Xã hội hiện đại, con người ngày càng tất bật với công việc nên thường hạn chế thời gian đi chợ, siêu thị để lựa chọn thực phẩm mỗi ngày. Điều này đặc biệt quan trọng và cần thiết trong thời điểm dịch bệnh hiện nay. Chính vì thế, nhu cầu tồn trữ, bảo quản thực phẩm của con người rất lớn. Vậy lựa chọn phương pháp bảo quản nào là phù hợp và đảm bảo an toàn, chất lượng cho thực phẩm?
Bảo quản thực phẩm [BQTP] là gì?
BQTP là quá trình xử lý thực phẩm nhằm ngăn chặn hoặc làm chậm việc chúng bị hư hỏng [giảm chất lượng và giá trị dinh dưỡng hoặc không thể ăn được], nhờ đó thực phẩm giữ được lâu hơn.
Bản chất của các phương pháp bảo quản là ức chế sự phát triển của các vi khuẩn, vi sinh vật, nấm mốc, làm chậm quá trình hư hỏng của thực phẩm.
Các phương pháp bảo quản thức ăn phổ biến, dễ thực hiện:
1/ Sấy khô
Sấy khô là biện pháp làm giảm tối đa lượng nước có trong thực phẩm để ngăn chặn hoạt động của các loại vi khuẩn làm hỏng thức ăn.
Đây là một trong những cách bảo quản dễ thực hiện và rất tiện lợi có từ lâu đời. Với phương pháp sấy khô, chúng ta có thể dự trữ được nhiều loại thực phẩm khác nhau từ rau củ, trái cây, sữa,… cho đến thịt cá. Ngoài ra, trái cây tươi như táo, lê, nho, chuối, mít, xoài… được sấy khô còn tạo ra một loại thực phẩm rất thơm ngon và được nhiều người ưa thích, sử dụng làm món ăn vặt, cung cấp nhiều năng lượng cho cơ thể.
Ưu điểm: tiết kiệm không gian dự trữ, thời gian bảo quản được lâu, có thể áp dụng với nhiều loại thực phẩm khác nhau, chi phí thấp, hàm lượng chất dinh dưỡng được giữ lại tương đối cao, không tốn nhiều công sức chuẩn bị và thích hợp cho việc dự trữ trong các trường hợp cần thiết.
Hạn chế: nhiều vitamin quan trọng bị mất đi do tác dụng của nhiệt độ cao cộng với thời gian dữ trự kéo dài.
2/ Đông lạnh
Ngày nay, phương pháp đông lạnh thực phẩm được sử dụng rất phổ biến nhờ có các thiết bị đông lạnh tiện lợi. Nhiệt độ thấp khi bảo quản đông lạnh khiến cho các loại vi khuẩn, vi sinh vật làm hỏng thức ăn không thể phát triển và hoạt động, từ đó làm chậm quá trình hư hỏng thức ăn.
Ưu điểm: có thể bảo quản các loại thực phẩm có nguồn gốc động vật, thủy hải sản trong một thời gian dài mà vẫn giữ được hương vị vốn có của nó. Bởi phương pháp này chỉ làm ngưng mọi tác động xấu đến thực phẩm.
Hạn chế: cần phải tuân theo những điều kiện bảo quản lạnh phù hợp [như nhiệt độ, bảo quản riêng biệt từng loại] và những phương pháp rã đông khoa học để không làm mất hết giá trị dinh dưỡng của thực phẩm. Khi kết thúc việc bảo quản, phải sử dụng ngay chứ không được để thực phẩm đông lạnh tiếp xúc lâu ở nhiệt độ thường sẽ rất nhanh hỏng.
3. Muối chua
Muối chua cũng là cách bảo quản thực phẩm có từ lâu đời, được sử dụng rộng rãi và dễ dàng. Muối chua sẽ chuyển hóa đường thành acid lactic, một loại acid rất có lợi cho hệ tiêu hóa.
Ưu điểm: đơn giản, dễ thực hiện, tạo nên những sản phẩm độc đáo, có vị đặc trưng.
Hạn chế: Phương pháp này có thể bảo quản một số loại rau củ nhưng thời gian bảo quản không dài như hai phương pháp trên. Nếu để quá lâu sẽ khiến cho thực phẩm quá chua và không tốt cho dạ dày khi ăn nhiều. Ngoài ra, các loại thực phẩm này sẽ không có lợi cho sức khỏe nếu ăn nhiều và ăn trong thời gian dài bởi chúng có hàm lượng đường, muối cao.
Phan Thị Ngọc Bích
Khoa ATTP, TTYT huyện Thoại Sơn
Văn phòng Sở Y tế An Giang
Bảo quản thực phẩm một việc làm thiết yếu dù ở bất cứ thời điểm nào. Xã hội càng phát triển yêu cầu của con người ngày càng cao. Trước đây họ chỉ cần giữ được thức ăn trong thời gian dài không hư hỏng. Còn ngày nay người ta còn muốn chúng duy trì được sự tươi ngon và dinh dưỡng thiết yếu nữa. Vậy chúng ta hãy cùng tham khảo các cách bảo quản thực phẩm dưới đây để chọn cho mình phương án tốt nhất nhé.
Các phương pháp bảo quản thực phẩm phổ biến
Bảo quản thực phẩm bằng phương pháp phơi khô
Đây là một trong những cách được áp dụng từ thời gia xưa nhất. Thực ra về nguyên lý của nó cũng rất đơn giản là làm giảm lượng nước để ngăn chặn chặn sự hoạt động của vi khuẩn . Nhờ cách này mà bà con nông dân vẫn bảo quản được thóc, lạc, ngô, đậu và rất nhiều nông phẩm khác quanh năm.
bảo quản thực phẩm bằng phương pháp phơi khô
Trước đây chúng ta thường phơi khô các loại hạt dưới ánh nắng mặt trời. Ngày nay với sự phát triển của khoa học kỹ thuật người ta còn dùng tới máy sấy để làm khô thực phẩm. Bởi thế không chỉ các loại hạt mà cả thịt, cá, các loại hoa quả cũng được làm khô để bảo quản lâu hơn.
Cách này có ưu điểm là dễ thực hiện, ít tốn kém. Tuy nhiên nhược điểm lớn nhất cưa nó là làm tổn hại các vitamin có trong thực phẩm. Nó cũng không áp dựng được cho nhiều loại.
Cách bảo quản thực phẩm với muối
Đơn giản chúng ta trộn thực phẩm với muối. Muối sẽ giúp ức chế vi sinh vật gây thối phát triển, nó cũng có thể làm giảm các ảnh hưởng của các enzym gây hư hỏng. Nhờ đó thực phẩm được giữ lâu hơn. Chúng ta thường thấy các lại hải sản nhất là cá được bảo quản bằng cách này.
Ngoài ra người ta còn sử dụng muối để muối chua. Dưa, hành muối… là những thực phẩm được bảo quản dạng này.
Cách này cũng rất đơn giản, bạn có thể thực hiện thủ công. Tuy nhiên nó sẽ không giúp bảo quản thực phẩm được dài lâu hơn thế dinh dưỡng cũng bị mất đi nhiều. Các thực phẩm sau bảo quản sẽ trở nên khó tiêu hóa hơn.
Hun khói
Thường được áp dụng cho thịt, cá. Từ xa xưa khi săn bắt về không dùng hết người ta thường treo thực phẩm lên bếp thử lửa. Với sự tác động của khói và lưa sẽ làm khô thức ăn. Cách này không chỉ bảo bảo được lâu mà còn khiến thực phẩm có mùi thơm ngon
Tuy nhiên cách này không được khuyến khích bởi nó cũng làm mất nhiều vitamin trong và nó còn có nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
Các cách bảo quản thực phẩm hiện đại
Phương pháp bảo quản thực phẩm bằng cách đông lạnh
Đây là cách hạ nhiệt độ nhằm biến nước trong thực phầm thành đá. Lúc này chúng ta sẽ ngăn cản sự phát triển của vi sinh vật dẫn đến sự phân hủy của thực phẩm diễn ra chậm.
Cách này này hiện được sử dụng khá phổ biến trong các hộ gia đình và trong công nghiệp để bảo quản khối lượng lớn.
Tuy nhiên nó lại có nhược điểm là khá tốn kém khi đầu tư kho đông lạnh với quy mô lớn. Hơn thế nó không giúp khử trùng thực phẩm hoặc tiêu diệt vi sinh vật và cũng làm thực phẩm giảm đi độ tươi ngon, dinh dưỡng của thực phẩm. nó chỉ thích hợp với thịt các không dùng được với rau quả.
Đóng hộp, chai
Một số sản phẩm mà chúng ta thường thấy như thịt hộp, cá hộp…Trước tiên thực phẩm sẽ được làm chín sau đó tiệt trùng chai lọ và đóng gói theo quy trình rất nghiêm ngặt phù hợp với mỗi loại riêng.
Cách này không bảo quản được lâu, đòi hỏi quy trình đóng hộp khắt khe, tốn kém hơn thế khi mở ra cần sử dụng hết ngay. Nếu quy trình đóng hộp không được kiểm tra kỹ lưỡng sẽ gây ra nhiều hậu quả lớn.
Hút chân không bảo quản thực phẩm
Cách bảo quản thực phẩm được xem là mới, hiện đại và tân tiến nhất hiện nay đó chính là hút chân không. Thực ra đây là cách mà người ta sử dụng máy móc [máy hút chân không] hoặc các loại túi hút chân không để tạo ra một môi trường chân không và cho thực phẩm vào đó.
hút ép chân không thực phẩm – phương pháp bảo quản hiện đại
Môi trường chân không sẽ hạn chế tối đa oxy nhờ đó không gây ra phản ứng giữa oxy với thực phẩm. Nó ức chế sự phát triển của vi khuẩn giúp bảo quản thức ăn tốt hơn.
Phương pháp này có thể nói là tổng hợp được tất cả các ưu điểm của các cách trên. Nó được áp dụng ngày càng phổ biến trong ngành công nghiệp chế biến bằng cách sử dụng máy hút chân không. Trong đời sống hàng ngày chúng ta cũng có thể sử dụng các loại máy hút công suất nhỏ và các túi hút chân không để bảo quản thực phẩm.
Ưu điểm của phương pháp bảo quản thực phẩm bằng cách hút chân không
- Có thể bảo quản được tất cả các loại thực phẩm từ đồ khô đến đồ tươi, từ thực phẩm sống đến thực phẩm đã qua chế biến, từ dạng khối đến dạng lỏng, từ rau củ quả cho đến thịt cá.
- Thời gian bảo quản dài hơn so với tất cả các cách bảo quản trên. Nếu chúng ta nghĩ đông lạnh là cách bảo quản lâu nhất thì kéo dài thời gian gấp 2-3 lần.
- Bảo quản an toàn tuyệt đối thực phẩm không để vi khuẩn và các vật gây hại thâm nhập.
- Đặc biệt nó giúp bảo quản thực phẩm tươi ngon, đảm bảo hàm lượng dinh dưỡng nguyên vẹn. Đây là điều mà các cách trên không làm được.
- Tiết kiệm tối đa diện tích bảo quản và dễ dàng hơn khi vận chuyển thực phẩm
- Tiệt kiệm chi phí hơn so với các cách trên.
Trên đây là các phương pháp bảo quản thực phẩm phổ biến và ưu nhược điểm của chúng. Công nghệ ngày càng phát triển, con người ngày càng thông minh, họ luôn biết cách để cải tiến tạo nên biện pháp tốt nhất để phục vụ mình. Và máy hút chân không và túi hút chân không đang là biện pháp bảo quản thực phẩm tốt nhất, an toàn nhất được sử dụng ngày càng rộng rãi.