Tại sao thu hoạch lúa đúng thời vụ

Bài 14.7 trang 45 sách bài tập Khoa học tự nhiên lớp 6 - Chân trời sáng tạo: Việt Nam là quốc gia sản xuất và xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.

a] Gạo là lương thực hay thực phẩm?

b] Kể tên hai khu vực sản xuất lúa gạo chính ở Việt Nam.

c] Tại sao phải thu hoạch lúa đúng thời vụ?

Lời giải:

a] Gạo là lương thực, cung cấp lượng lớn tinh bột cho con người.

b] Khu vực sản xuất lúa gạo lớn nhất Việt Nam là Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng bằng sông Hồng.

c] Cần phải thu hoạch lúa đúng thời vụ để:

- Đảm bảo hạt gạo có chất lượng tốt nhất.

- Tránh bị hao phí khi thu hoạch vì thu hoạch vào lúc lúa chín quá thì hạt lúa bị rơi rụng ra rất nhiều.

- Chuẩn bị đất, kịp thời làm vụ khác.

Câu hỏi: Tại sao phải thu hoạch đúng lúc nhanh gọn và cẩn thận?

Lời giải 

- Thu hoạch không đúng lúc: Sẽ làm giảm chất lượng và sản lượng nông sản. [Khi thu hoạch lúa quá chín dẫn đến hao hụt hạt bị rụng quá nhiều. Thu hoạch sớm quá, lúa còn xanh, chất lựơng không tốt].

- Nhanh gọn để tránh thời kỳ cây trồng qua đợt thu hoạch sẽ cho sản lượng thấp 

- Trong quá trình thu hoạch cần cẩn thận để đạt được sản lượng tối đa cho cây, cẩu thả sẽ làm thất thoát về số lượng, giảm chất lượng 

CÙNG TOPLOIGIAI TÌM HIỂU THÊM VỀ THU HOẠCH VÀ BẢO QUẢN NÔNG SẢN

I. Thu hoạch

1. Yêu cầu:

• Để đảm bảo được số lượng và chất lượng của nông sản phải tiến hành thu hoạch đúng độ chín, nhanh gọn và cẩn thận.

2. Thu hoạch bằng phương pháp nào?

- Tùy theo từng loại cây có cách thu hoạch khác nhau như: hái, cắt, nhổ, đào bằng phương pháp thủ công hay cơ giới.

+ Hái: cam, quýt, đậu xanh ...

+ Nhổ: su hào, khoai mì, đậu phộng …

+ Đào: khoai tây, khoai lang …

+ Cắt: lúa, hoa, bắp cải …

II. Bảo quản

1. Mục đích: 

• Bảo quản nhằm hạn chế sự hao hụt về số lượng và giảm sút về chất lượng của nông sản.

2. Các điều kiện bảo quản tốt:

- Hạt hạt cần phải phơi hoặc say khô.

- Rau quả phải sạch sẽ, không giập nát.

- Kho bảo quản phải xây dựng nơi khô ráo, thoáng khí, có hệ thống thông gió và phải có biện pháp để trừ mối, mọt, chuột,…

3. Phương pháp bảo quản

III. Chế biến

1. Mục đích

• Chế biến nông sản làm tăng giá trị của sản phẩm và kéo dài thời gian bảo quản.

2. Phương pháp chế biến 

- Có 4 phương pháp:

+ Sấy khô.

+ Chế biến thành bột mịn hay tinh bột.

+ Muối chua.

+ Đóng hộp.

Xanh nhà hơn già đồng

Khẩn trương, nhộn nhịp là không khí lao động của hầu hết nhà nông tại thời điểm này. Trên những cánh đồng người, máy gặt hối hả chạy đua với thời gian để thu hoạch lúa mùa sớm, nhanh chóng giải phóng đất để làm đông.

Tranh thủ mấy ngày nắng ráo, gia đình chị Sầm Thị Hường, thôn Làng Mòi, xã Yên Nguyên [Chiêm Hóa] huy động đông đảo nhân lực để tập trung thu hoạch 3 sào lúa mùa. Ôm bó lúa vàng óng nặng trĩu trên tay, chị Hường phấn khởi bảo, suốt từ lúc gieo cấy đến lúa trỗ thời tiết rất ít mưa, tuy nhiên đến thời điểm thu hoạch lại mưa nhiều hơn. Lo ngại mưa lớn sẽ ảnh hưởng đến sản lượng, chất lượng thóc nên khi lúa chín gia đình tập trung thu hoạch ngay. Năm nay lúa được mùa, bông to, chắc hạt, phơi khô, quạt sạch cầm chắc 2,3 tạ/sào.

Cũng trên cánh đồng xã Yên Nguyên, tại thôn Cầu Cả, lúa chín đến đâu bà con đổi công gặt hết đến đó, nhờ vậy tiến độ thu hoạch được đẩy nhanh hơn rất nhiều. Bà Vũ Thị Bình hồ hởi bảo, gia đình bà có 1 bung lúa tương đương với gần 3 sào, bà con đổi công trong buổi sáng gia đình đã gặt xong. Thu hoạch xong, tranh thủ thời tiết nắng ráo bà lên luống trỉa ngô đông luôn.

Người dân xã Ninh Lai [Sơn Dương] ứng dụng cơ giới hóa đẩy nhanh tiến độ thu hoạch lúa mùa.

Trên khắp các cánh đồng xã Ninh Lai, Thiện Kế, Sơn Nam [Sơn Dương] những chiếc máy gặt đập liên hoàn chạy rầm rập thay thế sức lao động của người nông dân trong khâu thu hoạch. Đồng chí Nguyễn Văn Lợi, Chủ tịch UBND xã Thiện Kế cho biết, việc thu hoạch lúa của bà con nông dân hiện nay chủ yếu do máy gặt đảm nhiệm nên tiến độ thu hoạch rất nhanh, chỉ vài ba ngày là hoàn thành.

Ông Dương Văn Quyền, thôn Thai Bạ, xã Thiện Kế phấn khởi cho biết, tháng 9 mưa bão nhiều lại đúng vào thời điểm lúa chín, những năm trước không gặt kịp lúa đổ, thóc rơi rụng nhiều. 3 năm nay gia đình ông Quyền thực hiện đúng phương châm “xanh nhà hơn già đồng” thuê dịch vụ máy gặt, chi phí 120 nghìn đồng/sào, nhanh, gọn. Máy gặt xong, sàng muổi, đóng bao, ông Quyền chỉ việc chở lúa về nhà nên đã giảm được rất nhiều tổn thất.

Kết quả kiểm tra của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh, hầu hết diện tích lúa mùa của tỉnh bước vào giai đoạn vào chắc, chín. Đến ngày 18-9 đã có 1.000 ha lúa mùa tại các huyện Lâm Bình, Chiêm Hóa, Sơn Dương được thu hoạch, chưa ghi nhận tổn thất do thiên tai. Đánh giá sơ bộ tại đồng ruộng, lúa vụ mùa năm nay cứng cây, chắc bông rất thuận lợi để bà con nông dân ứng dụng cơ giới hóa vào thu hoạch, năng suất ước đạt 2,4 - 2,5 tạ/sào, cá biệt có cánh đồng năng suất lúa ước đạt 2,7 tạ/sào. Dự tính từ nay đến trung tuần tháng 10 có trên 10.000 ha lúa mùa được thu hoạch. 

Theo dự báo của Đài Khí tượng thủy văn Tuyên Quang, từ nay đến hết tháng 9 khả năng có 2 - 3 đợt mưa lớn trên diện rộng và kéo dài trùng với thời điểm lúa thu hoạch rộ. Để bảo vệ năng suất, sản lượng lúa mùa bà con thực hiện theo đúng khuyến cáo của ngành Nông nghiệp “xanh nhà hơn già đồng”, khi lúa chín trên 80% có thể thu hoạch để hạn chế tối đa thiệt hại do thời tiết, dịch hại và rơi dụng, bảo đảm giải phóng đất, gieo trồng cây vụ đông lấy hạt.

Linh hoạt phát triển cây trồng vụ đông 

Kế hoạch sản xuất cây vụ đông năm nay được nhận định sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Nguyên nhân do dịch bệnh Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp, nhiều tỉnh, thành phố phải thực hiện giãn cách đồng nghĩa với việc thị trường tiêu thụ sản phẩm cây vụ đông của tỉnh ta bị thu hẹp. Điều này tác động không nhỏ đến tâm lý, kế hoạch sản xuất của người nông dân trong vụ đông sắp tới.

Ngay tại các xã có truyền thống trồng cây vụ đông như Yên Nguyên, Hòa Phú [Chiêm Hóa]; Thái Hòa [Hàm Yên]; Ninh Lai, Thiện Kế, Sơn Nam [Sơn Dương]; Hoàng Khai, Chân Sơn [Yên Sơn]... bà con đang rất lấn cấn trong việc tìm đối tượng cây trồng trong vụ đông năm nay. Ông Trần Quang Thon, thôn Cầu Cả, xã Yên Nguyên [Chiêm Hóa] chia sẻ, vụ đông những năm trước gia đình trồng ớt để bán tại thị trường Hà Nội. Tuy nhiên, thời điểm này Hà Nội vẫn đang giãn cách, ông lo ngại trồng ớt ra không bán được sẽ mất công, thiệt hại kinh tế. Ông Thon tính sẽ quay về trồng ngô lấy hạt để đầu tư chăn nuôi.

Duy trì sản xuất, tạo ra nguồn nông sản hàng hóa đủ cung ứng thị trường, giữ ổn định thu nhập cho bà con nông dân, đảm bảo an ninh lương thực trong những thời điểm khó khăn nhất hiện nay, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vừa triển khai kế hoạch sản xuất vụ đông. Theo đó, các địa phương căn cứ vào điều kiện sản xuất, nhu cầu tiêu thụ nông sản của thị trường, các địa phương bố trí kế hoạch sản xuất, cơ cấu cây trồng, thời vụ trồng cho phù hợp. Tuyệt đối không sản xuất ồ ạt cùng loại sản phẩm, chỉ gieo trồng khi có hợp đồng liên kết bao tiêu sản phẩm; bố trí cơ cấu từng trà, lứa cho phù hợp để rải vụ thu hoạch đảm bảo vừa tiêu thụ hết hàng hóa vừa kịp giải phóng đất để sản xuất.

Về phần canh tác, bà con nên áp dụng biện pháp kỹ thuật làm đất tối thiểu, trồng cây trong bầu, sử dụng giống ngắn ngày để đẩy nhanh tiến độ gieo trồng cây vụ đông. Đối với diện tích lúa mùa thu hoạch sau ngày 25-9, tiếp tục thực hiện mở rộng diện tích trồng ngô làm thức ăn cho gia súc, cung cấp nguồn thức ăn cho gia súc trong mùa đông.

Với phương châm “Xanh nhà hơn già đồng”, nông dân ở khắp các địa phương đang hối hả thu hoạch lúa mùa, chủ động bước vào sản xuất vụ đông.

Nhộn nhịp và gấp rút là không khí lao động của tất cả nhà nông thời điểm này. Tại xã Ninh Lai [Sơn Dương] tiến độ thu hoạch lúa được đẩy cao nhất, những chiếc máy gặt đập liên hoàn hoạt động hết công suất, lúa chín đến đâu được thu hoạch hết đến đó. Bà Nguyễn Thị Mún, thôn Ninh Thuận phấn khởi cho biết, năm nay dù thời tiết có những bất thuận song nhờ chăm sóc, phòng trừ sâu, bệnh hại đúng kỹ thuật nên lúa tương đối tốt, cứng cây, bông chắc. Lúa chín, dịch vụ máy gặt đến tận cánh đồng nên bà Mún thuê ngay. 4 sào lúa của gia đình bà Mún, máy làm chưa đầy 20 phút, thóc đã được quạt sạch, đóng sẵn bao, giảm được bao công sức. Ngay sau khi thu hoạch lúa xong, bà Mún tiến hành làm đất tối thiểu, trồng ngô và rau vụ đông để tăng thu nhập.

Ông Lục Văn Man, thôn Ninh Lai cũng rất vui, bởi những bao thóc nặng trĩu vai. Ông Man cho biết, tháng 9 mưa bão nhiều đúng vào thời điểm lúa chín, những năm trước không gặt kịp lúa đổ, thóc rơi rụng nhiều. Rút kinh nghiệm, vụ mùa này gia đình thực hiện theo đúng phương châm “xanh nhà hơn già đồng” nên đã giảm được tổn thất. Ước tính gần 3,7 sào ông cầm chắc trên 1 tấn thóc.

Vụ mùa năm nay, xã Ninh Lai gieo cấy trên 400 ha lúa, trong đó có 60% diện tích là lúa thuần chất lượng cao, còn lại là lúa lai. Một thành công lớn của xã Ninh Lai trong vụ mùa năm nay là bà con gieo cấy tập trung, tuân thủ đúng khung thời vụ, cơ cấu giống của tỉnh cộng với việc chăm sóc, phòng, trừ sâu, bệnh hại kịp thời nên năng suất rất cao, ước đạt bình quân 2,5 tạ/sào, cá biệt có cánh đồng thôn Ninh Thuận, Ninh Lai năng suất lúa ước đạt 2,7 tạ/sào.

Lúa chín đến đâu, người dân xã Yên Nguyên, Hòa Phú [Chiêm Hóa]; Bình An, Thổ Bình [Lâm Bình] cũng tập trung nhân lực thu hoạch và vận chuyển luôn về đến đó. Ông Ma Phúc Khứu, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Chiêm Hóa cho biết, vụ mùa năm 2020, toàn huyện gieo cấy trên 3.000 ha, thực hiện tốt khâu dự tính, dự báo và phòng chống sâu, bệnh hại lúa kịp thời nên lúa phát triển tốt, khỏe cây, chắc bông. Tính đến thời điểm ngày 15-9, toàn huyện đã thu hoạch 40% diện tích, không có diện tích mất trắng. Toàn bộ diện tích lúa được gieo trồng ngô, lạc và rau đông.

Kết quả kiểm tra của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh, hầu hết diện tích lúa mùa của tỉnh đã chín. Tại một số huyện Lâm Bình, Chiêm Hóa, Sơn Dương nhiều diện tích đã được thu hoạch. Đánh giá sơ bộ tại đồng ruộng, lúa cứng cây, chắc bông rất thuận lợi để bà con nông dân ứng dụng cơ giới hóa vào thu hoạch. Điểm khác biệt nữa trong vụ mùa năm nay là cơ cấu lúa thuần, chất lượng cao, chiếm trên 60% diện tích. Song nhờ công tác dự tính, dự báo chính xác của ngành chuyên môn về sâu, bệnh hại và sự chủ động trong công tác phòng, trừ nên năng suất, chất lượng lúa tương đối cao, toàn tỉnh chưa ghi nhận diện tích mất trắng do sâu, bệnh hại và thiên tai.

Ông Trần Hải Tuyên, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh cho rằng, thời điểm lúa chín đúng vào thời điểm thời tiết có nhiều diễn biến bất thường, mưa, bão xảy ra liên tiếp. Để bảo vệ năng suất, sản lượng lúa mùa bà con cần khẩn trương thu hoạch, phấn đấu đến ngày 25-9 có khoảng 3.000 ha lúa mùa được thu hoạch để giảm thiệt hại do thời tiết, dịch hại và giải phóng đất, gieo trồng cây vụ đông lấy hạt.

Đối với cây trồng vụ đông, ông Tuyên nhấn mạnh, bà con áp dụng triệt để các biện pháp kỹ thuật làm đất tối thiểu, trồng cây trong bầu, sử dụng giống ngắn ngày để đẩy nhanh tiến độ, đảm bảo gieo trồng tối đa diện tích. Đối với diện tích lúa mùa thu hoạch sau ngày 25-9, tiếp tục thực hiện mở rộng diện tích trồng ngô làm thức ăn cho gia súc, cung cấp nguồn thức ăn cho bò sữa, cho đàn trâu, bò của các hộ gia đình, góp phần thực hiện tốt việc phát triển chăn nuôi đại gia súc để bù đắp chỉ tiêu đàn lợn. Đồng thời chủ động phòng, chống đói rét cho đàn gia súc trong mùa khô. Những nơi thuận lợi nước tưới, bố trí mở rộng diện tích gieo trồng cây có giá trị kinh tế cao như cà chua, khoai tây, rau đậu các loại đảm bảo hoàn thành chỉ tiêu diện tích và tăng giá trị sản xuất vụ đông, thu nhập cho hộ sản xuất.