Bài viết được viết bởi Tổ Dược lâm sàng, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City
Thuốc ức chế bơm proton [PPI] là nhóm thuốc giảm tiết acid dạ dày, thường được sử dụng trong các trường hợp viêm loét dạ dày tá tràng, trào ngược hoặc các vấn đề rối loạn khác có liên quan tới tăng tiết acid dạ dày
Ngoài điều trị các vấn đề liên quan tới tăng tiết acid dạ dày. Thuốc cũng được sử dụng để dự phòng tác dụng phụ gây đau dạ dày do các thuốc giảm đau, chống viêm. Đây là 1 trong 10 nhóm thuốc được kê đơn và sử dụng nhiều nhất tại Mỹ. Nhóm thuốc này cũng được sử dụng nhiều tại Việt Nam với các biệt dược khác nhau như: Nexium [esomeprazole] Losec [omeprazole], Pariet [rabeprazole], Pantoloc [pantoprazole]...
Người sử dụng PPI thường gặp các tác dụng không mong muốn ở mức độ nhẹ như đau đầu, buồn nôn, đầy bụng
Tiêu chảy nhiễm khuẩn do Clostridium difficile
Clostridium difficile là một loại vi khuẩn trong đường ruột. Khi sử dụng PPI, acid dạ dày giảm mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho Clostridium difficile nhân lên, sinh độc tố và gây tiêu chảy. Trong một nghiên cứu tại nhiều quốc gia Châu Á Thái Bình Dương, sử dụng PPI làm tăng nguy cơ tiêu chảy do Clostridium difficile 2.4 lần so với người không dùng thuốc.
Giảm hấp thu một số vitamin và khoáng chất
Một số vitamin và khoáng chất như calci, magie, vitamin B12 cần có môi trường acid để hấp thu. Sử dụng PPI kéo dài, làm giảm acid dạ dày, dẫn tới tình trạng thiếu hụt các chất trên và ảnh hưởng tới sức khỏe. Thiếu calci có thể gây loãng xương, gẫy xương, đặc biệt ở phụ nữ mãn kinh. Hạ magie máu có thể gây co cứng cơ, chuột rút, thậm chí có thể gây rối loạn nhịp tim nếu hạ magie nghiêm trọng. Thiếu hụt vitamin B12 lâu dài có thể gân mệt mỏi, rối loạn thị giác, suy giảm trí nhớ.
Một số nguy cơ khác
Một số nghiên cứu cho thấy sử dụng PPI kéo dài có thể làm tăng nguy cơ viêm phổi cộng đồng và tổn thương thận. Mặc dù cơ chế chưa rõ ràng, cần thận trọng và theo dõi nguy cơ viêm phổi và chức năng thận khi sử dụng PPI kéo dài, đặc biệt ở người cao tuổi.
XEM THÊM:
XEM THÊM:
Thuốc ức chế bơm proton có tác dụng giảm sản xuất acid dạ dày trong thời gian dài. Nhóm thuốc này thường được sử dụng trong điều trị và dự phòng tái phát một số bệnh lý ở cơ quan tiêu hóa trên như viêm loét dạ dày – tá tràng, hội chứng Zollinger – Ellison, trào ngược dạ dày thực quản,…
Thuốc ức chế bơm proton [PPIs] là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh về dạ dày. Nhóm thuốc này có tác dụng giảm sản xuất acid dạ dày kéo dài có phục hồi.
Với khả năng làm giảm acid dạ dày, thuốc ức chế bơm proton có tác dụng làm giảm các triệu chứng như khó nuốt, đau thượng vị, ợ nóng, ợ chua, ho do trào ngược dạ dày, ngăn ngừa hình thành vết loét ở dạ dày,…
Nhóm thuốc này được chỉ định trong điều trị các bệnh lý ở đường tiêu hóa trên, bao gồm:
Ngoài ra ở các loại thuốc cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định cho những trường hợp không được đề cập ở trên.
Nhóm thuốc này không có khả năng giảm triệu chứng tức thì, do đó thường được dùng phối hợp với những loại thuốc điều trị khác.
Tuyệt đối không sử dụng nhóm thuốc PPIs với những trường hợp có tiền sử dị ứng với thuốc. Ngoài ra những người đã từng quá mẫn với một loại thuốc thuộc nhóm PPIs, cần thông báo với bác sĩ để tránh tình trạng dị ứng chéo với thuốc cùng nhóm.
Việc sử dụng thuốc ức chế bơm proton khiến acid dạ dày giảm mạnh, do đó có thể làm tăng số lượng vi khuẩn có hại trong dạ dày. Với những trường hợp dương tính với vi khuẩn Hp hoặc đang có nhiễm trùng tiêu hóa cấp, cần sử dụng đồng thời với kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ.
Tuyệt đối không tự ý sử dụng nhóm thuốc này trong điều trị dài hạn. Bạn chỉ nên dùng thuốc khi có sự cho phép của bác sĩ chuyên khoa. Việc dùng nhóm thuốc PPIs có thể che lấp các dấu hiệu của ung thư dạ dày. Vì vậy cần đánh giá mức độ lành tính của vết loét dạ dày trước khi sử dụng thuốc.
Không tự ý dùng thuốc khi có một số biểu hiện như phân đen, có lẫn máu, sụt cân bất thường, ợ nóng kéo dài trên 3 tháng, nôn ra máu/ bã cà phê, vướng và đau khi nuốt,…
Nhóm thuốc PPIs có thể sử dụng trong thai kỳ khi thực sự cần thiết vì chưa có đủ cơ sở chứng minh mức độ an toàn của thuốc đối với sản phụ
Sử dụng thuốc ức chế bơm proton có thể làm tăng nguy cơ gãy xương. Nguy cơ này thường xảy ra với người cao tuổi và người dùng thuốc trong điều trị dài hạn. Vì vậy những đối tượng có nguy cơ gãy xương cao [mật độ khoáng xương thấp, loãng xương] nên chủ động thông báo với bác sĩ trước khi sử dụng.
Tương tác thuốc là hiện tượng hoạt chất trong các loại thuốc có phản ứng qua lại, gây giảm/ tăng mức độ chuyển hóa và bài tiết. Tương tác có thể làm giảm tác dụng điều trị hoặc gây ra một số rủi ro, vì vậy bạn cần chủ động phòng ngừa tình trạng này.
Thuốc ức chế bơm proton có thể tương tác với một số loại thuốc sau:
- Thuốc tác dụng cục bộ dạ dày [Nhôm hydroxid, magnesi hydroxid,…]: Nhóm thuốc này có thể làm giảm tác dụng của thuốc ức chế bơm proton, do đó nên sử dụng cách nhau khoảng 2 giờ đồng hồ.
- Phenytoin, warfarin, diazepam: PPIs làm chậm quá trình bài tiết những loại thuốc này. Nếu sử dụng đồng thời, nên giảm liều lượng để dự phòng rủi ro.
- Ampicillin [biệt dược: Unasyn, Principen]
- Clopidogrel [biệt dược: Plavix]
- Digoxin [biệt dược: Lanoxicaps và Lanoxin]
- Viên uống chứa sắt [biệt dược: Femiron, Fergon,…]
- Tacrolimus [biệt dược: Prograf]
- Ketoconazole [biệt dược: Nizoral]
- Thuốc điều trị HIV/ AIDS như nelfinavir [Viracept], atazanavir [Reyataz],…
- Kháng sinh Cyclosporine [biệt dược: Neoral, Gengraf, Sandimmune,…]
Để biết đầy đủ những loại thuốc có khả năng tương tác với thuốc ức chế bơm proton, bạn nên liên hệ trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa.
Khi sử dụng nhóm thuốc PPIs, bạn có thể gặp phải một số tác dụng phụ như sau:
- Nghẹt mũi
- Đau họng
- Sốt
- Nhức đầu
- Ợ nóng
- Buồn nôn
- Nôn mửa
- Đau dạ dày
- Tiêu chảy nhẹ
Với trường hợp có dấu hiệu quá mẫn [sưng họng/ lưỡi/ môi, khó thở, phát ban,…] hoặc có biểu hiện suy giảm nồng độ magie [nhầm lẫn, co giật, tiêu chảy có máu, chóng mặt, nhịp tim không đều, yếu cơ, co giật, nghẹt thở, ho, chuột rút,…] cần thông báo với nhân viên y tế trong thời gian sớm nhất.
Omeprazol là một trong những loại thuốc ức chế bơm proton được sử dụng phổ biến. Ngoài các bệnh lý về đường tiêu hóa thường gặp, loại thuốc này còn được dùng để điều trị rối loạn tiêu hóa, u tuyến nội tiết, u tế bào hệ thống,…
Ngoài ra, Omeprazol cũng có thể được sử dụng phối hợp với kháng sinh trong điều trị nhiễm Helicobacter pylori ở người trưởng thành. Các biệt dược của Omeprazol, bao gồm: Omez, Omeplus, Mepraz, Omepraz, Lomac,…
Esomeprazol có thể được sử dụng để điều trị loét dạ dày do sử dụng NSAID và phòng ngừa loét ở những bệnh nhân có nguy cơ cao. Ngoài ra loại thuốc này còn được dùng trong trường hợp viêm xước thực quản do trào ngược và dự phòng tái phát trào ngược dạ dày.
Mặc dù có cùng cơ chế hoạt động với những loại thuốc ức chế bơm proton, tuy nhiên Esomeprazol có khả năng gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng hơn.
Tác dụng phụ nghiêm trọng, bao gồm: Đau khớp, viêm thận kẽ, trầm cảm, viêm gan, rối loạn vị giác, kích động, viêm da, ban bọng nước, hội chứng Stevens-Johnson, vàng da, giảm tiểu cầu và bạch cầu. Các biệt dược có chứa hoạt chất Esomeprazol, bao gồm: Mepilori, Esoflar, Nexium, Ritazol, Gasgood và Esomeprazol US.
Lansoprazol thường được sử dụng ngắn hạn khi điều trị viêm loét dạ dày tá tràng và được dùng trong điều trị dài hạn các bệnh lý như tăng dưỡng bào hệ thống, hội chứng Zollinger – Ellison, u đa tuyến nội tiết,… Các biệt dược có chứa Lansoprazol, bao gồm: Lansoprazol stada và Nefian.
Rabeprazol được chỉ định trong điều trị loét tá tràng lành tính và tiến triển, trào ngược dạ dày dạng bào mòn, loét miệng nối, hội chứng Zollinger – Ellison,… Loại thuốc này có thể được dùng khi đói hoặc no. Các biệt dược có chứa hoạt chất chống bơm proton Rabeprazol, bao gồm: Pariet, Rabemac, Rabewell, Rabeto,…
Pantoprazol ít phổ biến hơn những loại thuốc chống bơm proton khác. Thuốc được sử dụng trong những trường hợp tăng tiết acid dạ dày quá mức như trào ngược dạ dày thực quản, dự phòng loét dạ dày do sử dụng thuốc chống viêm không steroid, loét dạ dày lành tính, loét tá tràng,…
Khi sử dụng loại thuốc này cho người suy thận và bệnh nhân cao tuổi, chỉ nên dùng tối đa 40ml/ ngày. Một số biệt dược có chứa hoạt chất này, gồm có Pantoloc, Pantocap Stada, Quapanto,…
Thuốc ức chế bơm proton là một trong những nhóm thuốc được dùng phổ biến trong điều trị các vấn đề ở dạ dày. Tuy nhiên việc tùy tiện sử dụng nhóm thuốc này có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn. Vì vậy nếu có ý định dùng thuốc, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.