Vì sao lại có đau bụng
|
Đau bụng thường gặp và thường không nguy hiểm. Tuy nhiên, đau bụng mức độ nặng, cấp tính luôn luôn là triệu chứng của bệnh lí trong ổ bụng. Nó có thể là chỉ điểm duy nhất cho biết cần phẫu thuật và phải được xem xét một cách nhanh chóng: hoại tử và thủng ruột Thủng cấp tính đường tiêu hóa Bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa có thể bị thủng, giải phóng chất chứa dạ dày hoặc chất chứa ruột vào ổ phúc mạc. Các nguyên nhân. Các triệu chứng xuất hiện đột ngột, bệnh nhân đau dữ dội... đọc thêm Show
Mô tả đau bụng trong y văn có nhiều hạn chế vì mọi người phản ứng với đau khác nhau. Một số bệnh nhân, đặc biệt người già thường chịu đau, trong khi những người khác lại cường điệu quá mức các triệu chứng của họ. Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và một số người lớn tuổi có thể gặp khó khăn trong việc xác định vị trí đau.
Thuật ngữ Bụng cấp tính chỉ các triệu chứng và các dấu hiệu nguy hiểm hoặc liên quan đến các tình trạng cần phải cân nhắc đến phẫu thuật. Sinh lý bệnh
Đau nội tạng xuất phát từ các tạng trong ổ bụng, được chi phổi bởi các sợi thần kinh tự chủ và đáp ứng chủ yếu với căng giãn và co cơ - mà không phải cảm giác đau cắt, xé, hoặc kích thích tại chỗ. Đau nội tạng thường mơ hồ, âm ỉ, và buồn nôn. Nó ít khi định khu và xu hướng lan tỏa tới các vùng cùng nguồn gốc cấu trúc với cơ quan ban đầu. Các cơ quan nguồn gốc từ ruột trước (dạ dày, tá tràng, gan, và tụy) gây đau bụng trên. Cơ quan nguồn gốc ruột giữa (ruột non, đoạn gần đại tràng và ruột thừa) gây đau bụng quanh rốn. Các cơ quan nguồn gốc ruột sau (đoạn cuối đại tràng và đường sinh dục) gây đau bụng dưới.
Cảm giác đau thân thể xuất phát từ phúc mạc thành, được chi phối bởi các sợi thần kinh thân thể, đáp ứng với đau do nhiễm trùng, hóa chất, hoặc các nguyên nhân gây viêm khác. Đau thân thể là cảm giác đau nhói và định khu.
Đau quy chiếu là cảm giác đau ở xa nguồn gây đau, kết quả của sự hội tụ các sợi thần kinh ở tuỷ sống. Các ví dụ phổ biến về đau quy chiếu là đau bả vai do cơn đau quặn mật, đau vùng tiểu khung do cơn đau quặn thận, và đau vai do máu hoặc nhiễm trùng kích thích cơ hoành. Viêm phúc mạc
Viêm phúc mạc là sự viêm nhiễm trong khoang phúc mạc. Nguyên nhân nghiêm trọng nhất là thủng đường tiêu hóa Thủng cấp tính đường tiêu hóa Bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa có thể bị thủng, giải phóng chất chứa dạ dày hoặc chất chứa ruột vào ổ phúc mạc. Các nguyên nhân. Các triệu chứng xuất hiện đột ngột, bệnh nhân đau dữ dội... đọc thêm
Ít khi, Viêm phúc mạc do vi khuẩn nguyên phátxảy ra, trong đó khoang phúc mạc bị nhiễm vi khuẩn có trong máu. Viêm phúc mạc vi khuẩn nguyên phát xảy ra chủ yếu ở bệnh nhân xơ gan Xơ gan Xơ gan là một giai đoạn muộn của xơ hoá gan là hậu quả của quá trình lan tỏa biến đổi cầu trúc bình thường của tế bào gan. Xơ gan được đặc trưng bởi các nốt tái tạo bao quanh bởi các mô xơ dày... đọc thêm và cổ trướng Cổ chướng Cổ trướng là dịch tự do trong khoang phúc mạc. Nguyên nhân phổ biến nhất là tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Các triệu chứng thường do bụng chướng. Chẩn đoán dựa trên khám lâm sàng và siêu âm hoặc... đọc thêm .
Viêm phúc mạc làm cho dịch thấm vào khoang phúc mạc và ruột, dẫn đến tình trạng mất nước và điện giải. Hội chứng suy hô hấp cấp Suy hô hấp cấp giảm oxy (AHRF, ARDS) Suy hô hấp cấp giảm oxy là tình trạng thiếu oxy máu động mạch trầm trọng, không đáp ứng với thở O2. Nguyên nhân là do shunt trong phổi do đổ đầy không khí (ví dụ, phù phổi do suy thất trái,... đọc thêm Nguyên nhân
Nhiều rối loạn trong ổ bụng gây đau bụng (Xem hình. Vị trí của đau bụng và các nguyên nhân
Vị trí của đau bụng và các nguyên nhân
Đau bụng ở trẻ sơ sinh, trẻ em và trẻ nhỏ có nhiều nguyên nhân không gặp ở người lớn. Những nguyên nhân ở trẻ bao gồm viêm ruột hoại tử Viêm ruột hoại tử Viêm ruột hoại tử là một bệnh mắc phải, chủ yếu ở trẻ đẻ non hoặc trẻ sơ sinh bị bệnh, đặc trưng bởi hoại tử ruột ở lớp niêm mạc ruột hoặc thậm chí là ở lớp sâu hơn. Đây là tình trạng cấp cứu... đọc thêm Đánh giá
Đánh giá đau nhẹ và đau nặng bằng cùng một quy trình, mặc dù đau bụng nặng cần song song điều trị và hội chẩn bác sĩ ngoại khoa sớm. Hỏi bệnh và khám lâm sàng thường loại trừ tất cả trừ một số nguyên nhân có thể xảy ra mà chẩn đoán xác định được cần thêm các xét nghiệm về chẩn đoán hình ảnh. Các nguyên nhân đe dọa tính mạng nên được loại trừ trước khi tập trung vào những chẩn đoán ít nghiêm trọng hơn. Ở những bệnh nhân bệnh nặng có đau bụng nghiêm trọng, phương pháp chẩn đoán quan trọng nhất có thể là phẫu thuật thăm dò. Những bệnh nhân bệnh nhẹ, theo dõi và làm chẩn đoán có thể là cách thích hợp nhất. Tiền sử
Khai thác tiền sử kỹ lưỡng thường gợi ý chẩn đoán (xem bảng Tiền sử bệnh nhân đau bụng cấp Bệnh sử ở bệnh nhân đau bụng cấp tính
Tiền sử bệnh đã được chẩn đoán và tiền sử phẫu thuật trước đây rất quan trọng để chẩn đoán xác định. Với phụ nữ, nên khai thác có mang thai không. Khám thực thể
Bề ngoài tổng thể rất quan trọng. Một bệnh nhân vui vẻ, vẻ mặt thoải mái hiếm khi gặp vấn đề nguy hiểm, không giống như một người lo lắng, nhợt nhạt, vã mồ hôi, hoặc đau rõ ràng. Huyết áp, mạch, tình trạng ý thức, các dấu hiệu của tưới máu ngoại vi phải được đánh giá. Tuy nhiên, trọng tâm của khám bệnh là khám bụng, bắt đầu với đánh giá là nghe và nhìn, tiếp theo là sờ và gõ. Khám trực tràng và khám tiểu khung (đối với phụ nữ) xem có đau, khối, và máu hay không là rất cần thiết.
Khám bụng nên nhẹ nhàng, tránh vùng đau nhất, phát hiện bất thường như phản ứng, co cứng, cảm ứng (tất cả đều gợi ý tổn thương phúc mạc) hay khối bất thường. Phản ứng thành bụng là tình trạng co cơ không chủ ý của các cơ thành bụng, chậm hơn và bền vững hơn so với sự co cơ nhanh chóng có chủ ý của những bệnh nhân nhạy cảm hoặc lo lắng. Cảm ứng phúc mạc là một cảm giác đau nảy người khi người khám rút tay khỏi bụng. Vùng bẹn và tất cả các vết sẹo phẫu thuật nên được khám tìm thoát vị Thoát vị thành bụng Thoát vị của thành bụng là sự nhô ra của các tạng trong ổ bụng qua một vùng thành bụng yếu hoặc khuyết tật bẩm sinh. Nhiều thoát vị không có triệu chứng, nhưng một số trường hợp bị kẹt hoặc... đọc thêm Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm
Một số dấu hiệu nhất định sẽ cảnh báo các nguyên nhân nghiêm trọng:
Giải thích các dấu hiệu
Chướng bụng, đặc biệt khi có sẹo mổ, gõ vang, tăng nhu động hoặc có dấu hiệu óc ách thì khả năng cao bị tắc ruột Tắc ruột non Tắc ruột là sự giảm cơ học hoặc tắc hoàn toàn lưu thông chất chứa trong lòng ruột do nguyên nhân tắc nghẽn ruột. Các triệu chứng bao gồm đau thắt, nôn mửa, bí trung đại tiện. Chẩn đoán dựa vào... đọc thêm
Đau nhiều ở bệnh nhân có bụng không có tiếng động khi bệnh nhân nằm im nhất có thể gợi ý viêm phúc mạc Viêm phúc mạc Đau bụng thường gặp và thường không nguy hiểm. Tuy nhiên, đau bụng mức độ nặng, cấp tính luôn luôn là triệu chứng của bệnh lí trong ổ bụng. Nó có thể là chỉ điểm duy nhất cho biết cần phẫu thuật... đọc thêm ; vị trí có căng tức sẽ gợi ý nguyên nhân (ví dụ, góc trên bên phải gợi ý viêm túi mật, góc dưới bên phải gợi ý viêm ruột thừa Viêm ruột thừa Viêm ruột thừa là tình trạng viêm cấp tính của ruột thừa, gây cảm giác đau bụng, chán ăn, phản ứng ở bụng. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng, thường có siêu âm hoặc cắt lớp vi tính hỗ trợ. Phương pháp... đọc thêm
Đau lưng kèm dấu hiệu sốc gợi ý vỡ phình động mạch chủ bụng Phình động mạch chủ bụng (AAA) Đường kính động mạch chủ bụng ≥ 3 cm thường là phình phình động mạch chủ bụng. Nguyên nhân do nhiều yếu tố, nhưng thường liên quan đến xơ vữa động mạch. Hầu hết phình động mạch phát triển chậm... đọc thêm
Sốc và chảy máu âm đạo ở một phụ nữ mang Có thai ngoài tử cung Ở thai ngoài tử cung, việc làm tổ xảy ra ở một vị trí khác ngoài lớp nội mạc tử cung của buồng tử cung - trong ống fallopian, sừng tử cung, cổ tử cung, buồng trứng, hoặc khoang bụng hoặc vùng... đọc thêm thai gợi ý chửa ngoài tử cung.
Bầm tím góc sườn lưng (dấu hiệu Grey Turner) hoặc quanh rốn (dấu hiệu Cullen) gợi ý viêm tụy Viêm tụy cấp Viêm tụy cấp là tình trạng viêm cấp tính của tuyến tụy (và đôi khi là các mô lân cận). Các tác nhân phổ biến nhất là sỏi mật và uống nhiều rượu. Mức độ nghiêm trọng của viêm tụy cấp được phân... đọc thêm
Bệnh sử thường mang tính chất gợi ý (xem bảng Tiền sử bệnh nhân đau bụng cấp tính Bệnh sử ở bệnh nhân đau bụng cấp tính
Tiền sử phẫu thuật ổ bụng có thể gây tắc ruột do dính. Xơ vữa động mạch hệ thống làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim Nhồi máu cơ tim cấp tính (MI) Nhồi máu cơ tim cấp là hoại tử cơ tim do tắc nghẽn động mạch vành. Triệu chứng bao gồm khó chịu ngực có hoặc không khó thở, buồn nôn, và mồ hôi. Chẩn đoán bằng điện tâm đồ và sự hiện diện hoặc... đọc thêm Xét nghiệm
Các xét nghiệm được chỉ định dựa theo định hướng lâm sàng.
Các xét nghiệm cơ bản (ví dụ, tổng phân tích tế bào máu ngoại vi, sinh hóa, tổng phân tích nước tiểu) thường được thực hiện nhưng ít có giá trị do độ đặc hiệu không cao; bệnh nhân có bệnh nhưng kết quả có thể bình thường. Các kết quả bất thường không đủ để chẩn đoán (tổng phân tích nước tiểu có thể cho thấy đái mủ hoặc đái máu gặp trong nhiều bệnh lí) và chúng cũng có thể xuất hiện khi không có bệnh lý nghiêm trọng. Xét nghiệm lipase huyết thanh là ngoại lệ, xét nghiệm này chỉ định trong chẩn đoán viêm tụy cấp. Nên lấy nước tiểu thử thai ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ vì nếu kết quả âm tính có thể loại trừ chửa ngoài tử cung vỡ.
Các thăm dò ổ bụng bao gồm chụp X-quang ổ bụng tư thế đứng và X-quang ngực thẳng tư thế đứng (chụp bụng nằm nghiêng trái và chụp X-quang ngực theo chiều trước sau ở bệnh nhân không thể đứng) nên được thực hiện khi nghi ngờ thủng hoặc tắc. Tuy nhiên, chụp X-quang thường hiếm khi chẩn đoán được các tình trạng bụng khác và không cần làm thường quy. Siêu âm nên làm khi nghi ngờ bệnh lí đường mật hoặc chửa ngoài tử cung vỡ (siêu âm qua đường âm đạo) và nếu nghi ngờ viêm ruột thừa ở trẻ em. Siêu âm cũng có thể phát hiện phình động mạch chủ bụng nhưng không thể xác định chắc chắn vỡ hay không. Cắt lớp vi tính đa dãy xoắn ốc không tiêm thuốc cản quang được chỉ định nếu nghi ngờ sỏi thận. CT có thuốc cản quang đường uống và tĩnh mạch dùng trong chẩn đoán khoảng 95% bệnh nhân có đau bụng rõ rệt và làm giảm đáng kể tỷ lệ phẫu thuật ổ bụng. Tuy nhiên, chẩn đoán hình ảnh tiên tiến không được phép trì hoãn phẫu thuật ở bệnh nhân có các triệu chứng và dấu hiệu rõ ràng. Điều trị
Một số bác sĩ lâm sàng nhận thấy dùng thuốc giảm đau trước khi chẩn đoán sẽ ảnh hưởng đến kết quả đánh giá. Tuy nhiên, liều thuốc giảm đau trung bình (ví dụ, fentanyl 50 đến 100 mcg, morphine 4 đến 6 mg) không làm mất các dấu hiệu phúc mạc, và tác dụng giảm lo lắng và khó chịu thường giúp việc kiểm tra dễ dàng hơn. Những điểm chính
|
