Sốc phản vệ là tai biến dị ứng nghiêm trọng nhất, với tỉ lệ tử vong cao nếu không được xử lí kịp thời. Vì vậy, mọi người cần hiểu rõ về nguyên nhân, biểu hiện và cách phòng ngừa để cấp cứu kịp thời giành lại sự sống cho người bệnh.
Nguyên nhân gây sốc phản vệ
– Thuốc: Thuốc được coi là nguyên nhân gây sốc phản vệ hàng đầu cho người bệnh. Các đường đưa thuốc vào cơ thể như tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch, tiêm dưới da, trong da; xông, uống, nhỏ mắt, đặt âm đạo, thuốc bôi ngoài da …đều có thể gây sốc phản vệ. Tuy nhiên, tiêm tĩnh mạch là nguy hiểm nhất. Bên cạnh đó, tất cả các loại thuốc đều có thể gây sốc phản vệ nhưng gặp nhất là thuốc kháng sinh họ β lactam, thuốc chống viêm giảm đau, thuốc giãn cơ, gây tê, gây mê, chống co giật, cản quang,…
– Thức ăn: Những thức ăn có nguồn gốc động thực vật cũng có thể gây sốc phản vệ như tôm, ốc, cá thu, cá ngừ, nhộng, trứng, sữa, dứa, khoai tây, lạc, đậu nành, các loại hạt, các chất phụ gia. …
– Nọc côn trùng: Khi bị ong đốt, rắn, rết, bọ cạp, nhện…cắn thì lượng độc tố trong nọc côn trùng tiết ra có thể gây sốc phản vệ cho nạn nhân. Ngoài ra, một số nguyên nhân khác như phấn hoa, nhựa cây,…
Những biểu hiện của sốc phản vệ
Các triệu chứng lâm sàng của sốc phản vệ do thuốc hay do các nguyên nhân khác về cơ bản đều giống nhau và xảy ra ở tất cả các cơ quan trong cơ thể.
– Hệ hô hấp: Bệnh nhân sẽ thấy khó thở, tím tái, ngạt, suy hô hấp cấp do co thắt phế quản gây nghẹt thở. Sốc phản vệ có thể gây phù dây thanh, phù khí quản, co thắt phế quản, trường hợp nặng sẽ gây phù phổi.
– Hệ tim mạch: Những biểu hiện như tụt huyết áp, giãn tĩnh mạch, trụy tim mạch thường xuất hiện sớm do hậu quả của các chất hóa học đưa vào cơ thể. Ở giai đoạn nặng, bệnh nhân sẽ bị thiếu oxy trong máu, giảm thể tích tuần hoàn dẫn đến toan máu, giảm co bóp cơ tim.
– Hệ thần kinh: Người bệnh nhanh chóng bị đau đầu, chóng mặt, run chân tay, nhận thức lơ mơ, nói nhảm, co giật toàn thân, có thể ngất xỉu hay hôn mê.
– Hệ tiêu hóa: Sốc phản vệ do thực phẩm hoặc thuốc qua đường uống gây ra thì bệnh nhân sẽ bị đau bụng dữ dội, buồn nôn và nôn, tiêu chảy không kiểm soát, thậm chí có thể gây chảy máu tiêu hóa.
– Da: Da của người bị sốc phản vệ bị nổi mề đay, mẩn ngứa, phù Quincke – tình trạng sưng nề xuất hiện nhanh ở cả vùng dưới và trên bề mặt của da và niêm mạc, biểu hiện ở mắt, môi, lưỡi, quanh miệng, bàn tay, bàn chân, hầu họng và bộ phận sinh dục.
Phòng tránh bị sốc phản vệ như thế nào
Sốc phản vệ có thể xảy ra sớm hay muộn hơn sau một vài giờ, nhưng khi đã xảy ra nó diễn tiến sẽ rất nhanh trong vòng 1–2 phút và chuyển sang trạng thái nguy kịch và nếu không được cấp cứu kịp thời bệnh nhân có thể tử vong. Vì vậy, bạn cần lưu ý những điều sau để phòng tránh bị sốc phản vệ:
– Khi ăn đồ ăn lạ, nên thử một lượng nhỏ để xem phản ứng của cơ thể. 24 giờ sau nếu không có hiện tượng bát thường mới nên ăn lại.
– Nếu có tiền sử dị ứng, bạn hãy trao đổi với bác sĩ khi được đơn thuốc vì những trường hợp như bạn rất dễ bị dị ứng khi dùng thuốc. Đặc biệt nên nhớ luôn mang theo các loại thuốc giải dị ứng.
– Khi đang tiêm thuốc, nếu có những cảm giác khác thường như bồn chồn, hốt hoảng, sợ hãi, tê lưỡi…bạn hãy thông báo ngay với bác sĩ để ngừng tiêm và kịp thời xử lý.
– Sau khi tiêm thuốc, nên ở lại phòng tiêm từ 15-30 phút, không nên về ngay đề phòng sốc phản vệ xảy ra muộn hơn với tùy cơ địa mỗi người.
– Sử dụng các thuốc một cách hợp lý, an toàn, đúng chỉ định của bác sĩ.
Sốc thuốc là tình trạng người nghiện sử dụng ma túy quá liều lượng hoặc sử dụng ma túy chung với một số chất kích thích khác như: rượu, bia, thuốc an thần… từ đó xảy ra những phản ứng phụ gây nguy hiểm đến tính mạng.
Sốc thuốc là tình trạng người nghiện sử dụng ma túy quá liều lượng hoặc sử dụng ma túy chung với một số chất kích thích khác như: rượu, bia, thuốc an thần… từ đó xảy ra những phản ứng phụ gây nguy hiểm đến tính mạng.
Dấu hiệu của người bị sốc thuốc
- Bất tỉnh hoặc không có phản ứng gì khi lay gọi.
- Thở chậm hoặc ngưng thở, nhịp tim không đều.
- Người lạnh, thân nhiệt thấp.
- Da tái xanh.
Các trường hợp bị sốc thuốc
1. Sốc thuốc do dùng quá liều
Khi gặp người nghiện ma túy bị ngất vì dùng quá liều, bạn không được bỏ mặc nạn nhân lại một mình vì chỉ cần vài phút thôi, người đó có thể chết vì ngạt thở hoặc tim ngừng đập. Trong trường hợp này, bạn cần kịp thời cấp cứu người bị ngất, đồng thời gọi đến số 115 để nhờ nhân viên y tế gần nhất đến hỗ trợ.
Khi gặp người bị ngất do sốc thuốc, đầu tiên bạn cần quan sát xem người đó có còn thở không bằng cách nhìn xem lồng ngực và bụng của họ có di động lên xuống hay không, hoặc đặt tay lên bụng và ngực để xem có di động không. Nếu không thấy, bạn hãy ghé tai vào tim hay để một nhúm tóc nhỏ hoặc ít sợ bông gòn [nếu có] lên gần lỗ mũi xem nhúm tóc có lung lay hay không. Nếu ngọn tóc hoặc bông không lay động có nghĩa người ấy đã không còn thở.
Cuối cùng, bạn hãy sờ mạch của họ, có thể là mạch cổ tay, mạch bẹn, mạch cảnh [ở cổ] để xem còn mạch đập hay không.
Tùy vào từng biểu hiện lâm sàng của bệnh nhân, chúng ta sẽ có biện pháp sơ cứu thích hợp để cứu sống nạn nhân trong khi chờ đợi nhân viên y tế.
Cách xử lý sốc thuốc do dùng quá liều
Có 3 tình huống sốc thuốc do dùng quá liều như sau:
* Tình huống 1: Người bị sốc thuốc còn thở, còn mạch
- Đặt nạn nhân nằm nghiêng để tránh chất nôn tràn vào đường thở.
- Làm thông đường thở cho nạn nhân bằng cách ngửa đầu họ ra phía sau, nâng nhẹ hàm trước. Nếu có nôn thì dùng ngón tay để móc chất nôn ra làm thông đường thở.
- Tiếp tục theo dõi, nếu thấy họ thở đều hơn, môi hồng trở lại thì đã qua cơn nguy hiểm. Nếu thấy họ ngừng thở hay mất mạch thì xử lý theo các bước tiếp theo.
Tình huống 2: Nạn nhân ngừng thở nhưng còn mạch
- Làm thông đường thở cho nạn nhân để tránh dị vật làm ngạt đường thở.
- Làm hô hấp nhân tạo cho nạn nhân bằng cách bóp chặt 2 lỗ mũi người ngất, hít sâu sau đó áp sát môi bạn với miệng người đó và thổi hơi vào cho lồng ngực người đó phồng lên, sau đó bỏ ra để người đó tự thở ra, thổi như vậy khoảng 12 lần/phút.
- Trong khi làm hô hấp nhân tạo, cứ 3 - 5 phút bạn lại dừng lại kiểm tra xem người đó tự thở được chưa. Nếu tự thở thì chuyển sang tình huống 1. Nếu tình trạng xấu đi thì xử lý theo tình huống 3.
Tình huống 3: Nạn nhân ngừng thở, mất mạch
- Làm thông đường thở cho nạn nhân.
- Làm hô hấp nhân tạo và bóp tim ngoài lồng ngực: Đặt một tay lên giữa xương ức, tay kia đặt lên trên vuông góc bàn tay trước, ấn xuống bằng lực của cơ thể làm cho lồng ngực thụt xuống khoảng 5cm, làm như vậy 70 - 90 lần/phút.
Lưu ý: Nếu có hai người cùng cấp cứu, thì một người thổi 1 lần, người kia bóp 5 lần. Nếu chỉ một người cấp cứu thì thổi 2 lần rồi bóp 15 lần. Sau mỗi phút, hãy dừng lại để xem người đó đã tự thở và có mạch chưa.
Đặc biệt, ngay khi phát hiện người bị ngất vì sốc thuốc, bạn cần vừa làm cấp cứu vừa gọi thêm người hỗ trợ cùng gọi cho nhân viên y tế để được trợ giúp.
2. Sốc do tai biến mạch máu não
Trường hợp này hay xảy ra khi người sử dụng ma túy bằng cách tiêm chích nhưng không tìm thấy ven phải đâm đi, đâm lại nhiều lần và cố lần mò tìm ven ở tại một chỗ. Hành động này đã vô tình tạo thành một cục máu đông ở đầu kim, khi người nghiện tìm thấy ven rồi bơm thuốc vào, cục máu đông đi vào đường máu sẽ gây nghẽn và làm vỡ mạch máu não.
Trường hợp người bị sốc thuốc như thế này thì hầu như không thể cứu, nếu may mắn thoát khỏi thì cũng để lại di chứng nặng nề như là bị tai biến mạch máu não vậy.
Cách xử lý
Khi gặp trường hợp này bạn hãy gọi ngay cấp cứu 115 để đưa bệnh nhân đến bệnh viện gần nhất có khả năng cấp cứu đột quỵ não.
Trong khi chờ xe cấp cứu, bạn cần đặt bệnh nhân nằm nghiêng cao đầu 30 - 45 độ. Nếu bệnh nhân ngừng tim, cần cấp cứu ngừng tuần hoàn và kêu gọi người xung quanh hỗ trợ.
*** Sử dụng ma túy là trò đùa với tính mạng, vì vậy muốn sống thì không còn con đường nào khác ngoài từ bỏ nó. Hãy cai nghiện trước khi quá muộn. Bạn có thể đến trung tâm cai nghiện hoặc Gọi thoại - Gọi video với bác sĩ chuyên khoa Cai nghiện trên hệ thống khám từ xa Wellcare để được tư vấn cách cai nghiện ma túy an toàn và hiệu quả tại nhà.