ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊNTRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠMNGÔ THỊ THU HẢIPHÉP SO SÁNH TRONG DANH NGÔNVIỆT NAMLUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌCTHÁI NGUYÊN, NĂM 2012Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vnĐẠI HỌC THÁI NGUYÊNTRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠMNGÔ THỊ THU HẢIPHÉP SO SÁNH TRONG DANH NGÔNVIỆT NAMChuyên ngành: Ngôn ngữ họcMã số: 60.22.01LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌCNgƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS - TS. Đào Thị VânTHÁI NGUYÊN, NĂM 2012Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vnLỜI CẢM ƠNTrong quá trình hoàn thành luận văn tốt nghiệp Thạc sỹ, em đã đượcsự chỉ bảo và giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo.Qua đây, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới PGS.TS Đào Thị Vân Người đã hướng dẫn em trong suốt quá trình làm luận văn vừa qua.Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ và tạo điều kiện của thầy, côgiáo trong Viện ngôn ngữ, các thầy cô giáo trong khoa Ngữ Văn và khoa sauĐại học - Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên.Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo đã đọc và chỉ ranhững thành công và hạn chế của luận văn tốt nghiệp này.Thái Nguyên, tháng 5 năm 2012Học viên: Ngô Thị Thu HảiSố hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vnLỜI CAM ĐOANTôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các sốliệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa có ai công bốtrong một công trình nghiên cứu nào khác.Tác giảNgô Thị Thu HảiSố hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vniMỤC LỤCTrangTrang bìa phụLời cảm ơnLời cam đoanMục lục ................................................................................................................ iDanh mục các bảng ...........................................................................................iiiMỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN ......................................................................... 101.1. Khái quát về danh ngôn .............................................................................. 101.1.1. Định nghĩa danh ngôn ...................................................................... 101.1.2. Vấn đề phân loại các câu danh ngôn................................................ 111.2. Khái quát về phép so sánh và cấu trúc so sánh.......................................... 121.2.1. Một số định nghĩa về “so sánh” và “phép so sánh” ......................... 121.2.2. Phân biệt so sánh luận lí và so sánh tu từ ........................................ 151.2.3. Cấu trúc so sánh ............................................................................... 171.3. Khái quát về văn hóa, sơ lược về văn hóa Việt Nam thể hiện trongdanh ngôn Việt Nam. ......................................................................................... 251.3.1. Khái quát về văn hoá........................................................................ 251.3.2. Sơ lược về văn hoá Việt Nam thể hiện trong danh ngôn Việt Nam 301.4. Tiểu kết ....................................................................................................... 31Chƣơng 2. KẾT QUẢ KHẢO SÁT VÀ PHÂN LOẠI PHÉP SO SÁNHTRONG DANH NGÔN VIỆT NAM ............................................................ 332.1. Số liệu khảo sát và phân loại khái quát phép so sánh trong danh ngônViệt Nam ............................................................................................................ 332.1.1. Số liệu khảo sát ................................................................................ 332.1.2. Phân loại khái quát phép so sánh trong danh ngôn Việt Nam ......... 33Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vnii2.2. Các kiểu so sánh trong danh ngôn Việt Nam được phân loại theo cấu trúc ... 422.2.1. Nhận xét chung ................................................................................ 422.2.2. Miêu tả các kiểu cấu trúc so sánh trong danh ngôn Việt Nam ........ 432.3. Các tiểu loại phép so sánh được phân theo nội dung ngữ nghĩa ............... 802.3.1. Phép so sánh có đối tượng được so sánh nói về người, đối tượngso sánh không nói về người ....................................................................... 802.3.2. Phép so sánh có đối tượng được so sánh và đối tượng so sánh đềunói về con người......................................................................................... 822.3.3. Phép so sánh có đối tượng được so sánh và đối tượng so sánhđều không nói về con người ....................................................................... 832.3.4. Phép so sánh có đối tượng được so sánh không nói về người, đốitượng so sánh nói về người ........................................................................ 842.4. Tiểu kết ....................................................................................................... 85Chƣơng 3. PHÉP SO SÁNH TRONG DANH NGÔN VIỆT NAM VỚIVIỆC LƢU GIỮ TRI THỨC VĂN HÓA .................................................... 873.1. Nhận xét chung về vai trò của phép so sánh trong danh ngôn ViệtNam với việc lưu giữ tri thức văn hóa dân tộc ................................................ 873.2. Một số tri thức văn hóa dân tộc được lưu giữ qua phép so sánh trongdanh ngôn việt nam............................................................................................ 883.2.1. Tri thức văn hóa về thực vật ............................................................ 883.2.2. Tri thức văn hóa về động vật ........................................................... 943.2.3. Tri thức về văn hóa ẩm thực ......................................................... 1013.2.4. Tri thức văn hóa về tôn giáo, tín ngưỡng ....................................... 1033.2.5. Tri thức văn hóa về quan niệm tình yêu, hôn nhân, hạnh phúcgia đình..................................................................................................... 105KẾT LUẬN ................................................................................................... 114TÀI LIỆU THAM KHẢOSố hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vniiiDANH MỤC CÁC BẢNGTrangBảng 2.1: Bảng tổng kết so sánh luận lí và so sánh tu từ trong danh ngônViệt Nam ......................................................................................... 35Bảng 2.2: Bảng tổng kết các tiểu loại so sánh đồng nhất trong danh ngônViệt Nam ......................................................................................... 38Bảng 2.3: Bảng tổng kết các tiểu loại so sánh dị biệt trong danh ngôn Việt Nam .... 41Bảng 2.4: Bảng tổng kết các kiểu cấu trúc so sánh trong danh ngôn Việt Nam ....... 43Bảng 2.5: Bảng tổng kết các tiểu loại thành tố A trong phép so sánh sửdụng trong danh ngôn Việt Nam .................................................... 64Bảng 2.6: Bảng tổng kết các tiểu loại thành tố A trong cấu trúc so sánh sửdụng trong danh ngôn Việt Nam .................................................... 64Bảng 2.7: Bảng tổng kết các tiểu loại thành tố t trong phép so sánh sửdụng trong danh ngôn Việt Nam .................................................... 69Bảng 2.8: Bảng tổng kết từ ngữ chỉ phương diện so sánh trong danh ngônViệt Nam ......................................................................................... 69Bảng 2.9: Bảng tổng kết các từ ngữ biểu thị quan hệ so sánh trong danhngôn Việt Nam................................................................................ 70Bảng 2.10: Bảng tổng kết các tiểu loại của thành tố B trong phép so sánhdùng trong danh ngôn Việt Nam .................................................... 79Bảng 2.11: Bảng tổng kết các tiểu loại của thành tố B trong phép so sánhdùng trong danh ngôn Việt Nam .................................................... 79Bảng 2.12: Bảng tổng kết các tiểu loại so sánh trong danh ngôn Việt Namđược phân loại theo nội dung A và B. ............................................ 85Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vn1MỞ ĐẦU1. Lí do chọn đề tài1.1. So sánh là một thao tác được sử dụng rộng rãi, phổ biến trong cuộcsống hàng ngày nói chung, trong văn chương nghệ thuật nói riêng. Để nhận thứcthế giới khách quan, để nắm được bản chất quy luật của các sự vật hiện tượngmuôn màu muôn vẻ của cuộc sống, con người thường sử dụng thao tác này.Trong sáng tạo nghệ thuật, so sánh là thủ pháp hết sức quen thuộc,được sử dụng thường xuyên. Đây là một biện pháp nghệ thuật độc đáo, đặcsắc. Nhờ phép so sánh, người viết có thể gợi ra những hình ảnh cụ thể, nhữngcảm xúc thẩm mĩ lành mạnh, đẹp đẽ cho người đọc, người nghe. So sánhđược coi là một trong những phương thức tạo hình gợi cảm hiệu quả nhất, cótác dụng lớn trong việc tái hiện đời sống, hình thành và phát triển trí tưởngtượng, óc quan sát và khả năng nhận xét đánh giá của con người. Mặt khác nócòn làm cho tâm hồn và trí tuệ của con người thêm phong phú, giúp conngười cảm nhận văn học và cuộc sống một cách tinh tế hơn. Nghiên cứu vềphương thức so sánh sẽ giúp chúng ta có nhận thức sâu sắc hơn về vai trò vàgiá trị của biện pháp này đối với việc cấu thành và biểu đạt ngôn ngữ nóichung, văn học nghệ thuật nói riêng.1.2. Đời sống vật chất và tinh thần của nhân loại được lưu giữ dướinhiều hình thức. Một trong số những hình thức ấy là các lời danh ngôn. TheoTừ điển tiếng Việt, [Nxb Từ điển bách khoa, Viện Ngôn ngữ học, tái bản năm2010 ; Hoàng Phê chủ biên] thì “Danh ngôn là những lời nói hay được ngườiđời truyền tụng” [36,218]. Danh ngôn có thể khuyết danh hoặc có tên tác giả.Các lời danh ngôn chứa đựng những bài học kinh nghiệm quý báu, những lờikhuyên hữu ích, những tri thức hiểu biết, ứng xử xã hội sâu rộng trên tất cảcác lĩnh vực của đời sống: kinh tế, chính trị xã hội, khoa học, nghệ thuật...Việc nghiên cứu danh ngôn thế giới nói chung, danh ngôn Việt Nam nói riênglà một công việc không hề đơn giản nhưng lại hết sức thú vị.Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vn21.3. Người đọc thường biết đến danh ngôn với tư cách là “những câunói hay, có ý nghĩa được người đời truyền tụng” [36,218], có tác giả hoặckhuyết danh. Tuy nhiên, hiếm có ai đi sâu vào tìm tòi nghiên cứu cách thức sửdụng từ ngữ, giá trị của các biện pháp tu từ mà cụ thể là phép so sánh trongdanh ngôn. Đây là một vấn đề khá mới mẻ đối với nhiều bạn đọc. Việc lựachọn nghiên cứu “phép so sánh trong danh ngôn của Việt Nam” là một việclàm cần thiết, phù hợp với nhu cầu hiểu biết, cần khám phá sâu hơn về danhngôn của độc giả.Vì những lí do trên nên trong luận văn này, chúng tôi đã mạnh dạn tìmhiểu về: Phép so sánh trong danh ngôn Việt Nam.2. Lịch sử vấn đề2.1. Tình hình nghiên cứu danh ngôn nói chung và nghiên cứu danhngôn Việt Nam nói riêng2.1.1. Tình hình nghiên cứu danh ngôn nói chungVới những bài học sâu sắc và ý nghĩa thiết thực, đã từ lâu danh ngôntrở thành món ăn mang đến cho nhân loại những hương vị độc đáo, mới mẻ.Mỗi lời danh ngôn vừa như một trải nghiệm, lại vừa như một phát hiện lý thú,sáng tạo của con người về công việc, kinh nghiệm sống, quan niệm tình yêu,hôn nhân, hạnh phúc, gia đình... Hiện nay, có không ít những công trình biênsoạn, sưu tầm các câu danh ngôn: Danh ngôn thế giới đông tây kim cổ [Biênsoạn, biên dịch, sưu tầm, khảo cứu: Trần Tất Lạnh, Hoàng Điệp, Hà QuangNăng, Nxb Văn hóa thông tin, 2004]; Danh ngôn thế giới [Biên soạn: NgọcKhuê, Nxb Trẻ, 2001]; 3500 câu danh ngôn nổi tiếng thế giới [Trần MạnhThường tuyển chọn, Nxb Văn hóa thông tin, 1996]; Danh ngôn cổ điển; Danhngôn hiện đại [Tri thức Việt biên soạn, Nxb Lao động, 2010]; Sổ tay danhngôn [Nguyễn Huy Giới sưu tầm, biên soạn, Nxb Lao động Xã hội, 2006];Danh ngôn Trung Hoa [Nguyễn Hữu Trọng biên dịch, Nxb Đồng Nai, 1996];Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vn3Danh ngôn tình yêu [Vũ Tiến Quỳnh tuyển chọn, giới thiệu, Nxb Văn nghệThành phố Hồ Chí Minh, 2000]; Tây phương xử thế [Kiều Văn biên soạn Tái bản lần thứ 1, có sửa chữa, bổ sung, Nxb. Đồng Nai, 2003]; Danh ngônthế giới tình bạn - tình yêu [Trường Tân, Trường Khang sưu tầm, tuyển chọn,Nxb Văn hoá Thông tin, 2004]...Có thể nói, các công trình nghiên cứu đã sưu tầm, biên soạn và khảocứu một số lượng khổng lồ lời danh ngôn của nhân loại, được đúc rút từ nhiềunguồn tư liệu khác nhau trên thế giới. Hệ thống những lời danh ngôn ấy dungnạp từ những câu nói nổi tiếng của các nhân vật tiêu biểu trong lịch sử loàingười cho đến những câu thành ngữ, tục ngữ, ngạn ngữ, cách ngôn, châmngôn, cổ ngôn... tạo nên các chủ đề danh ngôn đa dạng và phong phú, trởthành nguồn tư liệu quý báu và vô giá cho hậu thế.2.1.2. Tình hình nghiên cứu danh ngôn Việt NamCũng như các quốc gia khác trên thế giới, Việt Nam là một quốc gia cónền văn hóa, văn học mang đậm dấu ấn dân tộc. Có thể nói những lời danhngôn Việt Nam chính là cái hồn, là thần thái của con người nơi đây, bởichúng được hoài thai, sinh ra và nuôi dưỡng trong lòng dải đất hình chữ S.Danh ngôn Việt Nam không chỉ là những câu nói hay của các danh nhânngười Việt, mà còn là các câu tục ngữ, ca dao sâu sắc do cha ông từ xưatruyền đời để lại. Biên soạn sưu tầm các lời danh ngôn này có các công trìnhtiêu biểu: Từ điển danh ngôn: Thế giới và Việt Nam [Nguyễn Nhật Hoài, VũTiến Quỳnh, Nxb Phương Đông, 2006]; Danh ngôn Hồ Chí Minh [Sưu tầm vàbiên soạn: Trí Thắng, Kim Dung, Nxb Văn hoá Thông tin, 2000]; Danh ngônĐông - Tây: Pháp - Việt [Biên soạn: Vương Trung Hiếu, Trần Đức Tuấn, NxbĐà Nẵng, 1994]; Tục ngữ Anh - Pháp - Việt [Lê Ngọc Tú, Nxb Khoa học xãhội, 1996]; Danh ngôn tình yêu hôn nhân gia đình: Việt - Anh - Pháp [VươngTrung Hiếu, Nxb Đồng Nai, 1998]; Lời non nước: Danh ngôn Chủ tịch HồSố hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên//www.lrc-tnu.edu.vndata error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....data error !!! can't notread....