Khi da bé bị tổn thương thì cần dùng thuốc điều trị kịp thời và đúng cách.
Điều trị viêm da ở trẻ sơ sinh
Da trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh rất mỏng manh [chỉ bằng khoảng 1/5 da người lớn, với các chức năng bảo vệ kém], cấu trúc chưa ổn định nên dễ bị tổn thương, dị ứng và nhiễm khuẩn. Hơn 90% các bệnh về viêm da ở trẻ sơ sinh là do vi khuẩn tấn công từ bên ngoài. Biểu hiện dễ thấy nhất của trẻ bị viêm da là sốt, ở nhiều vùng da, có khi toàn thân bị mẩn đỏ. Không ít trẻ phải nhập viện trong tình trạng viêm nhiễm nặng, phải điều trị dài ngày.
Vậy, làm thế nào để xử lý khi trẻ bị viêm da? Bạn có thể thực hiện theo cách sau đây: Vệ sinh da bé sạch sẽ, giữ da thoáng mát. Cần làm sạch da hàng ngày cho bé bằng các loại sữa tắm, xà bông diệt khuẩn, có độ pH phù hợp sẽ tránh gây ra những kích ứng hay dị ứng. Tắm rửa cho bé bằng Lactacyd BB, thuốc tím pha loãng màu hồng nhạt giúp hạn chế nhiễm trùng da. Bôi thuốc chống nhiễm trùng như sosine, fucidin, bactroban. Dùng kháng sinh toàn thân theo chỉ dẫn của bác sĩ khi cần thiết. Nếu sau một thời gian bé dùng thuốc kháng sinh và thuốc bôi mà không đỡ, bạn nên đưa bé đi khám lại.
Chàm sữa
Bệnh chàm sữa [lác sữa] là dạng chàm thể tạng dễ gặp ở trẻ em từ 2 tháng đến 2 tuổi. Đây là tình trạng viêm da mạn tính, không lây, xảy ra ở bệnh nhi có tiền sử bản thân hay gia đình có cơ địa dị ứng [hen phế quản, viêm mũi dị ứng...]. Nguyên nhân gây bệnh này vẫn chưa xác định một cách chắc chắn, tuy nhiên bệnh thường gặp ở người có cơ địa dễ dị ứng, thường bệnh có liên quan đến sự phối hợp của hai yếu tố: cơ địa dị ứng và chất gây dị ứng, thường khởi đầu là những mẩn đỏ, rồi trở thành mụn nước nhỏ li ti, đỏ, nứt da, rịn nước [một số bé có da rất khô], đóng mày và tróc vảy.
Việc dùng thuốc chữa bệnh chàm ở trẻ có những lưu ý riêng vì da bé rất non nớt. Khi tổn thương đang nổi đỏ hoặc chảy dịch thì có thể bôi các loại thuốc dạng dung dịch mang tính sát khuẩn nhẹ như: thuốc tím 0,001%, hồ nước... Khi tổn thương da khô, đỏ, tróc vẩy thì có thể bôi các loại kem chứa corticoid nồng độ thấp trong thời gian ngắn [7-10 ngày]. Trường hợp tổn thương da khô, dày sừng nhiều thì có thể dùng các loại thuốc mỡ chứa corticoid hoặc phối hợp chất tiêu sừng như salicylic acid. Không được dùng dung dịch có acid boric cho trẻ em. Không dùng kháng sinh để điều trị chàm sữa, trừ khi bội nhiễm.
Chốc
Chốc là tình trạng nhiễm trùng nông ở da do vi khuẩn gây ra. Chốc có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng 90% là các bé tuổi nhà trẻ, mẫu giáo. Bệnh rất dễ lây lan và thường lây trực tiếp từ vùng da bệnh đến vùng da lành, hoặc từ trẻ này sang trẻ khác.
Chốc được phân loại theo hình thái thương tổn: có bọng nước và không có bọng nước. Chốc có bọng nước thường do tụ cầu gây ra, thường gặp ở mặt, vùng da hở hoặc bất kỳ chỗ nào kể cả lòng bàn tay, bàn chân, không bao giờ xuất hiện ở niêm mạc. Chốc không có bọng nước thường do liên cầu tan huyết nhóm A gây ra. Bờ thương tổn thường có ít vảy da trông giống như bệnh nấm da. Hay gặp ở mặt, xung quanh hốc mũi, miệng hoặc tứ chi.
Để điều trị bệnh chốc cho trẻ, có thể sử dụng thuốc sát khuẩn như betadine hoặc dung dịch xanh - methylen để lau rửa vùng da bệnh hoặc làm sạch tổn thương bằng nước muối sinh lý hay thuốc tím 0,001%. Bôi mỡ kháng sinh như axit fusidic lên da bệnh. Khi thương tổn lan rộng, nặng, dai dẳng thì phải dùng kháng sinh toàn thân [nhóm β-lactam, cephalosporin, macrolid, penicillin bán tổng hợp...]. Nếu trẻ có ngứa cần dùng thêm thuốc kháng histamin [phenergan, loratadin...].
Hăm da
Vết hăm hình thành do da của bé bị ẩm ướt trong một thời gian dài, thường xuyên tiếp xúc với các tác nhân kích ứng như enzym trong phân, nước tiểu, mồ hôi, sự cọ xát của tã giấy... Các vết hăm thường xuất hiện ở vùng da bị gấp nếp, ngấn như cổ, đùi, bẹn, vùng mặc tã. Khi bị hăm, da bé bị phát ban, hơi sưng nề, trẻ quấy khóc, biếng ăn, khó chịu... Nếu không chữa trị, lớp da bị hăm trở nên căng bóng và có thể sinh ra mụn mủ.
Để trị hăm cho bé, nên chọn thuốc dạng mỡ bôi để tạo thành lớp màng bảo vệ da bé khỏi các tác nhân gây kích ứng. Loại thuốc mỡ có chứa chất dexpathenol [tiền vitamin B5] sẽ giúp chữa lành các sang thương da nhanh chóng. Loại mỡ bôi chứa lanolin chiết xuất từ mỡ cừu, tạo thành lớp màng bảo vệ hiệu quả. Không tự ý bôi thuốc mỡ kháng sinh lên vùng da bị hăm. Khi thấy chỗ hăm da tấy đỏ, chảy mủ, trẻ có sốt thì cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa da liễu để dùng thuốc điều trị nhiễm khuẩn theo chỉ định.
Những lưu ý khi dùng thuốc chữa bệnh ngoài da cho bé
Dù là dạng thuốc dùng ngoài da cũng phải hết sức thận trọng trong sử dụng đối với trẻ nhỏ. Khi dùng thuốc, phải xem kỹ hướng dẫn để biết phạm vi sử dụng, tác dụng phụ và có chống chỉ định đối với trẻ hay không. Nên lưu ý, nhiều bệnh ngoài da muốn điều trị hiệu quả, cả người lớn và trẻ con, tốt nhất là đến bác sĩ chuyên khoa da liễu để được khám và chỉ định đúng thuốc. Không vì đó là thuốc bôi ngoài da mà cứ thoa bừa lên da trẻ. Tuyệt đối nên tuân thủ các chỉ định của bác sĩ, tránh dùng thuốc quá liều hoặc không đúng chỉ định vì có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.
Đối với trẻ, đặc biệt là trẻ sơ sinh, nhiều cơ quan chưa phát triển hoàn chỉnh so với người lớn nên việc dùng thuốc ngoài da vẫn phải hết sức thận trọng, dùng không đúng hậu quả đáng tiếc chắc chắn xảy ra.
Lời khuyên của thầy thuốc
Dù là dạng thuốc dùng ngoài da cũng phải hết sức thận trọng trong sử dụng đối với trẻ con. Khi dùng thuốc, phải xem kỹ hướng dẫn để biết phạm vi sử dụng, tác dụng phụ và có chống chỉ định đối với trẻ hay không. Nên lưu ý, nhiều bệnh ngoài da muốn điều trị hiệu quả, cả người lớn và trẻ con, muốn điều trị có hiệu quả, tốt nhất là đến bác sĩ chuyên khoa da liễu để được khám và chỉ định đúng thuốc. Không vì đó là thuốc bôi ngoài da mà cứ thoa bừa lên da trẻ.
Những việc đau lòng
Mới đây, hai trẻ 7 - 8 tuổi phải nhập viện tai khoa chấn thương chỉnh hình bệnh viện Nhi Đồng 2 [TP.HCM] vì nhiễm trùng nặng khớp cổ chân do người nhà trẻ đắp thuốc lá trị trẹo cổ chân. Đắp thuốc lá là một cách dùng thuốc ngoài da và điểm lại thời gian qua, đã xảy ra những vụ dùng thuốc ngoài da ngoài việc đắp thuốc nhưng lại gây tai biến trầm trọng cho trẻ.
Ngày 4/11/2011, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết có 4 trẻ dưới 1 tuổi bị ngộ độc nặng suýt nguy đến tính mạng do cha mẹ dùng thuốc bôi ngoài da gọi là “thuốc cam” bôi chữa các nốt nhiệt hoặc vết viêm ở miệng của trẻ. Xét nghiệm cho thấy mẫu thuốc cam chứa hàm lượng chì lên đến 10%. Sau đó không lâu, Bệnh viện Nhi Đồng 2 thông báo trường hợp đau lòng là một trẻ hai tháng tuổi bị hoại tử đầu ngón tay phải phẫu thuật cắt bỏ phần hư chỉ vì người thân mua kem chứa thuốc chống viêm glucocorticoid thoa mụn bóng nước trên da của trẻ.
Không nên nghe lời đồn đại cho trẻ dùng thuốc, kể cả thuốc bôi ngoài da
có nguồn gốc không thật rõ ràng
Các sự việc đau lòng xảy ra chỉ vì nhiều người cứ tưởng thuốc bôi ngoài da là loại chẳng hại gì, dùng sao cũng được. Nhưng đối với trẻ, đặc biệt là trẻ sơ sinh, nhiều cơ quan chưa phát triển hoàn chỉnh so với người lớn nên việc dùng thuốc ngoài da vẫn phải hết sức thận trọng. Do da của trẻ còn non nớt, dễ hấp thu dược chất vào máu, nên việc dùng thuốc ngoài da không thể xem thường, có nhiều thuốc bôi tuyệt đối không dùng. Còn đắp thuốc lá cũng là cách làm da của trẻ bị vi khuẩn có từ thuốc đắp xâm nhiễm da gây nhiễm trùng.
Những thuốc dùng ngoài da gây ngộ độc cho trẻ
Xin nêu một số thuốc dùng ngoài da đã gây ngộ độc cho trẻ, đặc biệt trẻ sơ sinh, như sau:
Trước đây khá lâu, đã xảy ra trường hợp trẻ sơ sinh bị ngộ độc thần kinh do dùng xà bông chứa hexaclorophen [có tên Phisohex] gội đầu, hexaclorophen thấm qua da vào hệ thần kinh của trẻ và gây độc. Hoặc đầu năm 2009, một nghiên cứu ở Mỹ đã báo cáo nhiều trường hợp trẻ bị ngộ độc do được bôi vùng da ở mũi dầu gió có chứa tinh dầu bạc hà [menthol], tinh dầu long não [camphor] và methyl salicylat bị kích ứng mạnh làm ngưng hô hấp. Hoặc ở TP.HCM, cách nay khá lâu đã xảy ra một số trường hợp trẻ sơ sinh bị ngộ độc do bôi phấn rơm [bột rắc] có chứa warfarin [chất tạo mùi thơm nhưng đồng thời có tác dụng gây xuất huyết]. Trước đây cũng xảy ra trường hợp khó tin là có bậc cha mẹ đã dùng mẹ đã dùng thuốc súng bôi lên da trẻ để trị ghẻ ngứa với hậu quả chắc chắn xảy ra là trẻ bị ngộ độc.
Các trường hợp nêu trên cho thấy, tuyệt đối không được dùng dầu gió cho trẻ sơ sinh, nhất là không bôi lên mũi trẻ [các bà mẹ sau khi sinh tránh dùng dầu gió, loại dầu dùng được là dầu bạch đàn còn gọi là dầu khuynh diệp, dầu tràm]. Còn xà bông, phấn rơm dùng cho trẻ cũng phải thật thận trọng trong chọn lựa sử dụng.
Ở đây, xin được nhấn mạnh về việc sử dụng thuốc bôi ngoài da dạng kem thuốc [crème] hoặc thuốc mỡ [pommade] có chứa dược chất glucocorticoid [gọi tắt corticoid]. Một số biệt dược có thể kể: Cortibion, Celestoderme, Synalar, Halog, Hydrocortisone, Flucinar, Topsyne, Betneval… và còn cả chục tên biệt dược khác. Nên lưu ý rằng các loại corticoid nếu bôi lâu ngày trên da sẽ làm teo da, rạn da, da dễ bị nhiễm trùng do mất sự đề kháng. Nếu bôi lên da mặt lâu ngày, da mặt mịn màng đâu chẳng thấy mà sẽ thấy bị trứng cá đỏ, phát mụn li ti khắp mặt. Không những thế, thuốc có thể thấm qua da vào máu gây tác dụng toàn thân [có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm]. Các cô gái trước tuổi dậy thì nếu bôi lên da diện rộng, lâu ngày bị rối loạn sự phát triển hệ lông. Cũng do corticoid có thể thấm qua da vào máu mà có chống chỉ định [tức không được dùng] ở trẻ sơ sinh, nhũ nhi. Bôi ngoài da ở trẻ, thuốc chứa corticoid sẽ làm giảm sức đề kháng ở nơi bôi làm bùng phát hiện tượng nhiễm khuẩn [trường hợp bị hoại tử đầu ngón tay nêu trên là do vi khuẩn gây hoại tử nhờ corticoid có điều kiện phát triển].
Một loại thuốc bôi ngoài da khác cũng không được dùng cho trẻ sơ sinh là dung dịch chứa iod có tên povidon-iod [Betadine] dùng ngoài da sát trùng. Dùng ở trẻ còn quá nhỏ tuổi mà lại dùng thường xuyên, iod sẽ thấm qua da vào máu gây rối loạn hoạt động tuyến giáp của trẻ.
Điều cũng cần lưu ý là các bậc bố mẹ không nên nghe lời đồn đại cho trẻ dùng thuốc, kể cả thuốc bôi ngoài da có nguồn gốc không thật rõ ràng [thuốc cam kể trên thuộc loại này]. Chỉ nên mua thuốc tại nhà thuốc, nếu cần nên đưa trẻ đến khám ở phòng khám của bác sĩ để được chỉ định thuốc dùng an toàn và hiệu quả.