[KTSG Online] – Theo thông tin từ Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự, phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn TPHCM, mực nước đỉnh triều tại các trạm trên sông và kênh rạch thành phố từ ngày 7 đến 10-11 sẽ lên chậm nhưng ở mức cao. Vì vậy, các vùng trũng thấp có thể lại bị ngập.
- TPHCM sẽ còn ngập nhiều hơn trong những năm tới
- Gian nan vượt sóng nước triều cường sau giờ tan ca
Đường Lê Văn Lương, huyện Nhà Bè ngập trong đợt triều cường vào tháng 10-2022. Ảnh: Minh Duy
Theo đó, mực nước đỉnh triều tại trạm Phú An trên sông Sài Gòn lần lượt trong các ngày 7-11 là 1,72m, 8-11 là 1,69m, 9-11 là 1,7m và 10-11 là 1,68m. Tại trạm Nhà Bè, mực nước ngày 7-11 là 1,66m, 8-11 là 1,68m, 9-11 là 1,68m và 10-11 là 1,67m.
Hôm nay [8-11], Đài khí tượng Thủy văn khu vực Nam Bộ cảnh báo, mực nước tại trạm Phú An, Nhà Bè sẽ lên chậm trong 1-2 ngày tới và ở mức cao. Mực nước cao trên mức báo động 2 [mức báo động 2 là 1,50m] có khả năng duy trì đến hết ngày 11-11.
Để chủ động phòng, chống ngập, Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự, phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn TPHCM đã có công văn khẩn gửi UBND thành phố Thủ Đức cùng các các quận, huyện, sở, ban ngành… về việc thực hiện các biện pháp chống ngập.
Trong đó, UBND thành phố Thủ Đức và các quận, huyện kiểm tra bờ bao, cống, cửa van ngăn triều xung yếu và chuẩn bị vật tư như cừ tràm, lưới B40, vải bạt, bao tải đất, cát… để xử lý, gia cố bờ bao xung yếu.
Sở Giao thông vận tải, Sở Xây dựng, Công ty TNHH Một thành viên Quản lý khai thác dịch vụ thủy lợi Thành phố và Công ty TNHH Một thành viên thoát nước đô thị thành phố phối hợp với UBND thành phố Thủ Đức và các quận, huyện chuẩn bị để xử lý các vị trí bờ bao, cống kiểm soát triều, kênh dẫn dòng xung yếu; vận hành hiệu quả các cửa xả, cống kiểm soát triều, trạm bơm.
Các chủ đầu tư các dự án giao thông, hạ tầng đô thị, thủy lợi cũng được yêu cầu kiểm tra để kịp thời phát hiện và xử lý ngay các vị trí đê bao, bờ bao, kè, cống, kênh dẫn dòng xung yếu thuộc phạm vi các gói thầu dự án của đơn vị.
Gần đây, nhiều khu vực tại TPHCM thường xuyên bị ngập khi triều cường. Theo thông tin từ Sở Tài nguyên và Môi trường TPHCM, có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng này. Trong đó, có những nguyên nhân khách quan như mực nước biển dâng cùng với hệ thống kênh rạch chằng chịt dẫn đến nguy cơ ngập lụt; việc thay đổi về lượng mưa cùng cường độ của các cơn mưa lớn cũng góp phần làm tăng nguy cơ.
Cùng với đó là nguyên nhân chủ quan như tốc độ đô thị hóa nhanh, diện tích bị bê tông hóa tăng lên làm giảm khả năng tiêu thoát nước tự nhiên…
Sáng 26-11, Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam Bộ cho biết trong 24 giờ qua, mực nước tại hầu hết các trạm vùng hạ lưu sông hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai xuống chậm và vẫn còn ở mức cao.
Đến 7 giờ cùng ngày, mực nước tại trạm Nhà Bè [sông Đồng Điền] xấp xỉ báo động 3, trạm Phú An [sông Sài Gòn] trên báo động 2 là 0,04m, trạm Thủ Dầu Một [sông Sài Gòn] trên báo động 3 là 0,06m, trạm Biên Hòa [sông Đồng Nai] dưới báo động 2 là 0,09m.
Đường Trần Xuân Soạn ngập sâu do triều cường
Đơn vị này dự báo mực nước tại hầu hết các trạm vùng hạ lưu sông Sài Gòn – Đồng Nai lên nhanh theo kỳ triều cường Rằm tháng Mười Âm lịch. Đỉnh triều đợt này có khả năng xuất hiện khoảng từ ngày 27 đến ngày 29-11 [tức từ ngày 15 đến ngày 17-10 Âm lịch].
Dự báo mực nước ở trạm Phú An và Nhà Bè ở khoảng 1,65-1,70m [trên mức báo động 3 từ 0,05-0,10m]. Thời gian xuất hiện đỉnh triều từ 4-7 giờ và 17-19 giờ.
Theo Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam Bộ, mức độ rủi ro thiên tai do triều cường khu vực hạ lưu sông Sài Gòn - Đồng Nai ở cấp độ 2.
"Đây là kỳ triều cường cao, cần đề phòng ngập úng những vùng trũng thấp và ven sông. Một vài tuyến đường có khả năng bị ngập như Trần Xuân Soạn, Đào Sư Tích, Huỳnh Tấn Phát, Nguyễn Bình, Lê Văn Lương, Quốc lộ 50, Phạm Hữu Lầu [tập trung nhiều tại quận 7 và huyện Nhà Bè]" - Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam Bộ lưu ý.
Đỉnh triều vượt cùng kỳ năm 2022 khoảng 15-20cm
Mực nước tại các trạm trên kênh, rạch khu vực TP HCM duy trì ở mức cao. Đỉnh triều cao nhất xuất hiện vào đầu tuần, ở mức cao hơn so với cùng kỳ năm ngoái 5cm. Chân triều thấp nhất tuần xuất hiện vào đầu tuần, riêng trạm Nhà Bè xuất hiện vào cuối tuần ở mức cao hơn so với cùng kỳ năm 2022 khoảng 60-90cm.
Trong tuần tới, đỉnh triều cao nhất tuần xuất hiện vào giữa tuần, ở mức cao trên báo động 3 và cao hơn so với cùng kỳ năm 2022 khoảng 15-20cm. Chân triều thấp nhất tuần xuất hiện vào cuối tuần, ở mức cao hơn so với năm ngoái khoảng 20-30cm.
Dự báo đến cuối năm Sài Gòn sẽ gặp nhiều đợt triều cường cao hơn mốc kỷ lục 1,8 m, nguyên nhân là biến đổi khí hậu và sụt lún nền đất.
Đỉnh triều tại trạm Phú An [sông Sài Gòn] đạt mốc 1,77 m và 1,80 m tại trạm Nhà Bè [sông Đồng Điền] chiều 30/9 - cao hơn 3 cm so với dự báo trước đó. Mức này đã vượt qua kỷ lục đỉnh triều 1,72 m trên sông Sài Gòn vào tháng 12/2017.
Anh Huỳnh Văn Tài loay hoay với xe bị ngập lút bánh trên đường Mễ Cốc, phường 15, quận 8, hôm 30/9. Ảnh: Hữu Khoa.
Chuyên gia khí tượng Lê Thị Xuân Lan cho rằng, hơn một tuần nay gió chướng hoạt động mạnh khiến mực nước tại các cửa sông dâng cao đúng lúc triều cường lên, nên đỉnh triều mới cao như vậy. Còn nguyên nhân sâu xa dẫn đến hiện tượng này là tình trạng nền đất Nam Bộ nói chung và TP HCM đang bị sụt lún do hệ quả của việc bêtông hóa và khai thác nước ngầm quá mức.
Ngoài ra, biến đổi khí hậu cũng là lý do khiến mực nước biển dâng lên đáng kể, song đây là kết quả của thời gian dài chứ không ảnh hưởng trong một sớm một chiều. Cụ thể, từ năm 1999 đến nay, xu thế triều cường tăng cao liên tục, đỉnh triều lịch sử luôn bị phá vỡ, hầu như năm sau lại cao hơn năm trước. Việc này thể hiện rõ nhất từ năm 2013 là 1,68 m; năm 2014 là 1,70 m; sau hai năm hạ xuống một ít. Đến năm 2017 kỷ lục mới lại hình thành là 1,72 m và năm nay triều cường đã xác lập kỷ lục mới - 1,8 m.
"Nhưng đây có thể vẫn chưa là đợt triều cường cao nhất, bởi từ giờ đến cuối năm còn 5 lần triều cường lớn. Trong đó ít nhất 1-2 đợt đỉnh triều có thể chạm hoặc phá kỷ lục vừa thiết lập", bà Lan dự đoán.
Đồng quan điểm, Giáo sư Nguyễn Ân Niên [Hội Khoa học Kỹ thuật thuỷ lợi TP HCM] cho rằng, vấn đề triều cường ở TP HCM nói riêng và Đồng bằng sông Cửu Long có nguyên nhân sâu xa từ biến đổi khí hậu. Hiện, trái đất bị "co lại" ở phần rắn, dẫn tới nước biển dâng lên cao.
Ở nhiều tỉnh thành hạ lưu sông Mekong ghi nhận mực nước cao lịch sử, nhiều khu vực ngập nặng, nguyên nhân là triều cường kết hợp lũ từ thượng nguồn đổ về. Nhìn chung, khu vực Nam Bộ với đặc thù là vùng đồng bằng thấp, có hệ thống cửa sông lớn nên mỗi khi có triều cường dễ bị nước biển lấn sâu vào.
"Tương tự như triều cường lập kỷ lục, hiện tượng ngập lụt, sạt lở, hạn hán... cũng là những hiện tượng ở Đồng bằng sông Cửu Long chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ biến đổi khí hậu. Tôi nghĩ phải quan tâm đặc biệt đến vấn đề trị thuỷ thì mới chống chọi được các hiện tượng này", ông Niên nói.
Nước ngập trên đường Trần Xuân Soạn, quận 7, hôm 30/9. Ảnh: Hữu Khoa.
Theo PGS TS Lê Trung Chơn [Khoa Kỹ thuật Địa chất và Dầu khí, Đại học Bách khoa TP HCM], có nhiều nguyên nhân tác động đến đỉnh triều cường, trong đó có tình trạng sụt lún như quan điểm của bà Lan. Hiện tượng này sẽ kéo theo các mốc độ cao phục vụ cho việc quan trắc mực nước sẽ lún theo, ảnh hưởng đến kết quả quan trắc mực nước.
Nguyên nhân của sụt lún đất chủ yếu do quy hoạch và phát triển đô thị không hợp lý, có sự tương quan rõ ràng giữa các khu vực tập trung xây dựng trên nền đất yếu. Ngoài ra, sụt lún còn do khai thác nước ngầm, hiện tượng tân địa kiến tạo [sự nâng lên, hạ xuống các đứt gãy địa chất] và ảnh hưởng của dòng chảy, sự suy giảm phù sa..
"Đây là nguyên nhân quan trọng, để có cơ sở kiểm chứng cho giả thiết này, cần phải đo và xác định lại độ cao các mốc. Nếu khu vực có tốc độ lún lớn, cỡ vài cm thì có thể giải thích lý do tại sao đỉnh triều tại TPHCM liên tục lập kỷ lục", ông Chơn phân tích.
Ngoài ra, theo ông Chơn, nguyên nhân tác động đến đỉnh triều cường còn là lực hút của Mặt Trăng, Mặt Trời lên trái đất thay đổi, ảnh hưởng theo chu kỳ và theo khoảng cách đến trái đất. Đỉnh triều cường cao nhất xảy ra khi Mặt Trăng và Mặt Trời cùng nằm một phía với tâm trái đất, Mặt trăng và Mặt trời nằm trên một đường thẳng. Đỉnh triều tăng còn do mực nước biển dâng, song nguyên nhân này ảnh hưởng không nhiều vì hàng năm nước biển dâng 2-3 mm...
Ở góc nhìn khác, TS Nguyễn Bách Phúc [Chủ tịch Hội tư vấn Khoa học công nghệ và Quản lý TP HCM] lại cho rằng, biến đổi khí hậu dù có tác động nhưng không thể gây ảnh hưởng nhanh đến TP HCM như vậy. Ông không nghiêng về giả thiết nguyên nhân triều cường ngày càng cao là biến đổi khí hậu, bởi thực tế từ năm 1995 đến 2010 nước biển chỉ dâng tối đa 2 cm trong khi thủy triều ở TP HCM lại dâng 20-25 cm và có thể cao hơn nữa.
Theo ông Phúc, các vùng sình lầy ở quận 7, Nhà Bè vốn là những lá phổi, nơi thoát nước cho toàn thành phố, nhưng đã bị san lấp hết để xây dựng công trình nhà cửa. "Ngập nặng là do chúng ta đã làm chết những lá phổi này. Thành phố đã sai lầm khi cho đô thị hóa xuống vùng trũng thấp, đã lấp sạch cả vùng trữ nước nên thành phố ngày càng ngập. Bây giờ cứ đi chống ngập theo kiểu giật gấu vá vai thì có bao nhiêu tiền đi nữa cũng không thể nào hiệu quả được", ông Phúc nói.
Góp ý về việc khắc phục triều cường, ngăn ngập nước cho TP HCM, PGS TS Lê Trung Chơn nói rằng cần chuẩn hóa dữ liệu đầu vào cho việc tính toán, xử lý và chống ngập. Một số việc có thể thực hiện như: làm mới bản đồ địa hình tỷ lệ 1:2000 [trên cạn và dưới nước] và mô hình độ cao DEM toàn thành phố; đo đạc và cập nhật toàn bộ cơ sở dữ liệu hiện trạng hệ thống thoát nước [gồm cao trình đáy cống, đường kính cống, vị trí hố ga....], đặc biệt khu vực nội thành phục vụ cho việc tính toán, thiết kế xử lý chống ngập.
Ngoài ra, thành phố cần xây dựng các hệ thống cống ngăn triều, chống ngập; quy hoạch cốt nền xây dựng [hạ tầng, dân dụng, giao thông...] phù hợp với địa hình và hệ thống thoát nước thành phố. Đồng thời, có thể phát triển hệ thống cảnh báo và kiểm soát ngập lụt trên nền tảng IoT [Internet vạn vật], Big Data [dữ liệu lớn], AI [trí tuệ nhân tạo] và các ứng dụng đi kèm.
Khi nào thì trên Trái Đất có hiện tượng triều cường và triều kém?
Triều cường: Mặt Trời và Mặt Trăng cùng một phía [0°]. Triều kém: Mặt Trời và Mặt Trăng cách nhau 90°. Triều cường: Mặt Trời và Mặt Trăng ở hai phía đối nhau [180°].
Thủy triều lên cao nhất khi nào?
Sự biến dạng này tăng lên khi Mặt trời nằm tháng hàng với Mặt trăng và Trái đất, khi ấy thêm vào hiệu ứng thủy triều riêng của nó. Chính vì vậy vào lúc trăng non và trăng tròn thủy triều là mạnh nhất.
Tại sao có hiện tượng thủy triều lên xuống?
Sự thay đổi lực hấp dẫn từ Mặt Trăng [phần chủ yếu] và từ các thiên thể khác như Mặt Trời [phần nhỏ] tại một điểm bất kỳ trên bề mặt Trái Đất trong khi Trái Đất quay đã tạo nên hiện tượng nước lên [triều lên] và nước rút [triều xuống] vào những khoảng thời gian nhất định trong một ngày.
Thủy triều đạt giá trị lớn nhất và nhỏ nhất khi nào và tại sao?
- Dao động thuỷ triều đạt giá trị lớn nhất khi Mặt Trăng, Mặt Trời, Trái Đất cùng nằm trên cùng một đường thẳng do sức hút của Mặt Trăng, Mặt Trời, Trái Đất lớn nhất. - Dao động thuỷ triều đạt giá trị nhỏ nhất khi Mặt Trăng, Mặt Trời tạo với Trái Đất một góc vuông do sức hút của Mặt Trăng, Mặt Trời, Trái Đất nhỏ nhất.