Tai biến mạch máu não [tên tiếng Anh là stroke hay cerebrovascular accident - CVA].
Đây là một hội chứng lâm sàng của hiện tượng đột ngột mất chức năng não cục bộ cấp tính kéo dài trên 24 giờ hoặc gây tử vong trong 24 giờ. Có thể hiểu: Não là bộ phận thần kinh trung ương giúp điều khiến mọi hoạt động của cơ thể. Mà não hoạt động được là do máu mang ôxy và chất dinh dưỡng lên nuôi não. Khi thiếu máu, não sẽ ngưng hoạt động rồi chết đi trong vòng vài giây đến vài phút khiến cơ thể không có sự chỉ đạo của não cũng sẽ chết theo.
Những phần nào của não bị chết thì các bộ phận cơ thể tương ứng do nó điều khiển sẽ không hoạt động được, biểu hiện bằng liệt nửa người, tê và mất cảm giác nửa người, nói khó hoặc không nói được, hôn mê, xảy ra đột ngột do mạch máu nuôi não bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ. Chính vì thế mà " Tai biến mạch máu não" vô cùng nguy hiểm.
Ảnh minh họa
- Loại phổ biến nhất là thiếu máu cục bộ não do tắc nghẽn mạch hoặc lấp mạch chiếm tới 80% số bệnh nhân tai biến [gồm nhồi máu não và khuyết não].
- Loại đột quỵ khác là xuất huyết não xảy ra khi một mạch máu bị rò rỉ hoặc vỡ chiếm khoảng 20%.
Ngoài ra yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh trên như Tăng huyết áp, hút thuốc lá, đái tháo đường, một số bệnh tim [bệnh van tim, thiếu máu cơ tim, rung nhĩ], bệnh mạch máu ngoại biên, tiền căn thiếu máu cục bộ thoáng qua, tăng thể tích hồng cầu, phụ nữ vừa hút thuốc lá vừa dùng thuốc tránh thai nội tiết tố, tăng chất béo trong máu, lạm dụng thức uống có cồn [rượu, bia], rối loạn chức năng đông máu.
Tai biến mạch máu não không phải căn bệnh tự nhiên sinh ra, nó là hậu quả kéo dài từ các căn bệnh có sẵn trong cơ thể. Nhiều người xem đây là “kẻ giết người thầm lặng” bởi quá trình tích tụ bệnh lâu dài nhưng không trị dứt điểm đến khi chuyển biến đột ngột, ít triệu chứng lâm sàng, gây ra những hậu quả khó lường và có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không phát hiện kịp thời. Dưới đây là một vài nguyên nhân chính dẫn đến chứng bệnh tai biến mạch máu não.
Huyết áp cao là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra đột quỵ não. Người bị tăng huyết áp có nguy cơ đột quỵ cao gấp 3 hay 4 lần so với người bình thường. Bởi tăng huyết áp là sự tăng áp lực thường xuyên của dòng máu lên thành mạch khiến cho thành mạch giãn dần ra và xuất hiện những tổn thương nhất định, hệ thống tiểu cầu và các sợi fibrin sẽ đến để bù đấp lại vết thương hình thành cục máu đông. Bên cạnh đó, những người huyết áp cao có rối loạn mỡ máu, thừa Cholesterol sẽ làm xơ vữa hẹp lòng mạch, cản trở lưu thông dòng máu đến nuôi dưỡng tế bào não gây đột quỵ nhồi máu não.
Ảnh minh họa
Xơ vữa động mạch là nguyên nhân gây tai biến do người bệnh có động mạch bị xơ cứng, nhỏ hẹp hơn người bình thường. Các mảng xơ cứng và mỡ thừa trong động mạch khiến mạch máu ngày càng thu nhỏ dẫn đến tình trạng lưu thông máu gặp nhiều khó khăn. Việc máu tuần hoàn khó khăn khiến hình thành các cục máu đông sau đó di chuyển lên não, tắc nghẽn tại não và tạo ra tai biến.
Ảnh minh họa
Đái tháo đường không trực tiếp là nguyên nhân tai biến mạch máu não mà gián tiếp ảnh hưởng đến thể bệnh. Cụ thể đái tháo đường làm cho quá trình xơ vữa động mạch diễn ra nhanh hơn, hình thành huyết khối, mảng xơ vữa bị nghẽn lòng động mạch, khiến máu và oxy không đến nuôi dưỡng được vùng mạch máu đó cung cấp và tạo ra hiện tượng phình vỡ. Hậu quả là gây ra cơn đột quỵ não.
Ảnh minh họa
Một số trường hợp bệnh nhân bị tai biến mạch máu não là do bệnh tim. Đó là những trường hợp bị bệnh rung nhĩ, hẹp van hai lá có rung nhĩ, u nhày nhĩ trái, viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, tồn tại lỗ bầu dục… Nguyên nhân là do cục máu đông hoặc mảng xơ vữa từ buồng tim, van tim bị trôi theo dòng máu lên động mạch cảnh, làm tắc đột ngột dòng máu nuôi não, gây ra đột quỵ nhồi máu não.
Ảnh minh họa
- Dị dạng mạch máu não là hiện tượng mạch máu bất thường, rối loạn trong não, gây chảy máu não, từ đó gây ra cơn đột quỵ não. Theo các bác sĩ, dị dạng mạch máu não tiến triển âm thầm, người bệnh thường không tự phát hiện được, mạch máu bị dị dạng ngày càng giãn ra và yếu đi. Đến lúc mạch máu căng quá mức [do áp lực công việc, căng thẳng, stress...] dẫn đến vỡ mạch máu não gây chảy máu não.
- Hút thuốc lá cũng là một trong những tác nhân hàng đầu gây đột quỵ não. Trung bình cứ 5 người bị đột quỵ não thì có một người thường xuyên hút thuốc lá. Nguyên nhân là do hút thuốc làm tăng quá trình xơ vữa động mạch, gây rối loạn mỡ máu và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
- Một số yếu tố khác: giảm huyết áp [tụt huyết áp đột ngột hơn 40 mmHg], viêm động mạch, viêm tắc tĩnh mạch, thuyên tắc xoang tĩnh mạch, rối loạn chức năng đông máu, thoái hóa mạch máu não,… hoặc người thừa cân, béo phì, sử dụng nhiều rượu bia cộng với thói quen ít vận động, chế độ sinh hoạt không lành mạnh, lạm dụng thuốc tránh thai,...
Là căn bệnh nguy hiểm hàng đầu lại có rất ít triệu chứng lâm sàng trước khi bộc phát nên có nhiều đối tượng bệnh nhân đang khoẻ mạnh mà đột ngột bị tai biến mạch máu não, không kịp hỗ trợ điều trị dẫn đến nguy hiểm tới tính mạng. Dưới đây là một số triệu chứng của Tai biến mạch máu não mà bạn nên lưu ý và kham thảo.
Hiện tượng thường gặp là chảy máu não vùng trong do tăng huyết áp ở người cao tuổi [chiếm 75%]. Nó là những cơn ù tai, đau đầu đột ngột, đạt cường độ nặng nề từ những phút đầu và kéo dài hàng giờ.
- Ở giai đoạn đầu thường rất đột ngột, bệnh nhân ngã vật, đầu đau như búa bổ và hôn mê nặng. Nhưng cũng có thể giai đoạn đầu bằng cơn đau dữ dội và đỡ dần trong 1-2 giờ. Ba hội chứng nổi bật là hôn mê, liệt nửa người và rối loạn thực vật.
- Nếu bệnh tiến triển có đến khoảng 2/3 bệnh nhân tử vong. Tử vong thường xảy đến từ giờ đầu hoặc cuối tuần đầu. Sau 10 ngày đầu đỡ nguy hiểm hơn nhưng vẫn có thể tử vong vì các biến chứng khác. Về sau có thể tái phát và để lại nhiều di chứng nặng nề.
Biểu hiện là cơn nhức đầu đột ngột, dữ dội sau đó mất dần ý thức. Với các hội chứng như rối loạn ý thức, rối loạn thần kinh thực vật, hội chứng màng não. Với trường hợp nặng có thể hôn mê, sốt cao, tử vong. Nhiều người bệnh được phát hiện chữa trị kịp thời nhưng vẫn mắc những di chứng như nhức đầu, rối loạn tâm thần. Bệnh có thể tái phát, và lần sau lúc nào cũng nặng hơn lần trước.
Hay còn gọi là máu tụ tự phát trong não. Người bệnh khi được phát hiện bị máu tụ sẽ được tiến hành phẫu thuật kịp thời. Triệu chứng là những cơn hôn mê ngắt quãng đến vài ngày rồi tỉnh, rồi lại hôn mê triền miên. Cũng có khi hôn mê sau khi đã liệt nửa người. Khối máu tụ có thể to dần như một khối u.
Có hai trường hợp là tắc mạch và lấp mạch. Tùy vị trí tổn thương mà có những hội chứng lâm sàng khác nhau. Ở giai đoạn phát bệnh có thể hôn mê vừa hoặc nhẹ, rối loạn thực vậy ở mức trung bình. Nếu qua được giai đoạn cấp tính bệnh sẽ dần phục hồi nhưng để lại di chứng như nói chuyện khó khăn hoặc mất khả năng vận động.
Ảnh minh họa
Tai biến mạch máu não qua đi hầu hết đều để lại di chứng. Tùy thuộc vào mức độ bệnh mà người bệnh có thể gặp các di chứng nặng nhẹ khác nhau. Những di chứng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người bệnh, trở thành áp lực đối với người thân, người chăm sóc. Các di chứng do bệnh tai biến mạch máu naox có thể xảy ra như sau:
Liệt nửa người
Liệt nửa người dẫn đến tàn tật là di chứng nặng nề nhất của tai biến, khiến bệnh nhân khó khăn trong vận động. Người bệnh không thể tự chăm sóc bản thân mà phải phụ thuộc vào người khác. Bên cạnh đó do việc nằm nhiều mà người bệnh có thể gặp thêm các biến chứng như viêm loét da, viêm đường tiết niệu, nhiễm trùng...Có thể gây ra tử vong.
Rối loạn nhận thức
Do tế bào não bị tổn thương nên người bệnh hay quên, suy giảm trí nhớ, luôn trong trạng thái không tỉnh táo, lơ mơ…lâu dần bệnh sẽ phát triến thành sa sút trí tuệ, khiến người bệnh không hiểu được lời nói của người khác, mất khả năng nhận biết không gian, thời gian, quên mất khả năng chăm sóc bản thân: tắm giặt, vệ sinh cá nhân... Mọi sinh hoạt đều phải dựa vào người khác.
Rối loạn ngôn ngữ
Sau cơn tai biến, bệnh nhân có thể gặp tổn thương dẫn đến rối loạn ngôn ngữ. Trong trường hợp này, người bệnh khó biểu đạt được suy nghĩ thành lời nói, nói ngọng, nói lắp, âm điệu và ngữ điệu biến đổi. Người bệnh dễ bị cô lập, khó hòa nhập với cộng đồng, từ đó có thể bị trầm cảm.
Rối loạn thị giác
Bệnh nhân tai biến có thể bị rối loạn thị giác, khiến cho mắt nhìn mờ một bên hoặc cả hai bên. Nặng hơn, người bệnh có thể mù một phần hoặc toàn bộ, mắt thâm quầng, đau mắt.
Rối loạn cơ tròn
Khi có biểu hiện rối loạn cơ tròn, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng tiểu khó, bí tiểu, đại tiểu tiện không tự chủ, đại tiện bí...Ảnh hưởng đến quá trình chăm sóc người bệnh...
Lưu ý:
Bệnh tai biến mạch máu cần phải được cấp cứu và điều trị khẩn cấp, nếu không có thể nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh.
Tai biến mạch máu não có chữa được không? Là vấn đề mà rất nhiều người suy nghĩ và thắc mắc. Thực tế là bệnh tai biến mạch máu não có thể chữa trị được nếu kiên trì và áp dụng đúng các biện pháp sau đây:
Bệnh nhân bị tai biến mạch máu não đang trong quá trình điều trị cần được cung cấp các chất đạm từ thịt, cá, trứng, đậu hũ, chất bột đường từ gạo, mì, bánh mì, rau củ quả và trái cây, tăng chế độ dinh dưỡng vitamin và khoáng chất, hạn chế ăn quá nhiều thực phẩm giàu chất béo và calo, điều trị huyết áp và giảm đường máu nếu bệnh nhân bị đái tháo đường.
Ảnh minh họa
Người nhà bệnh nhân tai biến mạch máu não cần cho người bệnh ăn uống như bình thường, nếu ăn ít thì nên tăng thêm bữa trong ngày, thức ăn có thể cắt nhỏ, ninh nhừ để người bệnh dễ ăn và hấp thụ.
Liệu pháp thay đổi lối sống cũng bao gồm các biện pháp khác như không hút thuốc lá. Ngoài ra, người bệnh nên thường xuyên tập thể dục thể thao sẽ làm cải thiện tình trạng tim mạch và làm cải thiện các yếu tố nguy cơ tim mạch như rối loạn lipid máu, béo phì và tăng huyết áp. Song song với đó cần phòng ngừa tình trạng đông máu bằng thuốc, điều trị rối loạn lipid máu, kiểm soát trị số huyết áp [dưới 140/90mmHg].
Đối với người bị huyết áp cao việc tập thể dục ít nhất 30 phút một ngày là việc làm rất cần thiết. Cường độ luyện tập vừa phải, không nên tập mạnh, chỉ tập nhẹ nhàng không phải thở hổn hển sau khi tập. Vì tim đã phải chịu gánh nặng thường xuyên do áp lực máu tăng cao nay lại phải chịu thêm gánh nặng mới do tập với cường độ cao hoặc quá cao thì mạch sẽ càng nhanh hơn, huyết áp sẽ càng tăng cao có thể sẽ dẫn đến tai biến mạch máu não nhất là với mạch máu não hoặc làm cho cơ tim phải làm việc nhiều hơn, tim sẽ càng to ra nhanh hơn đồng nghĩa với đó là những hậu quả càng phức tạp.
Ảnh minh họa
Bệnh tai biến mạch máu não là một căn bệnh rất nghiêm trọng, có thể tái phát bất cứ lúc nào nên bản thân người bệnh và gia đình không thể xem thường. Việc điều trị thường xuyên theo chỉ định của bác sỹ là việc làm cần thiết. Gia đình nên sử dụng những loại thuốc điều trị tai biến mạch máu não ngăn ngừa nguy cơ đột qụy cho bệnh nhân. Việc dừng hay sử dụng thuốc tiếp cần theo chỉ dẫn của bác sỹ, không được tự ý dùng thuốc hay dùng thuốc mà không có sự đồng ý của chuyên gia ý tế.
Tuy nhiên việc điều trị bệnh bằng thuốc tây trong thời gian dài có khả năng gây ra những tác dụng phụ không mong muốn. Vì vậy, nhiều người tìm đến thuốc đông y như một giải pháp mới. Dĩ nhiên, thuốc đông y sẽ có ít tác dụng phụ nhưng hiệu quả sẽ lâu hơn.
Trong quá trình chữa trị bệnh tai biến mạch máu não, quan trọng nhất là giai đoạn chăm sóc phục hồi cho người bệnh tại nhà. Người thân cần kết hợp giúp bệnh nhân luyện tập, vận động và một chế độ dinh dưỡng khoa học.
Việc phòng ngừa tai biến mạch máu não phụ thuộc vào nguy cơ mắc bệnh của từng người, tuy nhiên với trường hợp nào cũng cần phải đảm bảo được 5 lưu ý cơ bản sau trong việc thực hiện phòng chống tai biến:
Theo các nhà nghiên cứu thì một chế độ ăn huống hợp lý, lành mạnh sẽ giảm nguy cơ tai biến đến 25%. Cụ thể trong chế độ ăn uống của bạn cần bổ xung thêm các loại trái cây, rau, cá, sữa đậu nành để đảm bảo cân bằng, đầy đủ lượng protein, vitamin và khoáng chất. Đây là biện pháp quan trọng trong việc giúp giảm nguy cơ xơ vỡ động mạch.
Ảnh minh họa
ớt, tỏi, hành tây, gừng, hạt tiêu. Việc nêm các gia vị này cho mỗi bữa ăn vừa khiến món ăn thơm ngon lại trợ giúp rất tốt cho hệ tiêu hóa và tim mạch. Tuy nhiên bạn nên ăn vừa đủ, không ăn quá nhiều để tránh gây nóng trong người, viêm loét dạ dày.
Việc bổ xung các loại trái cây giàu Kali và vitamin C như chuối, cam, bưởi, dưa hấu, nho, các loại quả có vị chua... sẽ giúp ngăn ngừa sự hình thành các khối huyết trong tĩnh mạch khiến máu lưu thông tốt hơn.
Cụ thể là các loại rau có màu xanh đậm như súp lơ, rau muống, bắp cải...hay như đậu trắng, đậu đen, bí đỏ...sẽ có tác dụng giảm cholesterol làm tăng tuần hoàn máu não. Một ngày bạn nên bổ sung ít nhất 5 loại trái cây và rau củ.
Chất béo từ dầu vừng, dầu đậu nành, dầu trộn salad, dầu ngô, dầu cá thu… Các axit béo này sẽ có tác dụng giảm lượng mỡ thừa trong cơ thể, từ đó hạn chế các mảng mỡ máu bám tại thành động mạch, giúp động mạch thông thoáng, máu lưu thông dễ dàng hơn. Nên bổ sung chất béo ở mức 25 - 30g/ngày, trong đó 1/3 là chất béo động vật, 2/3 là chất béo thực vật.Các loại cá đặc biệt là cá ngừ, cá hồi, cá trích...có chứa Acid béo Omega-3, giúp ngăn ngừa đông tắc mạch máu.
Trong socola đen chứa một hàm lượng cacao lớn rất có lợi cho sức khỏe tim mạch, giúp người dùng giảm nguy cơ tắc nghẽn tim mạch, chống lại bệnh hở van tim, bệnh tim mạch vành, làm giảm nguy cơ dẫn đến các cơn đau tim. Do vậy người mắc bệnh tim mạch nên duy trì thói quen ăn socola đen mỗi ngày. Tuy nhiên không nên ăn quá nhiều để tránh tình trạng trạng thừa cân, béo phì từ đó gây tăng huyết áp, tăng nguy cơ tai biến.
Nên sử dụng chất đạm một cách vừa phải, thịt nạc cũng chỉ nên ăn 3 - 4 bữa/tuần. Khi nấu cũng cần thay đổi cách chế biến khác nhau như hấp, luộc, hầm... Không nên nấu thức ăn quá chín hoặc bị cháy để giữ được hàm lượng vitamin và các chất dinh dưỡng.
Bên cạnh đó cần duy trì chế độ ăn nhạt vì ăn mặn sẽ tăng hàm lượng natri dẫn đến tăng nguy cơ huyết áp. Bạn nên hạn chế đồ ăn nhanh, thông thường trong loại đồ ăn này luôn có hàm lượng muối cao.
Không ăn nhiều mỡ béo, chất đường ngọt, giàu tinh bột.
Tăng huyết áp khiến gia tăng áp lực thành mạch, lâu dần sẽ dẫn đến các biến chứng tim mạch, suy thận và tai biến. Bệnh lý này rất hay gặp ở đối tượng trung niên và người cao tuổi. Người mắc bệnh lý tăng huyết áp không nên chủ quan và hết sức thận trọng không nên trậm trễ trong việc điều trị.
Ảnh minh họa
Béo phì liên quan đến nhiều căn bệnh khác như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim...Vì thế bạn cần kiểm soát để cân nặng phù hợp với chiều cao. Nếu thừa cân thì bạn cần có kế hoạch cho việc giảm cân, tuy nhiên việc giảm cân cũng phải được tiến hành từ từ và cần áp dụng các biện pháp hợp lý từ chế độ ăn uống cho đến luyện tập.
Thay đổi lối sống là biện pháp hữu hiệu giúp phòng chống tai biến mạch máu não, kéo dài tuổi thọ và đẩy lùi bệnh tật hiệu quả. Cụ thể:
- Hạn chế sử dụng các loại đồ uống, chất kích thích có hại như rượu bia, thuốc lá, trà, cafe đặc... Uống 1 - 2 ly rượu nhỏ mỗi ngày sẽ tốt cho tim mạch tuy nhiên uống nhiều lại làm tăng huyết áp, đau tim từ đó dẫn đến nguy cơ đột quỵ cao.
- Một ngày nên uống 1 - 2 lít nước để cơ thể được thanh lọc.
- Không nên suy nghĩ, lo âu quá mức, cân đối giữa công việc và nghỉ ngơi, thư giãn để giảm tải áp lực.
- Không nên ra ngoài khi nhiệt độ ngoài trời quá cao, ngồi trong phòng điều hòa không để nhiệt độ quá thấp khoảng từ 26 - 27 độ là vừa.
- Không nên tắm nước quá lạnh và tắm khuya, nên tắm tước 8h tối.
Ảnh minh họa
Việc tăng cường các hoạt động thể lực giúp máu lưu thông tốt hơn, điều hòa nhịp tim, bình ổn huyết áp từ đó làm giảm nguy cơ tai biến mạch máu não. Theo nghiên cứu việc tập thể dục thường xuyên có thể giảm nguy cơ tai biến mạch máu não lên đến 50%. Vì vậy, bạn nên rèn cho mình thói quen tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày với các bài tập vừa sức.
Ảnh minh họa
Khám sức khỏe định kỳ sẽ sớm phát hiện và kịp thời điều trị các căn bệnh dễ gây tai biến như: tăng huyết áp, béo phì, tiểu đường, các bệnh về tim mạch, bệnh thận....
Ảnh minh họa
Ngay khi cơ thể xuất hiện các triệu chứng như chóng mặt, mệt mỏi, đau đầu, mất ngủ... thì cần đi khám và điều trị kịp thời. Người bệnh nên làm điện tim, siêu âm tim để xác định xem có cục máu không, hẹp van tim hay loạn nhịp tim không, siêu âm động mạch để tìm các mảng xơ vữa, phình động mạch, hẹp động mạch...
Đặc biệt với những người đã từng bị tai biến thì cần phải có có chế độ ăn uống hợp lý kết hợp vận động, hoặc tập vật lý trị liệu. Bên cạnh đó là việc tuân thủ uống thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sỹ và tái khám định kỳ.
Hi vọng qua bài viết này thì mọi người đã cập nhật thêm được kiến thức sức khỏe cho gia đình mình, từ đó có thể phòng ngừa cũng như phát hiện sớm bệnh để được điều trị kịp thời.