Mất vị giác thì phải làm sao
|
Suckhoedoisong.vn - Một trong những triệu chứng của người nhiễm SARS-CoV-2 là mất khứu giác (anosmia). Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn là một vấn đề sức khỏe cộng đồng nếu gia tăng tỷ lệ dân số với tình trạng mất khứu giác vĩnh viễn.
Mất mùi có liên quan đến COVID-19 Mất khứu giác là chỉ số được báo cáo sớm nhất và phổ biến liên quan đến loại virus này. Đồng thời đây là dấu hiệu để phát hiện người mắc COVID-19 hiệu quả hơn so với các triệu chứng như sốt và ho. Mất khứu giác hoặc vị giác đột ngột có liên quan đến COVID-19, ngay cả khi không có các triệu chứng khác như sốt và ho dai dẳng. Tình trạng mất khứu giác đối với đa số bệnh nhân nhiễm bệnh có xu hướng diễn ra trong thời gian ngắn (thường dưới 2 tuần) và phục hồi nhanh chóng (trong vòng 10 ngày), mặc dù ở một số bệnh nhân, nó có thể tồn tại lâu hơn, thậm chí không thể phục hồi - đặc biệt với COVID-19 kéo dài. Không giống như trong các trường hợp cảm lạnh và một số trường hợp cúm mà nguyên nhân mất khứu giác có xu hướng liên quan đến nghẹt mũi (nghẹt mũi do tích tụ chất nhầy), trong COVID-19 mất khứu giác đột ngột có thể liên quan trực tiếp đến nhiễm trùng SARS-CoV-2 trong biểu mô mũi và các tế bào thần kinh khứu giác mà không có bất kỳ tắc nghẽn nào. Do đó, những người bị mất khứu giác đột ngột nên được nghi ngờ là dương tính với COVID-19, cần làm xét nghiệm để xác nhận và bắt đầu cách ly / tự cách ly ngay lập tức. Tỷ lệ mất khứu giác chính xác ở bệnh nhân COVID-19 thay đổi đáng kể tùy thuộc vào các ước tính nghiên cứu khác nhau và các đặc điểm / nhân khẩu học thuần tập, tuy nhiên, ước tính được cho là mất khứu giác ở khoảng 20-50% tổng số bệnh nhân trên toàn thế giới. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng mất khứu giác và vị giác trong COVID-19 phổ biến hơn ở những người trẻ tuổi so với những bệnh nhân lớn tuổi và không có sự khác biệt lớn giữa nam và nữ, mặc dù một số nghiên cứu cho thấy những phụ nữ trẻ có chỉ số BMI cao hơn thì nguy cơ càng cao. Một số nghiên cứu đã chỉ ra tỷ lệ mất khứu giác ở các nước phương Tây cao hơn so với các nước Đông Á - mặc dù điều này một phần có thể do báo cáo không đầy đủ về tất cả các triệu chứng, cũng như một số biến thể virus tiềm ẩn hoặc sự khác biệt về gen của vật chủ. Cơ chế gây mất mùi?
Cơ chế mất mùi cơ bản trong COVID-19 vẫn đang được tiếp tục khám phá khi nhiều nghiên cứu đang được thực hiện. Ttuy nhiên, một số giả thuyết và quan sát ban đầu có thể giải thích tại sao việc mất khứu giác và vị giác xảy ra nhiều ở bệnh nhân COVID-19 ngay cả khi không có các triệu chứng nghẹt mũi khác như với SARS, cảm lạnh và cúm. Trong một tỷ lệ nhỏ những người bị nghẹt mũi và chảy nước mũi, sự tắc nghẽn vật lý của mũi với chất nhầy sẽ làm giảm mùi. Tuy nhiên, phần lớn bệnh nhân COVID-19 bị mất khứu giác thường không bị nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi, và do đó, các cơ chế khác phải liên quan. Vì vậy, điều gì có thể gây ra mất mùi đột ngột trong COVID-19? SARS-CoV-2 gây tổn thương tế bào hỗ trợ thần kinh trong mũi, là nguyên nhân mất khứu giác. Có hai loại tế bào liên quan gồm tế bào cảm nhận mùi và tế bào hỗ trợ thần kinh. Các nghiên cứu giai đoạn đầu cho rằng, virus tấn công chọn lọc vào tế bào cảm nhận mùi, những tế bào này có liên hệ với tế bào cảm nhận mùi trên não, điều này gây nên sự lo ngại virus theo đó sẽ lan lên não. Tuy nhiên, giải phẫu bệnh tử thi cho thấy SARS-CoV-2 rất hiếm khi xâm nhập vào não, giả thiết tế bào cảm nhận mùi bị tổn thương cũng không chắc chắn. Một nghiên cứu của Đại học Harvard, đã phát hiện ra rằng tế bào hỗ trợ thần kinh có rất nhiều thụ thể ACE2, trong khi tế bào cảm nhận mùi thì không. Virus SARS-CoV-2 lại chỉ tấn công vào những tế bào có thụ thể ACE2. Như vậy, giả thuyết virus tấn công các tế bào hỗ trợ thần kinh gây mất khứu giác hoặc rối loạn ở mức độ nhất định, đã dần nhận được sự đồng thuận của giới khoa học. Khi SARS-CoV-2 liên kết với ACE2 / TMPRSS2 trên các tế bào bền vững trong mũi, các tế bào này sẽ chết dẫn đến mất các lông mao cảm giác trên các tế bào thần kinh thụ cảm khứu giác. Do đó, chất tạo mùi không liên kết được với lông mao của tế bào thần kinh, do đó gây ra chứng thiếu máu. Tất cả những điều này có thể xảy ra rất nhanh chỉ trong 1 hoặc 2 ngày. Trong khi điều này xảy ra, các tế bào gốc có thể nhanh chóng tái tạo các tế bào trung tâm (thường trong vòng 3-7 ngày), cho phép các lông mao trên tế bào thần kinh khứu giác tái tạo cho phép các chất tạo mùi một lần nữa liên kết với các tế bào thần kinh và khứu giác phục hồi (trong vòng một hoặc hai ngày nữa). Một nghiên cứu trên 202 bệnh nhân COVID-19 trong một tháng cũng cho thấy tỷ lệ hồi phục là 49%. Nhưng một số bệnh nhân cũng bị tổn thương khá nghiêm trọng, thậm chí có những ca mất khứu giác kéo dài, hồi phục không hoàn toàn, hoặc cảm nhận mùi khác so với mùi trong trí nhớ, thậm chí mùi hôi thối, khó chịu. Cho đến nay, chưa có phương pháp điều trị rối loạn khứu giác hiệu quả, nhưng có thể rèn luyện khứu giác, tức là cho bệnh nhân tập ngửi những mùi nhất định để mũi học lại mùi. Theo các nhà nghiên cứu, hậu quả của việc mất khứu giác có thể rất nghiêm trọng, ví dụ, người mất khứu giác ít có khả năng phát hiện ra thực phẩm hư hỏng và khói trong các vụ hỏa hoạn. Một nghiên cứu năm 2014 cho thấy người mất khứu giác có nguy cơ gặp phải các biến cố nguy hiểm, chẳng hạn như ăn thức ăn ôi thiu, cao hơn gấp đôi so với những người bình thường. Nguyễn Minh Anh (theo Havard Health)
Rối loạn vị giác không phải tình trạng hiếm gặp và các bác sĩ tai mũi họng có thể giúp bạn chẩn đoán cũng như điều trị cả rối loạn khứu giác và vị giác. Chẩn đoán tình trạngKhi khám tình trạng lưỡi mất vị giác, bác sĩ có thể kiểm tra xem bạn có khối u trong miệng hoặc mũi không cũng như kiểm tra hơi thở và các dấu hiệu nhiễm trùng khác. Họ cũng sẽ xem xét lịch sử bệnh tình cũng như việc tiếp xúc với hóa chất độc hại của bạn. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ kiểm tra sức khỏe răng miệng để kiểm tra xem bạn có mắc các bệnh nha khoa không. Điều trị chứng mất vị giácCách chữa mất vị giác dựa vào nguyên nhân gây ra tình trạng này. Trong những trường hợp đơn giản như mất vị giác do cảm lạnh hoặc cúm thông thường, bác sĩ thường sẽ đợi cho đến khi bệnh giảm nhẹ. Thường thì vị giác sẽ trở lại bình thường sau khi bạn hết bệnh. Đối với những người bị viêm xoang hoặc viêm tai giữa, bác sĩ có thể khuyên dùng kháng sinh. Trong những tình trạng nghiêm trọng hơn, bác sĩ sẽ có cách chữa trị riêng cho từng bệnh. Bên cạnh việc tuân thủ chỉ định của bác sĩ, bạn cũng có thể thực hiện một số biện pháp khắc phục tại nhà như sau: – Bỏ hút thuốc lá nếu đang hút thuốc – Sử dụng thuốc kháng histamine không kê đơn để giảm viêm mũi nếu cần thiết – Vệ sinh răng miệng bằng cách đánh răng, dùng chỉ nha khoa và sử dụng nước súc miệng hàng ngày Tình trạng lưỡi mất vị giác có thể do rất nhiều lý do khác nhau như viêm xoang, phẫu thuật ở miệng, dùng thuốc hay mắc một số hội chứng hiếm gặp. Bạn cần xác định nguyên nhân khiến vị giác bị ảnh hưởng mới có thể chữa trị hiệu quả. Uống nước ấm, ăn các thực phẩm kích thích vị giác theo sở thích, không nêm nếm nhiều đường, muối là những lưu ý trong chế độ ăn uống giúp F0 cải thiện, phục hồi vị giác. Theo thống kê, khoảng 90% F0 bị mất vị giác, khứu giác sẽ hồi phục trong vòng 2 đến 4 tuần. Bên cạnh đó, một số trường hợp bị mất vị giác trong thời gian dài, dẫn đến tình trạng chán ăn, gây thiếu hụt dinh dưỡng, kéo dài thời gian hồi phục của người bệnh. ThS.BS Nguyễn Diệu Hồng, Nguyên bác sĩ trung tâm hô hấp Bệnh viện Bạch Mai, cho biết, tình trạng mất vị giác làm giảm khả năng ăn uống khiến cơ thể thiếu hụt dinh dưỡng. Đặc biệt, khi F0 có dấu hiệu sốt, mệt mỏi, bị mất năng lượng, nhu cầu chuyển hóa cao hơn bình thường. Nếu suy dinh dưỡng sẽ làm tăng nguy cơ bội nhiễm, bệnh trở nặng, kéo dài thời gian thở máy, tăng chi phí điều trị. Với kinh nghiệm 27 năm là bác sĩ nội hô hấp, bác sĩ Diệu Hồng cũng đưa ra một số lời khuyên cải thiện chứng mất vị giác để kịp thời cung cấp dinh dưỡng, giúp nâng cao thể trạng, tăng cường miễn dịch và hạn chế biến chứng. Theo đó, một trong những điều quan trọng là bổ sung nước cho cơ thể. Cụ thể, người bệnh cần uống khoảng 3 lít nước mỗi ngày, tốt nhất là nước ấm, có thể pha với lát gừng mỏng.  ThS.BS Nguyễn Diệu Hồng (đội mũ) đang tư vấn cho người bệnh tới khám tại Mediplus. Ảnh: NVCC Người bệnh có thể ăn các bữa ăn nhẹ, thêm chút gia vị bột quế hay bột nghệ giúp hấp thụ nhanh chóng. Duy trì ăn các món ăn ấm nóng (điều chỉnh theo cảm nhận của người bệnh), tránh thức ăn lạnh, quá ngọt, cay, chua và mặn. Bác sĩ khuyến cáo người bệnh tăng lượng protein bằng các thực phẩm cá, thịt nạc, chuối, các loại hạt và hạt, các loại đậu và đậu giúp xây dựng cơ bắp, sửa chữa tổn thương tế bào, tăng khả năng miễn dịch. Bên cạnh đó, để rút ngắn thời gian lấy lại vị giác, người bệnh có thể tăng cường các ăn các món quen thuộc, yêu thích. Ví dụ, nếu thích ăn chua, người bệnh có thể thử ngậm một lát chanh mỏng cùng muối, thích ăn ngọt có thể uống chút nước ấm cùng với mật ong pha loãng. Nước ấm pha mật ong thêm lát chanh không chỉ kích thích vị giác mà còn có tác dụng trong việc tăng khả năng miễn dịch. Ảnh: freepik Bác sĩ cũng lưu ý thêm, trong giai đoạn hồi phục, người bệnh nên "luyện tập" để phục hồi vị giác bằng cách ăn lượng nhỏ các loại thực phẩm có hương vị yêu thích trước đây, tuyệt đối tránh việc nêm quá nhiều đường, muối vào thực phẩm để cảm nhận vị, đặc biệt là đối với người có bệnh lý nền. "Những người có bệnh lý nền như cao huyết áp, tiểu đường nên kiểm tra lượng đường và muối ăn hàng ngày để tránh tăng đột biến lượng đường hoặc huyết áp khiến quá trình hồi phục bị chậm lại. Hãy cố gắng duy trì chế độ dinh dưỡng tốt nhất để có thể tạo điều kiện phục hồi nhanh hơn sau khi nhiễm Covid-19", bác sĩ Hồng khuyến cáo. Huyền Anh |
