Tín chỉ carbon là một trong những hình thực để gian phát thải khí nhà kính

Sàn giao dịch tín chỉ Carbon đang là hướng đi mới nhằm tập hợp, thu hút dòng tài chính xanh cho đầu tư phát triển bền vững, góp phần thực hiện các cam kết giảm phát thải theo Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu.

Sàn giao dịch tín chỉ Carbon đang là hướng đi mới nhằm tập hợp, thu hút dòng tài chính xanh cho đầu tư phát triển bền vững, góp phần thực hiện các cam kết giảm phát thải theo Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu.

Phát triển thị trường tín chỉ carbon trong nước là một trong những công cụ kinh tế đã được đưa vào Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Như vậy, doanh nghiệp, đơn vị phát thải lớn bắt buộc phải đầu tư các giải pháp giảm phát thải, chắc chắn chi phí không hề nhỏ.

Hiện nay, một sàn giao dịch khí thải Carbon đang được xây dựng thử nghiệm. Hoạt động của sàn tập trung vào các giao dịch giữa bên nhà máy/doanh nghiệp [bên phát thải] và chủ đầu xanh/lao động sạch [bên giảm thải] dành cho các loại hàng hóa đặc biệt như: Tín chỉ Carbon, Chứng chỉ xanh, Trái phiếu xanh. Nếu các nhà máy/doanh nghiệp không thể giảm phát thải hoặc không tuân thủ Cơ chế giảm và bù đắp Carbon, họ sẽ có thể phải mua những tín chỉ Carbon này để bù đắp lượng phát thải của mình.

Ví dụ như nếu một nhà máy có chỉ số phát thải cao hơn mực quy định thì nhà máy đó sẽ bị phạt tiền nếu vượt mức quy định. Nhưng nếu họ mua tín chỉ carbon để bù đắp phần chênh lệch sẽ giúp tiết kiệm chi phí đáng kể. 

Sắp tới, các chuyên gia nhận định, thị trường tín chỉ carbon trong nước sẽ tiến bước. Bất cứ cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp nào một lượng vốn tín chỉ carbon đều có thể tham gia sàn giao dịch. Vấn đề hiện tại là làm thế nào để xác thực được tín chỉ carbon, bởi đây là loại hàng hóa “không định hình”.

Theo ông Vũ Trung Kiên, Giám đốc Công ty CP Tân Nguyên, đơn vị thực hiện xây dựng sàn giao dịch, sàn sẽ có hệ thống đo đạc, kiểm đếm [MRV] và làm bảng tính của một dấu chân carbon của cá nhân/hộ gia đình. Còn đối với công ty có hệ thống chuẩn của thế giới có 2 thị trường. Một là thị trường tuân thủ, được thực hiện chặt chẽ do liên hợp quốc đặt ra các quy chuẩn từ trước đến nay, những phát thải sẽ được đo đếm rất cẩn thận, có người chuyên môn xác minh. Thứ hai là thị trường tự nguyện, đơn giản hơn nhưng nó được tính thêm giá của đa dạng sinh học công thêm tạo công ăn việc làm cho người trông rừng. Ví dụ như một người trồng rừng hoặc 1 người xử lý rác ngoài giá trị giảm CO2 còn thêm giá trị sinh kế cho người dân đa dạng sinh học.

Quá trình tạo ra chứng chỉ được công nhận giúp có thêm một khoản thu nhập, giảm phát thải và được các bên khác mua lại các chứng chỉ xanh hay đạt được những điểm xanh thông qua việc chuyển đổi phát thải, thì điểm xanh đó có thể đổi lấy quà hoặc bán cho bên khác mua lại. 

Được biết Sàn giao dịch Tín chỉ Carbon dựa trên công nghệ Blockchain 4.0, được kỳ vọng sẽ trở thành một môi trường thuận lợi cho giao dịch tín chỉ Carbon, đồng thời, thúc đẩy các giải pháp giảm thải khí thải khí nhà kính, hướng tới nền kinh tế xanh và bền vững. 

Hải Hà 

Tiềm năng lớn

PHÓNG VIÊN: Ông có thể cho biết khái quát về thị trường tín chỉ carbon, những tiềm năng của thị trường với nền kinh tế Việt Nam?

TS TĂNG THẾ CƯỜNG: Định giá carbon được coi là một trong những công cụ quan trọng góp phần giảm phát thải khí nhà kính, bao gồm thuế carbon; thị trường carbon; và cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon. Cho đến nay đã có 46 quốc gia và 35 vùng lãnh thổ áp dụng định giá carbon với sự tham gia của hàng chục ngàn tập đoàn, doanh nghiệp lớn, nguồn thu riêng năm 2020 lên đến khoảng 50 tỷ USD và đặc biệt, quản lý được khoảng 13 tỷ tấn CO2, tương đương 23% tổng phát thải toàn cầu.

Việt Nam là quốc gia có nhiều tiềm năng phát triển các công cụ định giá carbon, đặc biệt là phát triển thị trường carbon trong nước. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã chế định về tổ chức và phát triển thị trường carbon, gồm các hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon thu được từ cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước và quốc tế. Các doanh nghiệp, cơ sở phát thải sẽ được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính, có quyền trao đổi, mua bán hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon trên thị trường carbon trong nước.

Ông đánh giá thế nào về hiểu biết, mức độ quan tâm của cơ quan quản lý và doanh nghiệp Việt Nam đối với thị trường này?

Với sự hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới [WB], giai đoạn 2015-2020, Việt Nam đã tham gia Chương trình Chuẩn bị sẵn sàng cho xây dựng thị trường carbon [PMR]. Dự án PMR đã đề xuất được chính sách, lộ trình hình thành các công cụ định giá carbon, triển khai hoạt động tăng cường năng lực một số cán bộ cơ quan quản lý nhà nước có liên quan, một số doanh nghiệp lĩnh vực thép, chất thải. Hiện nay, Việt Nam đang chuẩn bị tham gia Chương trình sẵn sàng thực hiện thị trường carbon [PMI] giai đoạn từ nay đến năm 2030.

Mặt khác, thời gian qua Việt Nam đã có kinh nghiệm triển khai thực hiện một số cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon như Cơ chế phát triển sạch [CDM] trong khuôn khổ Nghị định thư Kyoto, Cơ chế tín chỉ chung [JCM] trong khuôn khổ hợp tác về tăng trưởng carbon thấp giữa Nhật Bản và Việt Nam. Gần 300 chương trình, dự án CDM được Liên hiệp quốc cho đăng ký và triển khai tại Việt Nam, 14 dự án theo cơ chế JCM hợp tác với Nhật Bản…

Tuy nhiên, số lượng cán bộ của cơ quan quản lý, doanh nghiệp có hiểu biết chuyên môn về thị trường carbon rất khiêm tốn. Để có thể triển khai thị trường carbon tại Việt Nam, cần đẩy mạnh tập huấn, tăng cường năng lực và truyền thông thời gian tới.

Để tận dụng tiềm năng từ việc mua bán tín chỉ carbon, Việt Nam cần hoàn thiện những quy định nào?

Theo Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone, lộ trình phát triển thị trường carbon với 2 giai đoạn. Từ nay đến năm 2027, tập trung xây dựng quy định quản lý trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon; thành lập và tổ chức vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon từ năm 2025 [dự kiến một số lĩnh vực có doanh nghiệp gây phát thải lớn như thép, xi măng, nhiệt điện]; triển khai các hoạt động tăng cường năng lực, nâng cao nhận thức về phát triển thị trường carbon.

Từ năm 2028 trở đi sẽ có sàn giao dịch tín chỉ carbon chính thức vận hành, các hoạt động kết nối, trao đổi tín chỉ carbon trong nước với thị trường carbon khu vực và thế giới.

Nâng cao nhận thức - vấn đề quan trọng

Bên cạnh hành lang pháp lý, những việc nào cần tiếp tục chuẩn bị hoặc thúc đẩy?

Thời gian tới, song song với giải pháp hoàn thiện thể chế, chính sách, Bộ TN-MT và các bộ, ngành liên quan sẽ triển khai hoạt động đào tạo, nâng cao nhận thức, phát triển nhân lực, gồm: xây dựng mạng lưới các chuyên gia uy tín, dày dạn kinh nghiệm trong và ngoài nước về phát triển thị trường carbon; xây dựng tài liệu, tập huấn, đào tạo cho tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tiếp cận và tham gia thị trường carbon trong nước, khu vực và thế giới…

Một số nhà môi trường lo ngại việc để các công ty được mua quyền xả thải và tín chỉ carbon sẽ tạo điều kiện cho ô nhiễm gia tăng, trong khi Thủ tướng Chính phủ đã cam kết đưa mức phát thải ròng về 0 vào năm 2050. Ông có bình luận gì?

Tôi lại nghĩ ngược lại. Việc phát triển thị trường carbon ở nước ta góp phần thực hiện mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 chứ không phải là cản trở.

Trong bài phát biểu quan trọng tại Hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP26, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh: “Việt Nam là một nước có lợi thế về năng lượng tái tạo, sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ bằng nguồn lực của mình, với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, nhất là các nước phát triển, cả về tài chính và chuyển giao công nghệ, trong đó có thực hiện các cơ chế theo Thỏa thuận Paris, để đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”. Như vậy, để đạt mức phát thải ròng bằng 0 năm 2050 cần triển khai đồng bộ nhiều biện pháp, từ hoạt động giảm phát thải khí nhà kính, chuyển dịch năng lượng, thực hiện cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon cũng như thiết lập và vận hành thị trường carbon trong nước.

Nghị định 06/2022/NĐ-CP đã quy định rõ các cơ sở có lượng tiêu thụ năng lượng, nhiên liệu hàng năm từ 1.000 tấn dầu tương đương [TOE] trở lên hoặc mức phát thải khí nhà kính hàng năm là 3.000 tấn CO2 tương đương trở lên sẽ được phân bổ hạn ngạch phát thải để xây dựng và thực hiện giảm nhẹ phát thải giai đoạn 2026-2030. Việc phân bổ hạn ngạch căn cứ kết quả kiểm kê khí nhà kính quốc gia, lĩnh vực, các cơ sở và đảm bảo các cam kết về giảm phát thải khí nhà kính quốc gia đến năm 2030 theo Đóng góp do quốc gia tự quyết định [NDC] và đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Nghị định cũng quy định cơ sở phát thải có thể mua lượng tín chỉ carbon nhất định để bù đắp lượng khí phát thải quá hạn ngạch [không quá 10% tổng hạn ngạch phát thải được phân bổ]. Việc này giúp các cơ sở đảm bảo kế hoạch sản xuất kinh doanh khi chưa thể áp dụng ngay các biện pháp giảm nhẹ phát thải; khuyến khích doanh nghiệp không bị áp hạn ngạch phát thải thực hiện các chương trình, dự án tạo tín chỉ carbon.

Dựa trên kinh nghiệm của các nước trên thế giới, thực tiễn triển khai các cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon ở nước ta thời gian qua, có thể khẳng định phát triển thị trường carbon tại Việt Nam sẽ giúp thực hiện mục tiêu giảm nhẹ phát thải với chi phí của doanh nghiệp và xã hội thấp, thúc đẩy phát triển công nghệ phát thải thấp, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

ANH THƯ thực hiện