Vì sao thực vật thường đứng đầu trong các chuỗi thức ăn

Con người không đứng đầu chuỗi thức ăn tất nhiên không có nghĩa là con người sẽ bị đe dọa bởi nhiều loài khác, mà là lợi thế sinh tồn của chúng ta trong tự nhiên không phải là kẻ đứng đầu. Sư tử, sói xám và cá mập trắng lớn đều là những kẻ săn mồi hàng đầu. Chế độ ăn của chúng hầu hết là thịt, và những loài động vật này hầu như không có kẻ thù tự nhiên - ngoại trừ con người. Ngay cả khi chúng ta là kẻ thù tự nhiên của tất cả các động vật ăn thịt hàng đầu, chúng ta có đứng đầu chuỗi thức ăn không?

Trước khi trả lời câu hỏi này, trước tiên chúng ta phải tìm hiểu điều gì quyết định vị trí của một loài trong chuỗi thức ăn.

Theo quan điểm sinh thái, vị trí của con người trong chuỗi thức ăn không phụ thuộc vào động vật nào ăn thịt được chúng ta, cũng không phụ thuộc vào động vật nào không ăn thịt chúng ta mà phụ thuộc vào việc chúng ta ăn gì. Mặc dù con người có thể giết gần như tất cả các động vật ăn thịt hàng đầu, nhưng dựa trên nguyên tắc sinh thái, miễn là con người không ăn chúng và coi chúng là thức ăn chính, con người sẽ không thể đứng trên chúng trong chuỗi thức ăn. Đây là lý do tại sao con người không đứng đầu chuỗi thức ăn.

Vị trí của một loài trong chuỗi thức ăn được gọi là bậc dinh dưỡng, và nói chung không vượt quá 5 bậc. Thực vật và các sinh vật có thể lấy năng lượng từ tự nhiên và sản xuất chất hữu cơ, chiếm cấp độ dinh dưỡng đầu tiên. Động vật ăn cỏ chiếm bậc dinh dưỡng thứ hai. Động vật ăn thịt chỉ ăn động vật ăn cỏ có bậc dinh dưỡng cấp 3, v.v ... nếu loài A ăn loài B thì bậc dinh dưỡng của loài A cao hơn loài B một bậc. Đối với các sinh vật ăn tạp, vì thức ăn của chúng đến từ nhiều cấp độ dinh dưỡng, nên cấp độ dinh dưỡng của chúng cần được xem xét cùng nhau. Ví dụ, 50% thức ăn của một loài đến từ thực vật và 50% thức ăn từ động vật ăn cỏ thì mức dinh dưỡng của nó là 2,5.

Năm 2013, các nhà khoa học thuộc Viện Phát triển Biển của Pháp (IFREMER) đã công bố mức độ dinh dưỡng của con người trong Kỷ yếu của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ. Theo dữ liệu từ Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc, họ phát hiện ra rằng, trung bình 80% lượng calo một người tiêu thụ đến từ thực vật và 20% đến từ thịt. Mức dinh dưỡng tương ứng là 2,21, nằm giữa cá cơm và lợn nhà. Tuy nhiên, trên thế giới, mức độ dinh dưỡng của con người dao động rất lớn. Năm 2009, 96,7% lượng calo mà người Burundi tiêu thụ từ thực phẩm đến từ thực vật, và mức dinh dưỡng của người dân nước này (nằm ở Đông Phi) giảm xuống còn 2,04. Đồng thời, 50% lượng calo mà người Iceland tiêu thụ đến từ thịt, với mức dinh dưỡng khoảng 2,57.

Tất nhiên, con người là mối đe dọa đối với các loài khác. Một số nhà khoa học cho rằng con người đang tạo áp lực quá lớn lên các loài khác để tồn tại, khiến chúng ta trở thành "siêu động vật ăn thịt". Một bài báo năm 2015 được xuất bản trên tạp chí Science đã so sánh hiệu quả săn bắn của thợ săn, ngư dân và các động vật trên cạn và biển khác, và phát hiện ra rằng con người săn mồi nhanh hơn 14 lần so với các động vật khác.

Tuy nhiên, một số nhà khoa học không đồng ý với việc sử dụng thuật ngữ "siêu động vật ăn thịt", họ tin rằng thuật ngữ này dễ bị nhầm lẫn với "động vật ăn thịt hàng đầu". Trong sinh thái học, kẻ săn mồi có một định nghĩa rõ ràng: kẻ săn mồi sẽ ăn thịt con mồi mà chúng giết. Đơn giản là giết con mồi và ăn thịt mồi ăn là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau.

Trong nhiều trường hợp, việc giết động vật hoang dã của chúng ta không xuất phát từ việc tìm kiếm cái ăn để sinh tồn. Ví dụ, nguyên nhân chính khiến số lượng sư tử giảm đi là do môi trường sống của chúng bị phá hủy và sau đó là xung đột với con người: con người không muốn sư tử làm hại mình, cũng không muốn sư tử gây ra mối đe dọa cho đàn gia súc của họ nên đã săn và giết chúng. Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Cá và Thủy sản năm 2017, những ngư dân đánh bắt xa bờ sẽ vứt bỏ 10% đến 20% lượng cá đánh bắt được vì đó không phải là loại thủy sản mà họ muốn đánh bắt. Theo Cục Khí quyển và Đại dương Hoa Kỳ, những con vật vô tình bị bắt này thường bị thương hoặc bị giết. Do đó, có ý kiến cho rằng nên sử dụng thuật ngữ "siêu tiêu dùng" để thay thế.

Nhưng vào thời cổ đại, con người gần như ăn thịt tất cả những sinh vật mà họ giết. Ben-Dor và các đồng nghiệp đã xem xét nghiên cứu về sinh lý học, di truyền học, khảo cổ học và cổ sinh học của con người, đồng thời tái tạo lại cấp độ dinh dưỡng của tổ tiên loài người hiện đại trong kỷ Pleistocen (2,6 triệu đến 11.700 năm trước).

Họ kết luận rằng từ hơn 2 triệu năm trước cho đến cuối Kỷ Băng hà cuối cùng cách đây 12.000 năm, con người có thể là những kẻ săn mồi hàng đầu và chỉ ăn thịt. Nghiên cứu này đã được công bố trên Tạp chí Nhân chủng học Sinh học Hoa Kỳ. Nghiên cứu này tin rằng cấu trúc sinh lý của con người gần với cấu trúc sinh lý của loài ăn thịt. Axit trong dạ dày của chúng ta có thể phá vỡ các protein phức tạp và tiêu diệt vi khuẩn có hại. Tỷ lệ chất béo trong cơ thể cao hơn cũng có thể làm cho chúng ta có thể tiếp tục tồn tại mà không cần bắt mồi trong một khoảng thời gian.

Các nhà khoa học cũng chỉ ra rằng việc phân tích các đồng vị nitơ khác nhau trong di vật người cổ đại cho thấy tỷ lệ một số đồng vị sẽ tăng lên cùng với sự gia tăng tiêu thụ thịt. So với những người chủ yếu ăn thực vật, tỷ lệ các đồng vị nitơ này trong móng tay và tóc của người cổ đại cao hơn. Về bản chất, đây là một bằng chứng khác cho thấy con người cổ đại ăn nhiều thịt hơn.

Vì vậy, từ thời cổ đại đến thời hiện đại, vị trí của con người trong chuỗi thức ăn không tăng lên mà giảm xuống. Ben-Dor và các đồng nghiệp đã tóm tắt một số lý do. Họ tin rằng nguyên nhân chính là sự tuyệt chủng của các loài động vật lớn như voi ma mút lông cừu. Đồng thời, sự phát triển của công nghệ công cụ cho phép con người chế biến thực phẩm với nhiều phương tiện phức tạp hơn, chẳng hạn như chế biến gạo bằng công cụ đá, cho phép con người ăn nhiều thực vật hơn.

Ngay cả khi chúng ta từng ăn thịt và có vị trí cao hơn trong chuỗi thức ăn, điều này không có nghĩa là con người hiện đại ở vị trí cao hơn trong chuỗi thức ăn. Tuy nhiên, chúng ta vẫn dễ dàng tìm ra bằng chứng cho thấy dù sao chúng ta cũng đã từng là một kẻ săn mồi hàng đầu.

Ngược lại, sự phát triển không ngừng của nền văn minh nhân loại đã làm giảm cấp độ dinh dưỡng của con người. Săn bắn không thể nuôi sống nhiều người, và sự phát triển của nông nghiệp có thể nuôi sống nhiều người hơn. Xét cho cùng, việc chuyển giao năng lượng giữa các cấp dinh dưỡng luôn đi kèm với sự mất mát lớn.

Loài người tiếp tục hạ thấp mức dinh dưỡng, mặc dù không còn đứng đầu chuỗi thức ăn và không còn được hưởng danh hiệu "động vật ăn thịt hàng đầu", nhưng kết quả là toàn bộ nhân loại đã đạt được sự phát triển vượt bậc. Suy cho cùng, thứ chúng ta muốn chỉ là được ăn và thưởng thức những món ăn ngon, chứ không phải để kiếm được danh xưng "top đầu của chuỗi ẩm thực".

Chuỗi thức ăn là gì? Các chuỗi thức ăn thường bắt đầu từ đâu?

4 (80%) 1 vote

Chuỗi thức ăn hay còn gọi là xích thức ăn hoặc quan hệ thức ăn; các chuỗi thức ăn dày đặc tạo nên lưới thức ăn. Hơn nữa, trong khoa học và cả trong sách giáo khoa thì khái niệm chuỗi thức ăn đã được định nghĩa một cách chính xác.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ chuỗi thức ăn là gì? Các chuỗi thức ăn trong tự nhiên? Chuỗi thức ăn trên cạn và chuỗi thức ăn dưới nước?….. Cùng mayruaxegiadinh.com.vn theo dõi ngay sau đây nhé!

Chuỗi thức ăn là gì?

Chuỗi thức ăn là một dãy gồm rất nhiều loài sinh vật có mối quan hệ dinh dưỡng với nhau và loài đứng trước là thức ăn của loài đứng sau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn là một mắt xích, chúng vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía trước nhưng đồng thời cũng bị sinh vật mắt xích phía sau tiêu thụ. Các chuỗi thức ăn dày đặc sẽ tạo nên những mạng lưới thức ăn.

Hình ảnh về chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

Ví dụ 5 chuỗi thức ăn: Rau xanh → sâu → chim → rắn → con người.

Rau xanh bị sâu đục ăn trong khi sâu lại là thức ăn mà chim luôn tìm kiếm. Tuy nhiên, chim là đối tượng của rắn nếu bị rắn bắt gặp (chuỗi thức ăn này có thể bị đảo ngược trong một vài trường hợp ở đoạn này khi rắn lại chính là đối tượng bị tiêu diệt của một số loài chim) và con người chính là sinh vật ăn những loài đứng phía trước trong chuỗi thức ăn này.

Như vậy, có thể nhận thấy rằng chuỗi thức ăn là một ví dụ để minh chứng cho sự sinh động các hoạt động của thế giới tự nhiên đang diễn ra xung quanh chúng ta hàng ngày. Loài này ăn loài kia nhưng loài này lại chính là thức ăn ngon của loài khác,…. Các hoạt động này vẫn diễn ra tương tự như một quy luật và cũng là phương thức để sinh tồn của các loài.

Trong khoa học nghiên cứu sự sống trên hành tinh xanh này, khái niệm chuỗi thức ăn là một phát kiến đóng vai trò quan trọng. Mà tác giả của khái niệm này là một nhà khoa học người Ả Rập Al-Jahiz vào thế kỉ thứ IX.

Xem thêm: Khái niệm sinh quyển là gì? Giới hạn, vai trò của sinh quyển

Phân loại sinh vật trong chuỗi thức ăn

Theo nghiên cứu, các nhà sinh vật học cũng đã tìm ra được sự có mặt của 3 loại sinh vật điển hình trong chuỗi thức ăn tự nhiên gồm: sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ và sinh vật phân hủy.

Sinh vật sản xuất

Bạn có biết liệu các chuỗi thức ăn thường bắt đầu từ đâu? Hầu hết các chuỗi thức ăn đều bắt đầu từ sinh vật sản xuất. Chúng bao gồm những sinh vật tự dưỡng (autotrophs) hay còn được gọi là sinh vật cung cấp hoặc được biết đến với cái tên gần gũi, quen thuộc hơn chính là thực vật.

Thực vật là sinh vật sản xuất – sinh vật bắt đầu các chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

Tuy nhiên, ngoài thực vật thì trong nhóm sinh vật tự dưỡng này còn có một số loại tảo hay vi khuẩn cũng được xem xếp vào loại sinh vật sản xuất, mở màn cho một chuỗi thức ăn. Thế nhưng thay vì đa phần tự tổng hợp chất hữu cơ từ ánh sáng mặt trời thì tảo hay vi khuẩn lại tổng hợp năng lượng chất dinh dưỡng từ những phản ứng hóa học.

Sinh vật tiêu thụ

Những loài sinh vật tiêu thụ khác với sinh vật tự dưỡng bởi chúng đều là sinh vật dị dưỡng (Heterotrophs) và thường là các loài động vật. Chúng tìm kiếm nguồn dinh dưỡng và các chất hữu cơ từ bên ngoài mà bản thân chúng thì không thể thụ động tự hấp thu được.

Sinh vật tiêu thụ bằng việc ăn các sinh vật tự dưỡng (thực vật) hoặc các sinh vật dị dưỡng khác (động vật) để lấy chất hữu cơ nuôi cơ thể.

Ví dụ bò sinh vật tiêu thụ (tiêu thụ cỏ) của chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

Sinh vật phân hủy

Sinh vật phân hủy bao gồm các vi khuẩn dị dưỡng cũng tìm kiếm nguồn dinh dưỡng hữu cơ từ những cơ thể sống khác hoặc những cơ thể đã chết ở động – thực vật. Một số loài nấm có khả năng phân hủy các chất hữu cơ từ các chất vô cơ trong các loài khác cũng được xếp chung vào nhóm này.

Nấm được xem sinh vật phân hủy của chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

Ví dụ về chuỗi thức ăn đặc biệt có sự xuất hiện của cả 3 loài sinh vật vừa nêu ở trên như: Cỏ → Bò → Người → Xác chết → Vi khuẩn → Cỏ.

Đây được xem là ví dụ về chuỗi thức ăn trong tự nhiên điển hình. Trong đó, cỏ chính là loại sinh vật tự dưỡng và đồng thời là sinh vật sản xuất bắt đầu cho dãy mắt xích ở phía sau. Bò thì ăn cỏ và người thì ăn bò. Theo đó, bò và người là 2 sinh vật dị dưỡng và sinh vật tiêu thụ (bò tìm kiếm chất hữu cơ từ cỏ và con người cần có thịt bò để đưa dinh dưỡng nạp vào cơ thể).

Sau khi con người chết đi thì trở thành một cái xác và khi đó vi khuẩn sẽ bắt đầu phân hủy xác này để tổng hợp các chất hữu cơ cho sự tồn tại của chúng. Nhưng cho đến cuối cùng thì chính những vi khuẩn này lại là nhân tố trong bã mùn của đất để cỏ hấp thu và phát triển.

Và cứ theo đó thì chuỗi thức ăn này lại tiếp tục vòng tuần hoàn lặp đi lặp lại theo quy luật của chúng. Lưu ý con người không đứng đầu chuỗi thức ăn.

Xem thêm: Di truyền liên kết là gì? Khái niệm, ý nghĩa và bài tập chi tiết

Các loại chuỗi thức ăn

Chuỗi thức ăn được phân loại như sau:

• Chuỗi thức ăn có sinh vật mở đầu là các sinh vật sản xuất.

Ví dụ như chuỗi thức ăn: Cỏ  → Thỏ → Sói → Xác chết → Vi khuẩn.

• Chuỗi thức ăn có sinh vật phân hủy là các sinh vật mở đầu.

Ví dụ như chuỗi thức ăn: Mùn bã hữu cơ → Giun đất → Gà → Chó sói → Cọp → Vi khuẩn.

Tìm hiểu các chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

Chuỗi thức ăn trên cạn & chuỗi thức ăn dưới nước

Chuỗi thức ăn trên cạn

Chuỗi thức ăn trên cạn thường khá ngắn và mang những đặc điểm như: Môi trường trên cạn không ổn định và sinh vật thì tiêu tốn nhiều năng lượng cho việc trao đổi chất.

Hiệu suất sinh thái thường thấp: Thực vật chứa nhiều chất khó tiêu hóa (điển hình như cellulose) và động vật ăn thịt thì tiêu tốn nhiều năng lượng cho các hoạt động săn mồi.

Ví dụ chuỗi thức ăn trên cạn.

 Chuỗi thức ăn dưới nước

Chuỗi thức ăn dưới nước thường dài: Môi trường dưới nước ổn định và sinh vật thì tiêu tốn ít năng lượng cho việc trao đổi chất.

Hiệu suất sinh thái cao: Mắt xích đầu tiên phần đa đều là thực vật phù du nên dễ tiêu hóa giúp hiệu suất sử dụng thức ăn cao; đặc biệt động vật thường ít tiêu tốn năng lượng cho hoạt động săn mồi.

Ví dụ cho chuỗi thức ăn tảo lục đơn bào.

Tầm quan trọng của thực vật trong chuỗi thức ăn là gì?

Chúng ta vẫn thường được nghe về một vài triết lý rằng: Nông nghiệp vốn là một ngành nghề cơ bản của những ngành nghề và là ngành sản xuất vật chất cơ bản của toàn xã hội; lương thực là cái gốc rễ của quốc gia và là nền tảng để kiến thiết đất nước.

Khẳng định này cũng không có gì sai bởi trên thực tế chúng ta đâu chỉ cần có mỗi thịt thôi đúng không nào? Trong khi đó, cơm gạo hay ngũ cốc vẫn luôn là thứ làm cho chúng ta no bụng tốt nhất và luôn luôn phải có rau để bổ sung những dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể.

Khi liên hệ đến sinh học thì chuỗi thức ăn cũng không thể thiếu sinh vật mở màn và đã phần sinh vật mở màn là thực vật. Lý do là vì vai trò của thực vật vô cùng to lớn. Cây cối không cần đến loài khác mà chúng vẫn có thể tự tiến hành được quá trình quang hợp và tích lũy để chuyển đổi chất vô cơ từ khí CO2 và hơi nước thành các chất hữu cơ như tinh bột hay protit.

Ngoài ra, chúng cũng đồng thời có thể tự chuyển hóa năng lượng Mặt Trời thông qua ánh sáng thành các sinh vật có tính hóa học hữu cơ như là một nguồn thức ăn thiết yếu cho những loài động vật mà đối tượng cần nhiều nhất đó chính là con người.

Vai trò của thực vật trong chuỗi thức ăn tự nhiên.

Phần đa các loài động vật ăn thịt thì luôn cần phải ăn các loài động vật có ăn thực vật. Ví dụ điển hình như nếu không có cỏ cho thỏ ăn thì thỏ sẽ không có nhiều để cho các loài khác tìm tới, trong có có con trăn. Và nếu như trăn không tìm thấy được những con thỏ hay một số loài ăn cỏ khác như trâu hay bò,… để tiêu hóa thì trăn buộc phải tìm tới đối tượng khác và chính là con người.

Do đó, thực vật giữ một vai trò vô cùng quan trọng và rõ ràng rằng con người cần phải hết sức chú tâm đến điều này. Và nếu như không có thực vật thì hệ sinh thái sẽ không được cân bằng và vì thế gây ra nhiều hậu quả lớn. Mời bạn đọc mục tiếp theo để làm rõ về điều này.

Xem thêm: Phân biệt cơ quan tương đồng với cơ quan tương tự

Cân bằng hệ sinh thái

Một hệ sinh thái được coi là hoàn chỉnh chính là không bị thiếu đi bất kỳ một mắt xích nào dù có là trong một chuỗi thức ăn nhỏ bé và tất cả các loài đều cùng tồn tại và dựa vào nhau để có thể sinh trưởng và phát triển.

Hoặc trong trường hợp có thiếu đi một ít thì cũng sẽ tự điều chỉnh được để duy trì trạng thái cân bằng. Và sự cân bằng đó chính là một trạng thái của sự ổn định tự nhiên, tạo môi trường để tất cả những loài được thích nghi tốt nhất trong điều kiện sống của sinh quyển trên Trái Đất.

Tuy nhiên, nếu bởi một số tác nhân nào đó từ môi trường bên ngoài làm mất đi quá nhiều mắt xích thì sẽ dẫn đến sự biến đổi của những thành phần trong hệ. Khi đó sẽ xảy ra sự phá vỡ cân bằng hệ sinh thái dẫn tới nhiều những ảnh hưởng tiêu cực đến chính cuộc sống của nhiều loài, trong đó không thể bỏ qua cả con người.

Cân bằng hệ sinh thái đóng vai trò quan trọng cho sự tồn tại của tất cả các loài sinh vật trên Trái Đất.

Một khi hệ sinh thái bị mất đi sự cân bằng thì không thể hồi phục lại được và kết cục cuối cùng chính là diễn ra sự tuyệt chủng của nhiều loài sinh vật. Ví dụ như việc tôi không thích rắn hay sâu bọ nhưng nếu không có chúng thì sẽ xuất hiện rất nhiều loài động vật dù không giết người nhưng cũng có thể ăn rắn hay sâu cũng sẽ không có thức ăn để nuôi sống cơ thể.

Và có thể từ đó mà chúng sẽ có xu hướng tấn công cả con người hay bất kỳ một loài khác hoặc mất đi vĩnh viễn.

Hay như em tôi ghét chuột thì lại càng có nhiều những loài vật sống dựa vào chuột cũng không thể duy trì sự sống được. Và một khi động vật mất khi thì con người cũng chắc chắn chẳng thể tồn tại lâu được.

Các loài sinh vật dù là một mắt xích nhỏ cũng là yếu tố quan trọng quyết định đến sự cân bằng hệ sinh thái.

Kết Luận

Như vậy, có thể kết luận rằng chuỗi thức ăn trong tự nhiên không chỉ thể hiện quy luật của sự sinh tồn của các loài sinh vật trong tự nhiên mà nó còn nhắc nhở con người về tầm quan trọng của việc bảo tồn thiên nhiên. Con người không nhất thiết phải đứng đầu/làm chủ chuỗi thức ăn hay bất kỳ một loài sinh vật nào trên Trái Đất.

Và đương nhiên, nếu chúng ta không tôn trọng và có trách nhiệm bảo vệ hệ sinh thái nói riêng và sự sống trên hành tinh này nói chung thì kết quả sẽ là gì? Kết quả dù sớm hay muộn thì cả Trái Đất và không loại trừ con người cũng sẽ bị diệt vong trước khi mà họ có thể tìm thấy được một nơi khác để có thể duy trì được sự sống trong vũ trụ này.

Trên đây là toàn bộ thông tin về chủ đề chuỗi thức ăn là gì mà mayruaxegiadinh.com.vn đã tổng hợp và chia sẻ trên đây. Hy vọng những kiến thức này hữu ích giúp bạn hiểu như thế nào là chuỗi thức ăn cũng như chuỗi thức ăn trên cạn, chuỗi thức ăn dưới nước cùng các chuỗi thức ăn trong tự nhiên khác.

Cảm ơn đã dành thời gian theo dõi bài viết và đừng quên truy cập website của chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất về những kiến thức bổ ích trong nhiều lĩnh vực bạn nhé!