“Điểm nghẽn” trong dạy học và đào tạo giáo viên môn Công nghệ
Cả việc dạy môn Công nghệ tại trường phổ thông và đào tạo đội ngũ giáo viên cho môn học này đều đang gặp phải nhiều khó khăn. Theo PGS, TS Lê Huy Hoàng, Trưởng khoa Sư phạm Kỹ thuật, Trường đại học Sư phạm Hà Nội, “quan niệm của từ cấp quản lý nhà trường, giáo viên đến người học, phụ huynh coi Công nghệ là “môn phụ”. Phần lớn các trường phổ thông hiện nay sử dụng giáo viên môn học khác dạy kiêm nhiệm môn Công nghệ nên việc đầu tư cho bài giảng chưa cao, chưa phát huy được những phẩm chất đáng quý của môn học”.
Thống kê năm học 2017-2018 cho thấy số giáo viên môn Công nghệ còn rất thấp, chỉ chiếm 1,4% ở cấp THCS và 1,3% ở cấp THPT. Số lượng giáo viên Công nghệ được tuyển dụng mới trong 5 năm qua chỉ chiếm khoảng 2%, trong khi đó số giáo viên dạy đúng chuyên môn có chưa tới 20%. Mỗi trường THPT thường chỉ có 1-2 giáo viên đào tạo đúng chuyên ngành Công nghệ, còn lại phần lớn thầy cô dạy môn này là giáo viên chuyên ngành khác kiêm nhiệm. Việc đầu tư cho bài giảng do đó ít được đầu tư. Thậm chí, đôi lúc tiết học Công nghệ còn bị tận dụng để ôn luyện cho môn chính. Qua khảo sát thực tế ở 115 trường THCS tại ba tỉnh Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh cũng cho thấy công tác bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên chưa được tiến hành thường xuyên.
Về phía học sinh, với tâm lý “học ứng thí”, Công nghệ không phải môn thi nên các em chưa chú trọng học môn này. Các em cũng không có thông tin đầy đủ và chính xác để biết học môn Công nghệ ra có thể làm gì, khiến công tác tuyển sinh của các trường đại học có đào tạo ngành này rất khó khăn.
Trả lại vị thế cho môn học
GS, TS Nguyễn Văn Minh, Hiệu trưởng Trường đại học Sư phạm Hà Nội đánh giá Công nghệ là môn học quan trọng và thiết thực, giúp học sinh hình thành những kiến thức hữu ích về công nghệ và một số kỹ năng cơ bản trong việc sử dụng, thiết kế và đánh giá các thiết bị công nghệ chung quanh mình. Môn Công nghệ cũng là cầu nối với giáo dục STEM đang là xu thế mà thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng hướng tới. Môn học này là nền tảng ban đầu để tạo ra nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của các ngành nghề trong cuộc cách mạng công nghệ 4.0. Việc đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên Công nghệ do đó rất cần thiết, đặc biệt khi môn này được xác định có vai trò quan trọng trong Chương trình giáo dục phổ thông mới.
Trong chương trình giáo dục hiện hành, môn Công nghệ là một môn học bắt buộc ở cấp THCS và THPT. Ở chương trình giáo dục phổ thông mới, môn học được triển khai từ lớp 3 đến lớp 12, là môn bắt buộc ở tiểu học, THCS và là môn lựa chọn ở giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp.
Tại hội thảo quốc gia “Đào tạo giáo viên Công nghệ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông” do Trường đại học Sư phạm Hà Nội tổ chức ngày 18-4 vừa qua, các chuyên gia đã bàn về các giải pháp trả lại vị thế của môn học và tạo ra đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu của chương trình mới.
Theo đó, đầu tiên cần thay đổi cách nhìn nhận của nhà trường, học sinh, xã hội về tầm quan trọng và giá trị thực tiễn của môn Công nghệ. Để làm được điều đó, nội dung và phương pháp dạy môn học phải phù hợp, thiết thực hơn và đáp ứng việc đổi mới từng ngày của sự phát triển khoa học kỹ thuật. Đồng thời cung cấp thông tin cho nhà trường, người học, xã hội thấy nhu cầu nhân lực thực tế về những ngành có liên quan đến lĩnh vực Công nghệ đang rất cao, khiến cơ hội việc làm khi học lĩnh vực này rộng mở.
“Các trường đại học sư phạm phải cung cấp cho học sinh, sinh viên thông tin về đầu ra khi theo học ngành sư phạm kỹ thuật để thu hút và tạo tâm lý yên tâm cho người học”, GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng Chủ biên Chương trình giáo dục phổ thông mới đề xuất. Theo ông, khoa sư phạm kỹ thuật của các trường nên thay đổi chương trình đào tạo là đưa các sinh viên có xu hướng theo nghề sư phạm đến thực tế ở các trường phổ thông nhiều hơn; các sinh viên còn lại có thể đào tạo theo cách ba năm học khoa học cơ bản, một năm học sư phạm, để nếu ra trường không làm giáo viên, các em có thể làm ngay một ngành nghề liên quan đến kỹ thuật. Đây là cách làm được nhiều trường sư phạm ở Pháp và một số nước châu Âu áp dụng. Tại Việt Nam, Trường đại học Giáo dục [Đại học Quốc gia Hà Nội] cũng thực hiện mô hình này trong đào tạo giáo viên.
GS Nguyễn Minh Thuyết đề xuất Bộ GD-ĐT ra quy định về tiêu chuẩn giáo viên dạy môn Công nghệ, trong đó nêu rõ cấp học nào thì giáo viên có thể kiêm nhiệm.
Chuẩn đầu ra cho đội ngũ sinh viên sư phạm Công nghệ
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Hữu Độ cho rằng việc đào tạo giáo viên môn Công nghệ đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới cần đi từ việc nhận thức đúng mục tiêu, yêu cầu cần đạt của môn học để từ đó có hướng tuyển dụng, đào tạo, tập huấn và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên phù hợp.
Thứ trưởng GD-ĐT Nguyễn Hữu Độ [giữa ảnh]
“Giáo viên môn Công nghệ muốn dạy được học sinh theo định hướng phát triển năng lực thì bản thân thầy cô phải có năng lực. Do đó, từ giảng viên các trường đại học khi viết các tài liệu hướng dẫn giảng dạy và trực tiếp tập huấn, bồi dưỡng giáo viên cũng phải thực hiện theo hướng phát triển năng lực cho thầy cô chứ không phải truyền thụ kiến thức một chiều”, Thứ trưởng nói.
Trong bối cảnh thực tế là phần lớn giáo viên dạy Công nghệ là giáo viên kiêm nhiệm, Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ cho rằng việc tập huấn, bồi dưỡng giáo viên môn học này cần có sự quan tâm đặc biệt với đội ngũ thầy cô kiêm nhiệm. Mục tiêu là để giáo viên hiểu đúng vị thế, vai trò của môn học này từ đó xây dựng những bài giảng chất lượng và cung cấp nguyên tắc, phương pháp thực tế để họ giúp học sinh hình thành và phát huy được các năng lực môn học đề ra.
Với việc đào tạo mới đội ngũ giáo viên Công nghệ, Thứ trưởng yêu cầu chuẩn đầu ra của đội ngũ sinh viên sư phạm Công nghệ phải vừa có năng lực kỹ thuật, vừa có năng lực sư phạm. Giáo viên không phải thợ dạy mà phải là nhà giáo dục hiểu về tâm lý học sinh, có phương pháp sư phạm, khả năng dẫn dắt, định hướng, khơi dậy niềm đam mê cho học trò. “Nếu chúng ta dạy học sinh theo hướng truyền nghề là không phải, mà thầy cô cần đánh thức tiềm năng, đam mê khoa học, yêu thích nghiên cứu của học sinh”, Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ nói.
Trong thời điểm hiện nay và tương lai, giáo dục Công nghệ có nhiều cơ hội, thuận lợi để phát triển. Môn học này trong chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ vừa dạy công nghệ, vừa định hướng nghề nghiệp và giáo dục STEM. Trong khi đó, STEM là xu thế giáo dục không thể cưỡng lại của Việt Nam và thế giới bởi cuộc cách mạng công nghệ 4.0. Bộ GD-ĐT đang tích cực thực hiện việc dạy và học theo hướng hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa khọc. Giáo dục Công nghệ do đó là môn rất quan trọng trong chương trình mới. Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ mong muốn các trường sư phạm, các nhà trường phổ thông và đội ngũ giáo viên hiện nay cùng đồng hành để tạo ra đội ngũ giáo viên Công nghệ chất lượng, từ đó tạo ra những người học – nguồn nhân lực tốt của lĩnh vực này cho tương lai.
LÊ HÀ
VAI TRÒ CỦA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG GIÁO DỤC
1. Giúp hoạt động giáo dục đạt hiệu quả cao hơn
Sự ra đời của công nghệ thông tin là sự tích hợp đồng thời các tiến bộ về công nghệ và tổ chức thông tin, đem đến nhiều ảnh hưởng tích cực cho sự phát triển của giáo dục.
Công nghệ thông tin và đặc biệt là sự phát triển của internet mở ra một kho kiến thức vô cùng đa dạng và phong phú cho người học và người dạy, giúp cho việc tìm hiểu kiến thức đơn giản hơn rất nhiều, cải thiện chất lượng học và dạy.
2. Vai trò của công nghệ thông tin thúc đẩy giáo dục mở
Công nghệ thông tin thúc đẩy một nền giáo dục mở, giúp con người tiếp cận thông tin đa chiều, rút ngắn khoảng cách, thu hẹp mọi không gian, tiết kiệm tối ưu về thời gian. Từ đó con người phát triển nhanh hơn về kiến thức,, nhận thức và tư duy.
Vai trò của công nghệ thông tin thúc đẩy giáo dục mở
Chương trình giáo dục mở giúp con người trao đổi và tìm kiếm kiến thức một cách hiệu quả. Đi kèm với giáo dục mở là tài nguyên học liệu mở, giúp người học, người dạy kết nối với kiến thức hiệu quả dù họ ở đâu và trong khoảng thời gian nào. Tài nguyên học liệu mở là một xu hướng phát triển tất yếu của nền giáo dục hiện đaị.
3. Kiến thức đa dạng và được cập nhật thường xuyên
Nếu như trước đây, việc tiếp thu kiến thức được cung cấp từ sách vở và giáo viên thì hiện nay, nguồn kiến thức đa dạng này được cung cấp trực tuyến qua kết nối internet. Người thầy chủ yếu là người truyền thu kiến thức. Điều này đóng một vai trò to lớn trong quá trình đổi mới giáo dục.
Đổi mới giáo dục phải chuyển nền giáo dục từ chủ yếu là truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực người học, bằng cách giúp người học phương pháp tiếp cận và cách tự học, cách giải quyết vấn đề. Việc truyền thụ, cung cấp kiến thức, dần dần sẽ do công nghệ thông tin đảm nhận, giải phóng người thầy khỏi sự thiếu hụt thời gian, để người thầy có thể tập trung giúp học sinh phương pháp tiếp cận và giải quyết vấn đề, tổ chức các hoạt động học tập gắn với thực tiễn nhằm phát triển năng lực của học sinh.
4. Vai trò của công nghệ thông tin tạo không gian và thời gian học linh động
Công nghệ thông tin tạo điều kiện cho người học có thể học tập và tiếp thu kiến thức một cách linh động và thuận tiện. Mọi người có thể tự học ở mọi lúc, mọi nơi, có thể tham gia thảo luận một vấn đề mà mỗi người đang ở cách xa nhua, góp phần tạo ra xa hội học tập mà ở đó, người học có thể học tập suốt đời.
Vai trò của công nghệ thông tin tạo không gian và thời gian học linh động
Bên cạnh đó,với sự thuận tiện cho việc học ở mọi lúc mọi nơi, công nghệ thông tin sẽ tạo cơ hội cho người học có thể lựa chọn những vấn đề mà mình ưa thích, phù hợp với năng khiếu của mỗi người, từ đó mà phát triển theo thế mạnh của từng người do cấu tạo khác nhau của các tiểu vùng vỏ não. Chính điều đó sẽ thúc đẩy sự phát triển của các tài năng.