I – LUẬN ĐIỂM, LUẬN CỨ VÀ LẬP LUẬN
1. Luận điểm
Luận điểm là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị luận.Đọc lại văn bản Chống nạn thất học [bài 18] và cho biết: Luận điểm chính của bài viết là gì? Luận điểm đó được nêu ra dưới dạng nào và cụ thể hoá thành những câu văn như thế nào? Luận điểm đóng vai trò gì trong bài nghị luận? Muốn có sức thuyết phục thì luận điểm phải đạt yêu cầu gì?
2. Luận cứ
Luận cứ là những lí lẽ, dẫn chứng làm cơ sở cho luận điểm, dẫn đến luận diểm như là kết luận của những lí lẽ và dẫn chứng đó. Luận cứ trả lời các câu hỏi: Vì sao phải nêu ra luận điểm? Nêu ra để làm gì? Luận điểm ấy có đáng tin cậy không? Em hãy chỉ ra những luận cứ trong văn bản Chống nạn thất học và cho biết những luận cứ ấy đóng vai trò gì. Muốn có sức thuyết phục thì luận cứ phải đạt yêu cầu gì?3. Lập luận
Ghi nhớ
- Mỗi bài văn nghị luận đều phải có luận điểm, luận cứ và lập luận. Trong một bài văn có thể có một luận điểm chính và các luận điểm phụ. - Luận điểm là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm của bài văn được nêu ra dưới hình thức câu khẳng định [hay phủ định], được diễn đạt sáng tỏ, dễ hiểu, nhất quán. Luận điểm là linh hồn của bài viết, nó thống nhất các đoạn văn thành một khối. Luận điểm phải đúng đắn, chân thật, đáp ứng nhu cầu thực tế thì mới có sức thuyết phục. - Luận cứ là lí lẽ, dẫn chứng đưa ra làm cơ sở cho luận điểm. Luận cứ phải chân thật, đúng đắn, tiêu biểu thì mới khiến cho luận điểm có sức thuyết phục. - Lập luận là cách nêu luận cứ để dẫn đến luận điểm. Lập luận phải chặt chẽ, hợp lí thì bài văn mới có sức thuyết phục. II - LUYỆN TẬPĐọc lại văn bản Cần tạo ra thói quen tốt trong đời sống xã hội [Bài 18] và cho biết luận điểm, luận cứ và cách lập luận trong bài. Nhận xét về sức thuyết phục của bài văn ấy.
1Bài 19Tiết 79Tuần 21Tập làm văn:NGHỊ LUẬNĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN BẢNI. MỤC TIÊU1. Kiến thức: Đặc điểm của văn bản nghị luận với các yếu tố luận điểm, luận cứ và lập luậngắn bó mật thiết với nhau.2. Kĩ năng- Biết xác định luận điểm, luận cứ và lập luận trong một văn bản nghị luận.- Bước đầu biết xác định luận điểm, xây dựng hệ thống lđiểm, luận cứ và lập luận cho mộtđề bài cụ thể.3.Thái độ : Có ý thức vận dung lí thuyết vào thực hành xâydựng văn bản.4. Năng lực HS : Quan sát, nhận biết , phân tích , suy nghĩ, vận dụng.II. NỘI DUNG HỌC TẬP: Luận điểm, luận cứ, lập luậnII. CHUẨN BỊ- GV: Sách tham khảo, tìm nhiều ví dụ- HS: Xem các câu hỏi SgkIV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP1.Ổn định tổ chức và kiểm diện : Kiểm diện HS[1 phút]2. Kiểm tra miệng [5phút]Hỏi: Thế nào là văn nghị luận ? Muốn văn nghị luận hay và có sức thuyết phục thì nó phảinhư thế nào?[4đ]Đáp:- Văn nghị luận là văn được viết ra nhằm xác lập cho người đọc , người nghe một tư tưởng,quan điểm nào đó.- Phải có luận điểm rõ ràng, có lí lẽ , dẫn chứng thuyết phục , đáng tin cậyHỏi: Văn nghò luận được trình bày dưới dạng nào?[3đ]Đáp: Văn nghò luận được trình bày dưới dạng các ý kiến nêu ra trong cuộchọp, các bài xã luận, bình luận, các bài phát biểu ý kiến trên báo chí.Hỏi: Những tư tưởng , quan điểm của bài văn nghị luận phải hướng tới gải quyết vấn đề nàothì mới có ý nghĩa?[3đ]Đáp: Những tư tưởng , quan điểm của bài văn nghị luận phải hướng tới giải quyết những vấnđề đặt ra trong đời sống thì mới có ý nghĩa.3. Tiến trình bài học [32 phút]NỘI DUNG BÀI DẠYHOẠT ĐỘNG GIỮA GV VÀ HSHoạt động 1: Giới thiệu bài [1 phút]Tiết trước các em đã được tìm hiểu khái niệm về vănnghị luận, hơm nay các em sẽ được đi sâu hơn vềnhững đặc điểm của nó để có thể phân biệt được vớicác kiểu văn bản đã học một cách chính xác.I. Luận điểm, luậnHoạt động 2 :Tìm hiểu luận điểm.[7 cứ, lập luậnphút]1.Luận điểm-GV cho HS nhắc lại luận điểm : Lđ là ýa. VD: Chống nạnkiến thể hiện tư tưởng của bài văn thất họcnghò luận.2-HS đọc lại vbản “Chống nạn thấthọc”? Cho biết: Luận điểm chính[ chung]của bài viết là gì.- Luận điểm với tư cách là tư tưởng, quan điểm củabài viết thể hiện tập trung ngay trong nhan đề“Chống nạn thất học” .?Luận điểm đó được nêu ra dưới dạng nào và cụ thểhóa thành những câu văn như thế nào.- Luận điểm được trình bày là dạng một khẩu hiệu- Luận điểm chính nằmngaytrongnhanđề“Chống nạn thất học”.- Luận điểm được trình bày là dạngmột khẩu hiệu- Luận điểm đó đượctrình bày đầy đủ ở câuvăn :+“Mọi người Việt Nam…trước hết phải biết đọc,biết viết chữ Quốcngữ”.- Khẳng đònh- Luận điểm này được cụthể hoá thành việclàm:+Những người biết chữhãydạychonhữngngười chưa biết chữ.+ Những người chưa biếtchữ hãy gắng sức màhọc cho biết.+Phụ nữ lại càng cầnphải học.- Luận điểm đó được trình bày đầyđủ ở câu văn :-“Mọi người Việt Nam…trước hếtphải biết đọc, biết viết chữ Quốcngữ”.- Khẳng đònh?Luận điểm đó được cụ thể hoáthành những câu văn nào-Luận điểm này được cụ thể hoáthành việc làm:+Những người biết chữ hãy dạy chonhững người chưa biết+ Những người chưa biết chữ hãygắng sức mà học cho biết.+Phụ nữ lại càng cần phải học.=> đó là chống nạn thất học, 1công việc phải làm? Luận điểm đó đóng vai trò gì trongbài nghò luận .-Luận điểm đóng vai trò rất quantrọng. Vì luận điểm là linh hồn, tưtưởng, quan điểm của bài văn nghòluận. Không nêu được luận điểm,bài văn không trở thành bài vănnghò luận.? Muốn có sức thuyết phục thì luậnđiểm phải đạt những yêu cầu gì.- Luận điểm có thể được nêu ra bằng câu khẳng định[hoặc phủ định]-Luận điểm phải rõ ràng, có lí lẽ,có dẫn chứng mới có sức thuyếtphục.- Trong bài văn , có thể có luận điểm chính và luậnđiểm phụ+ Luận điểm chính: khẳng định nhiệm vụ chung củatồn bài+ Luận điểm phụ: Khẳng định nhiệm vụ cụ thể của b. Khái niệmbài viết- Luận điểm là linh hồn,? Từ tìm hiểu trên, cho biết: Thế nào tư tưởng, quan điểm củalà luận điểm.bài văn nghị luận. Luận3- Luận điểm là linh hồn, tư tưởng, quanđiểm của bài văn nghị luận. Luận điểmphải rõ ràng, có lí lẽ, có dẫnchứng mới có sức thuyết phục.Hoạt động 3: Tìm hiểu luận cứ[7phút]? Hãy chỉ ra những luận cứ trongvăn bản “Chống nạn thất học”.-Luận cứ là những lí lẽ, dẫn chứnglàm cơ sở cho luận điểm. Lí lẽ trongbài là:+Do chính sách ngu dân của TDPháplàm cho hầu hết người Việt nam mùchữ, tức là thất học, nước Việt Namkhông tiến bộ được.+Nay nước ta độc lập rồi, muốn tiếnbộ thì phải cấp tốc nâng cao dân tríđể xây dựng đất nước.?Với hai lí do đó tác giả đề ra nhiệmvụ gì.-Mọi người Việt Nam phải biết đọc,biết viết chữ Quốc ngữ, tức làchống nạn thất học.? Vậy chống nạn thất học như thếnào.-“ Những người biết chữ hãy ... chưabiết chữ. Những người chưa biết chữhãy gắng sức mà học cho biết”.? Với những lí lẽ đó Tác giả ví dụ,dẫn chứng nào.- “Vợ chưa biết thì chồng bảo, em chưabiết thì anh bảo…”? Cho biết những luận cứ ấy đóng vaitrò gì trong văn bản.- Những luận cứ ấy đóng vai trò làm lí lẽ và dẫnchứng để làm rõ cho luận điểm.? Muốn có sức thuyết phục thì luậncứ phải đạt những ycầu gì.- Muốn có sức thuyết phục thì luận cứphải chân thật , đúng đắn , tiêu biểu.-Luận cứ ở đây trả lời cho câuhỏi: “căn cứ vào đâu mà đề ranhiệm vụ chống nạn thất học?” và“muốn chống nạn thất học thì làmthế nào?”. Luận cứ đã làm cho tưtưởng bài viết có sức thuyết phục.Người ta thấy chống nạn thất học làđiểm phải rõ ràng, cólí lẽ, có dẫn chứng mớicó sức thuyết phục.2 . Luận cứ-Luận cứ là những lí lẽ,dẫn chứng làm cơ sởcho luận điểm.-Lcứ phải chân thật,đúng đắn, tiêu biểu3.Lập luận- Lập luận là cách lựachọn sắp xếp, trình bàyluận cứ sao cho chúnglàm cơ sở vững chắccho luận điểm4cần kíp và đó là việc có thể làmđược.? Luận cứ là gì.-Luận cứ là những lí lẽ, dẫn chứnglàm cơ sở cho luận điểm.-Lcứ phải chân thật, đúng đắn, tiêubiểuHoạt động 4: Tìm hiểu lập luận[8phút]GV lập luận là cách lựa chọn sắpxếp, trình bày luận cứ sao cho chúnglàm cơ sở vững chắc cho luận điểm.?Chỉ ra trình tự lập luận của vb“chốngnạn thất học” và cho biết lập luận nhưvậy tuân theo thứ tự nào và có ưuđiểm gì.-Trình tự lý luận:+ Trước hết , tác giả nêu lí do vì sao phảichống nạn thất học , chống nạn thất học đểlàm gì.+ Tiếp theo, tác giả nêu những cơng việc cần thựchiện để chống nạn thất học[ người biết chữ dạy chonhững người chưa biết chữ, phụ nữ càng phải học …]+ Cuối cùng, bài viết nêu ra kết luận là mong thế hệtrẻ[ thanh niên]hãy gắng sức để việc chống nạn mùchữ thành cơng- Cách sắp xếp như trên gọi là lậpluận->Lập luận như vậy có ưu điểm là chặtchẽ.? Trong một bài văn nghò luận phảicó luận điểm, luận cứ và lậpluận? Hãy nêu vai trò của chúng.- HS đọc ghi nhớ SGK trang 19.Gv: Có thể tạm so sánh luận điểm như xương sống,luận cứ như xương sườn, xương các chi, còn lập luậnnhư da thịt, mạch máu của bài văn nghị luận.Hoạt động 5: Củng cố bài bằngluyện tập.[9 phút]Gọi HS đọc “cần tạo ra thói qen tốttrong đời sống xã hội”.? Chỉ ra luận điểm, luận cứ vàcách lập luận trong bài.* Ghi nhớ SGK trang 19.II.Luyện tập* Bài tập: Tìm luận điểm, luận cứ,lập luận trong văn bản: Cần tạothói quen tốt trong đời sống xã hội.* Bài tập: Tìm luậnđiểm,luận cứ, lậpluận trong vb “ Cầntạo ra thói quen tốttrong đ/s XH”:- Luận điểm: chính là nhan đề.+ Câu văn đầy đủ: Mỗingười......văn minh cho XH- Luận cứ:+Luận cứ 1: Có thói quen tốt và cóthói quen xấu.+Luận cứ 2: Có người biết phânbiệt tốt và xấu, nhưng vì đã thànhthói quen nên rất khó bỏ, khó sửa.+Luận cứ 3: Tạo được thói quen tốtlà rất khó. Nhưng nhiễm thói quenxấu thì dễ.- Lập luận:+Ln dậy sớm,... là thói quen tốt.+Hút thuốc lá,... là thó quen xấu.+Một thói quen xấu ta thường gặphằng ngày... rất nguy hiểm.+Cho nên mỗi người... cho xã hội.=>Bài văn có sức thuyết phục mạnhmẽ vì luận điểm mà tác giả nêu rarất phù hợp với cuộc sống hiện tại.5- Gv cho HS đọc thêm bài “ Học thầy, học bạn”,sau đó xác định các luận điểm, luận cứ trong bài vànhận xét cách lập luận của bài văn.- HS tự thực hiện4 .Tổng kết[Củng cố , rút gọn kiến thức][4 phút]- Bài văn nghò luận cần có các yếu tố nào?Luận điểm, luậncứ , lập luận là gì?+ Lđiểm là linh hồn, tư tưởng, quan điểm của bvăn nluận.Lđiểm phải rõ ràng, có lí lẽ, có dẫn chứng mới có sức thuyếtphục+ Luận cứ là những lí lẽ, dẫn chứng làm cơ sở cho luận điểm.+ Lập luận là cách lựa chọn sắp xếp, trình bày luận cứ sao chochúng làm cơ sở vững chắc cho luận điểm.5. Hướng dẫn học tập[ Hướng dẫn HS tự học ở nhà][3 phút]* Đối với bài học ở tiết học này :Về nhà xem lại bài; học thuộc ghi nhớ SGKtrang 19.* Đối với bài học ở tiết học tiếp theo-Chuẩn bò bài: “Đề văn nghò luận và việc lập ý cho bài vănnghò luận”Chú ý: Nội dung chính, tính chất chất của đề.+Tìm hiểu đề.+Lập ý cho đề.V. PHỤ LỤC : tư liệu