Khi mới phát hiện bị tiểu đường, chắc hẳn bạn đã rất lo lắng vì phải thay đổi thói quen ăn uống hàng ngày. Ăn nhiều thì sợ đường huyết tăng cao, ăn ít lại lo cơ thể bị đói. Vậy làm sao để xây dựng một chế độ ăn cùng lúc giải quyết 2 vấn đề này? 5 nguyên tắc xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường mới mắc sau chính là chìa khóa cho bạn.
Đây là 5 nguyên tắc được đưa ra bởi BS Nguyễn Huy Cường, nguyên Phó trưởng khoa Đái tháo đường, bệnh viện Nội tiết TW, một trong những chuyên gia có hơn 25 năm kinh nghiệm điều trị bệnh tiểu đường.
Quy tắc 1: Chế độ ăn cần làm giảm đường huyết sau ăn 2h
Hiệu quả điều trị bệnh tiểu đường mới mắc được đánh giá thông qua chỉ số đường huyết khi đói và sau ăn 2 giờ. Tuy nhiên, hầu hết người bệnh hiện nay đều chỉ xây dựng chế độ ăn làm sao giảm được đường máu khi đói mà bỏ quên chỉ số đường máu sau ăn. Theo BS Nguyễn Huy Cường [Nguyên Phó trưởng khoa Đái tháo đường, bệnh viện Nội tiết TW] điều này rất sai lầm. Bởi nếu đường huyết sau ăn không giảm, người bệnh vẫn có nguy cơ cao gặp các biến chứng nguy hiểm.
Chỉ số đường huyết sau ăn sẽ phụ thuộc vào loại thực phẩm, cách chế biến, khối lượng thức ăn và các món ăn cùng. Vì vậy cách đơn giản nhất để thực hiện nguyên tắc này là khi ăn 1 thực phẩm, 1 món ăn hay 1 thực đơn mới, bạn hãy kiểm tra đường huyết sau ăn 2 giờ. Nếu đường máu sau 2 giờ dưới 10 mmol/l tức là thực đơn của bữa đó đang ổn. Ngược lại, bạn sẽ cần giảm lượng thức ăn trong các bữa tiếp theo.
Quy tắc 2: Không gây hạ đường huyết tại thời điểm xa bữa ăn
Nếu bị hạ đường huyết [đói, vã mồ hôi, run rẩy, chóng mặt…] tại thời điểm xa bữa ăn, điều đó chứng tỏ chế độ ăn của bạn chưa thực sự tốt. Hạ đường huyết thường xuyên sẽ gây suy giảm chức năng não bộ vì đây là cơ quan sống bằng đường. Điều này cũng khiến đường huyết bị dao động quá nhiều, từ đó tăng nguy cơ xảy ra biến chứng.
Để không bị hạ đường huyết giữa các bữa ăn, bạn cần không ăn kiêng quá mức, không nhịn ăn. Nếu giữa ngày thấy đói, bạn hoàn toàn có thể ăn bữa phụ bằng trái cây, sữa ít béo hay yến mạch…
Quy tắc 3: Chế độ ăn giúp duy trì cân nặng hợp lý
Đây là nguyên tắc xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường mà nhiều người bỏ qua. Bởi hầu hết đều chỉ tập trung làm sao ăn kiêng để đường huyết giảm nhanh. Tuy nhiên ăn kiêng quá mức, cân nặng giảm xuống dưới ngưỡng cho phép, sức đề kháng cũng sẽ giảm theo. Hậu quả là người bệnh bị mệt mỏi và dễ gặp biến chứng hơn.
Nếu đang thiếu cân, bạn phải có thực đơn tăng cân [ăn giảm tinh bột nhưng tăng chất đạm, chất béo tốt] còn nếu thừa cân phải ăn sao cho cân nặng giảm xuống. Để biết cân nặng của mình có ổn chưa, bạn hãy tính chỉ số khối cơ thể BMI:
BMI = Cân nặng [kg] : Chiều cao [m] : Chiều cao [m]
Ví dụ: Một người cao 1m55, cân nặng 53kg có chỉ số BMI là 53 : 1.55 : 1.55 = 22. BMI < 18.5 là thiếu cân và > 24.9 là thừa cân.
Quy tắc 4: Không làm tăng cơ hội cho biến chứng phát triển
Không phải người tiểu đường mới mắc thì nguy cơ bị biến chứng sẽ thấp. Thống kê cho thấy 50% người tiểu đường bị biến chứng ngay tại thời điểm chẩn đoán. Vì thế, chế độ ăn hàng ngày cũng cần được điều chỉnh để không làm cho biến chứng phát triển.
Dưới đây là 3 thói quen ăn uống bạn cần bỏ ngay để không làm cho biến chứng tiểu đường đến sớm hơn:
- Kiêng hoàn toàn đồ ngọt: Khi chúng ta kiêng ngọt, cơ thể sẽ có khuynh hướng ăn mặn hơn. Đó là do sự chuyển hóa trong não bộ của con người. Điều này làm tăng huyết áp và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Kiêng hoàn toàn chất béo: Đường huyết cao thường đi kèm mỡ máu nên nhiều người tiểu đường không dám ăn chất béo. Tuy nhiên, ăn chất béo với lượng vừa phải [không gây thừa cân] sẽ có lợi vì sẽ làm chậm quá trình hấp thu đường.
- Kiêng hoàn toàn trái cây: Điều này dễ khiến cơ thể bị thiếu vitamin, đặc biệt là vitamin nhóm B. Thiếu vitamin B là nguyên nhân thúc đẩy biến chứng thần kinh [tê bì, nóng rát, khô ngứa da…].
Quy tắc 5: Chế độ ăn cho người tiểu đường cần đơn giản, dễ áp dụng
Một chế độ ăn phức tạp hoặc kiêng khem quá mức sẽ khiến bạn dễ bị stress [căng thẳng]. Điều này thậm chí làm tăng đường huyết nhanh hơn so với việc ăn uống không kiêng khem. Vì thế, bạn nên thay đổi chế độ ăn đổi từ từ, ăn giảm từng chút một.
Một số mẹo ăn uống mà bạn có thể áp dụng để giảm đường huyết tốt hơn mà không phải kiêng khem là:
- Ăn đúng giờ để giúp cơ thể có “thói quen” tiết insulin giảm đường huyết tốt hơn.
- Ăn đúng cách [ăn đĩa con rau trước, sau đó mới ăn đến cơm và thức ăn].
- Ăn đúng lượng [ăn không quá no nhưng cũng không để quá đói].
Trên đây là 5 nguyên tắc xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường. Để tìm hiểu chi tiết thực phẩm nào nên ăn nên kiêng hay thực đơn mẫu hàng ngày, bạn hãy tham khảo tư vấn chi tiết của BS Nguyễn Huy Cường trong bài viết: Cẩm nang chế độ ăn khoa học cho người tiểu đường.
Cùng với chế độ ăn uống, tập thể dục và sử dụng thuốc thì sử dụng thêm sản phẩm bổ sung như Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Hộ Tạng Đường, không chỉ hỗ trợ hạ đường huyết, hỗ trợ giảm cholesterol máu mà còn hỗ trợ giảm nguy cơ biến chứng tim mạch, thần kinh ở người bị đái tháo đường.
Tham khảo phần mục tiêu điều trị của Bộ Y Tế: //daithaoduong.kcb.vn/wp-content/uploads/2021/02/Quy%E1%BA%BFt-%C4%91%E1%BB%8Bnh-5481-ban-hanh-H%C6%B0%E1%BB%9Bng-d%E1%BA%ABn-ch%E1%BA%A9n-%C4%91o%C3%A1n-v%C3%A0-%C4%91i%E1%BB%81u-tr%E1%BB%8B-%C4%91%C3%A1i-th%C3%A1o-%C4%91%C6%B0%E1%BB%9Dng-t%C3%ADp-2.pdf [trang 18]
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Khoa Khám bệnh & Nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.
Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát bệnh tiểu đường. Một chế độ ăn đảm bảo cung cấp dinh dưỡng, đủ về số lượng và chất lượng có thể cân bằng đường huyết, đảm bảo tình trạng cân bằng, an toàn khi bị bệnh tiểu đường. Bị bệnh tiểu đường nên ăn gì là điều mà bất cứ người bệnh nào cũng nên biết để bảo vệ và duy trì sức khỏe bản thân.
Về nguyên tắc cơ bản trong chế độ ăn của người bệnh tiểu đường nói chung và bệnh tiểu đường type 2 nói riêng là hạn chế tối đa gluxit [chất đường bột], điều này có tác dụng tránh tăng đường huyết, hạn chế các axit béo bão hòa để tránh rối loạn chuyển hóa. Thực đơn cho người bệnh tiểu đường cần được xây dựng để cung cấp đủ cho cơ thể một lượng đường vừa đủ ổn định và hài hòa là điều tốt nhất
Bị tiểu đường nên bổ sung ngũ cốc nguyên hạt vào thực đơn hàng ngày
Người bệnh tiểu đường cần biết mình nên bổ sung thực phẩm như thế nào cho phù hợp, nên ăn gì và không nên ăn gì. Theo đó, những thực phẩm người bệnh tiểu đường nên ăn bao gồm:
Nhóm đường bột: Ngũ cốc nguyên hạt, đậu đỗ, gạo còn vỏ cám, rau củ... được chế biến bằng cách hấp, luộc, nướng, hạn chế tối đa rán, xào... Các loại củ như khoai sắn cũng cung cấp khá nhiều tinh bột, nên nếu người bệnh tiểu đường ăn các loại này thì cần phải giảm hoặc cắt cơm.
Nhóm thịt cá: Người bệnh tiểu đường nên ăn cá, thịt nạc, thịt gia cầm bỏ da, thịt lọc bỏ mỡ, các loại đậu đỗ... được chế biến đơn giản như hấp, luộc, áp chảo nhằm loại bớt mỡ.
Nhóm chất béo, đường: Các thực phẩm có chất béo không bão hòa được ưu tiên trong chế độ ăn của người bệnh tiểu đường như dầu đậu nành, vừng, dầu cá, mỡ cá, olive...
Nhóm rau: Người bệnh tiểu đường nên ăn rau nhiều hơn trong thực đơn của mình thông qua các cách chế biến đơn giản như ăn sống, hấp, luộc, rau trộn nhưng không nên sử dụng nhiều loại sốt có chất béo.
Hoa quả: Người bệnh tiểu đường cần tăng cường ăn trái cây tươi, không nên chế biến thêm bằng cách cho thêm kem, sữa, hạn chế ăn các loại quả chín ngọt như: sầu riêng, hồng chín, xoài chín...
Cũng theo Viện dinh dưỡng quốc gia, tỷ lệ giữa các thành phần sinh năng lượng trong bữa ăn hàng ngày của người bệnh tiểu đường được xác định cụ thể như sau sẽ rất tốt trong ổn định, điều trị bệnh:
- Protein: lượng protein nên đạt 1- 1,2 g/kg/ngày đối với người lớn, tức là tỷ lệ này nên đạt tương đương 15- 20% năng lượng khẩu phần.
- Lipit: Tỷ lệ chất béo nên là 25% tổng số năng lượng khẩu phần, không nên vượt quá 30%. hạn chế các axit béo bão hòa .Điều này giúp ổn định đường huyết, ngăn ngừa xơ vữa động mạch
- Gluxit: Tỷ lệ năng lượng do gluxit cung cấp nên đạt từ 50-60% tổng số năng lượng khẩu phần của người bệnh tiểu đường. Nên chọn lựa loại thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như : Gạo lức, bánh mì đen,yến mạch, các loại đậu nguyên hạt...
Để quá trình điều trị bệnh tiểu đường đạt kết quả tốt nhất, người bệnh tiểu đường cần hạn chế các loại thực phẩm sau:
- Hạn chế ăn gạo trắng, bánh mì, miến, bột sắn dây, các loại củ nướng
- Hạn chế các thực phẩm chứa chất béo bão hòa, nhiều cholesterol gây nguy cơ tăng bệnh tim mạch, không tốt cho sức khỏe nói chung và người bệnh tiểu đường nói riêng.
- Người bệnh tiểu đường không nên ăn thịt lợn mỡ, phủ tạng động vật, da của gia cầm, kem tươi, dầu dừa, các loại bánh kẹo ngọt, mứt, sirô, các loại nước có ga...
- Hạn chế tối đa các loại hoa quả sấy khô, mứt hoa quả... bởi loại này chứa một lượng đường rất cao, không hề tốt cho sức khỏe người bệnh.
Hạn chế tối đa các loại hoa quả sấy khô
Người bệnh tiểu đường nên ăn gì và không nên ăn gì cần tuân theo sự tư vấn, chỉ định nhất định của bác sĩ. Bên cạnh đó cần biết và nắm rõ các nguyên tắc để tránh đường huyết tăng, ngăn chặn và làm chậm các biến chứng của bệnh tiểu đường:
- Chia khẩu phần ăn thành nhiều bữa trong ngày để tránh tình trạng đường huyết tăng đột ngột.
- Ăn uống điều độ, đúng giờ, không nên để tình trạng quá đói, hoặc quá no.
- Không nên thay đổi quá nhanh và quá nhiều cơ cấu và khối lượng các bữa ăn hàng ngày.
- Cần vận động sau khi ăn, tránh nằm, ngồi một chỗ sau ăn, dành thời gian tập luyện thể dục thể thao để đảm bảo sức khỏe, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.
Với những thông tin về chế độ ăn cho người bệnh tiểu đường ở trên, hy vọng sẽ giúp người bệnh có một sức khỏe ổn định nhất. Để điều trị bệnh tiểu đường hiệu quả, quý khách hàng có thể đặt lịch qua website của Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec để nhận được sự hỗ trợ hiệu quả từ đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm tại Vinmec.
Từ giữa tháng 4/2020, Hệ thống Y tế Vinmec triển khai dịch vụ chăm sóc sức khỏe từ xa, nhằm đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân trong khi vẫn đảm bảo hạn chế tối đa nguy cơ lây lan của dịch bệnh COVID-19. Đây cũng là bước khởi động đón đầu xu hướng mô hình chăm sóc sức khỏe từ xa [telehealth] của Vinmec một cách bài bản, đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin và hiệu quả.Dịch vụ chăm sóc sức khỏe từ xa trước mắt sẽ được áp dụng tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City [Hà Nội] và Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park [TP.HCM]; bước đầu cung cấp cho khách hàng đã từng khám chữa bệnh tại Vinmec. Các chuyên khoa được triển khai ngay là Tim mạch, Nội tiết - Đái tháo đường tại cả hai bệnh viện, tiếp đến dự kiến là Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng tại Vinmec Times City và Hen suyễn tại Vinmec Central Park.
Xem chi tiết tại: Vinmec triển khai dịch vụ chăm sóc sức khỏe từ xa trong mùa dịch bệnh Covid 19
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
Bài viết trên tham khảo nguồn: Viện dinh dưỡng Quốc gia
[Vinmec Central Park] Hội thảo: Phát hiện sớm và phòng ngừa bệnh đái tháo đường
Hướng dẫn sử dụng bút tiêm Insulin điều trị tiểu đường
XEM THÊM: