương y Bùi Đắc Sáng
Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ, Hội Đông y Việt Nam