[1] "Tiễn dặn người yêu" [Xống chụ xon xao] là một trong những truyện thơ nổi tiếng nhất trong kho tàng văn học dân gian của người Thái nói riêng, của các dân tộc it người ở Việt Nam nói chung. Truyện kể lại câu chuyện tình yêu – hôn nhân của một đôi trai gái.
Truyện bắt đầu từ khi chàng trai và cô gái còn năm trong bụng mẹ. Từ ấu thơ họ đã là bạn thân thiết của nhau. Lớn lên, hai người cang quấn quýt với nhau hơn. Song cha mẹ cô gái chê chàng trai nghèo không nhận rể, quyết định gả con cho một người giàu có. Cô gái đau khổ nhưng bất lực, còn chàng trai, trước tình cảnh ấy quyết ra đi tìm sự giàu sang, mong trở về chuộc lại người yêu. Mấy năm trôi qua, khi người chồng hết thời hạn “rể ngoài”, rồi đủ công “rể trong”, cô gái đành phải về nhà chồng. Đúng lúc đó, chàng trai mới trở về thì mọi việc đã muộn. Đau đớn, anh đi theo tiễn dặn người yêu. Theo lời anh dặn, co gái cố làm ra vẻ vụng về, hậu đậu khiến gia đình nhà chồng chán chường mà trả về nhà cha mẹ. Trở về nhà, bị cha mẹ bán đứt vào cửa quan, cô gái càng thất vọng, đau khổ và phá phách mạn hơn: Cô “giã gạo – quăng chày; phơi thóc – chửi sàn, mắng cót; dỡ xôi – quật mâm vỡ” cốt sao để được trả về gia đình. Người nhà quan mang cô ra chợ bán “nhưng nghìn lần không đắt”. Cô gái ngày nào “ngón tay thon lá hành, đôi mắt đẹp dài như lá trầu xanh”, mà nay tiều tuỵ chỉ đáng đổi một bó lá dong. Người đổi được cô lại là anh. Nhưng anh giờ đã có nhà cao cửa rộng, vợ con yên ấm, làm sao nhận ra cô. Tủi phận, cô gái mang đàn môi anh tặng năm xưa ra thổi, gợi lại lời thề thốt ngày nào. Bàng hoàng nhận ra người yêu cũ, anh chia đôi tài sản và tiễn vợ về nhà cha mẹ đẻ. Anh cưới cô gái và hai người sống hạnh phúc bên nhau.
[Bản tóm tắt của NBS]
[2] Ví dụ như chuyện vợ chồng chàng Trương: Chàng Trương đi đánh giặc khi vợ mới có mang. Lúc trở về, con đã biết nói. Một hôm đùa với con tự xưng là bố, đứa con không nhận mà nói rằng bố nó tối tối vẫn đến. Trương buồn và ghen, đay nghiến vợ đến nỗi nàng phải tự vẫn. Một tối, ngồi bên đèn đùa với con, thấy nó chỉ lên bóng mình trên tường mà nói: “Bố đã đến kìa”. Lúc đó mới biết là mình lầm thì không kịp nữa.
Câu chuyện lẽ ra chấm hết ở đó, nhưng dân chúng không chịu nhạn cái tình thế đau đớn ây, và cố gắng đem một nét huyền ảo để an ủi ta. Vì thế mới có đoạn thứ hai, kể chuyện chàng Trương gặp mặt vợ một lần nữa...
[Theo Nguyễn Đình Thi, Sức sống của dân Việt Nam trong ca dao, cổ tích]
a. Xác định phần tóm tắt văn bản Chuyện người con gái Nam Xương. Mục đích tóm tắt ở [1] và [2] có gì khác nhau?
b. Cách tóm tắt ở [1] và [2] khác nhau như thế nào, vì sao?
Video hướng dẫn giải
Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn
Phần II
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu a,b,c,d trang 120+121 Ngữ văn 10, tập 1
Đọc lại truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy và trả lời:
- Nhân vật chính trong truyện: An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy.
- Tìm hiểu và tóm tắt truyện theo nhân vật An Dương Vương:
An Dương Vương xây thành Cổ Loa nhưng cứ đắp xong lại đổ. Sau đó, nhờ Rùa Vàng giúp đỡ vua mới xây được thành. Không những thế, thần còn ban cho An Dương Vương chiếc vuốt để chế nỏ chống giặc ngoại xâm. Triệu Đà đem quân xâm lược Âu Lạc nhưng bị đánh bại bởi nhà vua có chiếc nỏ thần, đánh đâu dẹp đấy. Âm mưu lấy trộm nỏ thần, Triệu Đà cho con trai là Trọng Thủy cầu hôn Mị Châu – con gái An Dương Vương. Trọng Thủy lợi dụng Mị Châu nhẹ dạ, cả tin đã đánh tráo lấy nỏ thần đem về nước. Triệu Đà có được nỏ thần, nhanh chóng cất quân xâm lược Âu Lạc lần nữa. An Dương Vương đem nỏ ra trừ giặc mới phát hiện đã mất nỏ. Nhà vua thua trận bèn cùng Mị Châu lên ngựa chạy trốn. Đến bên bờ biển gọi Rùa Vàng, An Dương Vương mới được thần cho biết “’Kẻ ngồi sau lưng ngựa chính là giặc”. Nhà vua rút gươm chém Mị Châu rồi cầm sừng tê giác theo Rùa Vàng xuống biển.
- Tóm tắt truyện theo nhân vật Mị Châu:
Mị Châu là con gái An Dương Vương. Sau khi vua cha xây được Loa Thành, lại chế được nỏ thần và đánh bại giặc Triệu Đà, nàng được gả cho Trọng Thủy, con trai Triệu Đà, để giữ hòa hiếu hai nước. Nhẹ dạ, cả tin và yêu thương chồng, Mị Châu bị Trọng Thủy lừa đánh tráo lấy nỏ thần. Triệu Đà có nỏ thần trong tay liền cất quân đánh Âu Lạc. Mị Châu theo vua cha chạy trốn, dọc đường đi nàng còn ngây thơ rắc lông ngỗng làm dấu cho Trọng Thủy tìm theo. Đến bờ biển, thần Rùa Vàng kết tội nàng là giặc, Mị Châu đau đớn khấn nếu mình có lòng phản nghịch chết đi sẽ hóa cát bụi, còn một lòng trung hiếu mà bị lừa dối sẽ hóa thành châu ngọc. Mị Châu chết, máu chảy xuống nước, trai sò ăn phải đều biến thành hạt châu.
- Cách tóm tắt truyện theo nhân vật chính:
+ Đọc kỹ văn bản, xác định nhân vật chính.
+ Chọn các sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính và diễn biến của các sự việc.
+ Tóm tắt các hành động, lời nói, tâm trạng của nhân vật theo diễn biến các sự việc.
LUYỆN TẬP
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu 1,2,3 trang 121+122 Ngữ văn 10, tập 1
1. Đọc các đoạn tóm tắt và trả lời câu hỏi:
a. Phần tóm tắt VB Chuyện người con gái Nam Xương: từ "chàng Trương đi đánh giặc… không kịp nữa".
+ Mục đích tóm tắt ở VB1: giúp người đọc hiểu và nhớ văn bản.
+ Mục đích tóm tắt ở VB2: dùng làm dẫn chứng để chứng minh "cái tình thế đau đớn".
b. Cách tóm tắt ở VB1 là tóm tắt toàn bộ truyện thơ Tiễn dặn người yêu, VB2 chỉ tóm tắt một số sự việc, chi tiết tiêu biểu vì mục đích tóm tắt của hai VB này khác nhau. VB1 nhằm để hiểu và nhớ tác phẩm, VB2 nhằm phục vụ cho việc làm sáng tỏ một ý kiến.
2. Tóm tắt Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy dựa theo nhân vật Trọng Thủy:
Trọng Thủy là con trai Triệu Đà, người đã cất quân đánh Âu Lạc nhưng bại trận vì Âu Lạc có Loa Thành kiên cố, lại có nỏ thần. Triệu Đà giao nhiệm vụ cho Trọng Thủy lấy cắp nỏ thần của Âu Lạc và lấy việc cầu hôn Mị Châu làm phương kế tiếp cận. Lợi dụng Mị Châu nhẹ dạ, cả tin, Trọng Thủy đánh tráo lấy nỏ thần về dâng vua cha. Trước khi về còn dặn Mị Châu nếu có chuyện bất trắc xảy ra thì tìm cách để lại dấu cho chàng đi tìm. Triệu Đà cất quân đánh Âu Lạc lần nữa, An Dương Vương bại trận và bỏ trốn cùng Mị Châu. Trọng Thủy theo dấu lông ngỗng, tìm đến bờ biển chỉ thấy xác Mị Châu. Chàng đau đớn đem xác nàng về táng ở Loa Thành. Vì quá thương nhớ Mị Châu, một lần đi tắm tưởng thấy bóng dáng của nàng, chàng lao đầu xuống giếng mà chết.
3. Tóm tắt truyện Tấm Cám dựa theo nhân vật Tấm:
Tấm mồ côi mẹ từ nhỏ, cha lấy vợ kế sinh thêm cô em gái tên Cám. Chẳng bao lâu sau cha cũng mất. Một lần dì ghẻ giao cho hai chị em chiếc giỏ bảo đi bắt tôm tép, ai lấy đầy giỏ sẽ được thưởng yếm đỏ. Tấm chăm chỉ nên chẳng mấy chốc đầy giỏ còn Cám mải chơi nên chưa được gì. Cám lừa chị đi tắm gội rồi lấy hết tôm tép. Tấm lên thấy giỏ không bèn khóc, Bụt hiện lên bảo Tấm đem con cá bống còn sót lại trong giỏ về nuôi. Mẹ con dì ghẻ bắt bống ăn thịt. Tấm lại ngồi khóc, Bụt hiện lên bảo tấm tìm xương bống chôn xuống dưới bốn chân giường. Khi nhà vua mở hội, mẹ con Cám đổ gạo trộn với thóc bắt Tấm nhặt rồi bỏ đi chơi hội. Bụt sai đàn chim giúp Tấm nhặt thóc. Tấm đào những cái lọ chôn dưới chân giường để có quần áo đẹp đi trẩy hội. Trên đường đi, Tấm đánh rơi một chiếc hài. Vua nhặt được cho đàn bà con gái trong hội đi thử, thấy Tấm đi vừa liền đưa nàng về cung làm hoàng hậu. Đến ngày giỗ cha, Tấm về trèo cau cúng cha thì bị dì ghẻ chặt cây nên lộn cổ chết, Cám được mẹ cho thế vào chỗ của chị ở trong cung. Sau khi chết, Tấm lần lượt hóa thành chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi để quấn quýt bên vua. Lần biến hóa nào cũng bị Cám mách mẹ và tiêu diệt. Đến khi nàng hóa thành quả thị rồi thành cô gái về ở với bà lão bán nước, nhà vua đi qua thấy miếng trầu ở hàng nước giống trầu Tấm têm trước đây bèn vào hỏi. Nhà vua gặp lại Tấm bèn rước nàng về cung. Cám thấy chị về cung bèn hỏi cách để được xinh đẹp như Tấm, Tấm bèn cho đào hố sâu và đun nước sôi rồi giội cho Cám chết. Dì ghẻ thấy vậy cũng lăn đùng ra chết.
Loigiaihay.com
Soạn bài Tóm tắt văn bản tự sự trang 120 SGK Ngữ văn 10. Câu 3. Tóm tắt truyện Tấm Cám theo nhân vật Tấm.
Phần II
II - CÁCH TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ DỰA THEO NHÂN VẬT CHÍNH
Anh [chị] đọc lại Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy và thực hiện những yêu cầu trong SGK trang 120
Lời giải chi tiết:
a, Nhân vật chính của truyện:
- An Dương Vương
- Mị Châu
- Trọng Thủy
b, Tóm tắt truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy theo nhân vật An Dương Vương:
An Dương Vương xây Loa Thành cứ đắp xong lại đổ. Mãi sau, nhà vua được thần Rùa Vàng giúp đỡ mới xây xong thành. Thần còn cho An Dương Vương chiếc vuốt để làm lẫy nỏ chống giặc ngoại xâm. Triệu Đà đem quân sang xâm lược Âu Lạc nhưng bị đánh bại. Ít lâu sau, Triệu Đà cầu hôn Mị Châu - con gái của An Dương Vương cho con trai mình là Trọng Thủy. Lợi dụng sự ngây thơ, cả tin của Mị Châu, Trọng Thủy đánh tráo lẫy nỏ thần mang về nước cho Triệu Đà. Triệu Đà lại cất quân sang xâm lược Âu Lạc. Mất lẫy nỏ thần, An Dương Vương thua trận bèn cùng Mị Châu lên ngựa chạy về phương Nam. Nhà vua cầu cứu Rùa Vàng và được thần cho biết: “Kẻ ngồi sau ngựa chính là giặc đó”. Vua hiểu ra bèn rút kiếm chém Mị Châu, sau đó cầm sừng tê bảy tấc theo Rùa Vàng xuống biển
c, Tóm tắt truyện theo nhân vật Mị Châu
Mị Châu là con gái vua An Dương Vương, nàng lấy Trọng Thủy con trai Triệu Đà [kẻ thù của nước Âu Lạc]. Trọng Thủy dụ dỗ Mị Châu cho xem nỏ thần rồi đánh cắp. Triệu Đà mang quân sang xâm lược nước Âu Lạc, vì nàng đã trao nỏ thần cho Trọng Thủy nên vua An Dương Vương thua trận. Nàng được cha đưa theo, cưỡi ngựa bỏ chạy xuống phía Nam cầu cứu xứ thần Thanh Giang. Trên đường đi, Mị Châu rắc lông ngỗng làm dấu theo hẹn ước với Trọng Thủy. Tới bờ biển, Rùa Vàng nổi lên hét lớn rằng Mị Châu chính là kẻ phản tặc, vua An Dương Vương nổi giận rút gươm chém đầu Mị Châu. Trước khi chết Mị Châu khấn nguyện nếu lòng nàng trong sạch thì chết xin biến thành châu ngọc, máu của nàng trai sò ăn đều hóa ngọc. Sau này, vì thương nhớ Mị Châu, Trọng Thủy lao xuống giếng mà chết. Người đời sau, lấy nước trong giếng rửa ngọc trai thì ngọc thêm sáng.
d, Muốn tóm tắt được văn bản tự theo nhân vật chính cần:
- Đọc kỹ văn bản, xác định nhân vật chính
- Chọn các sự việc chính liên quan tới nhân vật
- Tóm tắt lời nói, hành động, tâm trạng nhân vật theo diễn biến của các sự việc
Phần III
III. LUYỆN TẬP
Câu 1 [trang 121 SGK Ngữ văn 10 tập 1]
a. Xác định phần tóm tắt văn bản Chuyện người con gái Nam Xương trong đoạn trích [2]. Mục đích tóm tắt ở [1] và [2] có gì khác nhau.
b. Cách tóm tắt ở [1] và [2] khác nhau như thế nào, vì sao?
Trả lời:
a.
- Văn bản 1: Tóm tắt nhằm mục đích ghi nhớ tác phẩm hoặc làm tài liệu khi cần thiết
- Văn bản 2: Tóm tắt nhằm mục đích minh họa cho luận điểm trong bài viết.
b.
- Văn bản 1: Dựa vào cốt truyện tóm tắt toàn bộ diễn biến câu chuyện.
- Văn bản 2: Lược đi nhưng chi tiết, sự việc không cần thiết, dựa theo nhân vật chàng Trương để tóm tắt chứ không tóm tắt toàn bộ câu chuyện.
Câu 2 [trang 122 SGK Ngữ văn 10 tập 1]
Tóm tắt Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thuỷ theo nhân vật Trọng Thuỷ.
Trả lời:
Trọng Thủy là con trai Triệu Đà. Triệu Đà mấy lần cất quân sang đánh Âu Lạc đều bị thua, bèn lấy cớ hòa hiếu, đưa con trai mình sang cầu hôn Mị Châu, con gái An Dương Vương, để dò thám bí mật của kẻ thù. Khi lấy được lòng tin yêu của Mị Châu. Trọng Thủy lừa nàng để đánh tráo nỏ thần đem về nước cho vua cha. Lúc từ biệt, Trọng Thủy còn hỏi vợ, nếu có binh biến giữa hai nước thì phải làm sao. Mị Châu bảo sẽ rắc lông ngỗng để tìm nhau. Triệu Đà nhờ có nỏ thần, đã đánh bại quân An Dương Vương. Khi Mị Châu cùng cha chạy trốn ra Biển Đông, Trọng Thủy đã tìm dấu lông ngỗng để đuổi theo. Thấy xác Mị Châu trước biển, Trọng Thủy ôm về an tang. Lúc tắm, Trọng Thủy nhìn thấy bóng Mị Châu dưới giếng nước, bèn lao đầu xuống giếng rồi chết. Tương truyền, khi người đời sau lấy ngọc do máu của Mị Châu hóa thành, đem rửa vào nước giếng đó thì ngọc trở nên sáng đẹp vô cùng.
Câu 3 [trang 122 SGK Ngữ văn 10 tập 1]
Tóm tắt truyện Tấm Cám theo nhân vật Tấm.
Trả lời:
Tấm mồ côi cha từ nhỏ, nàng sống với mẹ con dì ghẻ Cám. Mẹ con Cám thường xuyên bắt Tấm làm việc vất vả. Trong một lần đi bắt cá, Cám trút hết giỏ tôm cá của Tấm, trong giỏ chỉ còn mỗi con cá Bống, Tấm mang về nuôi. Mẹ con nhà Cám thịt cá Bống. Ngày nhà vua mở hội, mẹ con Cám đi dự hội, bắt Tấm ở nhà nhặt thóc gạo trộn lẫn, được Bụt giúp Tấm có quần áo đẹp đi dự hội, trên đường đi Tấm đánh rơi hài. Nhà vua nhặt được, ra lệnh ai đi vừa chiếc hài sẽ lấy làm vợ. Tấm đi vừa hài và trở thành hoàng hậu. Mẹ con nhà Cám lập mưu giết Tấm, Tấm biến thành chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi để ở cạnh vua. Tấm từ quả thị bước ra, giúp bà hàng nước dọn dẹp nhà cửa. Cuối cùng Tấm gặp lại nhà vua và sống trong cung hạnh phúc tới suốt đời.
Loigiaihay.com