Lời tác giả: Một độc giả có câu hỏi cho tôi:“… nghe nói về thị trường chứng khoán, tăng điểm, giảm điểm. Vậy điểm là điểm gì? Và lên thì sao và xuống thì sao?” Đây là một câu hỏi hữu ích vì không phải ai cũng hiểu rõ về thị trường tài chính, đăc biệt là thị trường chứng khoán. Tôi hy vọng bài viết nầy sẽ giúp ích cho một số độc giả.
Thị trường chứng khoán là nơi cổ phần của các công ty công [publicly traded companies: công ty do công chúng làm chủ bằng cách mua và giữ cổ phần của công ty]. Tại Hoa kỳ có khoảng 13 ngàn công ty công. Con số nầy thay đổi thường xuyên vì có những công ty cũ đóng cửa đồng thời cũng có các công ty mới mở cửa hoạt động. Cổ phần của công ty được mua và bán hằng ngày [trừ ngày thứ Bảy, Chúa nhật và các ngày lễ] trên các thị trường chứng khoán. Ba thị trường chứng khoán chính ở Hoa kỳ là [1] New York Stock Exchange [NYSE], [2] National Association of Securities Dealers Automated Quotation System [NASDAQ], và [3] American Stock Exchange [AMEX].
Có thể nói cổ phần của các công ty được bán và mua bằng cách “đấu giá”; do đó, giá cổ phần thay đổi từng giây phút theo luật cung/cầu. Khi số cầu vượt quá số cung, giá sẽ tăng, và ngược lại nếu số cung vượt quá số cầu thì giá cổ phần giảm xuống. Sức cung và cầu cổ phần công ty tùy thuộc vào các yếu tố nội tại cũng như ngoại lai. Khi một công ty lâm vào tình trạng khó khăn, như bán hàng không chạy, lỗ lã, v.v. thì giá cổ phần của công ty sẽ giảm xuống. Ngược lại, nếu công ty sản xuất một loại hàng hóa tốt và được giới tiêu thụ thích mua, giá cổ phần của công ty nầy sẽ tăng lên. Nền kinh tế chung cũng ảnh hưởng đến giá cổ phần của công ty, chẳng hạn, khi nền kinh tế tăng trưởng nhanh, giá cổ phần có khuynh hướng gia tăng. Trong giai đoạn suy thoái kinh tế, người đầu tư lo sợ tương lai kinh tế sẽ đen tối và tranh nhau bán cổ phần để tránh lỗ lã sau nầy. Kết quả là giá cổ phần giảm xuống rất nhanh. Các yếu tố ngoại lai khác gồm chiến tranh, thiên tai, và các bất ổn như nạn dịch CoronaVirus hiện nay cũng làm cho thị trường chứng khoán xuống dốc trầm trọng. Hàng ngày, cổ phần của các công ty khác nhau lên hoặc xuống không giống nhau vì các công ty hoạt động trong các ngành kỹ nghệ khác nhau, cũng như tài chánh của các công ty đó được quản trị khác nhau.
Để báo cáo tình hình chung của thị trường chứng khoán, người ta tạo ra các chỉ số [indexes], tổng hợp giá cổ phiếu của một số công ty để phản ảnh tình trạng thị trường chứng khóa của cả nước. Ở Hoa kỳ, hiện nay có 3 chỉ số được dùng để tượng trưng cho tình trạng và diễn biến của thị trường chứng khoán. Đó là chỉ số Dow Jones, NASDAQ, và S & P 500.
Chỉ số chứng khoán là một con số tổng hợp bao gồm giá trị của các cổ phần của nhiều công ty công được mua, bán trên các thị trường chứng khoán. Các chỉ số nầy thay đổi hằng ngày vì giá của các cổ phần trong chỉ số thay đổi hằng ngày. Vì cách tính đặc biệt của nó, đơn vị của các chỉ số không phải là Mỹ kim, mà được gọi là “điểm” [points]. Thí dụ, hôm qua chỉ số của S&P là 2,736.56. Hôm nay, sau một ngày giá cổ phần của các công ty nằm trong chỉ số thay đổi và chỉ số được tính ra là 2,799.32, nghĩa là chỉ số S & P tăng lên được 62.75 điểm [2.29%]. Con số nầy có nghĩa là nếu ta có $10,000.00 đầu tư trong quỹ hổ tương S&P 500 [S&P 500 index mutual fund], số tiền nầy sẽ tăng lên được 2.29%, tức là ta sẽ có $10,000.00 + 2.9%[10,000.00] = $10,290.00 trong trương mục của mình. Tưởng cũng nên lưu ý rằng, số điểm của một chỉ số tăng có nghĩa là giá cổ phần của đa số các công ty nằm trong chỉ số tăng lên trong ngày [mặc dù giá cổ phần của một số công ty khác có thể giảm xuống]. Do đó, chỉ số chỉ nói lên tình trạng chung của thị trường. Nếu ta muốn biết sau một ngày giá của một công ty cá nhân, thí dụ như công ty Facebook, ta phải tìm cái giá cổ phần của Facebook trên báo chí hoặc internet.
Hằng ngày TV, báo chí, hoặc internet [thí dụ: CNN Money và Yahoo Finance] thường đăng tải ba chỉ số Dow Jones, NASDAQ, và S & P. Thí dụ: Ngày 22 tháng 4, 2020, money.cnn.com đăng:
Số màu xanh lá cây và dấu cộng biểu hiệu cho sự gia tăng [lên] của chỉ số chứng khoán [số đỏ và dấu trừ biểu hiệu sự giảm sụt [xuống] của chỉ số chứng khoán]. Những chỉ số nầy trượng trưng cho thị trường chứng khoáng Hoa kỳ trong ngày.
Ở cột đầu của bản số trên, ta thấy chỉ số DOW có trị số là 23,475.80, và so với ngày trước đó, chỉ số DOW tăng lên +456.94 điểm tính ra chỉ số nầy tăng +1.99% . Cũng thế, chỉ số S & P có trị số là 2,799.31, so với ngày hôm trước chỉ số nầy tăng lên +62.75 điểm, tính ra tăng lên được 2.29%. Các con số của chỉ số NASDAQ cũng được cắt nghĩa tương tương tự.
Chỉ Số Dow Jones
Chỉ số Dow Jones con được gọi là “Dow Jones Industrial Average,” “Dow 30”, hay ngắn gọn là “Dow.” Chỉ số nầy được ông Charles Dow, chủ bút của tờ Wall Street Journal và đồng nghiệp của ông là ông Edward Jones tạo nên vào năm 1884. Ngày nay, sau 136 năm khi người ta hỏi nhau: “Thị trường chứng khoáng hôm nay ra sao?” Hoặc họ nói: “Thị trường chứng khoán hôm nay lên 30 điểm [points], hoặc xuống 25 điểm,” họ ám chỉ chỉ số Dow Jones. Thị trường chứng khoán tăng có nghĩa là giá cổ phần của đa số công ty trong chỉ số tăng [mặc dù giá của cổ phần của các công ty khác giảm xuống]. Do đó, chỉ số phản ảnh tình trạng trung bình của thị trường.
Chỉ số Dow tổng hợp giá cổ phần của 30 công ty lớn do công chúng làm chủ. Mỗi công ty trong chỉ số DOW là công ty lớn nhất đại diện cho ngành kỹ nghệ của nó. Do đó, chỉ số Dow được coi là đại diện cho “khuynh hướng” và “sức khỏe” của thị trường chứng khoán Hoa kỳ. Người ta có thể đầu tư vào tất cả các công ty trong chỉ số Dow qua quỹ SPDR Dow Jones Industrial Average ETF [DIA].
Năm công ty lớn nhất trong chỉ số Dow là [1] Microsoft Corporation [MSFT], [2] Apple Inc. [AAPL], [3] Visa Inc [V], [4] JPMorgan Chase & Co [JPM], and [5] Johnson & Johnson [JNJ].
Chỉ Số S & P 500
Chỉ số S&P 500 [hay Standard & poor’s 500 index] dựa trên giá và số cổ phần của 500 công ty lớn nhất ở Hoa kỳ ghi trên các thị trường chứng khoán ở Hoa kỳ. S & P là chử tắt của hai công ty tài chánh Standard và Poor. Chỉ số nầy được đưa ra vào ngày 4 tháng Ba, 1957. Đây là một chỉ số chứng khoán được theo dõi nhiều nhất, và được đa số coi như là một chỉ số phản ảnh tình trạng thị trường chứng khoán của Hoa kỳ. Đặc biệt, tổng số trị giá cổ phần trong S & P 500 bằng khoảng 80% giá trị của tất cả các cổ phần trên thị trường chứng khoán Hoa kỳ. Tỷ số lời trung bình hằng năm của chỉ số S&P 500 từ năm1926 đến nay là khoảng 10.00% [gồm cổ tức]. Do đó, nếu ta có một chương trình đầu tư lâu dài [quỹ đầu tư hưu trí, chẳng hạn], số tiền đầu tư của ta sẽ tăng trung bình là 10.00% mỗi năm. Chính vì thế mà nhà tỷ phú Warren Buffett, John Bogle, và Giáo sư Burton Malkiel [cha đẻ của chỉ số S & P index] khuyến khích các cá nhân nên đầu tư vào các quỹ hổ tương S & P 500 hơn là đầu tư vào cổ phần của vài công ty riêng rẻ. Lý do là một công ty có thể phá sản bất cứ lúc nào [và giá cổ phần của nó có thể trở thành zero], nhưng 500 công ty trong S&P không thể phá sản một lượt. Nếu một trong 500 công ty nầy không còn lớn đủ tiêu chuẩn của S & P nó sẽ được thay thế bởi một công ty khác.
Năm công ty lớn nhất trong chỉ số S & P 500 là [1] Microsoft Corporation [MSFT], [2] Apple Inc. [AAPL], [3] Amazon.com, Inc. [AMZN], [4] Facebook Inc. Class A [FB], và [5] Birshire Hathaway Inc. [BRK.B].
Chỉ Số NASDAQ
Chỉ số NASDAQ còn gọi là Nasdaq composite index, bao gồm cổ phần của trên 2,500 công ty công ghi danh trong “National Association of Securities Dealers Automated Quotation System” [NASDAQ]. Chỉ số NASDAQ còn gọi là Nasdaq composite index, bao gồm cổ phần của trên 2,500 công ty công. Vào ngày 15, tháng 3, năm 2020, chỉ số NASDAQ gồm có 48.39% công ty chuyên về kỹ thuật [technology], 19.43% công ty về dịch vụ tiêu thụ [consumer services], 10.21% công ty ngành sức khỏe [healthcare], 10.21% công ty ngành tài chánh [finance], 6.85% công ty kỹ nghệ [industrial] 5.51% công ty ngành hàng hóa tiêu thụ [consumer goods], 0.81% công ty ngành tiện ích [utilities như điện, nước, etc.], 0.72% công ty ngành viễn thông [telecommunications], 0.55% công ty ngành dầu hỏa và xăng [energy], 0.32% công ty ngành nguyên liệu [materials].
Năm công ty lớn nhất trong chỉ số NASDAQ là [1] Microsoft Corporation [MSFT], [2] Apple Inc. [AAPL], [3] Amazon.com, Inc. [AMZN], [4] Alphabet Inc. [GOOGL], và [5] Facebook Inc. Class A [FB].
Các Chỉ Số Cổ Phần Được Tính Như Thế Nào ?
Cách tính của ba chỉ số trên đây cũng tương tợ nhau mặc dù có khác chút ít về chi tiết. Vì đây không phải là một bài kỹ thuật [technical paper], tôi đơn giản hóa để độc giả dễ hiểu. Thí dụ, một chỉ số gồm có hai công ty: Công ty A và công ty B. Công ty A có tổng số cổ phần, QA =1,000.00 cổ phần, và giá của mỗi cổ phần, PA = $40.00. Công ty B có tổng số cổ phần, QB = 1,500.00, và giá của mỗi cổ phần, PB =$35.00. Dùng các con số trên ta có thể tạo ra một chỉ số I2 [chỉ số gồm 2 công ty]. Cách tính chỉ số I2 ngày đầu tiên, I21, như sau:
I21 = [[PA* QA] + [PB* QB]]/D; D là một mẫu số cố định [Divisor], * là dấu nhơn, / là dấu chia
= [[40.00 * 1,000.00] + [35.00*1,500.00]]/D
= [40,000.00 + 52,500.00]/D = 92,000.00/D
Nếu ta muốn con số khởi đầu của I21 =100, ta cho mẫu số D =920, ta sẽ có
I21 = 92,000/920 = 100.00 điểm. Đây là số điểm của ngày khởi đầu của chỉ số.
Thí dụ ngày thứ 2, PA = 41.00, QA =1,000.00; PB = 36.00, QB = 1,500,00 [giá cổ phần thay đổi, nhưng số cổ phần không đổi]. Do đó, vào ngày thứ 2 với giá thay đổi,
I22 = [[41.00* 1,000.00] + [36.00*1,500.00]]/920 = 95,000.00/920
I22 = 103.26
Cũng thế, ngày thứ 3, giá cổ phần thay đổi; PA = 43.00, QA =1,000.00, PB = 34.00, QB = 1,500.00
I23 = [[43.00* 1,000.00] + [34.00*1,500.00]]/920 = 94,000.00/920
I23 = 102.17
Cho các chỉ số vào bảng sau đây, ta có:
Bảng trên cho thấy, ngày đầu tiên chỉ số I21 được tính ra là 100 điểm.
Ngày thứ hai, giá của cổ phiếu thay đổi nên I22 = 103.26; do đó, chỉ số tăng +3.26 điểm, tức là +3.26% so với ngày đầu tiên, I21 = 100.00
Đến ngày thứ ba, giá của cổ phiếu thay đổi nên I23 = 102.17; do đó, chỉ số giảm -1.19 điểm, tức là -1.15% so với ngày thứ hai, I22 = 103.26 điểm.
Trong những ngày kế tiếp, khi giá của các cổ phiếu thay đổi [lên hoặc xuống] thì chỉ số cũng thay đổi theo và được tính theo công thức trên. Trên đây tôi đơn giản hóa chỉ số gồm 2 công ty, nhưng nếu nới rộng ra đến hằng trăm hay hằn ngàn công ty, người ta cũng có thể dùng cách tính trên để tìm ra trị số của chỉ số. May thay, ngày nay computers có thể tính toán rất nhanh chóng dù ta có hằng triệu con số. Chính vì vậy mà money.cnn.com có thể báo cáo các chỉ số chứng khoán thay đổi từng giây trong ngày.
Tóm lại, mục đích của bài nầy là nhằm giải thích cho độc giả hiểu về ba chỉ số chứng khoán thông dụng nhứt: Chỉ số Dow Jones, Chỉ số NASDAQ, và chỉ số S & P 500. Thật ra, hiện nay có khoảng 5,000.00 chỉ số chứng khoán, nhưng ba chỉ số đề cập ở đây được giới truyền thông và các nhà đầu tư theo dõi hằng ngày. Nói chung, hiểu biết cách cấu tạo và sử dụng các chỉ số nầy giúp cho các người đầu tư hiểu rõ ý nghĩa của chỉ số để có những quyết định thích hợp trong việc đầu tư trên thị trường chứng khoán. Thật vậy, chỉ số chứng khoán có một vai trò quan trọng trong các phân tích tổng quát về thị trường chứng khoán cũng như sự hiểu biết tổng quát về nền kinh tế. Sự suy thoái của thị trường chứng khoán được biểu hiệu qua sự sụt giảm đáng kể của chỉ số Dow Jones và S&P 500 thường được theo sau bởi một cuộc suy trầm kinh tế, dẫn đến những khó khăn như nạn thất nghiệp và lạm phát. Do đó, hiểu biết và theo dõi sự diễn biến của chỉ số chứng khoán có thể giúp được ta phần nào trong việc sắp xếp công ăn việc làm cũng như vấn đề tài chánh cá nhân và gia đình.
Nguyễn Văn Sáng, 58
April, 24 2020
Clifton, Virginia