Biểu đạt gián tiếp là gì

Câu hỏi: Dấu hiệu nhận biết lời dẫn trực tiếp

Trả lời:

Dấu hiệu nhận biết lời dẫn trực tiếp đó là: lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép.

Cùng Top lời giải tìm hiểu về vấn đề này nhé!

I.Lí thuyết

1. Để dẫn lại lời nói hay ý nghĩ [lời nói bên trong] của một người, một nhân vật, có hai cách:

- Trực tiếp và gián tiếp. Dẫn trực tiếp hay dẫn gián tiếp là tuỳ vào tình huống sử dụng.

- Dẫn trực tiếp là nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật; lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép.

Ví dụ: Hoạ sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”.[Nguyễn Thành Long]

- Dẫn gián tiếp là thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích họp; lời dẫn gián tiếp không đặt trong dấu ngoặc kép.

Ví dụ: Thầy giáo dặn chúng tôi về ôn bài, mai có giờ kiểm tra.

2. Trong giao tiếp, khi kể chuyện bằng lời nói, cách dẫn gián tiếp được sử dụng thường xuyên hơn. Còn lời các nhân vật trong truyện nói với nhau thường được dẫn trực tiếp, gọi là lời thoại và được đánh dấu bằng cách gạch đầu dòng ở đầu lời thoại.

3. Về mặt vị trí, lời dẫn trực tiếp có thể đứng trước, đứng sau hoặc đứng cả phía trước và phía sau lời người dẫn.

– Lời dẫn gián tiếp tuy không bắt buộc đúng từng từ nhưng phải đảm bảo đúng ý. Khi dẫn gián tiếp, có thể dùng rằng hoặc là đặt trước lời dẫn [sau động từ trong câu].

– Khi chuyển lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp cần chú ý: thay đổi từ xưng hô cho thích họp; bỏ dấu hai chấm và dấu ngoặc kép; lược bỏ các từ tình thái [kia, nhé, này…]; có thể thêm rằng hoặc là trước lời dẫn.]

II.Soạn bài: Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp

1.Cách dẫn trực tiếp

Đọc các đoạn trích dưới đây và nhận xét về phần in đậm:

[a] Cháu ở liền trong trạm hàng tháng. Bác lái xe bao lần dừng, bóp còi toe toe, mặc, cháu gan lì nhất định không xuống. ấy thế mà một hôm, bác lái phải thân hành lên trạm cháu. Cháu nói: “Đấy, bác cũng chẳng “thèm” người là gì?”

[b] Họa sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu không kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”.

[Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa]

Câu 1. Trong đoạn trích [a], bộ phận in đậm là lời nói hay ý nghĩa của nhân vật? Nó được ngăn cách bởi bộ phận đứng trước bằng những dấu gì?

Trả lời: Trong đoạn trích [a] bộ phận in đậm là lời nói của nhân vật. Nó được ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.

Câu 2. Trong đoạn trích [b], bộ phận in đậm là lời nói hay ý nghĩa của nhân vật? Nó được ngăn cách bởi bộ phận đứng trước bằng những dấu gì?

Trả lời: Trong đoạn trích [b] bộ phận in đậm là ý nghĩ của nhân vật. Nó được ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.

Câu 3. Trong cả hai đoạn trích, có thể thay đổi vị trí giữa bộ phận in đậm với bộ phận đứng trước nó được không? Nếu được thì hai bộ phận ấy ngăn cách nhau bằng dấu gì?

Trả lời: Trong cả hai đoạn trích, có thể thay đổi vị trí giữa bộ phận in đậm với bộ phận đứng trước nó. Hai bộ phận ấy được ngăn cách với nhau bởi dấu phẩy hoặc dấu gạch ngang.

2.. Cách dẫn gián tiếp

Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi

a] Lão tìm lời lẽ giảng giải cho con trai hiểu. Lão khuyên nó hãy dằn lòng bỏ đám này, để dùi giắng lại ít lâu, xem có đám nào khá mà nhẹ tiền hơn sẽ liệu; chẳng lấy đứa này thì lấy đứa khác; làng này đã chết hết con gái đâu mà sợ. [Nam Cao, Lão Hạc]

b] Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối nhà tu hành, thanh tao kiểu nhà hiền triết ẩn dật.

[Phạm Văn Đồng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại]

Câu 1. Trong đoạn trích [a], bộ phận in đậm là lời nói hay ý nghĩa? Nó được ngăn cách bởi bộ phận đứng trước bằng những dấu gì?

Trả lời: Đoạn trích [a] bộ phận in đậm là lời nói được thuật lại của nhân vật Lão Hạc với con trai khi con trai lão không lấy được vợ vì nhà gái thách cưới cao quá. Nó không được ngăn cách với bộ phận đứng trước.

Câu 2. Trong đoạn trích [a], bộ phận in đậm là lời nói hay ý nghĩ? Giữa bộ phận in đậm và bộ phận đứng trước có từ gì? Có thể thay từ đó bằng từ gì?

Trả lời: Đoạn trích [b] trích lại nội dung suy nghĩ của người khác [Phạm Văn Đồng] về lối sống thanh bạch của Bác Hồ. Giữa bộ phận in đậm và bộ phận đứng trước có từ "rằng". Có thể thay từ "rằng" bằng từ "là".

III. Luyện tập

Câu 1. Viết một đoạn văn nghị luận có nội dung liên quan đến một trong ba ý kiến dưới. Trích dẫn ý kiến đó theo 2 cách: lời dẫn trực tiếp hoặc lời dẫn gián tiếp

a.“Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng”

-Dẫn gián tiếp:Trong báo cáo chính trị tại đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng, chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nhấn mạnh rằng chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.

-Dẫn trực tiếp:Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: "Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng".

b.“Giản dị trong đời sống, trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, Hồ chủ tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được".

-Dẫn gián tiếp:Nói về đức tính giản dị của Bác Hồ, thủ tướng Phạm Văn Đồng đã khẳng định rằng Bác Hồ giản dị trong đời sống, trong quan hệ với mọi người, trong tác phong và cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được

-Dẫn trực tiếp:Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nhận định: "Giản dị trong đời sống, trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, Hồ chủ tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được".

c."Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình".

-Dẫn gián tiếp:Khi bàn về Tiếng Việt và cách dùng vốn ngôn ngữ dân tộc, nhà văn Đặng Thai Mai đã từng viết rằng người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình".

-Dẫn trực tiếp:Nhà văn Đặng Thai Mai đã từng khẳng định: "Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình".

Gợi ý:

a] Bài văn này ngợi ca đức tính gì? phê phán đức tính gì? [trung thực, xu nịnh dối trá]. b] Để biểu đạt tình cảm đó tác giả đã mượn hình ảnh tấm gương làm chỗ dựa bởi nó luôn phản chiếu một cách trung thực tất cả mọi thứ xung quanh. c] Bố cục của bài văn: – Mở bài: đoạn đầu. – Thân bài: tiếp theo đến … mà lòng không hổ thẹn. – Kết bài: đoạn còn lại. Mở bài và Kết bài tương ứng với nhau về ý. Thân bài nói về các đức tính của tấm gương, hướng tới làm nổi bật chủ đề của bài văn.

d] Tình cảm và sự đánh giá của tác giả rõ ràng và chân thực. Điều đó làm cho bài văn giàu sức gợi, thuyết phục và hấp dẫn. Hay nói cách khác, những tình cảm ấy tạo nên giá trị cho bài văn.

2. Biểu cảm trực tiếp

Trong một văn bản, khi người viết công khai thổ lộ tình cảm, tư tưởng [yêu, ghét, vui, buồn, phản đối, ngợi ca,…] của mình trước sự vật, sự việc, con người,… khi đó họ đang biểu cảm một cách trực tiếp. Cách biểu cảm này thường xuyên được dùng trong các tác phẩm trữ tình, nhất là thơ. Chẳng hạn:

Anh đội viên mơ màng Như nằm trong giấc mộng Bóng Bác cao lồng lộng Ấm hơn ngọn lửa hồng Lòng vui sướng mênh mông

Anh thức luôn cùng Bác.

[Minh Huệ, Đêm nay Bác không ngủ]

Hay:

Mẹ ơi! Con khổ quá mẹ ơi! Sao mẹ đi lâu thế? Mãi không về! Người ta đánh con vì con dám cướp lại đồ chơi của con mà con người ta giằng lấy. Người ta lại còn chửi con, chửi cả mẹ nữa! Mẹ xa con, mẹ có biết không?

READ:  Chuẩn kiến thức kỹ năng ngữ văn 7

[Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu]

3. Biểu cảm gián tiếp

Để có một văn bản tự sự, miêu tả hay, người viết không chỉ phải có tài quan sát và thể hiện bằng các từ
ngữ, hình ảnh, bằng lối so sánh, ví von độc đáo,… mà còn phải có tình cảm. Tình cảm ấy có thể là lòng say mê, thái độ trân trọng yêu mến đối với cái đẹp, cái thiện, cái trong sáng, cao thượng,… cũng có thể là sự căm ghét, khinh bỉ đối với cái xấu, cái ác, cái lố lăng, kệch cỡm ở đời. Không có cái tình, dù ngôn ngữ có sắc sảo, phong phú và mới mẻ đến bao nhiêu thì bài văn cũng chỉ là cái xác không hồn, không gây được xúc động trong lòng người đọc. Nhìn chung trong văn xuôi, khi miêu tả, thái độ và tình cảm của người viết thể hiện một cách gián tiếp thông qua cách nhìn nhận sự vật, cách dùng từ ngữ, ví von, so sánh. Phải yêu quê hương và gắn bó với cảnh vật làng quê lắm, nhà văn Vũ Tú Nam mới miêu tả được thế này:

Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen,… đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau trò chuyện, trêu ghẹo và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng được. Ngày hội mùa xuân đấy!

[Cây gạo]

Hay, mặc dù không thể hiện trực tiếp nhưng đọc đoạn văn miêu tả sau đây, không ai không nhận ra thái độ châm biếm, giễu cợt và lòng căm ghét của Ngô Tất Tố đối với tên trọc phú Nghị Quế và thói trưởng giả vô học của y:

Ông nghị đâm chéo đôi đũa qua mặt mâm, bưng bát nước canh húp đánh soạt. Rồi ông vừa nhai vừa nuốt, vừa giục thằng nhỏ lấy tăm. Ông bà Nghị, mỗi người nhúng ba ngón tay vào chậu, vuốt qua hai mép một lượt, rồi cùng uống nước xỉa răng … Dứt mạch diễn thuyết, ông Nghị bưng tách nước uống một hớp lớn, xúc miệng òng ọc mấy cái rồi nhổ toẹt xuống nền nhà.

READ:  Hướng dẫn Viết bài tập làm văn số 2 Văn kể chuyện - Lớp 6

[Tắt đèn]

II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG

1. Đoạn văn trích từ Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng ở trên biểu hiện tình cảm gì? Dựa vào đâu để nói nó trực tiếp biểu hiện tình cảm?

Gợi ý:
Nhân vật trực tiếp bộc lộ trạng thái tình cảm cô đơn, buồn tủi, ước muốn được chở che, thông cảm. Dấu hiệu nhận biết về cách thức biểu cảm là những từ ngữ cảm thán trực tiếp của nhân vật, lời hỏi, lời than.

2. Bài văn Hoa học trò [SGK, tr. 87] biểu cảm trực tiếp hay gián tiếp? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?

Gợi ý:

Bằng hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng: hoa phượng, Xuân Diệu đã thể hiện một cách sâu sắc, tinh tế cảm xúc của tuổi học trò trong những ngày hè chia li. Những trạng thái cảm xúc được biểu hiện ở ba đoạn văn mang sắc thái khác nhau, từ bối rối, xuyến xao buồn nhớ đến những khoảnh khắc trống trải, xa vắng và nỗi niềm cô đơn, bâng khuâng nhung nhớ, dỗi hờn. Tất cả đều được tác giả gửi gắm qua hình ảnh hoa phượng, gợi lên từ hoa phượng, hoá thân vào hoa phượng mà thổ lộ tâm tình.