TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘIKHOA PHÁP LUẬT KHINH TẾBÀI TẬP NHÓM I LỚP KT32B1 - THÁNG THỨ NHẤTMÔN LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT VIỆT NAMĐỀ TÀI: Đặc điểm của nhà nước và pháp luật Việt Nam thời bắc thuộc.ĐỀ CƯƠNG SƠ LƯỢC:Đặc điểm nhà nước thời bắc thuộc.+ Có hai hệ thống chính quyền hoặc đan xen tồn tại hoặc song song tồn tại trong các thời gian lịch sử khác nhau [đây là đặc điểm lớn nhất] hệ thống chính quyền chủ đạo là hệ thống chính quyền đô hộ phong kiến Trung Quốc, hệ thống chính quyền tự chủ người chỉ tồn tại trong những khoảng thời gian ngắn như: chính quyền Hai Bà Trưng, Lý Bí…+ Hệ thống chính quyền đô hộ phong kiến Trung Quốc chỉ là bộ phận của bộ máy nhà nước phong kiến Trung Quốc, đó là các cấp chính quyền địa phương của bộ máy nhà nước phong kiến Trung Quốc chư không phải là một hệ thống chính quyền có cơ cấu hoàn chỉnh chặt chẽ từ trung ương xuống địa phương.+ Mô hình tổ chức chính quyền địa phương của nhà nước phong kiến Trung Quốc được du nhập vào Việt Nam và tồn tại trong hơn 10 thế kỷ nhưng nó được thiết lập trên một nền tảng kinh tế - xã hội thấp kém. chính điều này đã làm cho tổ chức bộ máy nhà nước Việt Nam thời kỳ này có tính vượt trước so với hạ tầng kinh tế xã hội.+ Trong hơn 10 thế kỷ bắc thuộc người việt đã xoá bỏ được cơ cấu vùng bộ lạc trước kia giữ lại và cũng cố cơ cấu làng xóm cổ truyền đồng thời thích nghi dần với cơ cấu tổ chức quận huyện của chính quyền đô hộ phong kiến Trung Quốc Đặc điểm của pháp luật nước Việt Nam thời kỳ bắc thuộc + Có hai hệ thống pháp luật cùng song song tồn tại đây là đặc điểm lớn nhất của thời kỳ này vì điều kiện hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ nên người hán duy trì tối đa luật tục của người việt để cai trị người việt để giảm bớt sự chống đối của người việt [ sở dĩ có điều này là do xuất phát từ chính lợi ích của người hán.]+ Hệ thống pháp luật đô hộ phong kiến Trung Quốc chủ yếu điều chỉnh các lĩnh vực: hành chính, tài chính, hình sự , thuế khoá, phạm vi không gian tác động của luật pháp đô hộ phong kiến Trung Quốc rất hạn chế chỉ nhũng nơi trung tâm, nơi đóng đồn trú và vùng phụ cận còn những nơi vùng sâu vùng xa hải đảo thì hầu như không tác động Hệ quả của thời kỳ bắc thuộc + Chách tổ chức bộ máy nhà nước trở thành khuôn mậu để các triều đại phong kiến việt nam tổ chứ bộ máy nhà nước của mình sau này + Hệ thống pháp luật phong kiến Trung Quốc cũng trở thành khuôn mẫu cho việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật phong kiến việt nam sau này+ Tư tưởng chính trị pháp lý nho giáo của nhà nước phong kiến Trung Quốc truỳen bá vào âu lạc và đã thâm nhập vào các các tầng lớp cư dân người việt ở mức độ nhất định [đây chính là cơ sơ lịnh sử để đặt nền tảng cho nho giáo trở thành tưng tuởng chính trị chủ đạo trong thời kỳ này]+ Thời kỳ bắc thuộc là thời kỳ lịch sử lâu dài để hình thành một tâm lý pháp luật truyền thống là tư tưởng trọng lệ hơn trọng luật.
Đặc điểm về pháp luật ở Việt Nam thờiBắc thuộc Bài tập nhóm môn Lịch sửnhà nước và pháp luật Việt NamLời mở đầuTrong tiến trình lịch sử, Việt Nam đã trải qua các cuộc đấu tranh giành độclập dân tộc không ngừng, thu được những thắng lợi cụ thể trong từng thời kì.Trong đó, phải kể đến hơn 10 thế kỉ đô hộ của các triều đại phong kiến TrungHoa đã để lại hậu quả căn bản cho quá trình hình thành, quá trình phát tri ểncủa Nhà nước và pháp luật Việt Nam thời quân chủ cũng như trong su ốt tiếntrình lịch sử cho đến ngày nay. Pháp luật của nước ta thời kì này có nhiềunét riêng biệt về tổ chức cũng như việc thực hiện. Để tìm hiểu rõ hơn về vấnđề này chúng em đã lựa chọn câu hỏi: “ Đặc điểm về pháp luật ở Việt Namthời Bắc thuộc” làm đề tài cho bài tập nhóm lần này.Nội dungI.Cơ sở lí luận :1.Kháiniệm phápluật và đặc điểm phápluật :Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự, là công cụ điều chỉnh các quan hệxã hội do Nhà nước ban hành, thể hiện ý chí của giai cấp cầm quy ền và đượcthực hiện bằng các biện pháp cưỡng chế của Nhà nước.Đặc điểm pháp luật được hiểu là những nét riêng biệt và tiêu biểu, được xemlà dấu hiệu để phân biệt pháp luật với các hình thức không ph ải pháp luật.Chính cái sự riêng biệt này để khảng định một sự vật là chính nó mà khôngphải cái khác.2. Đặc điểm nhànước Việt Namthời Bắc thuộc:Bắc thuộc là thời kì Việt Nam đặt dưới quyền cai trị của các triều đình TrungQuốc kéo dài hơn 1000 từ khi Triệu đà thôn tính nước Âu L ạc [207 hoặc 179TCN] cho đến khi Khúc Thừa Dụ giành lại tự chủ từ tay nhà Đường năm 905.Trong giai đoạn tự chủ từ [905 – 938] có một giai đoạn Vi ệt Nam rơi vào tayNam Hán.Đặc điểm chính cả nhà nước Việt Nam thời kì này là có 2 hệ thống chínhquyền hoặc đan xen tồn tại hoặc song song tồn tại trong các th ời gian lịchsử khác nhau: chủ đạo là hệ thống chính quyền đô hộ phong ki ến TrungQuốc, hệ thống chính quyền tự chủ chỉ tồn tại trong những khoảng th ời gianngắn [chính quyền Hai Bà Trưng, Lý Bí…].II.Pháp luật Việt Nam thời kì Bắc thuộc :1, Nguồnluật :Thời Bắc thuộc có hai nguồn luật cùng đan xen và song song tồn tại: luật t ụccủa người Việt và luật pháp của phong kiến Trung Hoa.2, Nội dung:Pháp luật thời này đã có những nội dung thay đổi hay những nội dung m ới v ềluật hình [trừng trị các tội phạm chủ yếu nhằm phục vụ lợi ích của chínhquyền đô hộ]; luật dân sự và tài chính [có 2 hình thức sở h ữu ruộng đất: S ởhữu tối cao của hoàng đế Trung Quốc_sở hữu nhà nước] và sở hữu tư nhân.Chính quyền đô hộ là người thay mặt hoàng đế thực hiện quyền sở hữu. Đốivới ruộng đất ở làng xã, luật Hán điều chỉnh về thuế khóa còn luật tục làng xãđiều chỉnh việc phân phối ruông đất cho các gia đình cày cấy]; luật hôn nhânvà gia đình [buộc dân Việt kết hôn phải theo luật lệ Hán. Tuy nhiên ,ch ỉ cóngười Hán mới theo luật lệ hôn nhân và gia đình đó còn người Việt v ẫn theophong tục tập quán cổ truyền của mình].3, Hìnhthức phápluật :Thời kì Văn Lang Âu Lạc mới có pháp luật tập quán, phong tục thuần hậu,chất phác, chính sự, dùng lối kết bút. Sau này, trong quá trình ti ếp nh ậnphong kiến Trung Hoa, tiếp nhận hệ thống phong ki ến một cách sáng t ạo, phùhợp với dân tộc mình, tiếp nhận sáng tạo các bộ luật Trung Hoa, đặc biệt làbộ luật nhà Đường, Minh, Thanh,..III, Đặ c điểm của pháp luật Việt Nam thời Bắc thuộc :Thời Bắc thuộc, một đặc điểm nổi bật về pháp luật ở Việt Nam là trên cùngmột lãnh thổ có sự đan xen, song song tồn tại của hai nguồn lu ật, hai hệthống pháp luật: hệ thống pháp luật của người Hán và hệ thống pháp lu ật c ủangười Việt. Bên cạnh đó thì hệ thống pháp luật của người Việt cũng có mộtsố đặc điểm nhất định.1,Tínhđan xen:Sự đan xen của 2 hệ thống pháp luật được thể hiện rất rõ qua các giai đoạnnhất định.– Giai đoạn đầu: Năm 179 TCN Triệu Đà xâm lược, Âu Lạc bước vào thời kìBắc thuộc kéo dài hơn 1000 năm. Khi nhà Tây Hán xâm chiếm, dân tộc LạcViệt sống trên lãnh thổ Nam Việt cũng bị đô hộ trong 150 năm từ 111 TCNđến cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng năm 40. Ở giai đoạn này Nhà Hánthực hiện chính sách đồng hóa triệt để đối với nhân dân ta vì thế pháp lu ậtthời kì này làpháp luật của người hán.– Giai đoạn hai: Cuộc đấu tranh giành độc lập của Hai Bà Trưng mùa xuânnăm 40 thắng lợi, làm chủ toàn bộ lãnh thổ Âu Lạc cũ. Thời gian độc lập ngắnngủi nên sử dụng chủ yếu những luật lệ cổ truyền của người Việt để quản lýđất nước, xóa bỏ các thứ thuế nặng nề do chính quyền đô hộ đặt ra. Vì vậygiai đoạn này pháp luật của người Việt được áp dụng.– Giai đoạn ba: Năm 43, sau khi dẹp tan cuộc khởi nghĩa Hai Bà Tr ưng, nhàĐông Hán đã thắt chặt chính sách cai trị tại Giao Chỉ: vươn xuống cai quảncấp huyện, tăng cường các chính sách bóc lột, nô dịch và đẩy mạnh hàngloạt biện pháp đồng hoá có hệ thống với quy mô ngày càng lớn. Nhà ĐôngHán bắt nhân dân ta phải tuân theo lễ giáo phong ki ến Hán, đồng th ời c ốgắng xóa bỏ tận gốc truyền thống “dùng tục cũ mà cai trị” của người Việt. Nênở thời kì này nhân ta lại chịu sự áp đặt pháp luật của người Hán.– Giai đoạn thứ tư: Khúc Thừa Dụ xác lập nền tự chủ, thực hiện những cảicách về cơ cấu hành chính, kinh tế, văn hóa, xã hội. Đến năm 907 Khúc H ạolên thay, nỗ lực xây đựng một chính quyền dân tộc thống nhất từ trung ươngđến xã. Đồng thời ông còn thực hiện đường lối chính trị thân dân, sửa l ại chếđộ thuế khóa và lao dịch nặng nề của thời Đường giúp chính quyền tự ch ủđược củng cố một bước. Giai đoạn này pháp luật người Việt lại được xác lập.– Đến năm 930 Nam Hán xâm lược nhưng chưa thiết lập được một chínhquyền đô hộ bao trùm lên cả nước ta. Năm 931 Dương Đình Nghệ đánhchiếm được thành Đại La, lập lại nền tự chủ. Đến năm 937 Dương Đình Nghệbị Kiều Công Tiễn giết chết đoạt chức tiết độ sứ. Năm 938 thì Ngô quyền diệtKiều Công Tiễn và đánh bại quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng, ch ấm dứthơn 1000 năm Bắc thuộc của nhân dân ta.Như vậy, trong thời kỳ Bắc Thuộc này có sự ngắt quãng thống trị nên phápluật thời kỳ này thể hiện tính đan xen của hai hệ thống pháp luật.2, Tínhsongsong:Tính song song thể hiện rất rõ thông qua nhà nước Chăm Pa và nhà nướcPhù Nam. Cụ thể là nhà nước Chăm Pa gồm hai tiểu quốc là tiểu qu ốc NamChăm và tiểu quốc Bắc Chăm, năm 111TCN nhà Hán thay thế nhà Triệuthống trị Âu Lạc và lập thêm quận Nhật Nam. Chính sự xác lập bởi hai hệthống chính quyền ở hai tiểu quốc của nhà nước Chăm Panên pháp luật cósự thể hiện song song của pháp luật Hán và pháp luật của người Việt. Đồngthời tính song song được thể hiện ở cả nhà nước Phù Nam.Bên cạnh đó thì tính song song còn được thể hiện ở một số dặc điểm về hiệulực và phạm vi tác động của pháp luật. Thực tế chính quyền đô hộ ch ỉ khốngchế trực tiếp các vùng quanh thành trấn, nhiệm sở và đồn binh, những nơi códân Trung Hoa cư trú nên luật pháp chỉ có hiệu lực ở vùng đó. Luật phápTrung Quốc chỉ tác động đến người hán ở Âu Lạc và những quý tộc ngườiViệt và thường chỉ trong lĩnh vực hành chính, hình sự, tài chính. Vì v ậy nướcta bị đô hộ thời gian kéo dài nhưng không liên tục. Xét theo chi ều sâu thìchính quyền đô hộ không thể làm thay đổi cơ cấu làng xã cổ truy ền c ủangười Việt, nhiều vùng rộng lớn xa xôi vẫn ngoài phạm vi cai tr ị c ủa chúng.Chính vậy mà pháp luật của người việt chủ yếu là lệ làng và tác động tới cáclàng xã, đối tượng điều chỉnh là đại đa số dân cư người việt, chủ yếu ở cáclĩnh vực hôn nhân gia đình, dân sự, quan hệ ruộng đất trong nội bộ làng xã…những luật lệ này về sau nhà Hán cũng phải thừa nhận. Đồng thời với luật tụccủa người việt thì một số pháp luật của phong kiến Trung Hoa đã được ápdụng ở Âu Lạc, nhưng phạm vi tác động chủ yếu là điều chỉnh các quan h ệhành chính giữa quận – bộ [thời Triệu], quận – huyện [Tây Hán] và hiệu l ựccũng chỉ ở mức độ hạn chế.Như vậy có thể thấy bên cạnh sự đan xen thì cái đặc điểm song song giữaluật tục của người việt và một số luật pháp phong kiến trung quốc ở Âu Lạccũng được thể hiện rất rõ nét.IV, Hệ quả của th ời Bắc thuộc đối v ới pháp lu ật Vi ệt Nam :Duy trì 2 nguồn luật : Luật Việt và luật Hán:– Thừa nhận luật Việt là các tập quán điều chỉnh những vấn đề nảy sinh trongđời sống xã hội vì nó gần gũi với đời sống người dân, lại có từ lâu đời nên đãchống lại được sự áp đặt của pháp luật phong kiến Trung Hoa. Trên cơ sởđó, các nhà nước độc lập sau này đã ban hành pháp luậtthực định và thừanhận các tập quán pháp [sự kết hợp luật và lệ].– Luật Hán là luật thành văn nên nó đã đưa vào nước ta kỹ thu ật xây d ựngpháp luật thành văn [văn bản quy phạm pháp luật]. Đây là sự tiếp thu có ch ọnlọc và sáng tạo được sử dụng ở các nhà nước phong kiến Việt Nam sau này.Đó là hình thức các văn bản luật như: Bộ luật, lệnh, chiếu, chỉ.Như vậy hệ thống pháp luật phong kiến cũng trở thành khuôn mẫu cho việcxây dựng và hoàn thiện pháp luật phong kiến Việt Nam sau này. T ư t ưởngchính trị pháp lí Nho giáo của nhà nước phong ki ến Trung Qu ốc truy ền bávào Âu Lạc và đã thâm nhập vào các tầng lớp cư dân người Việt ở mức độnhất định là cơ sở lịch sử để đặt nền tảng cho Nho giáo trở thành tư tưởngchính trị chủ đạo trong thời gian này. Đồng thời hình thành một tâm lí phápluật truyền thống là tư tưởng tự trị, tự quản và hình thức trọng lệ hơn trọngluật.Kết luậnQua việc phân tích, chứng minh trên chúng ta có thể hi ểu rõ h ơn v ề phápluật Việt Nam thời Bắc thuộc với 2 hệ thống pháp luật cùng đan xen và cùngsong song tồn tại. Bên cạnh pháp luật truyền thống, nước ta còn du nh ậppháp luật Trung Hoa sau hơn 1000 năm đã giúp cho người Vi ệt trong quátrình xây dựng pháp luật thành văn, kết hợp hài hòa các y ếu t ố Đại Vi ệt vàTrung Hoa. Đồng thời nó đã ảnh hưởng đến sự hoàn thiện hệ thống phápluật của Việt Nam ở thời kì đó và cả pháp luật hiện nay.Danh mục tài liệu tham khảo1, Giáotrình “ Lịch sử nhà nước và phápluật Việt Nam” _ Nhàxuất bản CôngAn NhânDânHà Nội – 2012.2, //123doc.vn/document/260690-dac-diem-cua-nha-nuoc-va-phap-luat-viet-nam-thoi-bacthuoc.htm3, //luathoc.cafeluat.com/showthread.php/175281-Chuong-2-Nha-nuoc-va-phap-luat-vietnam-thoi-bac-thuocBảng từ viết tắtTCNTrước côngnguyên