Việc không thể nghe được phần hát Quốc ca mở đầu trận đấu giữa đội tuyển Việt Nam và Lào trên sân Bishan [Singapore] tối 6/12 khi theo dõi trên Youtube đã khiến dư luận nổ ra những tranh cãi trái chiều.
Trước đó, BH Media được Hồ Gươm Audio ủy quyền quản lý và khai thác một bản ghi "Tiến quân ca" trên nền tảng số. Bản ghi này do Hồ Gươm Audio sản xuất. Vì thế khi sự cố này xảy ra, nhiều người cho rằng BH Media can thiệp bản quyền.
Tuy nhiên, trả lời báo chí đơn vị này khẳng định: "Vụ việc các kênh YouTube tắt tiếng Quốc ca lần này không hề liên quan đến BH Media". Trong trận đấu Việt Nam - Lào không hề có bên nào "đánh bản quyền Quốc ca" mà chỉ là do các đơn vị tiếp sóng tự tắt tiếng đề phòng bị mất doanh thu.
Việc bị tắt tiếng ở phần chào cờ khiến khán giả Việt Nam bức xúc. [Ảnh chụp màn hình].
Sử dụng bản ghi, phối khí bài Quốc ca do một đơn vị tự sản xuất phải xin phép là đúng
Chia sẻ với PV Dân trí, luật sư Diệp Năng Bình [Trưởng văn phong Luật sư Tinh Thông Luật] cho hay, Quốc ca của mỗi quốc gia thường được quy định trong hiến pháp của quốc gia đó. Hiến pháp năm 1992 quy định: "Quốc ca nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhạc và lời bài Tiến quân ca" [Điều 143].
Gia đình cố nhạc sĩ Văn Cao đã hiến tặng tác phẩm cho Nhà nước là hiến tặng phần "nhạc và lời".
Đối với mỗi bản ghi âm, audio của một bài hát khi được phát hành sẽ chứa 2 loại quyền tách biệt là: quyền bản ghi - liên quan đến phần nhạc, hòa âm phối khí và âm thanh giọng hát có trong bản ghi; quyền tác giả - liên quan đến phần giai điệu, tiết tấu và lời của bài hát được sử dụng trong bản ghi âm.
Luật sư Diệp Năng Bình cho rằng, gia đình cố nhạc sĩ Văn Cao hiến tặng bài hát Tiến Quân ca gồm phần nhạc và lời. Tuy nhiên, nếu chúng ta sử dụng bản ghi, phối khí do một đơn vị khác sản xuất thì đương nhiên phải có sự đồng ý của đơn vị đó.
Theo Luật Bản quyền, hãng đĩa hoặc nhà sản xuất ra bản ghi âm là người nắm giữ phần quyền bản ghi, còn nhạc sĩ, người sáng tác bài hát nắm giữ quyền tác giả hay còn gọi là tác quyền.
"Nhiều người chưa hiểu chính xác về hai loại quyền nói trên. Không phải là người tạo ra tác phẩm đó nên có quyền 100% đối với những bản ghi âm, ghi hình liên quan đến tác phẩm của mình.
Ví dụ một nhạc sĩ chuyên sáng tác các ca khúc cho các show truyền hình của VTV, HTV nhưng không có nghĩa nhạc sĩ được quyền đăng tải các chương trình này lên kênh YouTube của nhạc sĩ bởi VTV, HTV mới là chủ sở hữu thực sự.
Do vậy, nếu chúng ta sử dụng phần lời bài hát mà không sử dụng phần hòa âm phối khí của Hồ Gươm Audio thì không việc gì phải xin phép. Còn bất kỳ ai muốn sử dụng bản hòa âm, phối khí này đều phải xin phép chủ sở hữu là đúng", Luật sư Diệp Năng Bình phân tích.
Ở trận đấu giữa Việt Nam và Lào tối 6/12, một số kênh Youtube tự động tắt tiếng, không phát phần Quốc ca là đề phòng đơn vị tổ chức trận đấu phát sóng bản ghi có bản quyền. Theo luật, bất kì ai muốn sử dụng bản ghi này thì phải xin phép nhà sản xuất.
Nếu bị đánh bản quyền, theo luật sư Diệp Năng Bình các kênh Youtube không chỉ bị mất doanh thu mà còn có thể phải chịu phạt theo quy định.
"Nhà nước cần thực hiện một bản ghi Quốc ca chuẩn, phát miễn phí trên các nền tảng số"
Trong khi đó, Luật sư Nghiêm Quang Vinh [Giám đốc công ty Luật Nghiêm Quang, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội] cho rằng, sự việc lần này là do tự ý các kênh Youtube chủ động tắt tiếng tránh việc bị đánh bản quyền.
Tuy nhiên, đã đến lúc chúng ta cần phải nhìn nhận nghiêm túc về việc "bản quyền Quốc ca". Thực tế, trong trận đấu thuộc Vòng loại thứ 3 của World Cup 2022 giữa đội tuyển Việt Nam và Ả Rập Xê Út đăng tải trên kênh YouTube "FPT Bóng Đá Việt" đã bị Naxos Digital Services US [thay mặt cho Hãng đĩa Marco Polo] thông báo xác nhận sở hữu bản quyền bản ghi Quốc ca Việt Nam.
Kênh YouTube của FPT không có lỗi, họ chỉ là đơn vị tiếp sóng. Ban tổ chức sân mới chính là người đã chọn bản ghi Tiến quân ca của Hãng đĩa Marco Polo. Đây là bản ghi mà hãng đĩa này bỏ tiền sản xuất và đã đăng ký bản quyền trên YouTube.
"Gia đình cố nhạc sĩ Văn Cao đã hiến tặng phần lời và nhạc bài Tiến quân ca cho Nhà nước. Chúng ta nên thực hiện việc đăng ký bản quyền quốc tế đối với ca khúc này. Bất cứ cá nhân, tổ chức, đơn vị nào kể cả ở nước ngoài muốn sử dụng ca khúc đều phải xin phép.
Thêm vào đó, để tránh các sự cố bản quyền tương tự, Nhà nước cũng nên thực hiện sản xuất bản ghi Quốc ca chuẩn, với dàn nhạc giao hưởng và phát miễn phí trên các nền tảng số âm nhạc. Trong các sự kiện trong và ngoài nước, các đơn vị có thể sử dụng bản ghi này mà không lo sợ vi phạm bản quyền", luật sư Nghiêm Quang Vinh nói.
Vị luật sư này cũng cho rằng, ở các trận đấu bóng đá khác, đoàn thể thao Việt Nam nên chủ động cung cấp các bản ghi Quốc ca có bản quyền của mình cho đơn vị tổ chức, tránh tình trạng "dở khóc, dở cười" như các sự việc xảy ra vừa rồi.
"Hiện nay có rất nhiều đơn vị sản xuất bản ghi Tiến quân ca, cả trong nước và ngoài nước. Bản ghi do phía nước ngoài sản xuất họ đăng ký bản quyền, phát trên nước họ thì không sao nhưng nếu chúng ta không bỏ tiền ra mua, khi thực hiện phát sóng lại họ hoàn toàn có thể đánh bản quyền", Luật sư Vinh nói.
Hà Trang
Bản Quốc ca Việt Nam bị tắt tiếng trên YouTube trong trận Việt Nam - Lào tối 6-12 - Ảnh: T.ĐIỂU chụp màn hình
Sự vụ Quốc ca Việt Nam bị tắt tiếng trong trận Việt Nam - Lào trên kênh YouTube tối 6-12 đã gây làn sóng bức xúc lớn trong cộng đồng mạng bởi ‘tổn thương’ lòng tự hào dân tộc.
Bộ Văn hóa nên có bản ghi Quốc ca miễn phí cho dân sử dụng?
Nhiều người cảm thấy thể diện quốc gia, lòng tự hào dân tộc bị tổn thương chỉ vì lý do bản quyền mà người dân Việt Nam xem trận bóng trên kênh YouTube đã không được nghe bản Quốc ca Việt Nam. Nhất là gần đây gia đình nhạc sĩ Văn Cao đã tuyên bố hiến tặng bản quyền Tiến quân ca cho Nhà nước và nhân dân, toàn dân được tự do sử dụng Tiến quân ca mà không phải xin phép tác giả, không phải trả phí quyền tác giả cho gia đình nhạc sĩ.
Tuy nhiên, theo chuyên gia luật và chính sách công Nguyễn Minh Đức - từng công tác tại ban pháp chế, Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam [VCCI] - bài Quốc ca dù được gia đình nhạc sĩ Văn Cao từ bỏ quyền tài sản nhưng người biểu diễn và nhà sản xuất vẫn có quyền liên quan. Pháp luật vẫn phải bảo vệ các quyền này.
Để tránh tình trạng Quốc ca bị tắt tiếng khi phát trên YouTube như trong trận Việt Nam - Lào tối 6-12, ông Minh Đức "hiến kế" Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch nên tổ chức ghi âm Quốc ca và đăng tải trên mạng, cùng với thông báo nêu rõ: Bất kỳ ai cũng có thể dùng bản thu âm này mà không cần xin phép, không cần trả tiền.
Ý kiến này của ông Minh Đức cũng là ý kiến được nhiều người chia sẻ trên mạng xã hội.
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, ông Minh Đức nói thực ra trên mạng không thiếu các bản miễn phí do các ca sĩ, nhà sản xuất khác nhau làm, nhưng với tính chất thiêng liêng của bản Quốc ca và những hoàn cảnh trang trọng mà bản Quốc ca được hát lên thì nên có bản chính thức, hùng tráng, chuẩn mực, hay, do Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch sản xuất bản ghi và cung cấp miễn phí.
Và không chỉ sản xuất theo một bản phối mà bộ nên làm nhiều bản như bản có lời, bản không lời [Quốc thiều], bản hát đồng ca, bản hát đơn ca, bản dung lượng thấp, bản dung lượng cao…
Vẫn chờ
Về đề xuất nêu trên với Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch, ông Nguyễn Thu Đông - trưởng phòng quản lý biểu diễn và bản ghi âm ghi hình [Cục Nghệ thuật biểu diễn] - cho biết cá nhân ông đã trăn trở từ lâu là Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch đứng ra làm các bản ghi để cho toàn dân, các trường học, cơ quan, doanh nghiệp… được sử dụng miễn phí.
Nhưng đến nay vẫn chưa chính thức có một đề án nào cho việc này.
Trong khi đó, theo ông Đông, hiện nay mọi người hát Quốc ca trong những dịp lễ hầu như là nghe Quốc ca từ bản ghi âm chứ không phải đang hát Quốc ca, mà hầu hết cũng là những bản ghi chưa đúng quy chuẩn chứ không phải một bản ghi do dàn nhạc thể hiện, với âm hưởng hoành tráng, uy nghi, mang hồn sông núi.
Vì vậy rất cần có một hội đồng cấp nhà nước quyết định bản ghi nào tốt nhất để cung cấp cho toàn dân sử dụng miễn phí, toàn dân đều hát theo được.
Ông Đông cho biết trước đây có một đĩa do Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch sản xuất, Nhà xuất bản Văn Hóa Dân Tộc [nay là Nhà xuất bản Âm Nhạc] in và phát hành, gọi là đĩa nhạc nghi thức.
"Tôi trăn trở lâu nay là phải có các bản ghi âm nhạc chuẩn dưới các hình thức: dàn nhạc kèn, dàn nhạc giao hưởng, dàn nhạc giao hưởng và hợp xướng và cần phải có bản Quốc thiều là phần âm nhạc của bản Quốc ca, từ đó khi vang lên toàn thể những người tham gia trong buổi lễ hát Quốc ca… để toàn dân sử dụng miễn phí. Có thể in đĩa phát miễn phí trong toàn quốc, tới các doanh nghiệp, cơ quan Đảng, cơ quan nhà nước, hệ thống trường học, đưa lên mạng", ông Đông nói.
Trong khi đó, Hội Nhạc sĩ Việt Nam cũng từng đưa đề xuất sản xuất các bản ghi âm Quốc ca, Quốc thiều chuẩn mực, trang trọng để người dân sử dụng miễn phí.
Ông Đức Trịnh - phó chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam - cho biết chủ tịch Hội Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân và ban chấp hành Hội Nhạc sĩ Việt Nam đã bàn kế hoạch này từ lâu, đã trình với Ban Tuyên giáo trung ương và đã nêu ở nhiều hội thảo và được Ban Tuyên giáo trung ương ủng hộ về chủ trương.
Kế hoạch này đã được ban chấp hành Hội Nhạc sĩ Việt Nam bàn bạc xúc tiến ngay sau đại hội Hội Nhạc sĩ vào tháng 8-2020. Tuy nhiên do COVID-19 và những điều kiện khác nên chưa thực hiện được.
Không được ngăn chặn phổ biến Quốc ca dưới mọi hình thức
Về việc Quốc ca Việt Nam bị tắt tiếng trên YouTube trong trận Việt Nam - Lào tối 6-12, Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch trưa 7-12 có ý kiến chính thức như sau:
Ca khúc Tiến quân ca là Quốc ca của Việt Nam. Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch có trách nhiệm thực hiện chức năng quản lý nhà nước và phải thực hiện các biện pháp cần thiết gìn giữ phát huy giá trị của Quốc ca.
Pháp luật của Việt Nam quy định nghiêm cấm bất kỳ tổ chức, cá nhân nào, dưới bất kỳ hình thức nào có hành vi ngăn chặn, cản trở việc phổ biến tác phẩm này một cách trực tiếp hay gián tiếp [bao gồm trên mạng] theo quy định pháp luật.
Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch yêu cầu tất cả các cá nhân, tổ chức thực hiện nghiêm, không được có bất kỳ hành vi nào ngăn chặn việc phổ biến Quốc ca Việt Nam.
THIÊN ĐIỂU