Tết Nguyên tiêu [ngày Rằm tháng Giêng] bắt nguồn từ Trung Quốc, nhưng qua thời gian lại trở thành văn hóa tín ngưỡng của người dân Việt Nam. Vậy Tết Nguyên tiêu là gì? Cùng tìm hiểu trong bài viết sau đây nhé!
1. Tết Nguyên tiêu là gì? Ý nghĩa của Tết Nguyên tiêu?
1.1. Tết Nguyên tiêu là gì? Câu chuyện về ngày Tết Nguyên tiêu
Có rất nhiều tài liệu và câu chuyện về Tết Nguyên tiêu là tết gì, hư thực đều có. Giai thoại về một con thiên nga trên thiên đình là câu chuyện được khá nhiều người truyền tai nhau.
Truyện kể rằng, Ngọc Hoàng rất yêu thích một con thiên nga trên thiên cung. Một hôm nọ, con thiên nga bay xuống hạ giới dạo chơi và bị một người thợ săn bắn chết. Hay tin Ngọc Hoàng nổi giận phái một đội quân xuống trần giang thiêu trụi mọi thứ vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch.
May mắn thay khi có một vị quan trong triều không đồng tình với quyết định có phần “nóng nảy” của Ngọc Hoàng, nên đã hạ giới và bày cho người trần thoát khỏi đại họa.
Nghe theo lời dặn của vị quan, đúng vào ngày rằm mọi nhà đều treo đèn lồng màu đỏ để Ngọc Hoàng nghĩ lệnh phóng hỏa đã được thi hành. Nhờ đó, người trần gian thoát nạn. Từ đó, ở Trung Quốc cứ đến ngày này, nhà nhà đều treo đèn lồng như một cách trả ơn vị ân nhân trên thiên đình.
Ngoài ra, trong dân gian còn truyền miệng nhau một sự tích khác về Tết Nguyên tiêu.
Vào thời Tây Hán ở Trung Quốc, cung vua được canh phòng cẩn mật nên các cung nữ vào dịp Tết nhớ nhà, nhớ cha mẹ da diết nhưng không được về thăm nhà.
Một cung nữ tên là Nguyên tiêu cũng rơi vào cảnh tương tự, nỗi nhớ nhà cùng với sự cô đơn, buồn tủi làm cô bi lụy và tìm đến một cái giếng tự kết liễu cuộc đời.
Ngay lúc đó, Đông Phương Sóc, một quan dưới thời Hán Vũ Đế thấy vậy và đã cứu sống. Muốn giúp cung nữ được gặp cha mẹ, ông đã bày một bàn bói quẻ trên phố và tất cả những người đến bói đều nhận được một quẻ ghi chữ “16 tháng Giêng bị lửa thiêu”.
Ông dặn dò thêm mọi người rằng: Tối ngày 13 tháng Giêng Ngọc hoàng sẽ sai một tiên nữ áo đỏ hạ phàm để hỏa thiêu toàn dãy phố. Nên người nào muốn kiếp nạn này thì hãy tâu lên nhà vua. Được tin từ người dân, Hán Vũ Đế vội triệu quan Đông Phương Sóc đến để bàn cách đối phó.
Đông Phương Sóc giả vờ suy nghĩ rồi nói rằng thần lửa thích ăn bánh trôi, trong cung có cung nữ tên Nguyên Tiêu vừa khéo tay vừa giỏi bếp núc, nhà vua có thể giao cho cô làm bánh tế thần linh để xoa dịu lòng thần.
Đồng thời, ông hiến kế cho nhà vua nên ban lệnh cho dân chúng Tràng An đến ngày rằm mỗi nhà phải treo trước cửa một chiếc đèn lồng đỏ để Ngọc Hoàng lầm tưởng trần gian đang bị lửa thiêu.
Đến ngày đó, mọi việc thuận buồm xuôi gió nên nhà vua tưởng kế của Đông Phương Sóc đã ứng nghiệm.
Nhà vua thưởng cho cung nữ Nguyên Tiêu về thăm nhà. Kể từ đó, ngày 15 tháng Giêng thành ngày Tết Nguyên tiêu [theo tên gọi của cung nữ], bánh trôi cũng trở thành món ăn không thể thiếu trong ngày này.
1.2. Ý nghĩa của ngày Tết nguyên tiêu
Tết Nguyên tiêu bắt đầu từ giữa đêm 14 [đêm trước Trăng Rằm] cho đến nửa đêm 15 tháng Giêng Âm lịch.
Bắt nguồn từ câu chuyện nàng cung nữ tên Nguyên Tiêu nói trên mà Tết Nguyên tiêu mang ý nghĩa về sự đoàn tụ, đoàn viên gia đình.
Vào ngày này, các thành viên trong gia đình thường quây quần bên nhau, nấu ăn, hàn huyên nói chuyện, sau đó cùng thưởng trà, ăn bánh trôi nước và ngắm trăng.
Không chỉ là dịp để các thành viên quây quần bên nhau, ngày rằm tháng Giêng còn là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính đối với các vị thần, Phật, đối với gia tiên.
Ngoài ra, rằm tháng Giêng còn được gọi là “Tết muộn” vì diễn ra ngay sau Tết Nguyên đán, là dịp để các gia đình không may có người thân bị ốm, hay đi vắng vào vào đúng dịp Tết Nguyên Đán có cơ hội đoàn viên gia đình.
2. Tết Nguyên tiêu là ngày bao nhiêu 2020?
Năm Canh Tý 2020, Tết Nguyên tiêu là ngày 15 tháng Giêng Âm lịch cũng tức là thứ 7 ngày 8 tháng 2 Dương lịch.
Đây là ngày Tân Tỵ, ngũ hành Kim, ngày Hoàng đạo.
3. Làm gì vào ngày Tết Nguyên tiêu?
Vào Rằm tháng Giêng, nhìn chung người dân khắp nơi thường thả hoa đăng hay lên chùa khấn Phật.
Ở Việt Nam, hàng nghìn phật tử viết điều ước lên những cánh hoa đăng lung linh rồi thả xuống sông để cầu nguyện cho một năm mới bình an, hạnh phúc.
Ở Trung Quốc, người dân đón Tết Nguyên tiêu bằng cách treo hàng nghìn chiếc đèn lồng đầy màu sắc, giải các câu đố treo trên đèn lồng, ăn bánh trôi và đoàn tụ với gia đình. Món bánh trôi không thể thiếu trong Tết Nguyên tiêu của người Trung Quốc, Singapore và cộng đồng nói tiếng Hoa.
Đối với người Thái, Rằm tháng Giêng còn gọi là lễ hội Phật giáo Makha Bucha. Vào ngày này, hàng nghìn người tập trung tại ngôi chùa nổi tiếng Wat Phra Dhammakaya, Bangkok để tiến hàng nghi lễ và thắp sáng 100.000 đèn lồng.
Tại Đài Loan, thay vì thả đèn nước thì nhiều người ghi những câu ước nguyện vào đèn lồng và thả bay lên trời trong dịp Tết Nguyên tiêu.
Xem thêm bài viết liên quan:
Ăn gì sau Tết không ngán, nhẹ nhàng, giảm cân
Rằm tháng Giêng là Tết gì? Cách chuẩn bị mâm cỗ trong ngày rằm tháng Giêng
Múa lân ăn Tết Nguyên Tiêu ở quận 5, TP Hồ Chí Minh. Hình từ trang này
Rằm tháng Giêng còn gọi là Tết Nguyên Tiêu. Cách đây vài tháng, chúng ta đã học rằng tháng Chạp vốn là đọc trại ra từ chữ Hán-Việt “lạp”, tức tháng phơi thịt. Về mặt từ nguyên, tháng Giêng có 2 cách giải thích
– Có thể nó bắt nguồn từ chữ “Nguyên nguyệt”, đọc theo giọng Quảng Đông sẽ gần giống Giêng.
– Cũng có thể nó bắt nguồn từ chữ “Chính nguyệt”, đọc theo tiếng Quan Thoại sẽ giống Giêng, mà chữ Nôm “Giêng” cũng dùng chữ “Chính” để ký âm.
Từ đây, chúng ta cũng đã biết chữ “nguyên” có nghĩa là “tháng Giêng”, hay tháng đầu tiên của năm. Chữ “tiêu” ở đây có nghĩa là đêm. Ở đây “nguyên tiêu” có nghĩa là “đêm của tháng đầu tiên”, chỉ đêm trăng tròn đầu tiên của năm mới.
Nguyên Tiêu nào, Hội Nhà Văn Việt Nam cũng tổ chức Ngày Thơ ở Văn Miếu Quốc tử giám [Hà Nội]. Trong ảnh là tại NgàyTthơ Việt Nam lần thứ 11, năm 2013. Ảnh từ trang này
Rất nhiều chữ Hán-Việt có âm “tiêu”, liệt kê hết ra đây thì loãng bài quá. Chữ “tiêu” với nghĩa là đêm trong thơ cổ chữ Hán thì có nhiều chứ tiếng Việt hiện đại ít dùng. Ví dụ như trong “Táng hoa từ” [Bài ca chôn hoa] trong Hồng Lâu Mộng:
Tạc tiêu đình ngoại bi ca phát
Tri thị hoa hồn dữ điểu hồn
[Tối qua ngoài sân có tiếng hát não nề
Biết đâu ấy là hồn hoa hay hồn chim]
Đại Ngọc cầm cuốc đi chôn hoa
Đại Ngọc chôn hoa
Ở Việt Nam, rằm tháng Giêng thường là một dịp để Phật tử đi chùa, chứ không phải là một lễ rầm rộ. Nhưng với người Hoa [ở Trung Quốc và tất cả các chỗ khác trên thế giới] thì đây thường được coi là lễ quan trọng nhất trong năm, kể từ thời Hán Vũ đế. Khu Chợ Lớn ở Sài Gòn cũng tổ chức Nguyên Tiêu khá lớn [Giao thừa ra Quận Nhất, Nguyên tiêu về Quận Năm]. Người Hoa lên chùa cúng, treo đèn lồng ở nhà, xem hoa đăng và ăn bánh trôi vào dịp này. Có nơi thanh niên còn mua chong chóng giấy cầm tay để chuyển vận.
Cúng bánh trôi nhiều màu trong Tết Nguyên Tiêu. Hình từ trang này
*
Các bạn xem thêm về các từ khác ở FB Cùng học tiếng Việt nhé
*
Cùng học tiếng Việt:
- Nghĩa của tiếng Việt: Đỗ và Đậu. Chưng và Chưng cất
- Nghĩa của tiếng Việt: Phù tang và Câu lạc bộ
- Nghĩa của tiếng Việt: Trẩy và Nhặt
- Nghĩa của tiếng Việt: “Khinh” và “Mọn”
- Nghĩa của tiếng Việt: “Nhũn như con chi chi”
- Nghĩa của tiếng Việt: “Muông” và “Mân côi”
- Nghĩa của tiếng Việt: “Ngoan” và “Thực dân”
- Nghĩa của tiếng Việt: “Tang bồng” và “Con ghệ”
- Nghĩa của tiếng Việt: Cam và Khổ và Hợp chúng quốc
- Nghĩa của tiếng Việt: Chữ “mặc” – mực vẽ, im lặng và bom nguyên tử
- Nghĩa của tiếng Việt 10: Chim nhạn – Hãy trả lại tên cho ngỗng
- Nghĩa của tiếng Việt: Lạp là hạt, là chạp, là sáp…
- Nghĩa của tiếng Việt: Dày thế mà gọi là “tiểu thuyết”? Bò bía nghĩa là gì?
- Nghĩa của tiếng Việt: Chiêm tinh với thiên văn, can đảm với gan ruột
- Nghĩa của tiếng Việt: vì đâu nên “tá”?
- Nghĩa của tiếng Việt: Cứu cánh –
do ta dùng sai chứ không ai cứu ai cả
- Nghĩa của tiếng Việt: Gác – từ trên lầu đến xưng hô lễ phép
- Nghĩa của tiếng Việt: “dâm bụt” hay “râm bụt”?
- Nghĩa của tiếng Việt: Điền kinh nghĩa là gì? Việt dã nghĩa là sao?
- Nghĩa của tiếng Việt: “Băng” – từ nước đá cho tới chuyện cưới hỏi
- Nghĩa của tiếng Việt: Đào xuống rễ mà tìm chữ căn
- Nghĩa của tiếng Việt: chữ “hộ” giúp đỡ, chữ “hộ” cửa nẻo
- Nghĩa của tiếng Việt: Tam Bành –
ba con ma của Đạo giáo làm người ta nổi giận
- Nghĩa của tiếng Việt: Lãnh cổ áo, lãnh thời tiết
- Nghĩa của tiếng Việt: Tằm-tang-tơ, bộ ba nối kết Đông-Tây
- Nghĩa của tiếng Việt: Vì sao lại gọi là nhiễm sắc thể?
- Nghĩa của tiếng Việt: Cộng hòa là thế nào? Đại Chủng viện là nơi làm gì?
- Nghĩa của tiếng Việt: bánh trưng hay bánh chưng?
- Nghĩa của tiếng Việt: Nguyên là gì, tiêu là gì, và Nguyên Tiêu là gì?
- Nghĩa của tiếng Việt: Đồng hồ –
nhỏ nước trước rồi mới hiện đại sau
- Nghĩa của tiếng Việt: Có phải cứ có vua thì gọi là “phong kiến”?
- Nghĩa của tiếng Việt: Hoàng, Đế, Vương, Vua, xưng gì thì cũng là.. vua
- Nghĩa của tiếng Việt: từ cắm [hoa] cho tới sáp nhập
- Nghĩa của tiếng Việt: Tên các nguyên tố hóa học trong tiếng Việt
Chia sẻ: