Ý nghĩa bản giao hưởng số 5 của beethoven

Bản giao hưởng số 9 cung rê thứ, còn được gọi là “Choral”, là bản giao hưởng trọn vẹn cuối cùng của Ludwig van Beethoven. Được hoàn thành vào năm 1824, bản giao hưởng này là một kiệt tác vô cùng nổi tiếng trong dòng âm nhạc cổ điển. Hầu hết các nhà phê bình âm nhạc đều đồng ý nhìn nhận rằng đây là một trong những tác phẩm vĩ đại nhất của Beethoven, và nhiều người coi nó là một trong những sáng tác vĩ đại nhất của nền âm nhạc Tây phương.

Trong bản giao hưởng số 9, lần đầu tiên Beethoven thử nghiệm sử dụng giọng hát con người trong một bản giao hưởng, vậy nên nó còn được gọi là một bản giao hưởng hợp xướng. Những lời ca được hát trong đoạn cuối cùng được trình diễn bởi bốn nghệ sĩ đơn ca và một dàn hợp xướng. Những lời ca này được lấy từ “Ode to Joy” (Tạm dịch: Khải hoàn ca), một bài thơ được viết bởi Friedrich Schiller vào năm 1785 và được sửa lại vào năm 1803, với đoạn bổ sung của Beethoven. Trong những năm 2010, bản giao hưởng số 9 là một trong những bản giao hưởng được trình diễn nhiều nhất trên thế giới.

“Bất cứ ai có trái tim biết rung cảm với sự vĩ đại và cái đẹp chắc chắn sẽ có mặt”, đó là lời ngợi ca của báo giới nước Áo dành cho buổi hòa nhạc của Beethoven. Vào ngày 7/5/1824, bản giao hưởng số 9 của Beethoven được trình diễn lần đầu tiên. Bản giao hưởng đã gây được ấn tượng sâu sắc cho khán giả bởi nhiều lý do. Nó dài hơn và phức tạp hơn bất cứ một bản giao hưởng nào cho đến nay và cũng yêu cầu một dàn nhạc lớn hơn. Nhưng điểm độc đáo nhất của nó chính là việc Beethoven đã thêm đồng ca và đơn ca vào chương cuối cùng. Ông là nhà soạn nhạc đầu tiên làm như vậy trong một bản giao hưởng.

Beethoven bắt đầu suy nghĩ về việc thêm bài thơ “Ode to Joy” của Friedrich Schiller vào sáng tác của mình từ đầu năm 1793, khi ông 22 tuổi. Trong những năm tiếp theo, nhà soạn nhạc đôi lúc vẫn quay lại xem xét bài thơ này và phác thảo một số chủ đề xoay quanh nó, nhưng trong một thời gian dài, chưa có bản nhạc nào được hoàn thành cả.

Phần hợp xướng cuối cùng

Vào năm 1817, Hội yêu nhạc London ủy thác cho Beethoven viết một bản giao hưởng, nhưng ông đã không thực sự tập trung vào nó mãi cho đến năm 1822. Ba chương đầu tiên của bản giao hưởng số 9 được dành riêng cho dàn nhạc, nhưng Beethoven biết ông cần phải kết thúc tác phẩm bằng một dấu ấn thật đặc biệt. Đó là lúc ông chợt nhớ tới “Ode to Joy”. Một chương dựa trên bài thơ nổi tiếng này chính xác là cái kết mà bản giao hưởng của Beethoven cần có.

Ý nghĩa bản giao hưởng số 5 của beethoven
Ý nghĩa bản giao hưởng số 5 của beethoven
Ludwig van Beethoven trình diễn cùng với Razumovsky Quartet, được vẽ bởi họa sĩ August Borckmann. (Tranh trong cuốn “Famous Composers and Their Works” (1906), Public Domain)

Mặc dù bản giao hưởng này được ủy thác bởi Hội yêu nhạc London, những người có ảnh hưởng ở Vienna đã thuyết phục Beethoven trình diễn bản giao hưởng lần đầu tiên ở thành phố này. Dàn nhạc của nhà hát Kärnnertor được bổ sung thêm một số nhạc công khác, và một dàn hợp xướng gồm 90 thành viên đã được thành lập để cân bằng với dàn giao hưởng.

Nhảy nhót như một kẻ điên

Năm 1824, Beethoven đã gần như điếc hoàn toàn, nhưng ông vẫn muốn tiếp tục được trình diễn và chỉ huy dàn nhạc trên sân khấu. Thêm nữa, Beethoven cũng muốn giúp các nghệ sĩ hiểu phong cách và động lực mà ông mong muốn họ thể hiện.

Động tác của nhà soạn nhạc vĩ đại trong buổi hòa nhạc đó thật sự rất khác lạ, một nhạc sĩ kể lại: “Ông đứng trước vị trí của người chỉ huy và cúi người về trước rồi về sau như một kẻ điên. Có lúc ông căng hết người ra, rồi ngay sau đó lại gần như cúi mình chạm sàn nhà. Ông vung vẩy tay và chân của mình như thể muốn một mình chơi tất cả các nhạc cụ và hát tất cả các phần hợp xướng.” Đó là lý do vì sao mà người chỉ huy dàn nhạc đã âm thầm yêu cầu các nhạc sĩ không được để ý đến Beethoven.

Không thể nghe được những tràng vỗ tay

Hoàn cảnh mất thính lực của Beethoven đã tạo nên một trong những câu chuyện cảm động nhất trong giới âm nhạc. Khi bản giao hưởng kết thúc, ông vẫn tiếp tục hướng mặt về phía dàn nhạc thực hiện động tác chỉ huy. Ca sĩ giọng nữ trầm Caroline Unger đã phải bước đến gần và quay người Beethoven lại để ông có thể đón nhận những tràng vỗ tay và sự cổ vũ của khán giả.

Theo một người chứng kiến thì “công chúng đón nhận người nhạc sĩ với sự tôn trọng và lòng đồng cảm cao nhất, lắng nghe các sáng tác tuyệt với và vĩ đại của ông một cách say mê chăm chú, và rồi bùng nổ trong tiếng vỗ tay đầy hân hoan, thường thường là giữa các phần, và rồi lại lặp lại như thế vào cuối bản giao hưởng.” Khán giả hoan hô ông với những tràng vỗ tay; và rồi có nào là khăn tay, mũ và những cánh tay giơ lên không trung, để cho Beethoven, người không thể nghe được tiếng vỗ tay, ít nhất vẫn có thể nhìn thấy được sự hoan hô cổ vũ của công chúng. Rất nhiều người tham dự đã xúc động tới rơi nước mắt khi họ nhận ra Beethoven không thể nghe thấy gì.

Không giống như Hamlet của Shakespeare, kiệt tác giao hưởng số 9 của Beethoven mang ý nghĩa khác biệt đối với từng người nghe, nhưng nó vẫn luôn là những gì tuyệt vời nhất, mạnh mẽ nhất và cao quý nhất về nhân loại. Như Wilhelm Furtwängler – một trong những chỉ huy dàn nhạc giao hưởng xuất sắc nhất – đã từng nói, cố gắng khám phá một cách chính xác ý tưởng của Beethoven với bản giao hưởng số 9 cũng tương tự như việc tìm chỗ để ghim một con bướm chính xác lên bộ sưu tập của một nhà côn trùng học.

Harvey Sachs, một nhà nghiên cứu âm nhạc nổi tiếng, cũng thừa nhận điều này trong sự khâm phục khi phân tích bản giao hưởng số 9: “Có một sự thật không thể nghi ngờ, đó là bản giao hưởng của riêng từng người, nếu bạn thật sự nghiêm túc lắng nghe.”

Lời ca của “Ode to Joy” có đoạn viết:

Bạn có cúi đầu trước Ngài, hàng triệu người ngoài kia?
Bạn có cảm nhận được Sáng Thế Chủ, hỡi thế giới?

Có lẽ chúng ta sẽ chẳng bao giờ có thể thống nhất rằng bản giao hưởng này nói về điều gì, và tất cả những gì chúng ta có thể làm là tiếp cận nó với sự thận trọng, khiêm tốn và lòng ngưỡng mộ những điều kì diệu.

Thanh Hương

Xem thêm:

Ý nghĩa bản giao hưởng số 5 của beethoven

20:00, 13/06/2020 Nhà hát thành phố

07 Công Trường Lam Sơn, Bến Nghé, Quận 1, Hồ Chí Minh

Thông tin từ ban tổ chức:

Nhà hát Giao hưởng Nhạc Vũ kịch Thành phố Hồ Chí Minh (HBSO) sẽ trở lại biểu diễn từ ngày 13 tháng 6.

Còn gì tuyệt vời hơn khi chương trình đầu tiên của năm biểu diễn Giao hưởng Số 5 và Overture Coriolan của Beethoven, và Concerto cho 2 Piano giọng Mi giáng Trưởng của Mozart. Buổi biểu diễn được chỉ huy bởi Nhạc trưởng Trần Vương Thạch.

Coriolan Overture của Beethoven được công diễn vào năm 1807 khi Beethoven 37 tuổi. Tác phẩm này là phần mở màn cho một vở kịch sân khấu. Vở kịch này được công diễn 5 năm trước đó, tuy nhiên, đã được dựng lại nhằm giới thiệu overture mới của Beethoven.

Nội dung của vở kịch dựa trên bi kịch Coriolanus của Shakespeare, với phần kết được chỉnh sửa. Cả hai đều nói về một vị tướng La Mã, theo phe kẻ thù vì ông phản đối sự ảnh hưởng của dân thường, những người bình dân.

Đây không phải là vở kịch tiêu biểu của Shakespeare, vậy nên phiên bản tiếng Đức vẫn chưa được trình diễn cho đến hiện tại. Tuy nhiên, overture tuyệt vời của Beethoven lại được biểu diễn thường xuyên. Có đến 6 bản ghi âm của nhạc trưởng nổi tiếng Toscanini. Tác phẩm dài khoảng 8 phút.

Concerto cho 2 Piano giọng Mi giáng Trưởng được viết năm 1779 khi Mozart 23 tuổi. Phần dàn nhạc trong tác phẩm này ít nổi bật hơn bình thường nhằm tôn lên phần giai điệu của 2 cây piano độc tấu. Concerto gồm 3 chương, chương 1 và chương 3 nhanh và đầy năng lượng, tương phản chương 2 với phần giai điệu chậm dãi và ám ảnh.

Hai nghệ sĩ độc tấu cho chương trình là Nguyễn Thùy Yên và Phạm Nguyễn Anh Vũ. Nghệ sĩ Thùy Yên hiện là Phó Khoa Piano và nghệ sĩ Anh Vũ là Giảng viên của Nhạc Viện TP.HCM.

Bản Giao hưởng Số 5 được diễn lần đầu vào Tháng 12 năm 1808 trong một chương trình đặc biệt kéo dài 4 giờ. Cả chương trình chỉ dành riêng để biểu diễn âm nhạc của Beethoven. Bản Concerto cho Piano số 4 (với nghệ sĩ độc tấu là Beethoven) và Bản Giao hưởng số 6 “Đồng Quê” cũng được biểu diễn đêm đó.

Một nhà phê bình nổi tiếng đã viết về Bản Giao hưởng số 5 như “những tia sáng rực rỡ soi sáng màn đêm sâu thẳm, và chúng ta nhận ra những cái bóng khổng lồ di chuyển qua lại, đến gần và phá hủy mọi thứ trong chúng ta, ngoại trừ nỗi đau từ sự chờ đợi bất tận.” Dù sao, tác phẩm này vẫn là bản giao hưởng nổi tiếng nhất, với tên gọi “Bản Giao hưởng Định mệnh”.

Tiểu thuyết gia người Anh E.M. Forster bắt đầu Chương 5 của cuốn tiểu thuyết Howards End như sau: Chúng ta phải thừa nhận rằng Bản giao hưởng Số 5 của Beethoven là những thanh âm tuyệt vời nhất mà mỗi người có thể nghe được.”

Không thể phù hợp hơn cho đêm mở đầu sự trở lại của HBSO sau một khoảng thời gian dài ngưng nghỉ đầy nuối tiếc nhưng cần thiết nhất. Buổi biểu diễn hứa hẹn chào đón rất nhiều khán giả.

Nhằm ưu đãi cho khán giả nhân dịp trở lại hoạt động , HBSO sẽ giảm 20% cho tất cả các loại vé.

Nội dùng chương trình buổi hòa nhạc kỷ niệm 250 năm năm sinh của nhạc sĩ Ludwig van Beethoven

Ludwig van Beethoven Coriolan Overture

Wolfgang Amadeus Mozart Concerto for two Piano E-flat Major, K.365
Piano: Nguyễn Thùy Yên, Phạm Nguyễn Anh Vũ

Giải lao

Ludwig van Beethoven Symphony No. 5 in C Minor, op. 67 I. Allegro con brio II. Andante con moto III. Scherzo. Allegro

IV. Allegro

Biểu diễn: Dàn nhạc Giao hưởng HBSO
Chỉ huy: NSƯT A. Trần Vương Thạch

Giá vé: 650.000 – 550.000 – 450.000 – 300.000 – 80.000VNĐ
Giá vé sau khi giảm 20% 520.000 – 440.000 – 360.000 – 240.000 – 60.000VNĐ

Mọi thắc mắc xin gửi về hòm thư [email protected]