Top 5 ngành công nghiệp gây ô nhiễm nhất năm 2022

Không chỉ tác động xấu đến sức khỏe, ngành công nghiệp thuốc lá gây ô nhiễm khủng khiếp mà ít người biết Ảnh: IMPERIAL.AC.UK

WHO cho rằng ngành công nghiệp thuốc lá đã góp phần gây ra tình trạng suy thoái rừng trên diện rộng, làm chuyển mục đích sử dụng của tài nguyên đất và nước khỏi sản xuất lương thực - đặc biệt ở các nước nghèo, thải ra chất thải nhựa, hóa chất và hàng triệu tấn carbon dioxide gây ô nhiễm.

Trong báo cáo nhân Ngày Thế giới không thuốc lá, WHO kêu gọi ngành công nghiệp thuốc lá phải chịu trách nhiệm và chi trả cho việc làm sạch môi trường.

Báo cáo có tên: "Thuốc lá đầu độc hành tinh của chúng ta", đã đánh giá tác động của toàn bộ chuỗi sản xuất, từ trồng đến sản xuất các sản phẩm thuốc lá, tiêu thụ và thải bỏ.

Mặc dù tác động của thuốc lá với sức khỏe đã được ghi nhận trong nhiều thập kỷ và hút thuốc lá vẫn gây ra hơn 8 triệu ca tử vong trên toàn thế giới mỗi năm, báo cáo mới tập trung vào những hậu quả môi trường của thuốc lá.

Ruediger Krech, giám đốc WHO về tăng cường sức khỏe, nói với Hãng tin AFP, phát hiện mà báo cáo chỉ ra là rất khủng khiếp. Ông nhấn mạnh ngành công nghiệp thuốc lá là "một trong những tác nhân gây ô nhiễm lớn nhất mà chúng ta biết".

Cụ thể, nó làm mất khoảng 600 triệu cây mỗi năm, trồng và sản xuất thuốc lá sử dụng 200.000ha đất, 22 tỉ tấn nước hằng năm và thải ra khoảng 84 triệu tấn carbon dioxide.

Ngoài ra, "các sản phẩm thuốc lá là mặt hàng bị xả rác nhiều nhất trên hành tinh. Nó chứa hơn 7.000 hóa chất độc hại, có thể xâm nhập vào môi trường khi bị thải bỏ", ông Krech nói.

Theo ông, cứ mỗi một cái đầu lọc trong số khoảng 4,5 nghìn tỉ đầu lọc thuốc lá thải ra đại dương, sông ngòi, vỉa hè và bãi biển hằng năm có thể gây ô nhiễm 100 lít nước.

Có tới 1/4 tổng số nông dân trồng thuốc lá bị bệnh gọi là "thuốc lá xanh" - tình trạng ngộ độc do nicotine họ hấp thụ qua da.

Với những nông dân phải xử lý lá thuốc cả ngày, họ hấp thụ lượng nicotine tương đương hút 50 điếu thuốc mỗi ngày, ông Krech nói. Tình hình đặc biệt đáng lo ngại khi có nhiều trẻ em cũng liên quan đến việc trồng thuốc lá.

Thuốc lá được trồng phần lớn ở các nước nghèo, nơi việc trồng loại cây này là sự đánh đổi với việc sản xuất lương thực thiết yếu. Trồng thuốc lá cũng gây suy thoái rừng toàn cầu với mức khoảng 5% và làm cạn kiệt các nguồn nước.

Chưa hết, quá trình chế biến và vận chuyển thuốc lá tạo ra tỉ lệ đáng kể trong lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu - tương đương với 1/5 lượng khí thải carbon của ngành hàng không toàn cầu. Các sản phẩm như thuốc lá điếu, thuốc lá không khói và thuốc lá điện tử cũng góp phần đáng kể vào việc tích tụ ô nhiễm nhựa.

Báo cáo của WHO cho biết các đầu lọc thuốc lá chứa vi nhựa - những mảnh nhựa nhỏ - được phát hiện ở mọi đại dương và là hình thái ô nhiễm nhựa cao thứ hai trên thế giới.

WHO nhấn mạnh không có bằng chứng chứng minh thuốc điếu đầu lọc mang lại bất kỳ lợi ích sức khỏe nào so với thuốc lá không đầu lọc. WHO kêu gọi các nhà hoạch định chính sách trên toàn thế giới xem đầu lọc thuốc lá là đồ nhựa dùng một lần và xem xét cấm chúng.

Theo báo cáo, người đóng thuế trên khắp thế giới đã phải trả chi phí để dọn dẹp những gì mà ngành công nghiệp thuốc lá gây ra. Trung Quốc chi khoảng 2,6 tỉ USD, Ấn Độ khoảng 766 triệu USD, Brazil, Đức trả khoảng 200 triệu USD mỗi năm để làm sạch rác của các sản phẩm thuốc lá.

WHO nhấn mạnh các quốc gia nên tuân theo nguyên tắc người gây ô nhiễm trả tiền như ở Pháp và Tây Ban Nha. Theo ông Krech, ngành công nghiệp thuốc lá cần thực sự trả tiền cho mớ hỗn độn mà họ đang tạo ra.

Nông nghiệp — bao gồm hoạt động trồng trọt, chăn nuôi, vận chuyển, chế biến và dự trữ thực phẩm cùng các loại cây trồng phi thực phẩm và các sản phẩm nông nghiệp — đang trở thành ngành kinh tế gây ô nhiễm đứng thứ 2 toàn cầu. Trên thực tế, ngành nông nghiệp gây ô nhiễm môi trường từ nhiều khía cạnh khác nhau, từ vấn đề về mùi cho đến nước thải và khí thải, chúng đòi hỏi con người phải có cái nhìn thực tế hơn và đưa ra các biện pháp cải tạo phù hợp hơn để đảm bảo đồng thời phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường.

Ô nhiễm nông nghiệp là gì?

Ô nhiễm nông nghiệp là các chất thải ra môi trường dưới dạng phụ phẩm của quá trình trồng trọt và chăn nuôi, cây lương thực, thức ăn gia súc và cây nhiên liệu sinh học dẫn đến ô nhiễm môi trường.

Lịch sử của nông nghiệp công nghiệp

Trong phần lớn lịch sử của chúng ta, con người là những người săn bắt và hái lượm. Chúng ta đánh bắt dưới đại dương, săn bắn trên đất liền và thu thập các loại trái cây, hạt giống và thực vật mọc hoang. Nền nông nghiệp hiện đại ra đời chỉ 12.000 năm trước, khi chúng ta bắt đầu trồng lúa mì và lúa mạch hoang dã ở lưu vực Trung Đông và Địa Trung Hải, và hướng đến những cánh đồng lúa đầu tiên trong đầm lầy ở Trung Quốc. Nông nghiệp đã thay đổi cách sống của chúng ta, mang lại cho chúng ta nguồn cung cấp lương thực ổn định hơn, cho phép phát triển các nền văn minh và hỗ trợ sự bùng nổ dân số loài người theo cấp số nhân.
Trong hàng ngàn năm kể từ đó, nông nghiệp đã trải qua sự phát triển vượt bậc, con người đã dành ra ngày càng nhiều đất để trồng lương thực. Trên thực tế, lượng đất được sử dụng cho nông nghiệp đã tăng gần gấp 6 lần trong vài thế kỷ, từ năm 1700 đến năm 1980. Trong những thập kỷ gần đây, chúng ta cũng đã công nghiệp hóa hoàn toàn các phương pháp của mình và phát triển các loài cây trồng có khả năng phục hồi (và năng suất cao hơn). Đó là sự tăng trưởng về năng suất - còn được gọi là mở rộng theo chiều dọc - được ghi nhận là giúp tăng sản lượng và giảm chi phí lương thực. Nhưng nhiều công cụ hỗ trợ nền nông nghiệp hàng hóa khối lượng lớn, đầu vào cao này cũng đã góp phần gây ra ô nhiễm nông nghiệp rất lớn.

Nguyên nhân gây ô nhiễm nông nghiệp là gì?

Ô nhiễm nông nghiệp có nhiều nguồn khác nhau. Phân bón gốc nitơ tạo ra khí nhà kính mạnh và có thể gây quá tải cho các tuyến đường thủy với các chất ô nhiễm nguy hiểm; thuốc trừ sâu hóa học với các tác động độc hại có thể gây ô nhiễm không khí. Ô nhiễm môi trường có thể đến từ khí metan- một chất được thải ra từ hệ tiêu hóa của bò, đây là chất khí hàng đầu làm gia tăng hiệu ứng nhà kính. Ô nhiễm nông nghiệp thường được chia thành hai loại: ô nhiễm do chăn nuôi và ô nhiễm do trồng trọt bao gồm thức ăn gia súc, thực phẩm cho con người và cây nhiên liệu sinh học.

Ô nhiễm từ ngành chăn nuôi động vật

Trong suốt chiều dài lịch sử, thịt được coi là một thứ xa xỉ. Nhưng do điều kiện kinh tế đã tăng trong thế kỷ qua, nhu cầu tiêu thụ và tiêu thụ thịt, sữa và trứng cũng tăng theo. Từ năm 1961 đến năm 2014, tiêu thụ thịt trên toàn cầu tăng gần gấp đôi, từ mức trung bình 50 pound / người mỗi năm lên 95 pound. Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), người Mỹ tiêu thụ khoảng 133 pound thịt đỏ và gia cầm mỗi người mỗi năm. Đây là lý do tại sao việc cho ăn, giết mổ và vận chuyển hàng tỷ con vật mỗi năm trong các cơ sở kinh doanh chính thức được gọi là hoạt động chăn nuôi tập trung, hay CAFO để lại hệ quả nặng nề cho môi trường.

Ô nhiễm nước từ hoạt động chăn nuôi

Năm 2012, gia súc và gia cầm được nuôi trong các CAFO lớn nhất ở Hoa Kỳ tạo ra 369 triệu tấn phân, gần gấp 13 lần lượng chất thải của toàn bộ dân số Hoa Kỳ, theo một phân tích về số liệu của USDA do Food & Water Watch thực hiện. Tất cả chất thải chăn nuôi trang trại đó cần được xử lý . Nhưng CAFO không xử lý chất thải động vật giống như cách chúng ta xử lý chất thải của con người, bằng cách đưa chúng đến nhà máy xử lý nước thải thông qua hệ thống cống rãnh của thành phố. Thay vào đó, chất thải này được xử lý bằng cách rải rác, không được xử lý, trên đất liền. Chúng thường được xử lý bằng cách để tận dụng làm nguồn phân bón cho cây trồng nhưng trên thực tế, lượng phân được thải ra là quá lớn, vượt quá tỷ lệ hấp thụ tự nhiên của mặt đất, dẫn đến nước chảy tràn vào nguồn nước. Tệ hơn nữa, trước khi được bón vào đất, phân thường nằm ngay tại chỗ trong những đầm phân rộng lớn có thể phát triển đến kích thước của một sân bóng đá. Các đầm phá chứa dư lượng thuốc kháng sinh, hóa chất và vi khuẩn phân hủy chất thải. Chúng thường không có hệ thống tường bao quanh và dễ bị tràn, rò rỉ ra ngoài, khiến các chất bên trong ngấm vào đất và nước ngầm, nó gây ra một phản ứng theo tầng được gọi là phú dưỡng hoặc sự phát triển quá mức hủy diệt của tảo.
Các vấn đề tương tự cũng xảy ra với chất thải của gia cầm, chủ yếu là chất độn chuồng khô, sự kết hợp của các vật liệu lót chuồng của chim (chẳng hạn như dăm bào), phân và lông của chúng. Bởi vì phân gà chứa một tỷ lệ phốt phát hơn so với các loại phân động vật khác, nó cũng dễ gây hại cho đường thủy với sự chảy tràn của phốt pho.

Ô nhiễm không khí chăn nuôi

Gia súc và phân của chúng cũng gây ô nhiễm không khí của chúng ta: Chỉ riêng việc quản lý phân chuồng đã chiếm 14% tổng lượng phát thải khí nhà kính nông nghiệp ở Hoa Kỳ Phân chuồng thải ra amoniac, kết hợp với các chất ô nhiễm không khí khác, như nitơ oxit và sunfat, tạo ra những hạt nhỏ bay lơ lửng trong không khí. Con người sau đó hít phải những hạt này, có thể gây ra bệnh tim và phổi và được cho là nguyên nhân gây ra ít nhất 3,3 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu. Ngoài ra, chất thải lợn đặc biệt đã được những người sống gần CAFO còn cảm thấy khó chịu với sự xuất hiện của mùi hôi nồng nặc.

Kháng thuốc kháng sinh

Việc sử dụng rộng rãi thuốc kháng sinh trong sản xuất thịt ở những động vật không bị bệnh đang góp phần vào cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng về tình trạng kháng kháng sinh. Hai phần ba số thuốc kháng sinh quan trọng đối với y học của con người ở Hoa Kỳ được bán để sử dụng cho vật nuôi chứ không phải cho người. Việc sử dụng thường xuyên các loại thuốc này trong thức ăn và nước uống của động vật trang trại để giúp chúng sống sót tốt hơn nhưng lại góp phần vào sự gia tăng và sinh sôi của vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh. Sau đó, những vi khuẩn này có thể lây lan từ CAFO qua không khí và nước, bao gồm cả nước được sử dụng để tưới cây trồng hoặc trong chất thải động vật được sử dụng để bón cây trồng. Thịt bị ô nhiễm và quần áo, giày dép của nông dân cũng có thể lây lan vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh này vào cộng đồng. Vi khuẩn kháng thuốc thậm chí có thể “dạy” các vi khuẩn khác kháng thuốc, và quá trình này có thể diễn ra ở bất cứ nơi nào tìm thấy vi khuẩn, kể cả trong nhà và ruột của chúng ta. Mức độ tiếp xúc của người lao động và các cộng đồng liền kề với trang trại là đặc biệt cao.
Vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh là một trong những mối đe dọa sức khỏe nghiêm trọng nhất mà chúng ta phải đối mặt. Ước tính rằng có tới 162.000 người chết mỗi năm ở Hoa Kỳ do nhiễm trùng kháng thuốc kháng sinh — con số này nhiều hơn số người thiệt mạng trong tất cả các loại tai nạn và hơn gấp đôi số ca tử vong hàng năm do sử dụng quá liều opioid.

Lên men ruột non

Lên men ở đường ruột là một phần của quá trình tiêu hóa của động vật nhai lại như bò, cừu và dê. Vi khuẩn đường ruột phân hủy và lên men thực phẩm dạng sợi, như cỏ, tạo ra khí mê-tan, có sức mạnh làm ấm hành tinh gấp 30 lần cacbon. Những khí thải thêm lên: quá trình lên men đường ruột là nguồn lớn nhất của khí thải nhà kính trong sản xuất nông nghiệp, góp phần xấp xỉ 164 triệu tấn carbon dioxide tương đương lượng khí thải.
Sự kém hiệu quả về calo của thịt bò dẫn đến giá các-bon cao của nó. Cần nhiều thức ăn, nước và đất để sản xuất 1.000 calo thịt bò hơn là để sản xuất 1.000 calo ngũ cốc. Và thức ăn chăn nuôi đó được trồng bằng thuốc trừ sâu cũng như phân bón, cả hai đều được làm bằng nhiên liệu hóa thạch. Tất cả những yếu tố này cộng lại làm cho thịt bò gây hại cho khí hậu gấp 34 lần so với các loại đậu.

Dấu chân carbon của thịt

Nếu chúng ta ngăn chặn những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu, chúng ta phải giải quyết dấu vết ô nhiễm carbon quá lớn của thịt. Một phân tích NRDC cho thấy rằng vào năm 2014, chỉ riêng thịt bò đã gây ra 34% tổng lượng phát thải khí nhà kính liên quan đến thực phẩm ở Hoa Kỳ.
Xem thêm: Nông nghiệp công nghiệp- Ngành kinh tế gây ô nhiễm môi trường đứng thứ 2 (Phần 2)